නෝබෙල් ත්‍යාගලාභී ඉන්දියානු ආර්ථික විද්‍යාඥයකු මෙන්ම ප්‍රගතිශීලී චින්තකයකු වන මහාචාර්ය අමර්ත්‍ය සෙන් අද දින (අප්‍රියෙල් 8) Indian Express පුවත්පතට ලියා ඇති ලිපියක ඇති එක් අදහසක්, ඉන්දියාවට පමණක් නොව, විශේෂයෙන් ලංකාවටද, ලෝකයේ අනෙක් රටවලටද එක සේ අදාළ ය. එම අදහස මෙසේය.
‘සමාජ ව්‍යසනයක් පාලනය කිරීම යුද්ධයක් කිරීමට සමාන නොවේ. යුද්ධයක් ඉතා හොඳින්ම සිදුවන්නේ, තමන්ට අවශ්‍ය දේ කිරීමට පහළින් සිටින හැම දෙනාටම ඉහළ සිට අණ කිරීමට නායකයාට හැකි වූ විටය. ඒ සඳහා වෙනත් අයගේ අදහස් විමසීම අවශ්‍ය නැත. ඊට වෙනස්ව, සමාජ ව්‍යසනයක් පාලනය කිරීමේදී අවශ්‍ය වන්නේ සහභාගිත්ව ආණ්ඩුකරණය සහ මහජන සාකච්ඡාවයි.’
කෝවිඩ් 19 වසංගතය පාලනය කිරීම සඳහා ජනාධිපතිතුමා ක්‍රියාමාර්ගය දියත් කෙළේ, එල්ටීටීඊයට එරෙහිව දියත් කළ යුද්ධයේ සාර්ථකත්වය පිළිබඳ ආඛ්‍යානය යළි ඉදිරිපත් කරමිනි. ඔහු සමග සිටින ප්‍රධාන බලවේගය වන්නේ ත්‍රිවිධ හමුදාවයි. වසංගතය මඬින ක්‍රියාවලිය සිදුවන්නේ යුද ක්‍රියාමාර්ගයක් ලෙසිනි. ඒ සම්බන්ධව සිදුවන සාකච්ඡා, ප්‍රචාර සහ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කිරීම තුළ ඇත්තේ 2005-2009 කාලයේ පැවැති යුද මාර්ගයේ මානසිකත්වය, භාෂාව සහ මෙහෙයුම් ලක්‍ෂණයි. රජයේ වෛද්‍යවරුන්ගේ සංගමයේද, තමන් යටතේ ඇති නිලධර තන්ත්‍රයේද සම සහභාගිත්වය ඇතිව, හමුදාපතිතුමා මෙහෙයවන මෙම යුද්ධයෙන්, ලෝකයේ අන් රටවල්වලට නොහැකි වන ජයග්‍රහණයක් ලංකාවේ ජනතාවට අත්පත් කරදීමට ජනාධිපතිතුමාට හැකිවන බව, ආණ්ඩුවේ ප්‍රචාරක යාන්ත්‍රණය මහජනතාවට නිරන්තරයෙන් දෙන පණිවුඩයයි. ඒකපුද්ගල ගැලවුම්කාරයකු පිළිබඳ විශ්වාසය පැතිරවීම කොරෝනා අර්බුදය තුළින් ඉදිරියට දැමෙන දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රයක කොටසක් බවද පෙනේ.
දැනට ලංකාවේ කොරෝනා වසංගතය පාලනය කිරීමට ගෙන ඇති වෛද්‍යමය පියවර සතුටුදායක ප්‍රමාණයකට සාර්ථක වන බව වාර්තා අනුව පෙනේ. ඇඳිරි නීතිය, ප්‍රදේශ වසා තැබීම, සමාජ දුරස්තරභාවය යන පියවරවල් තුන වසංගතයේ පැතිරීම ‘සීමාකිරීමේ’ උපායික අරමුණේ සාර්ථකත්වයට දායක වී තිබේ. එහෙත්, ජනාධිපති කාර්යසාධක බලකායත්, වෛද්‍ය සංගමයත්, වෛද්‍ය අධිකාරිවරුනුත් අමතක කරන කරුණක් වන්නේ, වසංගතයේ පැතිරීම සීමාකිරීමේ ප්‍රතිපත්තිය (එනම් containment policy එක), එම ක්‍රියාමාර්ග නිසාම ඇති කරන සමාජ හා දේශපාලන ප්‍රශ්නද තිබෙන බවයි. ඒ බව වෛද්‍ය වෘත්තියේ දෘෂ්ටිකෝණයෙන්ද, ආණ්ඩුවේ දෘෂ්ටිකෝණයෙන්ද වර්තමාන අර්බුදය ගැන බලන අයට නොපෙනේ. ඒ සඳහා වෛද්‍ය වෘත්තිකයන්ගේද, ආණ්ඩුවට සම්බන්ධ අයගේද දෘෂ්ටියෙන් පිටත සිට මේවා දෙස බැලීමක් අවශ්‍ය වේ.
අසම්පූර්ණ සිතීමක්
දැනට ලංකාවේ ක්‍රියාත්මක වන කොරෝනා මර්දන මූලෝපායේ තිබෙන තාවකාලික සාර්ථකත්වය තිබියදීත්, එහි තිබෙන ප්‍රධාන දුර්වලතාව වන්නේ, වෙනත් දෘෂ්ටිකෝණවලින් දැනට පවත්නා අර්බුදයත් එහි ඉදිරි ගමන්මග දෙසත් බලන පාර්ශ්වවල අදහස් සලකා බැලීමට එම මූලෝපායේ අංගයක් නොතිබීමයි. ආණ්ඩුව ක්‍රියාකරන බව පෙනෙන්නේ 2005-2009 යුද්ධ කාලයේ ක්‍රියාකළ ආකාරයටමයි. ‘අපි කරන දේ හරි. වෙන අයගේ උපදෙස් අපිට අවශ්‍ය නෑ’ යනු එම ස්ථාවරයයි. අධ්‍යාපනඥයන්ගේ, මනෝ විද්‍යාඥයන්ගේ, සමාජ විද්‍යාඥයන්ගේ සහභාගිත්වයක් ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලියට අවශ්‍ය බව කාටවත් පෙනෙන්නේද නැත.
එහෙත් ආණ්ඩුවක් ප්‍රජාතාන්ත්‍රිකව ක්‍රියාකරන්නේ නම්, මෙවැනි ජාතික අර්බුදයක් හමුවේ ක්‍රියාකළ යුත්තේ, අනෙක් පාර්ශ්වවල, විශේෂයෙන් විරුද්ධ දේශපාලන පක්‍ෂවලද, පුරවැසි කණ්ඩායම්වලද, අර්බුදය ගැන වෙනත් අවබෝධතා ඇති ශාස්ත්‍රීය ප්‍රජාවගේද අදහස්, යෝජනා සහ විවේචනද සැලකිල්ලට ගත හැකි වන විවෘත, විනිවිද පෙනෙන සහ සහභාගිත්ව සාකච්ඡා ක්‍රියාවලියක් තුළිනි. ඊට වෙනස්ව දැනට, කොරෝනා මර්දන ක්‍රියාවලියට සම්බන්ධ ඉහළ නිල තන්ත්‍රය හැරුණු විට අන් සියලු දෙනාම පත්කොට තිබෙන්නේ, ජනාධිපති කාර්යසාධක බලකායේ තනි තීරණවල ඉලක්ක බවටත්, එම ක්‍රියාමාර්ග සාධාරණය කරන ප්‍රචාරක මාධ්‍යයේ ශ්‍රාවකයන් බවටත්ය. මෙම ප්‍රචාරණවලින් පැහැදිලිව පෙනෙන කරුණක් නම්, ආණ්ඩුවට දැනට තිබෙන්නේ අසම්පූර්ණ ප්‍රවේශයක්ය යන්නයි. එය නම්, කොරෝනා වසංගතය මහජන සෞඛ්‍ය අර්බුදයක් පමණක්යැයි සැලකීමයි.
සමාජ අර්බුද
සමාජ විද්‍යාඥයන්ට පෙනෙන පරිදි, මෙවැනි මහාපරිමාණ වසංගත පිළිබඳ ඓතිහාසික අත්දැකීම වන්නේ ඒවා සමාජ අර්බුද නිර්මාණය කරන බවයි. දැනටම අප රටේ ලක්‍ෂ සංඛ්‍යාත ජනතාවගේ රැකියා සහ ජීවන මාර්ග අහිමි වී තිබේ. ළඟදීම ආහාර හිඟයක් ඇතිවීමේ හැකියාවද තිබේ. වෛරසය පැතිරීම පිළිබඳ භීතිය විසින් අපට සුපුරුදු සමාජ සම්බන්ධතා බිඳදමනු ලැබ තිබේ. මරණය පිළිබඳ සෑම පුරවැසියකුගේම සිත තුළ ඇති භීතිය සහ ජීවිත අවිනිශ්චිතතාව, කෙනෙකුට සිහිකරන්නේ යුද සමයේදී ලංකාවේ උතුරු නැගෙනහිර දෙපළාතේ ජනයා අත්විඳි ජීවිතය සහ මරණය පිළිබඳ අවිනිශ්චිතතාවයි. Human Security යන සංකල්පයෙන් විස්තර කෙරෙන ‘මානුෂ ආරක්‍ෂාව’ පිළිබඳව ප්‍රජාවන්ද, සමාජයද, රාජ්‍යයද, ජාත්‍යන්තර රාජ්‍ය පද්ධතියද විසින් මෙතෙක් ගොඩනගාගෙන තිබුණු සියලු ව්‍යුහයන් සහ භාවිතයන් අද බිඳවැටෙමින් තිබේ. මෙය වනාහි ඇමෙරිකාවේ ඩිස්ටෝපියානු චිත්‍රපටවල චිත්‍රණය කර තිබි විනාශකාරී සහ අවිනිශ්චිතකාරී තත්ත්වයක දොරකඩ වෙතට සෑම සමාජයක්ම පාහේ සෙමින් ගමන් කිරීමකි. එම තත්ත්වය තේරුම් ගැනීම සහ එයට මුහුණ දීම, වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ සංගමයට, හමුදාවේ ඉහළ නිලධාරීන්ට සහ ජනාධිපති කාර්යාලයට පමණක් කිරීමට බාරදිය යුතු වගකීමක් යැයි සිතීම අසම්පූර්ණ සිතීමකි.
මෙවැනි අවිනිශ්චිතතා සහ අර්බුදවලින් ගොඩ ඒමේ හැකියාවද මනුෂ්‍යයන්ට සහ සමාජවලට තිබේ. එම හැකියාවට වඩා හොඳින් ඉඩක් ලැබෙන්නේ, සමාජයේ විවෘත සාකච්ඡා සහ අදහස් අතර ගැටීම්වලට නිර්බාධිතව අවකාශ ලැබුණු විටය. එහෙත්, ලංකාවේ අද සිදුවෙමින් පවතින්නේ, එම අවකාශය සීමා කෙරන පරිවර්තනයක් ආරම්භ වීමයි. කොරෝනා අර්බුදයට මුහුණ දීමේ සාකච්ඡාවේදී සුජාතභාවය ලබාදී තිබෙන්නේ එකිනෙක සමග සන්ධානගතවී සිටින දෙයාකාරයක තර්කණයකට පමණක් වීම එයට හේතුවයි. ඉන් පළමුවැන්න, වෛද්‍ය විද්‍යා තර්කණයයි (Media Rationality). දෙවැන්න, මිලිටරි -නිලධාරිවාදී තර්කණයයි (Military-Bureaucratic Rationality). අද ලංකාවේ රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති නිර්මාණය කිරීම සහ ක්‍රියාත්මක කිරීම සම්බන්ධ අධිපති පැරඩයිමය සමන්විත වී තිබෙන්නේ මෙම තර්කණ දෙක සංයෝග වීමෙනි. මෙය අනෙක් රටවල සිදුවී නැති වර්ධනයක් වන අතර, අප රටේ පවතින සුවිශේෂ දේශපාලන පසුබිම එයට ප්‍රධාන හේතුවයි. එම පසුබිමේ ප්‍රධාන ලක්‍ෂණය වන්නේ මහජන නියෝජිතයන්ගෙන් සමන්විත පාර්ලිමේන්තුවක් නැතිවීමයි. පාර්ලිමේන්තුව, දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රමය සහ වෘත්තීය දේශපාලනඥයන් පිළිබඳ ඓතිහාසිකව පැවැති සමාජ විශ්වාසය සහ සුජාතභාවය දැඩි ලෙස බිඳවැටීමද එයට සමාන්තර හේතුවකි. විරුද්ධ පක්‍ෂයට අයත් දේශපාලන පක්ෂ සියල්ලම පාහේ සිතන්නටවත් නොහැකි පරිදි අකර්මණ්‍ය වීම, මෙම පසුබිම තුළ සිදුවී තිබෙන්නකි.
මෙයින් පෙනෙන්නේ කොරෝනා වසංගතය පැතිරෙන්නේ අප රටේ දේශපාලන ජීවිතයේ විශාල හිස්බවක් තිබෙන මොහොතකය යන්නයි. මෙය ලංකාවේ දේශපාලන අනාගතයට තීරණාත්මක ලෙස බලපාන අලුත් තත්ත්වයන් නිර්මාණය කිරීමට හැකියාව තිබෙන්නකි. දැනට ලංකාව තිබෙන්නේ අප්‍රකාශිත විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක් තුළ වීම, අලුත් ක්‍රියාවලියක ආරම්භයක් විය හැකිය. කොරෝනා අර්බුදය විසින් විවෘත කරන ලද ‘හදිසි තත්ත්වය’ විසින්, ලංකාවේ දේශපාලන ගමන්මගට කර ඇති බලපෑම ගැන විවෘත සාකච්ඡාවක් දේශපාලන කණ්ඩායම් අතර තිබිය යුත්තේ එහෙයිනි.
ඡායාරූපය: ලක්රුවන් වන්නිආරච්චි / Getty Images
