පසුගිය සතියේ මා ලියූ ලිපියේ ‘ව්‍යවස්ථා අර්බුදය’ යන වචනය භාවිත කිරීමෙන් හිතාමතාම වැළකුණෙමි. ඒ වෙනුවට මා යොදාගත් යෙදුම නම්, ‘ව්‍යවස්ථා ගැටලූව’ යන්නයි. ඒ අතර පසුගිය දින කිහිපය තුළම ජන-මාධ්‍යයේ සිදුවූ සාකච්ජාවල ‘අර්බුදය’ යන පදය භාවිත කර තිබෙනු දුටුවෙමි. මෙම ලිපියේ මම ‘අර්බුදය’ යන්න පාවිච්චි කරමි. ඒ අන් අය ඒ යෙදුම භාවිත කරන නිසාම නොවේ.
ගැටලූවෙන් අර්බුදයට
‘ව්‍යවස්ථා අර්බුදයක්’ද කෝවිඞ් 19 විසින් ඇතිකරන ලද මහජන සෞඛ්‍ය අර්බුදය සමග ගොඩනැගෙමින් තිබෙන බව මට පැහැදිලිව පෙනුණේ, ජනාධිපති ලේකම්තුමා, මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවේ සභාපතිතුමාට ලියා තිබි බවට මාධ්‍යයේ පළකර තිබුණු ලිපිය කියවීමෙනි. මැතිවරණය පැවැත්වීමේ දිනය පිළිබඳව මතුවී තිබෙන ගැටලූව විසඳාගැනීමට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ අදහස් විමසීමට මැතිවරණ කොමිසම ජනාධිපතිතුමාට කළ යෝජනාව ප්‍රතික්‍ෂෙප කිරීම එම ලිපියේ හරයයි. එම ලිපියේ පේළි අතරින් ප්‍රකාශ වන තවත් අර්ථයක් තිබේ. එනම් මැතිවරණ කොමිසම සහ ජනාධිපති කාර්යාලය අතර අදහස් හුවමාරුව, අන්තර් ආයතනික සහයෝගය සහ සංවාදය සඳහා ඇති අවකාශයද පිරිහෙමින් යන බවයි. පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැර සහ නියමිත දිනට පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පැවැත්වීමට නොහැකි තත්ත්වයක් තුළ, රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පැත්තෙන් බලන විට, මැතිවරණ කොමිසම සහ ජනාධිපති කාර්යාලය යනු ඉතාම කේන්ද්‍රීය මහජන ආයතන දෙකයි. පාර්ලිමේන්තුව රැස්විය නොහැකිය. කැබිනට් මණ්ඩලයද ආයතනයක් ලෙස අකර්මණ්‍යය. ජනාධිපතිතුමා තමන්ගෙන් උපදෙස් විවෘතවම විමසන්නේ නැතිනම්, මේ අර්බුදය විසඳීම සඳහා කිසිදු අදහසක් ප්‍රකාශ කිරීමට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයටද නොහැකිය. ජනාධිපති ලේකම්තුමාගේ ලිපියෙන් පෙනෙන්නේ, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ අදහස් විමසීමට ජනාධිපතිතුමාට අදහසක් නැති බවයි.
අර්බුදයේ ලක්‍ෂණ
මේ පසුබිම තුළ අප රටේ දැනට මතුවී තිබෙන ව්‍යවස්ථා අර්බුදයේ පහත සඳහන් ලක්‍ෂණ තිබේ.
1. ව්‍යවස්ථාවේ නියමිත ලෙස පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පැවැත්වීමට මෙතෙක් ගෙන ඇති පියවර තවදුරටත් අදාළ නැත. කොරෝනා වසංගතය විසින් ඒවා නිෂේධ කරනු ලැබ තිබේ.
2. පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පැවැත්විය නොහැකි නම්, ව්‍යවස්ථාවේ නියමිත විධිවිධානවලට අනුව, පාර්ලිමේන්තුව නැවත කැඳවන දිනයද අවිනිශ්චිතය.
3. එබැවින් පාර්ලිමේන්තුව අකර්මණ්‍යව පවත්නා කාලය ව්‍යවස්ථාවෙන් නියමිත කාලයද ඉක්මවීමේ හැකියාව සහ අනතුර ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය ඉදිරියේ තිබේ.
4. පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැර ඇති අවස්ථාවක, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලිය පවත්වාගෙන යාම සම්බන්ධව විශේෂ වගකීමක් තිබෙන මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවත්, ජනාධිපතිවරයාත් අතර, අන්තර්-ආයතනික සන්නිවේදනය බිඳවැටී තිබේ.
5. මේ අතර, රටේ ආණ්ඩුක්‍රමය, දැනට තිබෙන ව්‍යවස්ථාමය රාමුවට පිටතට ගොස් අප්‍රකාශිත විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක් බවට පත්වී තිබේ.
6. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ විධිවිධානවලට අනුව ප්‍රකාශ කරන ලද හදිසි නීති තත්වයක් නොමැතිව, අප්‍රකාශිත හදිසි නීති පාලනයක් රටේ නිර්මාණය කරනු ලැබ තිබේ.
7. රටේ මූල්‍ය පාලනය සඳහා ජනාධිපතිතුමා ගන්නා විධායක ක්‍රියාමාර්ගවල නෛතික වලංගුභාවය පැහැදිලි නැත.
මෙම පසුබිම තුළ ආණ්ඩුකරණය සම්බන්ධයෙන් අප රට පවතින්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාමය වශයෙන් ‘නොපැහැදිලි’ කාල පරිච්ඡෙදයකය. එය වනාහි ආණ්ඩුවේ ක්‍රියාකාරිත්වයේ, ව්‍යවස්ථානුකූලභාවය සහ ව්‍යවස්ථානුකූල නොවීම අතර බෙදා වෙන්කරන වෙනස නොපැහැදිලි විය හැකි අවධියකය. (^in a phase of Indistinction between Constitutionality and Unconstitutionality&. මෙය වනාහි ආණ්ඩුක්‍රම විශේෂඥයන්ද, දේශපාලන පක්‍ෂ විසින්ද ප්‍රමාද නොවී, විමර්ශනයට ලක්කළ යුතුව තිබෙන, ලංකාවේ ආණ්ඩුක්‍රමයේ අතිමූලික වෙනසක් සිදුවීමට පවා තුඩු දිය හැකි, ප්‍රතිඵල ඇතිකිරීමට සමත්, වර්තමාන අර්බුදය හැඳින්විය හැකි එක් ආකාරයකි.
2018 ඔක්තෝබර් 31 වැනිදා ආරම්භ වී, මාස තුනක් පැවතියේද මීට සමාන්තර ව්‍යවස්ථාමය අර්බුදයකි. එකල සිටි ජනාධිපතිතුමාගේ ක්‍රියාවන්හි ව්‍යවස්ථානුකූලභාවය සහ නිර්-ව්‍යවස්ථානුකූලභාවය අතර තිබි ගැටුම විසින් ඇතිකරන ලද දේශපාලන අර්බුදය විසඳන ලද්දේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසිනි. මේ දිනවල ලංකාවේ ගොඩ නැගෙමින් තිබෙන අර්බුදයට මැදහත්වී එය විසඳීමේ විකල්ප යෝජනා කිරීමට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ව්‍යවස්ථාමය අධිකාර බලයක් තිබේද? මෙම ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් පවා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයෙන්ම ලබාගැනීමේ තත්වයකට අප රට ගමන් කරන බව පෙනේ.
අවිනිශ්චිතත්වය
මේ අතර, කෝවිඞ් 19 වසංගතයේ අර්බුදය ඉක්මනින් අවසන් වේද යන්න නිශ්චිත නැත. අප‍්‍රියෙල් අග වන විට එය පැතිරීම නවතිනු ඇතැ’යි වෛද්‍ය සංගමය හා ජනාධිපතිතුමා මෙන්ම දේශපාලන පක්‍ෂත් පුරවැසියෝත් අපේක්‍ෂා කරති. පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පැවැත්වීමට එම කාලයේ අවකාශ ලැබේද යන්න අවිනිශ්චිත දෙයකි. ඇඳිරි නීතිය සහ ලොක්ඩවුන් ලිහිල් කළ හැකි වුවත්, එවැනි ලිහිල් කිරීමක ප්‍රතිඵල පවතිනු ඇත්තේද අවිනිශ්චිත තත්වයකය. දකුණු කොරියාවේ හා චීනයේ මෙන්ම, කෝවිඞ් වසංගතයට දෙවැනි ආගමනයක අවකාශ විවෘත කිරීමට කිසිවකු හෝ කැමති නොවනු ඇත.
මෙයින් පෙනෙන්නේ වසංගත තත්වය සාමාන්‍ය තත්ත්වයට ආපසු පත්වීමත් නැතහොත් සමාජයේ නෝමලයිස් වීමත්, ව්‍යවස්ථා- දේශපාලන තත්ත්වයේ නෝමලයිස් වීමත් එකිනෙකට අන්‍යොන්‍ය ලෙස බැඳී තිබෙන බවයි. මෙය normalization crisis එකක් ලෙස හැඳින්විය හැකි තත්ත්වයකි.
නිහඬතාවේ විමතිය
මෙම පසුබිමේ දිගටම පවතින දේශපාලන අවිනිශ්චිතතා වාතාවරණය තුළ, විමතිය දනවන කරුණක් නිරීක්‍ෂණය කළ හැකිය. එය නම්, විරුද්ධ පක්‍ෂයේ දේශපාලන පක්‍ෂ, මේ ලිපිය ලියන සඳුදා දවල් දක්වාම, ප්‍රදර්ශනය කරන සාපේක්‍ෂ නිහඬතාවයි. එහෙත්, විපක්‍ෂයේ පක්‍ෂ අවබෝධ කරගෙන නැති, ඒවා විසින් ඉටුකළ යුතු වැදගත් දේශපාලන කාර්යභාරයක් පවත්නා ව්‍යවස්ථා අර්බුදය විසින් විවෘත කරනු ලැබ තිබේ. එම දොර විවෘත කරන ලද්දේ, මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවේ සභාපතිතුමාට, ජනාධිපති ලේකම්වරයා මීට දින තුනකට පෙර යවන ලද ලිපියෙනි.
වර්තමාන මොහොත තුළ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රියාවලිය තුළ සිටින ප්‍රමුඛතම ආයතන දෙක අතර සන්නිවේදනය ඇණහිටින ලකුණු පහළ වී තිබෙන පසුබිමක, මැතිවරණ, දේශපාලන, ව්‍යවස්ථාමය සහ ආණ්ඩුකරණ ක්‍රියාවලීන්ගේ අනෙකුත් පාර්ශ්්වකරුවන් වන දේශපාලන පක්‍ෂවලට එළියට බැසීමටත්, එළියට බැස ව්‍යවස්ථා අර්බුදය විසඳීමේ සාකච්ජාව හරවත් සහ අර්ථ සම්පන්න කිරීමටත් වගකීම දැරීමට මීට පෙර නොතිබුණු අවකාශයක් දැන් විවෘත වී තිබේ. දේශපාලන සාකච්ජාව නව දිසාවකට යොමුකිරීමට පවා දැන් අවකාශ ලැබේ.
විකල්ප ගැන සිතීම
එම අවකාශය පාවිච්චි කිරීමට හැකියාව ලබාදෙන පසුබිමක්ද පසුගිය සතිය පමණ කාලය තුළ සෙමින් සෙමින් ගොඩනැගෙමින් තිබේ. එය සිදුවී තිබෙන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අර්බුදය පිළිබඳව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාමය විසඳුම් සෙවීමේ වැදගත්කම අවධාරණය කරමින්ද, විකල්ප යෝජනා කරමින්ද, ආණ්ඩුක්‍රම විශේෂඥයන් මහජන සාකච්ජාවට එකතුවීමයි. ටීඑන්ඒ එකේ සුමන්දිරන් හිටපු මන්ත්‍රිවරයා, මුස්ලිම් කොංග්‍රසයට සම්බන්ධ නීතිඥවරුන් වන ෆයිස් සහ කාරියප්පර් යන මහත්වරුන් සහ ආචාර්ය අසංග වැලිකල සහ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා නීතිවේදියකු වන සුරේන් ප්‍රනාන්දු පුවත්පත්/සමාජ මාධ්‍ය ලිපිවලින් කළ මැදිහත්වීම්වලින් දැනට තිබෙන ව්‍යවස්ථා අර්බුදය ගැන නිර්මාණාත්මකව සිතීමට දේශපාලන පක්‍ෂවලට ප්‍රයෝජනවත් විග්‍රහ ඉදිරිපත් කර තිබේ. එසේ ආරම්භ වූ මහජන සාකච්ජාව පුළුල් කර, එය මහජනතාව අතරට ගෙනයාමේ වගකීම තිබෙන්නේ විපක්‍ෂයේ දේශපාලන පක්‍ෂවලටය.
විපක්‍ෂයේ දේශපාලන පක්‍ෂවලට මේ මොහොතේ නිර්භයව ඉදිරිපත් කළ හැකි විකල්පයක් නම්, පාර්ලිමේන්තුව විසිරවීමේ ගැසට් පත්‍රය ආපසු කැඳවීමට ජනාධිපතිතුමාට යෝජනා කිරීමයි. පාර්ලිමේන්තුවට, දේශපාලන පක්‍ෂවලට, සිවිල් දේශපාලනඥයන්ට සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලියට එරෙහිව දැනට සමාජ සහ අනෙකුත් මාධ්‍යවල සිදුවන ප්‍රචාරණය ගැන දේශපාලන පක්‍ෂ බිය විය යුතු නැත. දැනට පවතින සහ තියුණු වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා /දේශපාලන අර්බුදය විසඳීම සඳහා දැනට තිබෙන ඉතාම අඩුවියදම් සහිත සහ ව්‍යවස්ථාවේ රාමුව ඇතුළත ගත හැකි හොඳම ක්‍රියාමාර්ගය වන්නේ පාර්ලිමේන්තුව නැවත බලාත්මක කිරීමයි. අප රටේ සෙමින් සෙමින් ගොඩනැගෙන්නේ විධායකයට තනිවම විසඳිය නොහැකි සමාජ දේශපාලන අර්බුදයකි. රැකියා අහිමිවීම, ආර්ථිකයේ කඩාවැටීම සහ විශාල ජනකොටසකගේ ජීවන මාර්ග අහිමිවීම සහ ආහාර හිඟවීම් නිසා ඇතිවිය හැකි මානුෂීය අර්බුදයක්ද අප ඉදිරියේ ගොඩනැගෙමින් තිබේ. විපක්‍ෂ දේශපාලන පක්‍ෂවලට හරවත් දේශපාලන මැදිහත්වීම් කිරීමටත්, රටේ දේශපාලන සාකච්ජාව ශක්තිමත් කිරීමටත් දැන් විවෘත වී ඇති අවකාශය පාවිච්චි කිරීමට එම පක්‍ෂවල නායකත්ව සමත් වේද?
ජයදේව උයන්ගොඩ
Hold the election at the end of May, if possible