අසංග වැලිකල සහ සුරේන් ප්‍රනාන්දු
කොරෝනා වෛරස වසංගතය වැනි බරපතළ අර්බුදයක් ඇති වූ විටක, මහජනතාව ආරක්ෂා කිරීමට හා අර්බුදයේ ප්‍රතිවිපාක අවම කිරීමට රජය කඩිනමින් හා කාර්යක්ෂමව කටයුතු කරනු ඇතැයි පුරවැසියෝ අපේක්ෂා කරති. මේ සඳහා සාමාන්‍ය තත්වයකදී රජයට තිබෙන බලතලවලට වඩා වැඩි බලතල රජයට අවශ්‍ය බව පිළිගත යුතු කරුණකි. කෙසේ වෙතත්” ශ්‍රී ලංකාව වැනි ව්‍යවස්ථාවකට අනුව පාලනය වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක” පවතින අර්බුදයට වඩා ප්‍රතිකාරය හානිදායක නොවිය යුතු බවට මහජනතාවට සාධාරණ අපේක්ෂාවක් ඇත.
රජයේ ප්‍රතිචාරය නිසා මූලික නිදහස ඛාදනය වනවා නම්, එම මූලික නිදහස ඛාදනය වීම අත්‍යවශ්‍ය, සමානුපාතික හා නීතියෙන් අවසර දී ඇති ප්‍රමාණයට සීමා විය යුතුය. අනෙකුත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවල ව්‍යවස්ථාවන් මෙන්ම, ශ්‍රී ලංකාවේ ව්‍යවස්ථාවද, හදිසි අවස්ථා අපේක්ෂා කරන අතර එම සුවිශේෂ තත්වයන් පාලනය කිරීම සඳහා නීත්‍යනුකූල ව්‍යුහයක් සලසයි. එබැවින් මෙම අර්බුදය සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීමේදීද එහි සෑම ක්‍රියාවක් තුළම, අදාළ වන නීතියට අනුකූලව ක්‍රියාත්මක වීමට ව්‍යවස්ථාමය බැඳීමක් රජයට ඇත. නෛතික පදනමක් නොමැති කිසිදු විධායක ක්‍රියාවක් සඳහා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ රාමුව තුළ රජයට ඉඩ ප්‍රස්ථාවක් නොමැත.
උත්තරීතර නීතිය තුළ හදිසි අවස්ථාවලදී කටයුතු කීරීමට අවශ්‍ය ප්‍රතිපාදන සලසා ඇති හෙයින් මෙම අර්බුදය සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීමේදීද රජය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ රාමුව තුළ කටයුතු කළ යුතුයැයි බල කිරීමට පුරවැසියන්ට අයිතියක් ඇත. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මහජනයා ආරක්ෂා කිරීම සඳහා රජය විසින් ගත යුතු ක්‍රියාමාර්ග වළක්වාලන මාංචුවක් නොවන අතර, එය රජයට අසීමිත බලයක් ලබා දෙන හිස් චෙක්පතක්ද නොවේ. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මඟින් ආරක්ෂාව සහ නිදහස යන අරමුණු අතර සමතුලිතතාවක් ඇති කරයි. එය කරනුයේ කාර්යක්ෂමතාව (රජයට අතිරේක බලතල ලබාදීමෙන්) මෙන්ම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සාක්ෂාත් කරගන්නා නෛතික රාමුවක් (ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නිදහස නීතිය මගින් සීමා කළ හැක්කේ කෙසේද සහ කොතෙක් දුරටද යන්න පැහැදිලිව සඳහන් කිරීමෙන්) සැකසීමෙනි.
ආරක්ෂාව සහ නිදහස අතර සමතුලිතතාව ඇතිකිරීම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජයක මූලික අරමුණකි. එය අපගේ කෙටිකාලීන භෞතික යහපැවැත්ම සහ ආරක්ෂාව මෙන්ම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සාරධර්ම මත පදනම් වූ ජීවිතයේ දිගු කාලීන ගුණාත්මකභාවයද ආරක්ෂා කරයි. තාර්කික පුරවැසියන් වශයෙන් මෙම අර්බුදය තුළ අපගේ රජයේ ක්‍රියාකාරිත්වය තක්සේරු කළ හැක්කේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සහ වෙනත් අදාළ නීති මගින් ස්ථාපිත කර ඇති අධිකාරිය සහ නීතිරීති තුළ රැඳීසිටිමින් රජය කාර්යක්ෂමව ක්‍රියාත්මක වන්නේද යන්න සලකා බැලීමෙනි. යෝග්‍ය සහ සුදුසු සමතුලිතතාවක් නොමැති නම්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට හානි වන අතර, ඒකාධිපතිවාදයට අනුබල දීමේ අවදානමක් ඇත. කොරෝනා වෛරස් අර්බුදය පටන්ගෙන සති කීපයක් ගතවී ඇතත්, රජය මෙවන් සමතුලිතතාවේ ඉලක්කයට ළඟාවීමට අපොහොසත් වී ඇත.
ඇඳිරි නීතිය
වෛරසය පැතිරීම අඩාල කිරීමේ අරමුණින් මිනිසුන්ගේ එදිනෙදා කටයුතු සීමා කිරීම සාධාරණය කළ හැක. මහජනයා ස්වේච්ඡාවෙන් හුදකලා වීමකට වඩා ඇඳිරි නීතිය පැනවීම මහජන සෞඛ්‍ය අරමුණු සපුරාලීම සඳහා අවශ්‍ය බව ශ්‍රී ලංකාවේ රජයට හැඟුණි. සාමාන්‍ය ජනජීවිතයට බාධාවීම් හා විවිධ දුෂ්කරතා තිබියදීත්, බහුතරය මෙම තීන්දුව පිළිගත් බව පැහැදිලිය. ඇඳිරි නීතිය 2020 මාර්තු 20 දින සිට බලාත්මක වුවද, එය අවසන් වන්නේ කවදාද යන්න පිළිබඳව නිශ්චිතභාවයක් නොමැත. එබැවින් මෙය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් සහතික කර ඇති මූලික අයිතිවාසිකම් වන ලංකාව තුළ ගමන් කිරීමේ නිදහස, සාමකාමීව රැස්වීමේ නිදහස, නීත්‍යනුකූල වෘත්තීන්හි නිරතවීම සහ ප්‍රකාශනයේ නිදහසට බලපානු ඇත.
ඇඳිරි නීතිය පිළිබඳ රජයේ නිවේදනවල එහි නෛතික පදනම ලෙස කිසිදු ව්‍යවස්ථාපිත විධිවිධානයක් පැහැදිලිව සඳහන් කර නැති නමුත් ‘පොලිස් ඇඳිරි නීතිය’ යන සංකල්පය මත පදනම් වී ඇති බව උපකල්පනය කළ හැක. මේ සඳහා හේතුව පැහැදිලිය. අදාළ වන ලිඛිත නීති – එනම් පොලිස් ආඥා පනත, නිරෝධායනය සහ රෝග වැළැක්වීමේ ආඥා පනත, අපරාධ නඩු විධාන සංග්‍රහය සහ ශ්‍රී ලංකා ආපදා කළමනාකරණ පනත වැනි පනත්වලින් එවැනි ඇඳිරි නීතියක් පැනවීමට රජයට සෘජු ව්‍යවස්ථාපිත බලයක් නොමැත.
මහජන ආරක්ෂණ ආඥා පනතේ 16 වන වගන්තිය මගින් ජනාධිපතිවරයාට ඇඳිරි නීතිය පැනවීමට සීමිත බලතල ලබා දී ඇතත්, එම වගන්තිය යටතේ නියෝගයක් ගැසට් කර ඇති බවක් නොපෙනේ. ජනාධිපතිතුමා විසින් ගැසට් නිවේදනයකින් (2020 මාර්තු 23 දිනැති), මහජන ආරක්ෂණ ආඥා පනතේ 12 වන වගන්තිය යටතේ මහජන සාමය පවත්වාගෙන යාම සඳහා ත්‍රිවිධ හමුදාවන්ට බලය දී තිබියදීත්, 16 වන වගන්තිය යටතේ ගැසට් නිවේදනයක් නිකුත් නොකරන්නේ ඇයිද යන්න ගැටලුවකි.
‘පොලිස් ඇඳිරි නීතිය’ යන සංකල්පයට ව්‍යවස්ථාපිත පදනමක් නොමැති අතර, සාමය පවත්වා ගැනීම සඳහා එය ප්‍රයෝජනවත් පොලිස් බලයක් ලෙස සාමාන්‍යයෙන් භාවිත වන බව පෙනේ. එහෙත් මෙවැනි දුර්වල නෛතික පදනමක් ඇති පොලිස් ඇඳිරි නීතිය සාධාරණය කළ හැක්කේ, භාවිතය සාපේක්ෂව කුඩා ප්‍රදේශයකට සීමා වූ විට (සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රාදේශීය පොලිස් බල ප්‍රදේශයකට), ඉතා කෙටි කාලයකට (දින හෝ සති නොව පැය ගණනක්), සහ බලපෑමට ලක්වූවන්ගේ මූලික අයිතිවාසිකම් කෙරෙහි ඉතා සීමිත බලපෑමක් ඇති වන අවස්ථාවලදී පමණි. එසේ වුවද කොරෝනා වෛරස් අර්බුදයේදී ඇඳිරි නීතිය භාවිත කිරීම අවිනිශ්චිත කාල සීමාවක් සඳහා, විශාල ප්‍රදේශයක සහ මූලික අයිතිවාසිකම්වලට විශාල බලපෑමක් ඇති වන නිසා, සාමාන්‍ය පොලිස් ඇඳිරි නීතිය භාවිත කිරීමට වඩා සහමුලින්ම වෙනස්ය.
බොහෝ මූලික අයිතිවාසිකම් යම් නිශ්චිත හේතු මත සීමා කිරීමට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් ඉඩ ලබාදී තිබේ. කොරෝනා වෛරස් අර්බුදය හේතුකොටගෙන යම් මූලික අයිතිවාසිකම්වලට යම් සීමාවන් පැනවිය හැකි බව නිසැකය. එහෙත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව මූලික අයිතිවාසිකම් සඳහා වන සියලු සීමාකිරීම් කළ හැක්කේ එම සීමාකිරීම් ‘නීතියෙන් නියමකර’ ඇති පරිදි වේ. සීමාවක් පැනවීමට අවශ්‍ය සෑම අවස්ථාවකම පාර්ලිමේන්තුව හරහා රජය නිශ්චිත නීතියක් පැනවිය යුතු බව මින් අදහස් නොවේ. එහි අර්ථය වන්නේ මූලික අයිතිවාසිකමක් සීමා කිරීමේ බලපෑමක් ඇති කරන ඕනෑම විධායක ක්‍රියාවකට නීතියේ පැහැදිලි පදනමක් හෝ අවසරයක් තිබිය යුතු බවයි. පැහැදිලිවම 2020 මාර්තු 20 සිට අවිනිශ්චිත ‘පොලිස් ඇඳිරි නීතිය’ මෙම ව්‍යවස්ථාමය අවශ්‍යතාව උල්ලංඝනය කරයි.
පෙර පැවති හදිසි අවස්ථාවලදී රජයන් මූලික අයිතිවාසිකම් සඳහා සීමාවන් පනවා ඇත්තේ හදිසි රෙගුලාසි මගිනි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සහ මහජන ආරක්ෂණ ආඥා පනත මගින් හදිසි අවස්ථාවකදී මෙම රෙගුලාසි සම්පාදනය කිරීමට ජනාධිපතිවරයාට බලය ඇත. එම රෙගුලාසිවලට සාමාන්‍ය නීතියකට හිමි තැන හිමි වන අතර, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව හැර වෙනත් ඕනෑම නීතියක් අබිබවා යා හැකිය. කෙසේ වෙතත්, ජනාධිපතිවරයා මෙම නීති සම්පාදනය කිරීමේ බලය ලබා ගන්නේ හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළ විට පමණි. පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරින ලද අවස්ථාවකදී පවා හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළහොත් එය සම්මත කිරීමට පාර්ලිමේන්තුව වහාම කැඳවීම අවශ්‍ය වේ (ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 155(4)(i) ව්‍යවස්ථාව). විසුරුවා හරින ලද පාර්ලිමේන්තුව නැවත කැඳවීමට ජනාධිපතිවරයා අකමැති නිසා ඔහු හදිසි අවස්ථාවක් ප්‍රකාශයට පත් කර නොමැති බව උපකල්පනය කළ හැක. දීර්ඝ ඇඳිරි නීතිය පැනවීම සඳහා අවශ්‍ය නෛතික පදනම සැපයිය හැකි හදිසි රෙගුලාසි පැනවීමේ බලය ඔහු මේ අනුව ලබාගෙන නොමැත.
මහ මැතිවරණය
ජනාධිපතිවරයා 2020 මාර්තු 2 වන දින පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරිමින්, 2020 අප්‍රේල් 25 දිනට මැතිවරණ දිනය ලෙසද, 2020 මැයි 14 වන දින ඊළඟ පාර්ලිමේන්තුවේ පළමු රැස්වීම් දිනය ලෙසද නියම කළේය. පාර්ලිමේන්තුවේ සාමාන්‍ය ධුර කාලය වසර පහකි. එහෙත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් පාර්ලිමේන්තුවේ ධුර කාලයේ අවසන් මාස හය තුළ ඕනෑම වේලාවක පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට ජනාධිපතිවරයාට බලය ලබා දී ඇත. 2020 මාර්තු 2 වන දින පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට ජනාධිපතිවරයා මෙම බලය යොදාගත්තේය. එය විසුරුවා හැර නොතිබුණේ නම්, 2015දී තේරී පත් වූ පාර්ලිමේන්තුවේ වාරය 2020 සැප්තැම්බර් 1 වන දිනෙන් අවසන් වීමට ඉඩ තිබුණි.
කොරෝනා වෛරසය මගින් එල්ලකරන ලද තර්ජනය නොතකා ජනාධිපතිවරයා විසින් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමේ නියෝගයක් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදි. ඉන් පසු දින කිහිපය තුළ ශ්‍රී ලංකාව තුළ පැවති අර්බුදය උග්‍ර වූ අතර මහ මැතිවරණය කල් දැමීමටත්, අර්බුදය විසඳීම සඳහා රජයට සහාය වීම සඳහා පාර්ලිමේන්තුව නැවත කැඳවන ලෙසත්, නොයෙකුත් පාර්ශ්ව ජනාධිපතිවරයාට ආයාචනා කරන ලදි. පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමේ ප්‍රකාශය අවලංගු කරමින් පාර්ලිමේන්තුව නැවත කැඳවීමේ ඉල්ලීමට ජනාධිපතිවරයා මෙතෙක් යහපත් ප්‍රතිචාරයක් දක්වා නැත. ඉන් අනතුරුව, කොරෝනා වෛරස් අර්බුදය හේතුවෙන් 2020 අප්‍රියෙල් 25 වන දින මැතිවරණය පැවැත්විය නොහැකි බවත්, කල් දැමූ මැතිවරණය සඳහා නව දිනයක් පසුව ප්‍රකාශයට පත් කරන බවත් 2020 මාර්තු 21 දින මැතිවරණ කොමිසම ප්‍රරකාශ කෙළේය. 2020 මාර්තු 31 වන දින මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව විසින් ජනාධිපතිවරයාට ලිපියක් යවා ඇති අතර, කොරෝනා වෛරසය හේතුවෙන් නියමිත නෛතික කාල පරාසයන් තුළ මැතිවරණය පැවැත්විය නොහැකි බව අවධාරණය කර ඇත. මෙම සිදුවීම් නිසා මැතිවරණයක් පවත්වන්නේ කවදාද? සහ කෙසේද? යන්න පිළිබඳව සැලකිය යුතු ව්‍යාකුලත්වයක් ඇතිවිය. ව්‍යාකුලත්වය උග්‍ර කරමින් රජය විසින් පාර්ලිමේන්තුව නැවත කැඳවීමද ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.
ජනාධිපතිවරයා විසින් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරින විට, මැතිවරණය සඳහා සහ ඊළඟ පාර්ලිමේන්තුවේ පළමු රැස්වීම සඳහා (ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 70(5)(අ) ව්‍යවස්ථාව) දිනයක් නියම කිරීමට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් නියම කෙරේ. ඊළඟ පාර්ලිමේන්තුවේ පළමු රැස්වීම, විසුරුවා හැරීමෙන් මාස තුනක් නොඉක්මවූ දිනයක් විය යුතුය. මෙම දිනය වෙනස් කළ හැකි නමුත් නව දිනයද විසුරුවා හැරීමේ දින සිට මාස තුනක් නොඉක්මවූ දිනයක් විය යුතුය (ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 70(5)(ඇ) ව්‍යවස්ථාව). මෙම විධිවිධානවල මූලික අරමුණ වන්නේ මැතිවරණ දින නියමයක් නොමැතිව කල් නොදැමීම, සහ ක්‍රියාකාරී පාර්ලිමේන්තුවක් හැකි ඉක්මනින් ස්ථාපිත වීම සහතික කිරීමයි.
පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමෙන් පසු අර්බුදයක් ඇති වූ විට සිදුවන්නේ කුමක්ද? ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ පනත මගින් මැතිවරණ දිනය සහ පළමු රැස්වීම පැවැත්වෙන දිනය යන දෙකම වෙනස් කිරීමට ඉඩ ප්‍රස්ථාව ඇත. එහෙත්, විසුරුවා හැරීමේ මුල් ප්‍රකාශයේ සිට නව පාර්ලිමේන්තුව රැස් වන දිනය දක්වා කාල පරාසය මාස තුනක් ඉක්මවිය නොහැක. එබැවින් පාර්ලිමේන්තුවක් නොමැතිව රට පැවතිය හැකි උපරිම කාල සීමාව මාස තුනකි.
එහිදී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ඕනෑවට වඩා දෘඪබවක් සහ වසංගතය වැනි බරපතළ හදිසි අවස්ථා සැලකිල්ලට නොගන්නා බව යමෙකුට සිතිය හැක. අර්බුදය විසඳීම සඳහා රජයට අවශ්‍ය බලතල හා සම්පත් මොනවාද යන්න සැලකිය යුතු අවස්ථාවක සහ අර්බුදය හේතුකොටගෙන මහජන හුදකලා කිරීම අවශ්‍ය වූ විටෙක, මැතිවරණයක් සම්බන්ධයෙන් නීතිරීතිවලින් බැඳීසිටීම කොතරම් උචිතද යන්න යමෙකුට ප්‍රශ්න කළ හැකිය. එහෙත් අප මුලදී සඳහන් කළ පරිදි, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සෑම විටම එහි නීතිරීතිවල දෘඪතාව වෙනත් තැනක නම්‍යශීලීභාවයකින් යුතුව සමතුලිත කරයි. ව්‍යවස්ථානුකූලව, ජනාධිපතිවරයාට ගත හැකි ක්‍රියාමාර්ග තුනක් ඇත.
පළමු විකල්පය: 70(7) ව්‍යවස්ථාව යටතේ ක්‍රියාපටිපාටිය
පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමෙන් පසු හදිසි අවස්ථාවක් ඇති වුවහොත්, විසුරුවා හරින ලද පාර්ලිමේන්තුව කැඳවීමට ජනාධිපතිවරයාට හැකිය. නැවත කැඳවන ලද පාර්ලිමේන්තුව හදිසි අවස්ථාව අවසන් වන තෙක් හෝ මහ මැතිවරණය අවසන් වන තෙක් (මෙයින් කලින් එළඹෙන අවස්ථාව වන තෙක්) රැස්වේ.
දෙවන විකල්පය: 155(4)(i) ව්‍යවස්ථාව යටතේ ක්‍රියාපටිපාටිය
පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමෙන් පසු මහජන ආරක්ෂණ ආඥා පනත යටතේ ජනාධිපතිවරයා හදිසි අවස්ථාවක් ප්‍රකාශයට පත් කරන්නේ නම්, එම ප්‍රකාශය ක්‍රියාත්මක වන්නේ විසුරුවා හරින ලද පාර්ලිමේන්තුව කැඳවීමක් වශයෙනි. නැවත කැඳවන ලද පාර්ලිමේන්තුව හදිසි අවස්ථාව අවසන් වන තෙක් හෝ මහ මැතිවරණය අවසන් වන තෙක් (මෙයින් කලින් එළඹෙන අවස්ථාව වන තෙක්) රැස්වේ.
දෙවන විකල්පය යටතේ හදිසි අවස්ථාවක් ප්‍රකාශයට පත් කිරීම මගින් හදිසි රෙගුලාසි සම්පාදනය කිරීමේ බලය ජනාධිපතිවරයාට ලැබෙනු ඇත. මෙමඟින් රජය දැනට ක්‍රියාත්මක වන (‘ඇඳිරි නීතිය’ වැනි) අවිධිමත් නියෝගවලින් ඔබ්බට ගොස්, විධායක ක්‍රියාමාර්ග සඳහා නිසි නෛතික පදනමක් සහතික කරමින් ජනාධිපතිවරයාට තීරණාත්මක ලෙස මැදිහත් වීමට ඉඩප්‍රස්ථාවක් ඇති වේ.
තෙවන විකල්පය: විසුරුවා හැරීමේ ප්‍රකාශය අවලංගු කිරීම
2020 ජුනි 2 ට පෙර (එනම්, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ නව පාර්ලිමේන්තුවේ පළමු රැස්වීම තිබිය යුතු අවසාන දිනය) අර්බුදය අවසන් වීමට ඉඩ තිබේ නම් 1 සහ 2 විකල්පයන් ප්‍රමාණවත් විය හැකිය. මෙයට පෙර මහ මැතිවරණයක් පැවැත්විය හැකි වාතාවරණයක් ද තිබිය යුතුය (මෙහි දී මැතිවරණයක් පැවැත්වීම යනු නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණයක සියලු අංගයන් පවතින පරිසරයක් වන අතර මැතිවරණ ප්‍රචාරක රැලිවලට සහ ගෙයින් ගෙට යමින් ප්‍රචාරණය කිරීම ආදිය ඇතුළත් වේ).
කෙසේ වෙතත්, 2020 ජුනි 2න් අවසන් වන කාල රාමුව තුළ මෙය කළ නොහැකි බවට මැතිවරණ කොමිසම නිගමනය කර ඇති බව පෙනේ. එහෙත් මෙය දැඩි කාල රාමුවක් ලෙස බලපවතින්නේ 2020 මාර්තු 2 වන දින විසුරුවා හැරීමේ ප්‍රකාශය බලාත්මක වන තාක් කල් පමණි.
2020 මාර්තු 2 දින ප්‍රකාශයට පත්කරන ලද පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමේ නියෝගය ජනාධිපතිවරයා විසින් අවලංගු කළ හැකිය. මෙහි ප්‍රතිඵලය වනුයේ විසුරුවා හරින ලද පාර්ලිමේන්තුව එහි සාමාන්‍ය ධුර කාලය (එනම් 2020 සැප්තැම්බර් 1 වන දින) තෙක් නැවත පණගැන්වීමයි. අර්බුදය හේතුකොටගෙන මැතිවරණයක් ඊට පෙර පැවැත්විය නොහැකි නම් එම කාලය අවසන් වන තෙක් පාර්ලිමේන්තුව ක්‍රියාත්මක විය හැක. එවන් අවස්ථාවක පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය 2020 සැප්තැම්බර් 1 සිට දෙසැම්බර් 1 දක්වා ඕනෑම වේලාවක පැවැත්විය හැකිය. එබැවින් මෙම විකල්පය වසර අවසානය දක්වා මැතිවරණය නීත්‍යානුකූලව කල් දැමීමට අවකාශ සලසයි.
ඊට පෙර අර්බුදය පහව ගොස් නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණයක් පැවැත්වීම සඳහා හිතකර වාතාවරණයක් පවතින්නේ නම්, ජනාධිපතිවරයාට පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැර මැතිවරණයට සහ ඊළඟ පාර්ලිමේන්තුවේ රැස්වීමට දිනයන් සමඟ නව ප්‍රකාශයක් නිකුත් කළ හැකි බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත.
එබැවින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට අනුකූලව තීරණාත්මක ක්‍රියාමාර්ග සඳහා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ප්‍රමාණවත් ඉඩක් ලබා දෙන බව පැහැදිලිය. එහෙත්, අර්බුදය විසඳීම සඳහා රජයට නායකත්වය දීමට ප්‍රධාන විධායක නොහොත් ජනාධිපතිවරයාට බලය ලබා දී තිබියදීත්, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පාර්ලිමේන්තුව නැවත කැඳවීම ගැන මෙතරම් සැලකිලිමත් වන්නේ මන්දැයි සමහරුන්ට නොපෙනේ. මේ සඳහා ප්‍රායෝගික හා ප්‍රතිපත්තිමය හේතු දෙකක් තිබේ.
ප්‍රායෝගික හේතු නම් රාජ්‍ය මූල්‍ය පිළිබඳ හා විධායකය අධීක්ෂණය කිරීම සම්බන්ධයෙන් පාර්ලිමේන්තුවේ කර්තව්‍යයයි. කොරෝනා වෛරස් අර්බුදය හේතුවෙන් රාජ්‍ය වියදම් විශාල ප්‍රමාණයකින් ඉහළ යාමක් සිදුවේ. පාර්ලිමේන්තු අනුමැතියකින් තොරව මෙම අරමුදල් ලබාගැනීමට රජයට නීත්‍යනුකූල බලයක් නොමැත. පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට පෙර රජය අයවැයක් ඉදිරිපත් නොකළ හෙයින්, පවත්නා අරමුදල් පවා (වසංගතයේ සම්පූර්ණ පරිමාණය දැන ගැනීමට පෙර ප්‍රමාණවත් යැයි සිතූ) 2020 අප්‍රියෙල් 30 වන විට අවසන් වනු ඇත. ජනාධිපතිවරයාට ඒකාබද්ධ අරමුදලෙන් වියදම් කළ හැකි වනුයේ නව පාර්ලිමේන්තුව රැස්වීමට කැඳවූ දින සිට මාස තුනක් දක්වා කාල සීමාවකට පමණි. මෙයද රජයේ සේවාවන් සැපයීමේ මූලික අරමුණ සඳහා පමණක් වන අතර, වසංගතය හේතුවෙන් සිදුවන සියලු ගෙවීම් මෙයට ඇතුළත් වන්නේ නැත. ණය සීමාව ඉහළ නැංවීම සඳහාද පාර්ලිමේන්තු අනුමැතිය අවශ්‍ය වේ. අප මීට පෙර ලිපියක මෙම කරුණු සාකච්ඡා කර ඇත්තෙමු (2020 අප්‍රියෙල් 2, අනිද්දා පුවත්පත බලන්න).
තවද, විධායකය හදිසි බලතල භාවිත කිරීම සහ එහි ප්‍රතිපත්ති සහ අර්බුදය පාලනය කිරීමට ඇති දිගුකාලීන සැලසුම් සුපරීක්ෂණය කිරීම සඳහා පාර්ලිමේන්තුව සැසිවාරයේ සිටිය යුතුය. මේවා ඕනෑම ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක ක්‍රියාත්මක වන තුලන සහ සංවරණයන්ය.
වඩාත් ගැඹුරු මට්ටමකින් සලකන කල, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රමය තුළ, ස්වෛරීභාවය ශ්‍රී ලංකාවේ සෑම සෑම පුරවැසියෙකු තුළම, අත්හළ නොහැකි ලෙස පිහිටා ඇති බව පිළිගෙන තිබේ. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ප්‍රතිපාදනවලට අනුව ස්වෛරීභාවයට ඇතුළත් වන සමහර ගුණාංග හෝ බලතල, ජනතාව වෙනුවෙන් වෙනත් ආයතන විසින් ක්‍රියාත්මක කළ යුතු බව ප්‍රකාශ වේ. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව රාජ්‍ය තන්ත්‍රයේ ප්‍රධාන කොටස් තුනක් වන ව්‍යවස්ථාදායකය, විධායකය සහ අධිකරණය යන සියල්ලම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් සඳහා, අර්බුදයකදීද, අත්‍යවශ්‍ය වන බව තහවුරු කරයි.
මෙම අර්බුදයේදී ජනාධිපතිවරයා සහ විධායකයේ වෙනත් බලධාරීන් පමණක් රාජ්‍ය බලය හෙබවීම ප්‍රවර්ධනය කරන ඕනෑම දේශපාලන න්‍යායක් අපේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් ස්ථාපිත කර ඇති ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීදයේ සාරධර්මවලට සම්පූර්ණයෙන්ම පටහැනි ය. මෙම තුලන සහ සංතුලන කෙටිකාලීනව නිශේධ කිරීමෙන් දිගු කාලීනව ඒකාධිපතිවාදයකට දොර විවර වේ.
(අසංග වැලිකල එඩින්බරෝ විශ්වවිද්‍යාලයේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා නීතිය පිළිබඳ කථිකාචාර්යවරයෙකි.සුරේන් ප්‍රනාන්දු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ නීතිඥවරයෙකි.)
