■ ආචාර්ය ජයම්පති වික්‍රමරත්න
ජනාධිපති නීතිඥ
19 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් ඇතුළත් කළ බොහෝ ප්‍රතිපාදන ඉවත් කළ 20 වන සංශෝධනය අහෝසි කළ යුතුයැයි පුළුල් එකඟත්වයක් අද අඩුම වශයෙන් විපක්ෂය තුළ ඇත. 19 වන සංශෝධනයට ආපසු යෑම පමණක් ප්‍රමාණවත් නොවන බවත් එහි තිබූ නෛසර්ගික ප්‍රතිවිරෝධතා විසඳිය යුතු බවත් ලියුම්කරුගේ මතයයි.
විපක්ෂයේ ප්‍රධාන පක්ෂ අතුරින් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කළ යුතුයැයි දෙමළ ජාතික සන්ධානය සහ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ/ජාතික ජන බලවේගය කියා සිටියි. ආපසු 19ට යා යුතුය සහ ජනාධිපති ක්‍රමයට තුලන සහ සංවරණ ඇතුල් කළ යුතුය යැයි සමගි ජාතික බලවේගය කියයි. 2015 පාර්ලිමේන්තුව ආරම්භ කළ ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාවලිය ඉදිරියට රැගෙන යන්නට එවකට එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ සිටි වත්මන් සජබ නායක සජිත් ප්‍රේමදාස සිය ජනාධිපති මැතිවරණ ප්‍රකාශයෙන් එකඟ වූ අතර “අග්‍රාමාත්‍යවරයාගේ එකඟතාව” ඇතිව කටයුතු කරන ජනාධිපතිවරයෙකු පිළිබඳ සඳහන් කළේය. 19 වන සංශෝධනයේ ඇති ‘නෛසර්ගික දුර්වලතා’ ආමන්ත්‍රණය කරමින් එය නැවත පිහිටුවා ජනාධිපති ක්‍රමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කළ යුතු යැයි 43 සේනාංකය කියයි. එම දුර්වලතා කුමක්දැයි සවිස්තරව දක්වා නොමැත. මෙරටට විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය හඳුන්වාදුන් එක්සත් ජාතික පක්ෂය මෙයට දස වසරකට පමණ පෙර පැවති තිස්සමහාරාම පක්ෂ සම්මේලනයේදී එම ක්‍රමය අහෝසි කළ යුතුයි පිළිගත් නමුත් එහි වත්මන් ස්ථාවරය පැහැදිලි නැත. බොහෝ පුරවැසි සංවිධාන පෙනී සිටින්නේ එම ක්‍රමය අහෝසි කිරීම සඳහාය.
19 මුල් කෙටුම්පත
පූජ්‍ය මාදුළුවාවේ සෝභිත නායක හිමියන්ගේ මූලිකත්වයෙන් විහාර මහා දේවි උද්‍යානයේදී දේශපාලන පක්ෂ සහ පුරවැසි සංවිධාන පනහකට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් සමග ජනාධිපති පොදු අපේක්ෂක මෛත්‍රිපාල සිරිසේන අත්සන් කළ අවබෝධතා ගිවිසුමේ “දැනට පවත්නා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය දින සියයක් ඇතුළත සම්පූර්ණයෙන්ම අහෝසි කර ජනතාවට වග කියන පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයක් ස්ථාපිත කිරීම” ක්ෂණික කර්තව්‍යයක් ලෙස පිළිගැනිණ. එහෙත් පසුවදාම ඔහු ජාතික හෙළ උරුමය සමග වෙනම අත්සන් කළ අවබෝධතා ගිවිසුමේ ජනමත විචාරණයක් අවශ්‍ය ව්‍යවස්ථා සංශෝධන නොගෙනෙන බවට එකඟ විය. එයින් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කිරීම බලවත් පසුබෑමකට ලක්විය. මෙම සීමාව සිරිසේනගේ මැතිවරණ ප්‍රකාශනයටද ඇතුළත් විය. (විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය ජනමත විචාරණයකින් තොරව අහෝසි කළ හැකිය යන මතය දරන නීති ප්‍රජාවේ කුඩා සුළුතරයට මෙම ලියුම්කරු අයත්ය. ඒ පිළිබඳ ලිපියක් ඉදිරියේ බලාපොරොත්තු වන්න.)
කැබිනට් මණ්ඩලයෙන් පත් කරන ලද, අගමැති රනිල් වික්‍රමසිංහ සභාපතිත්වය දැරූ කමිටුවක අධීක්ෂණය යටතේ 19 වන සංශෝධනයේ මූලික කෙටුම්පත සාදන ලද අතර එහි නව ආණ්ඩුවේ සියලු කොටස්කාර පක්ෂ නියෝජනය විය.
කැබිනට් මණ්ඩලයට ඉදිරිපත් කළ කෙටුම්පත 2015 මාර්තු 12 දින සාකච්ඡාවට ගන්න ලදි. එයට අනුව ජනාධිපතිවරයා ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානියා බවට 1978 මුල් ව්‍යවස්ථාවේ ඇති සඳහන ඉවත් වන අතර, කැබිනට් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියා වන්නේ අගමැතිවරයාය. ජනාධිපතිවරයා අමාත්‍යධුර නොදරන අතර එවකට සිටි ජනාධිපතිවරයාට පමණක් ආරක්ෂක, පරිසර සහ මහවැලි සංවර්ධන අමාත්‍යධුර දැරිය හැක. අමාත්‍යවරු සහ නියෝජ්‍ය අමාත්‍යවරු ජනාධිපතිවරයා විසින් පත්කෙරෙනුයේ අගමැතිගේ උපදෙස් අනුවය. අමාත්‍යවරුන්ගේ විෂය සහ කාර්යයන් වෙනස් කිරීමට අගමැතිවරයාට හැක.
කෙටුම්පතට අනුව ජනාධිපතිවරයා, අගමැතිවරයා හෝ තමාට පවරන ලද කාර්යයන් පිළිබඳ උපදෙස් දීමට අගමැතිවරයා විසින් බලය දී ඇති අමාත්‍යවරයෙකු හෝ දෙන උපදෙස් අනුව කටයුතු කළ යුතුය. නියෝජ්‍ය අගමැතිවරයෙකු සිටිනු ඇත.
කෙටුම්පතට කරන ලද සංශෝධන
නියෝජ්‍ය අගමැතිවරයෙකු අවශ්‍ය නොමැති බවත්, ජනාධිපතිවරයා කටයුතු කළ යුත්තේ අගමැතිවරයාගේ උපදෙස් අනුව පමණක් බවත් මාර්තු 12 කැබිනට් රැස්වීමේදී තීරණය වූ අතර වැඩිදුර සාකච්ඡාව මාර්තු 15 දිනට කල් තැබිණ.
මාර්තු 15 දින උදේ දේශපාලන පක්ෂ නායකයින්ගේ රැස්වීමක් ජනාධිපති සිරිසේන විසින් කැඳවන ලදි. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටි දෙමළ ජාතික සන්ධානයට සහ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණට එම රැස්වීමට ආරාධනය නොකර තිබීම, රැස්වීමේ ප්‍රතිඵලය දෙස ආපසු හැරී බැලූ විට සිතාමතා ගත් තීරණයක් බව පෙනේ.
ඒ වනවිට ජනාධිපති සිරිසේන නායකත්වයට පැමිණ තිබූ ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය සහ අනිකුත් විපක්ෂයේ පක්ෂ ජනාධිපති ධුරයේ බලතල අඩු කිරීමට තදබල ලෙස විරුද්ධ විය. ආණ්ඩුවේ සිටියද, ඒ වන විට තද රනිල්-විරෝධී ස්ථාවරයක් ගෙන සිටි ජාතික හෙළ උරුමයද එම විරෝධයට සහාය විය. තමා ජනතාවට දුන් පොරොන්දු වෙනුවෙන් සිරිසේන ජනාධිපතිවරයා පෙනී නොසිටි තත්ත්වයක, පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරුන් පනස්දෙනෙකුට අඩු සංඛ්‍යාවකගේ පමණක් සහාය ලැබූ අගමැති වික්‍රමසිංහ අසරණ විය. ජනාධිපතිවරයා ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානියා ලෙස දිගටම සිටිය යුතු යයිද ජනාධිපතිවරයා අගමැතිගේ උපදෙස් අනුව කටයුතු නොකළ යුතු යයිද තීරණය විය. අමාත්‍යවරුන් සහ නියෝජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් අගමැතිගේ උපදෙස් අනුව පත්කළ යුතුය යන යෝජනාව වෙනස් නොවී “බේරුණි”.
උදේ වරුවේ ගත් තීරණ අනුව කෙටුම්පත එදින සවස පැවති කැබිනට් රැස්වීමේදී සංශෝධනය කර පසුවදා ගැසට් පත්‍රයේ පළකරන ලදි. ජනාධිපතිවරයා ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානියා විය යුතු බවට ගත් තීරණය අනුව අගමැතිවරයා කැබිනට් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියා බවට තිබූ ප්‍රතිපාදනය ඉවත් කළ යුතුව තිබුණද එය ප්‍රමාදයකින් නොකර තිබුණි. මේ ප්‍රමාදය පිළිබඳව නීති කෙටුම්පත්කරු ආණ්ඩුව දැනුවත් කළ අතර පනත් කෙටුම්පත විභාගයට ගත් විට ඒ බව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය දැනුවත් කර එය පාර්ලිමේන්තුවේදී නිවැරදි කරන බවද දන්වන ලදි.
ජනාධිපතිවරයාගේ ‘ක්‍රියාව’ හෝ ‘තීරණය’ අවශ්‍යයි: ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය
විධායක බලය අභ්‍යාස කිරීම පිළිබඳ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය තීරණය කළේ ජනමත විචාරණයකින් තොරව ව්‍යවස්ථාව සංශෝධනය කිරීමට නම් විධායක කාර්යයන් පිළිබඳ අවසාන “ක්‍රියාව හෝ තීරණය” ජනාධිපතිවරයාගේ විය යුතු බවය. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය “ක්‍රියාව හෝ තීරණය” වාක්‍ය ඛණ්ඩයේ “හෝ” යන්න යෙදීම ඉතා වැදගත්ය. ඒ අනුව, තීරණය ඔහුගේ නොවුණද අවසාන ක්‍රියාව ජනාධිපතිවරයාගේ නම් එය ප්‍රමාණවත්ය.
පනත් කෙටුම්පතේ අගමැතිගේ බලතල පිළිබඳ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය තීරණයෙන් මෙය පැහැදිලි වේ. අගමැතිවරයාගේ උපදෙස් මත ජනාධිපතිවරයා ඇමතිවරුන් පත්කිරීම ජනමතවිචාරණයක් අවශ්‍ය වෙනසක් බව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය කියා සිටියේ නැත. එහෙත් ජනාධිපතිවරයාගේ සම්බන්ධයක් නොමැතිව ඇමතිවරුන්ගේ විෂයයන් සහ කාර්යයන් වෙනස් කිරීමට අගමැතිට බලය දීම ජනමතවිචාරණයක් අවශ්‍ය වෙනසක් බවට තීරණය කෙරුණි. ඒ, එසේ කිරීම ජනාධිපතිවරයාගේ “ක්‍රියාව හෝ තීරණය” නොවන නිසාය.
“ජනරජයේ ආණ්ඩුවේ පාලනය මෙහෙයවීම හා ඒ පාලනය පිළිබඳ විධානය භාර අමාත්‍ය මණ්ඩලයක් වන්නේය” සහ “අමාත්‍ය මණ්ඩලය පාර්ලිමේන්තුවට සාමූහිකව වගකීමට සහ පිළිතුරු සැපයීමට බැඳී සිටින්නේය” යනුවෙන් ව්‍යවස්ථාවේ 42 වන වගන්තියෙන් දක්වා තිබීමෙන්, අප ව්‍යවස්ථාව යටතේ ජනාධිපතිවරයා විධායක බලයේ එකම ගබඩා ගර්භය නොවන බව පැහැදිලිවම ස්ථාපිත කරන බවද ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය අවධාරණය කළේය.
ජනමතවිචාරණයක් අවශ්‍ය නොවන පරිදි පනත් කෙටුම්පත පාර්ලිමේන්තුවේදී සංශෝධනය කරන ලදි.
ඉහත දක්වන ලද ඒවා හැර, වෙනසකට භාජනය නොවූ අනිකුත් වැදගත් ප්‍රතිපාදන මෙසේය: ජනාධිපතිවරයාගේ සහ පාර්ලිමේන්තුවේ කාලය වසර පහකට අඩු කරන ලදි. පළමු වසර හතරහමාර තුළ පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට ජනාධිපතිවරයාට හැක්කේ පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බහුතරයක් ඉල්ලා සිටියහොත් පමණි. අගමැති ඉවත් කිරීමට ජනාධිපතිට බලයක් නොමැත. ඒ බලය ඇත්තේ පාර්ලිමේන්තුවට වන අතර ආණ්ඩුවේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශනය හෝ අයවැය ලේඛනය පරාජය කිරීමෙන් හෝ ආණ්ඩුවට එරෙහි විශ්වාසභංගයක් සම්මත කිරීමෙන් කැබිනට් මණ්ඩලය ඉබේ විසිරී අගමැති ඉවත් කෙරේ.
දැන් අහෝසිකර තිබුණද, 19 වන සංශෝධනය අප ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ඉතිහාසයේ වැදගත් සැතපුම් කණුවකි. 20 වන සංශෝධනයේ අත්දැකීම්වලින් පසු දැන් ආපසු 19ට යෑමට දිනෙන් දින වැඩිවන සහයෝගයක් තිබේ.
බලතල අඩුවුවත් බලවත් ජනාධිපති
බලතල අඩුකළද, ජනාධිපතිවරයා බොහෝ බලවත් විය. ඔහු ආණ්ඩුවේ සහ කැබිනට් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියාය. අමාත්‍ය සංඛ්‍යාව, අමාත්‍යාංශ සහ අමාත්‍යවරුන්ගේ විෂයයන් සහ කාර්ය ජනාධිපතිවරයා තීරණය කරන අතර එසේ කිරීමේදී අගමැතිවරයා විමසන්නේ එසේ විමසීම අවශ්‍යයි තමා අදහස් කරන්නේ නම් පමණි. ඕනෑම අවස්ථාවක අමාත්‍යවරුන්ගේ විෂයයන් වෙනස් කිරීමට ඔහුට හැක. ඔහු අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරුන් පත් කිරීමේදී අදහස් විමසීමක් කිරීම අවශ්‍ය නැත.
ජනාධිපති සිරිසේන තම ධුර කාලය තුළදී, විශේෂයෙන්ම අගමැති වික්‍රමසිංහ සමග සම්බන්ධකම් බිඳ වැටුණු පසු, සිය බලතල උපරිම ලෙස පාවිච්චි කළේය. අගමැති දුන් උපදෙස් අනුව ඇමතිවරුන් පත්කිරීම ඔහු ප්‍රතික්ෂේප කළේය. හොඳම උදාහරණය සරත් ෆොන්සේකා නීතිය හා සාමය භාර අමාත්‍ය ලෙස පත් නොකිරීමය.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවෙන් අනුමත කළ යුතු පත්වීම් බොහොමයක් සිරිසේන කළේ කිසිම අදහස් විමසීමකින් තොරවය. ජ්‍යෙෂ්ඨ විනිසුරුවන් කීප දෙනෙකු සිටියදී අභියාචනා අධිකරණයේ එක් විනිසුරුවරයෙකු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ඔහු නම් කළේ නීති ප්‍රජාව මවිතයට පත් කරමිනි. ඔහු තම අතිරේක ලේකම් (නීති) අභියාචනාධිකරණයට නම් කළ විට ඊට විරුද්ධව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවට කරුණු දැක්වූ ශ්‍රී ලංකා නීතිඥ සංගමය අගවිනිසුරුවරයා සහ නීතිපති යෝජනා කළ නම් සලකා බලන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. අවස්ථා දෙකේදීම යෝජිත නම් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව වැඩි වෙලාවක් ගත්තේ නැත.
ව්‍යවස්ථාවට පටහැනිව අගමැති වික්‍රමසිංහ ඉවත් කිරීම, ඒ වෙනුවට මහින්ද රාජපක්ෂ පත් කිරීම සහ පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමෙන් ඇතිවූ පෙර නොවූ විරූ අර්බුදය දීර්ඝ ලෙස විස්තර කිරීම අවශ්‍ය නැත.
බලතල අඩුවුවද ඍජු ඡන්දයෙන් තේරී පත්වූ ජනාධිපතිවරයෙකුට කොතරම් අනර්ථයක් කළ හැකිද යන්න පිළිබඳ ජනාධිපති සිරිසේන හොඳ උදාහරණයකි. තමාට යන්නට සිදුවුවහොත් යන්නේ හනුමා ගිය ලෙස බව ඔහු කී බව වාර්තාවිණ. ලංකාවට ගිනි තැබූ හනුමා කිට්ටුවටම සිරිසේන ආවේය.
රාජ්‍යයේ ශීර්ෂයේ තරගකාරී බලකේන්ද්‍ර දෙකක්
මේ අනුව පෙනීයන්නේ 19 වන සංශෝධනයෙන් ජනාධිපති බලතල අඩු කෙරුණද, 1971 ජූලි 02 දින ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්පාදක මණ්ඩලයේදී ආචාර්ය කොල්වින් ආර්. ද සිල්වා සඳහන් ආකාරයේ “රාජ්‍යයේ ශීර්ෂයේ තරගකාරී බල කේන්ද්‍ර දෙකක්” එයින් නිර්මාණය වූ බවය. ජනතාවගේ ඍජු ඡන්දයෙන් පත්වන ජනාධිපතිවරයෙකු වෙත විධායක බලතල පැවරිය යුතු යැයි එදා ජේ. ආර්. ජයවර්ධන කළ යෝජනාවට ප්‍රතිචාර දැක්වූ ආචාර්ය ද සිල්වා, පරමාධිකාරී ජනතාව විසින් පත්කරන ලද අගමැතිවරයෙකුට ප්‍රතිවිරුද්ධව ඍජුව පත් කෙරෙන ජනාධිපතිවරයෙකු ඇති කිරීමේ භයානකකම මෙසේ පෙන්වා දුන්නේය: “මා ඍජුවම සහ වඩා තදින් මෙසේ කියන්නම්. පරමාධිකාරී ජනතාව විසින් තෝරා පත් කළ අගමැතිවරයෙකු සිටිනවා.
පරමාධිකාරී ජනතාව විසින්ම ඍජුව ඡන්දයෙන් පත්කළ ජනාධිපතිවරයෙකු ද ඇත් නම් එවිට එකම ප්‍රභවයෙන්, එනම් පරමාධිකාරී ජනතාවගෙන්, එහෙත් එකිනෙකාට ස්වාධීනව බලය ලබාගත් තරගකාරී බල දෙකක් රාජ්‍යයේ හදවතේ සහ ශීර්ෂයේ ඇතිවෙනවා.” එම බල කේන්ද්‍ර දෙක අතර සම්බන්ධතාව ප්‍රමාණවත් හා සතුටුදායක ලෙස නිර්වචනය කිරීමට කිසිම ව්‍යවස්ථාවකට නොහැකි වනු ඇතැයි ඔහු පැහැදිලි කළේය.
සිරිසේන සහ වික්‍රමසිංහගේ පෞරුෂ ලක්ෂණ සහ ඔවුන් අතර සබඳතා කඩාවැටීමට අමතරව ඉහත විස්තර කළ සිද්ධීන් ඇති වූයේ ආචාර්ය ද සිල්වා අනතුරු හැඟවූ දේ, එනම් ඡන්දයෙන් පත්වූ බල කේන්ද්‍ර දෙකක් ඇති වීම නිසාය. ආචාර්ය ද සිල්වාගේ අනතුරු හැඟවීම ගැන 2019 ජූලි 25 වන දින පාර්ලිමේන්තුවේදී කතා කළ ලියුම්කරු, ජනාධිපතිවරයා සහ අගමැතිවරයාගේ තරගකාරී බලතල හේතුවෙන් එසේ වීම බලාපොරොත්තු විය යුතුව තිබුණද දෙදෙනා අතර සබඳතා බිඳවැටීම මෙතරම් දුරට සිදුවනු ඇතැයි කිසිවෙකු බලාපොරොත්තු නොවූ බව සඳහන් කළේය. (19 වන සංශෝධනය මෙතරම් නරක වනු ඇතැයි බලාපොරොත්තු නොවූ බව ලියුම්කරු කීවේ යැයි එම කතාව විකෘති කරමින් එවකට ආණ්ඩු විරෝධී මාධ්‍ය වාර්තා කළේය. එහෙත් එය වෙනම කතාවකි). ඒ අනුව කළ යුත්තේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සම්පූර්ණයෙන්ම අහෝසි කිරීම බවද ලියුම්කරු සඳහන් කළේය.
එදා තිබූ 19 වන සංශෝධනය වෙත ආපසු යෑම රාජ්‍යයේ හදවතේ සහ ශීර්ෂයේ තරගකාරී බල කේන්ද්‍ර දෙකක් දක්වා නැවත යෑමකි. ජනාධිපතිවරයා අගමැතිවරයාගේ උපදෙස් අනුව ක්‍රියා කළ යුතු බවට සඳහන් 19 වන සංශෝධනයේ මුල් කෙටුම්පතට යෑමෙන් වුවද එම ගැටලුව තරමක් දුරට තිබෙනු ඇත. ඒ, ජනාධිපතිවරයා ඍජු ඡන්දයෙන් පත්වන නිසාය.
ජනමතවිචාරණයක් අවශ්‍ය වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් නොගෙනෙන බවට සිරිසේන ජාතික හෙළ උරුමයට දුන් පොරොන්දුවෙන් වැටුණු විලංගුව නොවන්නට 19 වන සංශෝධනය අනුව 2020 සිරිසේනගේ ධුර කාලය අවසානයේදී විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කළ හැකිව තිබුණි.
ප්‍රතිවිරෝධය විසඳීම
වාර්ගික සහ වෙනත් බෙදීම් ඇති රටක ආණ්ඩුවේ ස්වරූපය පාර්ලිමේන්තු, ජනාධිපති හෝ අර්ධ-ජනාධිපති විය යුතුද යන්න පිළිබඳව කීර්තිමත් දේශපාලන විද්‍යාඥ අරන්ට් ලයිප්හාට් (Arend Lijphart)ගේ අදහස වන්නේ එය විධායකයේ බලහවුල්කාරිත්වයක් ඇතිකිරීමට තිබෙන සාපේක්ෂ විභවය මත තීරණය විය යුතු බවයි. ඒක-පුද්ගල ජනාධිපති විධායකයකට වඩා ඔහුගේ කැමැත්ත සාමූහිකව තීන්දු ගන්නා පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයකටය. ජනාධිපතිවරණ ස්වභාවයෙන්ම බහුතරවාදී වන අතර, එහිදී තරගකාරී දේශපාලන පක්ෂ සහ ඒවායේ ප්‍රතිපත්ති යටපත්වී පෞරුෂයේ දේශපාලනය දිරිමත් වේ. අර්ධ-ජනාධිපති ක්‍රමයක ඇත්තේ ඉතා සුළු දියුණුවක් බවද, ප්‍රංශයේ සිදුවුණාක් මෙන් එහිදීද වඩාත් ශක්තිමත් ජනාධිපති කෙනෙකු ඇතිවිය හැකි බව ඔහු පෙන්වා දෙයි. පාර්ලිමේන්තු ආණ්ඩුක්‍රමයක ජනාධිපතිවරයා තෝරා පත් කළ යුත්තේ ඍජු ඡන්දයෙන් නොව ව්‍යවස්ථාදායකය විසිනි. අගමැතිවරයාට මෙන් නොව තමාට ඍජු ජනවරමක් ඇතැයි කියමින් සීමාසහිත බලතල ඇති ජනාධිපතිවරයෙකු වුවද ක්‍රියාකාරී දේශපාලන සහභාගිකයෙකු වීමට පෙළඹවී ආණ්ඩුක්‍රමය අර්ධ-ජනාධිපති ක්‍රමයකට පරිවර්තනය කළ හැකි බවද ලයිප්හාට් පෙන්වා දෙයි. අර්බුදකාරී අවස්ථාවක එසේ වීමේ ඉඩකඩ වැඩිය.
මේ අනුව, 19 වන සංශෝධනයට ආපසු යෑම ප්‍රමාණවත් නොවේ. 19යේ ඇති නෛසර්ගික ප්‍රතිවිරෝධතාව විසඳාගත හැක්කේ පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයකට යෑමෙන් පමණි. ඒ සඳහා ජනමතවිචාරණයක් අවශ්‍ය නම් එයද පැවැත්විය යුතුය. ජනමතවිචාරණයක් පැවැත්වීමට විශාල මුදලක් වැය වෙන බව සැබෑය. එහෙත් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය තබාගැනීමෙන් හෝ 19 වන සංශෝධනයේ ප්‍රතිවිරෝධතා තිබියදී එයට ආපසු යෑමෙන් දේශපාලන සහ සමාජීය වශයෙන් ගෙවිය යුතු මිල ඊට වඩා බොහෝ විශාලය.■
