කොළඹ මඩකළපු පාරේ ආවහම පරණ පොලොන්නරු නගරය පහුකළාම, විජිතපුර බලකොටුවට අත වනාගෙන මහවැලි නදිය උඩින් මනම්පිටියේ පාලම පැන්නහම හමුවෙනවා ජලගැලූම් වනෝද්‍යානය කියන කොටස. කඳුරටට වැස්සහම මහවැලියට යකාවැහුණහම මේ බිම තමයි ඉතිං පළි! යෝධයෙක් වගේ පහළට ගලන වතුර කඳ දරාගන්නේ මේ තැනි මහා කැලේ. නැගෙනහිරට සෝමාවතිය කැලෑ කැටියට බටහිරට වස්ගමුවට අත දික්කරගෙන බලාගෙන ඉන්න මේ ඉසව්වෙන් කැලේට බැහැලා වස්ගමුවට රිංගනකොට ඒක අතීතයට ගමනක්. පළවෙනි විජේබාහුගේ පොළොන්නරුවට ගමනක් ඒක. මහවැලිය ගලනවා. දෙපැත්තෙන් ජනාවාස වැඩෙනවා. ලෝකේ හැටි. අඹන් ගඟ මහවැලි ගඟට වැටෙන්නේ මේ ඉසව්වෙන්. අඹන් ගඟ තමයි ඉස්සර රජ කාලේ වියළි කලාපය තෙත් කළේ. ඇලහැර ඇළ, අංගමැඬිල්ල මේ හැම එකක්ම ගොඩනැගෙන්නේ අඹන්ගෙඟ් වතුරින්. මහාවංශයේ විස්තර එක්ක අපිට පුළුවන් මේ මහා කැලේ එහෙකොණ මෙහෙකොණ සරන්න.
මහාවාලූකාව
මහවැලිය එකල මහාවාලූකාව. පරාක‍්‍රම සමුද්‍රය, මහාවාලූකාව, අඹන්ගඟ, කාලිංග නුවර ඇරුණාම අචිරවතිය, ගෝමතිය වගේ මහා ඇළ මාර්ග කිහිපයකුත් මේ බිමේ එහෙට මෙහෙට නහරකරණය වෙලා තිබිලා තියෙනවා. මහාවංශ විස්තර අද මේ මහකැලය වහගෙන තියාගෙන ඉන්නවා. මේ ඇළ මාර්ගවල එකල නැව් ගියා කියලා තමයි කියන්නේ. කොහොම හරි විජේ අයියයි මායි අපේ සනුහරෙයි අලි ඉන්න අලි කැලේට ඇතුල් වුණා. මිනිස් පුළුටක් නැති මේ කැලේ මහවැලිය දිගේ උඩට ගිහිං කාලිංග නුවරට යන්න අපේ කල්පනාව. ඊළඟට කැලේ වහගත්ත අතීත ගම් ගොඩවල් යක්කුරේ, දාස්තොට මුණගැහෙන්න. ලැනරෝල් මහත්තයා පනස් ගණන්වල ලියපු ‘වන නදිය’ කියන පොත වුණත් අතේ තියාගත්තට මේ ගමනට පාඩු නෑ. වන නදිය කියන ඒ ගම් ද, මිනිස්සුද අද මේ බිමේ නෑ. හැබැයි ඒ මිනිස් වාසයට සාක්ෂි ඕන තරම්. මම එකගමනක් සිංහල දෙමළ මුස්ලිම් කලවම් සොරිවිලට ගියා. ඒ මේ කැලේ එක සීමාවක්. ඊළඟට ඈතින් දිඹුලාගල බලාන ඉන්නවා අපි දිහා.
මහාවාලූකා ගංගාවෙන් බටහිර දෙසට නයාගිය අචිරවතී ඇළ මාර්ගය, එතැනින්ම ඉර මූණට උදෙන් එබෙන පැත්තට දඟර ගැහුණ ගෝමතී නම් ඇළ මාර්ගයක්ද මහා පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමන් හැදුවා කියලා මහාවංසය කියනවා. පුජාවලිය කියනවා ඒ පැරකුම්ම අචිරවතී ඇළ බිඳලා දැම්මා කියලා. මේ ඇළවලට ඉතුරුබිතුරුව තවත් ඇළවල් පොකුරක් ගැන මේ ලියවිලි අපිට කියනවා. උතුරට ගිය මලාපහරණී, අචිරවතියෙන්ම නැගෙනහිරට ගිය සතරුද්ධ, නිබ්භින්ද, ධවලා, සිදා. මේ ඇළ මාර්ග හතරත් මේ බිමේම තමයි. මහවැලියට කේන්ති ගියාම ගලන ගැලිල්ලට මේ පහළ නිම්නයට වෙන අතුරු ආන්තරා සමනයට මේ ඇල්වල් කැපුවා වෙන්න පුළුවන්!. ඊළඟ අරමුණ වෙන්න ඇත්තේ කුඹුරුවලට වාලූකා නදියේ දියවර නිකුතුව. මේ ඇළ මාර්ගවල නටබුන් ස්ථාන කියලා හිතන්න පුළුවන් තැන් මේ බිමේ එමටයි. අපි අද ගංවතුර පුරවන්න, එකල හදන්න ඇතැයි හිතන, මේ මහාකැලේ අස්සේ තියෙන ලොකු බේසම් වැව් පොකුර ගැන වුණත් ටිකක් කල්පනා කරන්න.. දැන් තමයි මහාවාලූකාව කාලිංග නුවර කියන ¥පත වටකරගෙන ගඟ වක්වී ගලන තැනට යන්න හොඳම වෙලාව. මේක නටබුන් තියෙන ¥පතක්. ගූගල් සිතියමක මනම්පිටියේ පාලමේ ඉඳලා ගඟ දිගේ ඉහළට ගියානම් මේ තැන හොයාගන්න අමාරු නෑ. පේරාදෙණියෙ නැත්තං කුණ්ඩසාලේ ඉඳලා ඩිංගියක ආවනම්, මේ අපූරු බිමේ කුඩාරමක් අටවගෙන මාළුවෙක් එහෙම අල්ලගෙන තවත් පහළට ගඟ දිගේ යන්න පුළුවන්.
කාලිංග නුවර
හෝටන්තැන්නේ ඉඳලා පහළට තකහනියේ ගලන ගඟ තමන් පහළට අතේ එල්ලගෙන ආපු වැලි කඳු විදිහට ගොඩගහන්න පටන්ගන්නේ මේ හරියෙන් කිව්වොත් හරියට හරි. මහවැලි කියන දැන් නම දෙකට කැඩුවොත් මහ වැලි වෙනවා. දැන් අපි ඉන්නේ එහෙම ඩිපොසිට් වුණ මහා වැලි කඳු අතරේ. කොහොමෙන් කොහොම හරි අලි මගෑර මගෑර කාලිංග නුවරට ආවාය කියමුකෝ. කාලිංග වාංශිකයෝ හිටිය හින්දා කාලිංග නුවර වුණා කියනවා. කාලිංග මාඝ රජ කළේ මෙතන ඉඳලා කියලත් කියනවා. ඔහොම මෙහෙම කතා නදියක් අපි ඉස්සරැුහින් ගලනවා. කොහොම වුණත් ¥පතේ තිබෙන ශිලාමය නටබුන් පැරණි සංඝාරාමයක නටබුන් කියලා තමයි පුරා විද්‍යාව කියන්නේ.
ඒ කොහොම වුණත් මේ ¥පත් නුවරට සමීපයෙන් තමයි අපි කලින් කියපු ඇළ මාර්ග පොකුර පටන්ගන්නේ. ඊළඟට දාස්තොට කියන ප‍්‍රසිද්ධ ගම නැතිනම් තොටුපොළ හමුවෙන්නෙත් මේ කිට්ටුවෙන්. එදා පොළොන්නරු නුවරට ඇතුල්වෙන්න තිබුණ ප‍්‍රධාන තොටමුණක් මේක. දුටුගැමුණු එළාර සටන් ඉතිහාසය අස්සෙත් දාස්තොට තියෙනවා. මට මතක විදිහට වන නදිය කියන පොත ලියන්න ලැනරෝල් මහත්තයා ඩිංගියක දාස්තොටට එනකොට මේ ගම මිනිස්සු සුඟක් ඉඳලා තියෙනවා. පස්සෙන් පහු මැලේරියාව වගේ ලෙඩ හින්දා නවීන ශිෂ්ටාචාරේ හින්දා, ඒ ජනාවාස අතීතයක් විතරක් වෙනවා.
දාස්තොට, ඊළඟට ඊට ටිකක් උතුරට වුණාම දාස්තොට වැව පේනවා. මේ දාස්තොට මහාවංසයේ ඉන්නේ සහස්සතිත්ථ කියාගෙන. දඹදෙණිය කාලේ දෙවෙනි පරාක‍්‍රමබාහු, පැරණි පොලොන්නරුව පිළිසකර කරලා මහා වාලූකා ගෙඟ් සහස්සතිත්ථ කියන තැන උපසම්පදා කර්මයක් කරලා තියෙනවා. ඒ වගේම හතරවෙනි විජයබාහු රජ්ජුරුවොත් මෙතැනම උපසම්පදාවක් කරලා තියෙනවා. ඉතිං හිතන්න කැලේ වහගත්තට එදා කොහොමට තියෙන්න ඇතිද?
මේ ළඟින්ම පටන්ගන්න ගෝමතී ඇළ, මහවැලි ගෙඟ් දකුණු ඉවුරෙන් නැගෙනහිර දෙසට දිඹුලාගල පර්වතය දක්වා සැතපුම් විසි එකක් දුරට ගියා කියලා අද හඳුනාගෙන තියෙනවා. කෙලින් බැලූවොත් මේ දුර ඊට අඩක් ඇති. වංගු වංගු ගිය මේ ඇළේ ඇළකණ්ඩිය එතරම් උස් නැහැ. ඒ උස අඩි අටට වඩා අඩුයි කියලා තමයි බ්‍රොහියර් සුද්දා කියන්නේ. යක්කුරේ වැවට වතුර හලාගෙන ඊළඟ සොරිවිල වැවටත් වතුර හලාගෙන ගිය මේ ඇළ වෙරුගල් වෙනකම් නයෙක් වගේ ගියා කියලා තමයි මේ ගම්තුලාන මිනිස්සු කියන්නේ. කොහොම වුණත් ඕනනම් මේ ඇළවේලි හොයාගෙන මේ කැලේ අස්සේ සුනංගු වෙන්න අවසර තියෙනවා.
අචිරවතිය
කාලිංග අමුණේ වම් ඉවුරෙන් පටන්ගන්න ඇළ කාලිංග ඇළ. ඒත් මේ ඇළ අචිරවතිය වෙන්න ඇති කියලා සමහර ඉතිහාසඥයන් කියනවා. මේ ඇළ මාර්ගයේ සලකුණු තවමත් තැනින් තැන තියෙනවා. අද වෙනකොට කාලිංග අමුණේ ළඟින්, පිටකින්ද ඇළ වෙනකම් සැතපුමක් විතර දුරකට මේ ඇළ හඳුනාගෙන තියෙනවා. ඒ කාලිංග ඇළ විදිහට. ඒත් මේ තමයි අචිරවතිය!. මට නම් හිතෙන්නේ එහෙම. ඔබ අංගමැඬිල්ලට ගියොත් පෙනෙයි යෝධ ගල්ගෙඩි අඹන්ගඟ අහුරලා පරාක‍්‍රම සමුද්‍රයට වතුර අරගෙන එනහැටි.
ඉතිං මේ අචිරවතියත් දැන් නටබුන් වෙලා, ඒ නටබුන් අතීතය තැනින් තැන ඉඳගෙන මතුවෙලා බලාන ඉන්නවා. දියුණු පුරාවිද්‍යාවක් නැති කරුමයට අපිට මේ අතීතය මතුකරගන්න ක‍්‍රමයක් නෑ. සමහර වෙලාවට වියදම් කරන්න සල්ලි නැතුව ඇති! අඹන්ගෙඟ් විලක් වන නබුදගස් කොතලිය වෙනකම් ඒ නටබුන් තැනින් තැන අදටත් තියෙනවා. කොහොම හරි අචිරවතිය අඹන්ගඟ හරහා ගියා කියලා තමයි කතාව. ඒ ගියේ කොහොමද කියන එකට සාක්ෂි නෑ. කොහොම වුණත් අඹන්ගඟට උතුරින් කෝඳුරුවාව වැව ළඟ ඉඳලා ගිරිතලේ මින්නේරිය වෙනකම් යන ඇළක සලකුණු තියෙනවා කියලා සොරිවිල මිනිස්සු කියනවා. ඒක ඇත්ත වෙන්න පුළුවන්. ඒ ගැන කයි කතන්දර ගොඩක් අංගමැඬිල්ල පැත්තේ මිනිස්සු අස්සෙත් තියෙනවා. ඒක එහෙම නම් අචිරවතිය මේ ශුෂ්ක තැනිතලාව ජල සිහිලසින් හීල් කරන්න ඇති. කුඹුරු නිලට හරවන්න ඇති.
මොකටද මේ අචිරවතී..
ඇත්තටම මොකටද මෙච්චර මේ බිමට ඇළවල්? අචිරවතිය ගැන හොයනකොට කියවන්න ලැබුණ එක මූලාශ‍්‍රයක් කියන්නේ මේ ඇළ කාලිංග අමුණින් හරවන වාලූකා නදියේ දියවර අඹන්ගෙඟ් දිවර එක්ක මුහු කරලා වතුර නැති ශුෂ්ක කවුඩුල්ල වෙනකම් වතුර දුන්නා කියලා. මින්නේරිය, ගිරිතලය, කවුඩුල්ල කුරුලූ ඇසකින් බැලූවොත් ඔබට පෙනෙයි මේ කතාවේ ඇත්ත. කොහොම වුණත් මේ මහා කැලේ අස්සේ හංඟගෙන ඉන්න මේ ඉතිහාසය සොයලා උඩට ගන්න ඕන. මේ ඇළවල් සොයා පාදාගෙන සංරක්ෂණය කරන්න ඕන.
‘කාලිංග‘ කියන වචනය සිංහල වචනයක් වෙන ‘කලිගුල‘ කියන වචනයෙන් බිඳිලා ආවාය, ඒකේ තේරුම පිටාර ජලය රැුකගැනීම කියලා කියන අයත් ඉන්නවා. තවත් සමහරු කියන්නේ මහවැලියේ අඹන්ගෙඟ් වතුර මෙහෙම මෙහෙම එහෙට මෙහෙට හරවලා ඇළවල් පොකුරක් මගින් වැව් පොකුරක් පුරවලා ඉතුරු මහවැලියටම එකතු කළා කියලා. කොහොම වුණත් නිදන් තියෙනවද කියලා ස්කෑනිය පරීක්ෂණ ගම් ගොඬේ මිනිස්සුත් කරන කාලෙක, මේ නටබුන් ඇළ මාර්ගය සොයා පහදාගන්න බෑ කියන්න බෑ. උනන්දුවක් වැඩ පිළිවෙළක් නැති එකයි කරුමේ.
මුසල්මානු විජිතය
මෙහෙම ඇවිදිනකොට අපේ විජේ අයියා කියපු කතාවක් තමයි, ඉස්සර මෑත ඉතිහාසේ මේ මහවැලිය දෙපැත්තේ තැනින් තැන මුස්ලිම් මිනිස්සු මඩකළපුවේ ඉඳලා ඇවිත් දුම්කොළ වගාව කළා කියලා. ඒක ඇත්ත, වන නදිය ලියන ලැනරෝල් මහත්තයා කියනවා, මනුස්සයා සහ කණ්ඩායම මෙහෙම ඩිංගියේ මහවැලිය පල්ලැහැට එනකොට යක්කුරේ, දාස්තොට වගේ තැන්වල මට්ටයෝ කියන ජනවර්ගය හිටියාය කියලා. මේ කියන මඩකළපුවේ මුසල්මානු මිනිස්සු කියන්නෙත් සුවිශේෂ ජනවර්ගයක්. වෙනම ලියන්න පුළුවන් කරුණු එමටයි. සෙස්ස පස්සට තියලා මහවැලියයි අඹන්ගඟයි ඈතින් පෙනෙන දිඹුලාගලයි අතරේ ඇවිද්ද මේ සක්මන ඉවර කරන්න කාලය ඇවිත්. මේ ඉසව්වේ ඔබ යන්න හිතනවනම් නුවර ඉඳලා ඩිංගියක මහවැලිය දිගේ පහළට එන එක තමයි හොඳම. නැත්තං පොලොන්නරුවට ඇවිත් මගපෙන්වන්නෙක් සොයා ගත්තනම් සොරිවිල පැත්තෙනුත් කැලේට නික්මෙන්න පුළුවන්. කොහොම වුණත් අලින්ගෙන් බෙරිලා සක්මනක් දාගත්තොත් නටබුන් තැන් ඕන තරමක් බලාගන්නනම් පුළුවන්.
