ආචාර්ය ජයතිස්ස ද කොස්තා
පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේ ප‍්‍රතිඵලයත්, ඉන්පසු තත්වයත් ඔබ දකින්නේ කෙලෙසද?
ඉතාම සරලව කෙටි උත්තරයක් දෙන්න පුළුවන්. මේ ප‍්‍රතිඵලයෙන් ඉස්සෙල්ලාම දෙන පණිවුඩය තමයි 2015 දී සිද්ධවුණ වෙනස බහුතරය විසින් ආපස්සට හැරෙව්ව බව. ඒක ධනාත්මක දෙයක් විදියට සමහරු විග‍්‍රහ කරගනීවි. ඍණාත්මක දෙයක් විදියට තවත් අය විග‍්‍රහ කරගනීවි. ප‍්‍රතිඵලයෙන් රට ආපස්සට ගෙනගිය බව කෙනෙක් කියන්න ඉඩ තියෙනවා. ඊට ප‍්‍රතිවිරුද්ධ අදහසක් දරමින් මේ ප‍්‍රතිඵලයෙන් ඉදිරි ගමන නැවත පටන්ගත් බව තවත් කෙනෙකුට කියන්න පුළුවන්. කෙසේවෙතත් අපි පිළිගන්න ඕනෑ
2015 මැතිවරණයේදී මිනිස්සු කරපු වෙනස ඔවුන්ම නැවත ආපස්සට හරවපු බව. දැන් එහි හොඳ නරක ගැන සාකච්ඡුාව කෙලෙස කළත්, ප‍්‍රතිඵලය ලැබිලා ඉවරයි. දැන් ජයග‍්‍රාහී අපේක්ෂකයා ගැන කතාකරන්න කලින් මම කැමතියි පරාජිත අපේක්ෂකයා දෙසට අවධානය යොමු කරන්න. මීට කලින් 2015 දී පරාජය වෙලා ගිය අපේක්ෂකයා මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා. ඔහුට ගෙදරට වෙලා ඉන්න ජනතාව ඉඩදුන්නේ නැහැ. දෙවරක් ජනාධිපති වුණාට පස්සේ ඔහු මැතිවරණ පරාජයෙන් විශ‍්‍රාම ලබලා පෞද්ගලික නිවාසයට ගියා. එහෙත් එතැනට මිනිස්සු වැළ නොකැඞී පෝළිමේ එන්න ගත්තා. ඒකත් මතක් කරන එක වැදගත් නේ. මොකද 2019 මැතිවරණයෙන් පරාජය වූ අපේක්ෂකයාට මේ වෙලාවේ පක්ෂ නායකත්වය ලබාගැනීමත් අසීරු තත්වයක් උදාවෙලා.
දෙමළ හා මුස්ලිම් ජනතාව ඡන්දය පාවිච්චි කළ ආකාරය දකින්නේ කෙලෙසද?
ඇත්තටම 2015 දී මැතිවරණයෙන් සාමාන්‍ය දේශපාලන වෙනසක් වුණ බව තමයි මම දකින්නේ. එය පවතින ආණ්ඩුවට එරෙහිව තියෙන සාමාන්‍ය රැුල්ලක් ලෙස සලකන්න සිදුවෙනවා. පාවෙන ඡුන්ද, නවක ඡුන්ද ආදිය බලයේ සිටි පාලනයට විරුද්ධව දුන්න ඡන්ද ප‍්‍රමාණය එක්ක එකතුවුණා. ඒ සියල්ල විරුද්ධ පැත්තට ගියා. ඒ මැතිවරණයේදී බහුතර ජනතාව හිතුවේ නැහැ සුළු ජාතිකයන් ද්‍රවිඩ සහ මුස්ලිම් අය බහුතරයක් මහින්ද රාජපක්ෂ මහතාට විරුද්ධ වේවි කියලා. එහෙත් එදා මැතිවරණ ප‍්‍රතිඵලය උඩ එවැනි තත්වයක් තේරුණා. එහෙත් ඒ මැතිවරණයේදී මුස්ලිම් හා දෙමළ ජනතාව ජාතිවාදීව ඡන්දය දුන්නා.
එතැනින් අවුරුදු හතරහමාරක් ගියාට පස්සේත් සුළුතර ජනවර්ගවල ජනතාව ජාතිවාදීව ඡුන්දය දෙනකොට රටේ සීයට හැත්තෑපහකට වැඩි සිංහල ජනතාව නිරායාසයෙන්ම ඒකට ප‍්‍රතිවිරුද්ධ හැඟීමක් අනුව ඡුන්දය දීලා තියෙනවා. සුළුතර ඡුන්ද වැඩි ප‍්‍රමාණයකින් ගිය වතාවේ මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන මහතා දිනුවා. ඒක පැහැදිළිව පෙනුණා. එදා මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන ජයගත් ආසන අතර වැඩිපුර තිබුණේ දෙමළ හා මුස්ලිම් ඡුන්දවලින් බලපෑමක් කළ හැකි ප‍්‍රදේශවල.
එහෙත් එවර සිංහල ජනතාව අතරිනුත් මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන මහතාට ඡුන්දය ලැබුණා. එහෙත් මෙවර මැතිවරණයේදී දෙමළ හා මුස්ලිම් ඡුන්දවලින් බලපෑමක් කළ හැකි ආසන හැර වෙනත් කිසිදු ආසනයක් සජිත් පේ‍්‍රමදාස මහතා ජයගත්තේ නැහැ. උතුරු නැගෙනහිර තියෙන දිස්ත‍්‍රික්ක 5කුත්, ඉන්දීය සංක‍්‍රමණික ජනතාව ඉන්න දිස්ත‍්‍රික්කත්, දෙමළ මුස්ලිම් බහුතරය ඉන්න කොළඹ වැනි ප‍්‍රදේශවලත් සජිත් පේ‍්‍රමදාස ජයගත්තා. ඒ ප‍්‍රදේශවල සිංහල ජනතාව සීයට හැටකට වඩා නැහැ. වත්තල, මීගමුවේ වුණෙත් ඒ බලපෑම. සිංහල ජනතාව අතරින් වැඩිදෙනෙක් බෞද්ධ, ඉතිරි අය කතෝලිකයන්. ඒ සියළුදෙනා අතරින් බහුතරය ඡන්දය දුන්නේ ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතාට. ගම්බද කතෝලිකයන් වැඩි දෙනෙක් ඉන්නේ වෙන්නප්පුවේ. ඒ ප‍්‍රදේශ ඉහළ මට්ටමෙන් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා දින්නා. පුත්තලම දිස්ත‍්‍රික්කයෙන් පුත්තලමේ විතරයි මුස්ලිම් බහුතරයක් තියෙන්නේ. ඒක දින්නේ සජිත් පේ‍්‍රමදාස මහතා. එහෙත් ආණමඩුව, වෙන්නප්පුව, හලාවත බහුතර ඡුන්දයෙන් ගෝඨාභය මහතා දින්නා. මාවනැල්ලේ දින්නේ සජිත් පේ‍්‍රමදාස මහතා. කවුරුත් දන්නවා එහේ වැඩිපුර ඉන්නේ මුස්ලිම් ජනතාව බව. ඡුන්ද එකසිය ගණනකින් ගාල්ල දිනුවා. එතැනත් සීයට තිස්පහක් ඉන්නේ මුස්ලිම් ජාතිකයන්. පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේ ප‍්‍රතිඵලයත් මෙවර ප‍්‍රතිඵලය සඳහා බලපා ඇතැයි පෙනෙනවා. සුළු ජාතිකයෝත් ජාතිවාදීව හිතුවොත් ඔවුන්ට ප‍්‍රතිවිරුද්ධ පැත්තෙන් මහජාතිය ඡුන්ද පාවිච්චි කරනවා. ඒක අවබෝධ කරගන්න ඕනෑ.
එක්සත් ජාතික පක්ෂය සිංහල ජනතාව අතර ජනප‍්‍රියත්වයෙන් හීන වී තිබෙන බව විශාල අවධානයට ලක්වෙලා තියෙනවා..
සමහරු හිතනවා ඇති සුළුතරය එකතුකරගෙන හැමදාම ඡුන්දය දිනන්න පුළුවන් කියලා. සුළුතර ඡුන්ද ටික සම්පූර්ණයෙන්ම ලැබෙනවානම් කැපුවත් යූඇන්පී කියලා හිතන අයගේ ඡුන්දවලින් දිනන්න පුළුවන් බව ඔවුන් හිතනවා විය හැකියි. එහෙම කරන්න බැරි බව දැන් පෙනෙනවා. මේ තත්වයෙහි දිගුවක් පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේදී බලාගන්න පුළුවන්. ඒ මැතිවරණයේදී වැඩිපුර වාසි කාටද කියලා දැනටමත් පැහැදිළියි. ජනාධිපතිවරණයක් දිනුවාම ඒකේ වාසියත් තියෙනවා. ඒ අනුව මීටත් වඩා එජායේ ඡුන්ද අඩුවෙන බව පැහැදිළිව අනුමාන කරන්න පුළුවන්.
අපේක්ෂකයන් දෙදෙනාව ඔබ සංසන්දනය කරන්නේ කෙලෙසද?
යම්කිසි හේතු නිසා මහින්ද රාජපක්ෂ මහතාව පැරැද්දුවානම්, ඊටත් වඩා වැඩි මට්ටමකින් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා ජයගත්තා. ගෝඨාභය රාජපක්ෂ නවතාවයෙන් ආපු අපේක්ෂකයෙක්. දේශපාලඥයන් බහුතරය විරෝධයට, කෝපයට, හාස්‍යයට හා උපයාසයට ලක්ව සිටියා. ඒ අනුව ඔහු පටන්ගත්තේ ඉතාම වාසි සහගත තත්වයකින්. ඒ වාසිය සජිත් පේ‍්‍රමදාස මහතාට තිබුනේ නැහැ. ඔහු පක්ෂයේ උපනායකයා සහ ජ්‍යෙෂ්ඨ ඇමති කෙනෙක් වුණාට ජාතික ප‍්‍රශ්න ගැන ඔහු කතාකළේ ඉතා අඩුවෙන්. ඔහු බොහෝවිට පාර්ලිමේන්තුවේදී අවධානය කළේ ප‍්‍රාදේශි ප‍්‍රශ්න ගැන.
ඇමතිවරයෙක් විදියට වුණත් විවිධ අයගේ නම් දාලා හදපු ගම්මාන හා ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීම පමණයි කළේ. වැඩිපුර එවැනි ගම්මාන හදපු හම්බන්තොට වගේ ප‍්‍රදේශවල මැතිවරණය පරාජය වූ ආකාරයෙන් ඔහුගේ දුර්වලතාවය පැහැදිළියි. දැන් තත්වය යටතේ සජිත් පේ‍්‍රමදාස මහතා පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයකට සජිත් පේ‍්‍රමදාස මහතා ඉදිරිපත් වුණොත් ඔහුට විශාල පරාජයකට ලක්වේවි. ඒකට හේතු වෙනම කියන්න පුළුවන්. මම කලින් කීවා වගේ මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා පරාජය පිළිගෙන ගෙදර ගියාට පස්සේ ඔහුව වන්දනාමාන කරන කෙනෙක් වගේ බලන්න ගියා. මෙයින් පෙනෙන්නේ ජනතා ප‍්‍රසාදය. එලෙස ප‍්‍රසාදයට ලක්වූ අයියාගේ මල්ලී අයියාටත් වඩා විශාල ඡුන්ද ගණනකින් දින්නා.
මෙතැනදී ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතාගේ දේශපාලන උරුමය ගැන අපි කරුණු සිහිතබාගත යුතුයි. හතළිස් ගණන්වල රාජ්‍ය මන්ත‍්‍රණ සභාවේ සිටම රාජපක්ෂ පවුලේ අය හම්බන්තොට ජයගත්තා. නිදහස ලැබෙන්න කලින් රාජ්‍ය මන්ත‍්‍රණ සභාවේ හිටිය හම්බන්තොට නියෝජිතයා ඞී.එම්. රාජපක්ෂ මහතා. ඔහු අභාවයට ගියාම ඔහුගේ බාල සොහොයුරා වන ඞී.ඒ. රාජපක්ෂ මහතා තේරී පත්වුණා. හතළිස් හතේ මැතිවරණයේදී වයස අවුරුදු විසිඑකට අඩු කෙනෙක් වෙලත් ලක්ෂ්මන් රාජපක්ෂ හමතා බෙලිඅත්තෙන් ජයගත්තා. එතකොට ලාබාලම මන්ත‍්‍රීවරයා ඔහු. ඒ අතර හම්බන්තොටින් ඞී.ඒ. රාජපක්ෂ මහතා ජයගත්තා. එදා ඔවුන් ඉල්ලූ‍වේ ලංකා ජාතික සංගමයෙන් හැදුණු පක්ෂය වන එක්සත් ජාතික පක්ෂයෙන්.
ඒ කාලයේ බොහෝ ආසනවලට එක්සත් ජාතික පක්ෂයෙන්ම අපේක්ෂකයන් කිහිපදෙනෙක් ඉදිරිපත් වුණා. ඒ අනුව හතළිස්හතේදී රාජපක්ෂවරු ජයගත්තේ එජාපයේම අපේක්ෂකයන්ට එරෙහිව. ඞී.ඒ. රාජපක්ෂ එක්ක තරග කළේ ඞී.බී. අතපත්තු. එතැනින් පස්සේ මැතිවරණවලදී රාජපක්ෂවරු හැමදාම දින්නා. ශ‍්‍රීලනිපය පටන්ගනිද්දී රාජක්ෂවරු ශ‍්‍රීලනිපයට ගියා. ඉන්පස්සේ පැවැත්වූ 1953 මැතිවරණයේදී ඞී.එස්. සේනානායක මහතාගේ මරණයෙන් පසු ඇතිවූ තත්වය මත ඩඞ්ලි සේනානායක ප‍්‍රමුඛ එජාපය ජයගත්තා. ඒ වෙලාවේත් ඞී.ඒ. රාජපක්ෂ මහතා දින්නා. බෙලිඅත්තේ පමණක් චාල්ස් එදිරිසූරිය මහතා යාන්තමින් ජයගත්තා.
හැටේ මාර්තුවේ පැවති මැතිවරණයේදී හම්බන්තොට දිස්ත‍්‍රික්කයේ ආසන තුනක් තිබුණා. තිස්සමහාරාමය, බෙලිඅත්ත, මුල්කිරිගල තමයි ඒ ආසන තුන. තුනම ජයගත්තේ රාජපක්ෂවරු තුන්දෙනෙක්. සමානුපාතික නියෝජනය ආවාම හම්බන්තොට දිස්ත‍්‍රික්කය බොහෝදුරට රාජපක්ෂවරුන් කිහිපදෙනෙක් ජයගත්තා. මේ කෙටි ඉතිහාසය මම කීවේ කරුණු විදියට මතකයේ තබාගැනීමට. ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා ප‍්‍රථම වරට ඡුන්දයක් දින්නාට ඔහු ජනප‍්‍රිය දේශපාලන පවුලකින් ආ කෙනෙක්.
මැතිවරණ ව්‍යාපාරය ගැන කියද්දී මැදහත් විචාරකයෙකු ලෙස අපේක්ෂකයන් දෙදෙනා කරපු කතා සංසන්දනය කළොත් විශාල වෙනසක් දකින්න පුළුවන්. එක්කෙනෙක් පුද්ගලවාදීව පොරොන්දු දුන්නා. මම, මගේ පියා කියලා ප‍්‍රථම පුරුෂයෙන් ඔහු කතාකළේ.
අනෙක් අපේක්ෂකයාගේ කතාවලදී පොදුවේ කතාකළා. ප‍්‍රතිපත්ති ගැන කීවා. ජනතාව තමන් සතු ඡුන්ද බලය ගැන හොඳින්ම දන්නවා. අපේක්ෂකයන්ගේ විලාසය ගැන ඔවුන් සලකනවා. ඒ නිසයි මෙතරම් දැවැන්ත ඡන්ද ප‍්‍රමානයකින් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා ජයගත්තේ.
ඔබ දෙමළ හා මුස්ලිම් ඡන්දදායකයන් ජාතිවාදී බව කීවත්, ලෝකයේ ඕනෑම රටක සුළුතර ජනවර්ග තමන්ගේ නියෝජනය තබාගැනීම සඳහා එක් පාර්ශ්වයකට ඡන්දය ලබාදෙන බව දකින්න පුළුවන් නේද? සුළුතර ජනවර්ග එකම අපේක්ෂකයාට ඡන්දය දීම හා බහුතර ජනවර්ගය එකම අපේක්ෂකයෙක්ට ඡන්දය දීම එක සමාන තත්වයක්ද?
සිංහල බහුතරය ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතාට ඡන්දය දුන්නාට ඔවුන් ජාතිවාදීව ඡුන්දය දීලා නැහැ. සිංහල ජනතාවගේ සජිත් පේ‍්‍රමදාස මහතාට ඡන්දය දුන් ප‍්‍රතිශතයත් ඉහළයි. ද්‍රවිඩ ජනතාව අතර ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතාට දුන් ඡන්ද ප‍්‍රතිශතය එක්ක සංසන්දනය කරන්න බෑ. සිංහල ජනතාව අතර තවම කැපුවත් යූඇන්පී වැනි පදනමක් මත ඡන්දය දුන් අය හිටියා. ඊට අමතරව ප‍්‍රතිපත්තිමය කාරණා මත සජිත් පේ‍්‍රමදාස මහතාට ඡුන්දය දුන් සිංහල ජනතාව හිටියා. එහි දෙමළ හා මුස්ලිම් අය දුන්න තරම් ජාතිවාදී නැඹුරුවක් පෙනෙන්නේ නැහැ. කෙසේවෙතත් සිංහල ජනතාවගෙන් බහුතරය ගෝඨාභය මහතාට ලැබුණු බව පැහැදිළියි. එජාපයට සාමාන්‍යයෙන් ලැබෙන ආසන පවා ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා දින්න බව පෙනුණා. මේ තත්වය බටහිර රටවල් එක්ක සංසන්දනය කරන්න අමාරුයි. මේ තත්වය හොද දෙයක් බව මම කියන්නෙ නැහැ. අපි මේකට හේතුව හොයන්න ඕනෑ.
ජනතාව ජනවර්ග විදියට නොබෙදී ඡන්දය දෙන තත්වයක් ඇතිකරන්නේ කොහොමද?
ආසන ක‍්‍රමය නැතිකරපු නිසා බලපෑමකුත් තියෙනවා. ඒ නිසා ඉදිරියේදී ආසන ක‍්‍රමය ඇති කරන්න ඕනෑ. ජනතාව දිස්ත‍්‍රික්කයේ අය එකතුවෙලා විවිධ ජාතීන්වල අය තමන්ගේ කෙනෙක්ට දීමේ නැඹුරුවක් තියෙනවා. ආසන ක‍්‍රමය තිබුණානම් ආසනයේ ඡුන්ද එකතු කරගෙන සිංහල, මුස්ලිම් හෝ දෙමළ අපේක්ෂකයෙක්ට දිනන්න තිබුණා. එහෙම වුණොත් ජාතික සමගිය ඇති කරන්නත් පුළුවන්. එසේ නැතිනම් නරක තත්වයක් ඇතිවේවි. මීට කලින් කාලයක් දෙමළ අය අතරේ අන්තවාදය ත‍්‍රස්තවාදයක් බවට පත්වෙලා සටන්කළා. මෑත කාලයේදී මුස්ලිම් අය අන්තවාදී ක‍්‍රියා කරන බව පෙනෙනවා. ඒ දෙපැත්තේ අන්තවාදීන් හිටියාට මධ්‍යස්ථ අයට සිංහල බහුතරය එක්ක සමගියෙන් ක‍්‍රියා කරන්න පුළුවන්.
මීට කලින් මෙවැනි ප‍්‍රවණතාවයක් තිබුණා 1947 දී. එකල ඉන්දීය සම්භවයක් තිබුණු වතු කම්කරුවන් ඉන්දීය ජාතික කොංග‍්‍රසයට ඡුන්දය දුන්නා. ඒ අනුව වතු කම්කරුවන් සිටි ආසන දින්නේ එම කොංග‍්‍රසය. ලංකාවේ ඡුන්දයකදී ඉන්දීය පක්ෂයක් ආසන අටක් විතර දිනන තත්වයක් ඇතිවුණා. ඞී.එස්. සේනානායක වැනි නායකයන් දුරදක්නා නුවණින් ඔවුන්ගේ ඡුන්ද අයිතිය අහෝසිකළා.
පසුව ක‍්‍රමානුකුලව කොටස් වශයෙන් ඡුන්ද අයිතිය දුන්නා. එයින් ඉන්දීය පක්ෂයක් ලංකාවේ ඡුන්ද දිනන තත්වය වළක්වන්න පුළුවන් කළා. අද ඒ ජනතාව තොණ්ඩමාන්, දිගම්බරන් වැනි නායකයන්ට ඡුන්දය දෙනවා. අද බොහෝ අය කියනවා ඉන්දීය දෙමළ ජනතාවගේ ඡුන්ද අයිතිය අහෝසි කරපු බව. ඒත් එදා ඒකට හේතුවක් තිබුණා. ඒ කාලයෙ නායකයන් හේතුවක් ඇතිව තමා නැතිව රට ගැන හිතුවා. මේක ශ‍්‍රී ලංකාව. එන්ජී ඕ සංවිධාන හෝ වෙනත් අයට ඕනෑ විදියට විවිධ ජනවර්ග ලෙස බෙදලා මේ රට පාලනය කරන්න බැහැ. බි‍්‍රතාන්‍යය ඇතුළු අධිරාජ්‍යවාදී රටවල්වලට ඕනෑ ලංකාව බෙදලා පාලනය කරන්නට බව පේනවා. ස්විට්සර්ලන්තයේ මැදිහත්වීම් වලින් පෙනෙන්නේත් ඒක.
මේ වෙද්දී 20 වැනි සංශෝධනයක් ගැන කතාකරනවා. ඔබේ විශ්වාසය අනුව 20 වැනි සංශෝධනයකින් කරන්න ඕනෑ මොනවාද?
ඉතාම සරලයි. අපට හුරුපරුදු සරල බහුතර මැතිවරණ ක‍්‍රමය ඇති කරන්න ඕනෑ. ඒක ඉතාම වැදගත් දෙයක්. සුළු ජාතීන් හෝ වෙනත් අයගේ නියෝජනය අවශ්‍යයි කියලා හිතනවානම් ඒ සඳහා ක‍්‍රමවේද තියෙනවා. ජාතික ලැයිස්තුව වැනි ක‍්‍රම තියෙන්නේ ඒකට. ශ‍්‍රී ලාංකික එකම ජාතියක් කියලා හිතලා වැඩ කරන්න ඕනෑ. ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාව සංශෝධනය හෝ අළුත් ආණ්ඩුක‍්‍රමයක් ඇති කරද්දී ඒක ගැන කල්පනා කරන්න ඕනෑ. ස්විස්ටර්ලන්තයේ ව්‍යවස්ථාවේ පූර්විකාවේ දෙවියන් වහන්සේ ගැන සඳහන් වෙනවා. ඒක කතෝලික රටක් නිසා. ඒවා ගැන මෙහේ කතාකරන්නේ නැහැ. ලංකාවේ ව්‍යවස්ථාවෙහි බුද්ධාගමට ප‍්‍රමුඛතාවයක් දීලා පෝෂණ කරන්න ඕනෑය කියන අදහස තියෙද්දී එයට විරුද්ධව එන්ජී ඕ මෙහෙයවනවා.
එහෙත් බොහෝ බටහිර රටවල්වල රාජ්‍ය ආගමක් විදියට කතෝලික ආගමට ව්‍යවස්ථා සහ නීතිරීතිවලින් පිළිගැනීමක් ලැබෙනවා. මුස්ලිම් රටවල් ඉස්ලාම් ආගමට ඍජු පිළිගැනීමක් ලබාදෙනවා. ලංකාවේ තියෙන්නේ බෞද්ධ සංස්කෘතිය බව කාඩිනල්තුමා පවා කියලා තියෙනවා. ධූරාවලියක් විදියට පාලනය කරන ආයතන පද්ධතියක් බුද්ධාගමට නැහැ. ඒ නිසා රාජ්‍යයයකින් බුද්ධාගම ප‍්‍රවර්ධනය නොකළොත් ඒ ආගමට පවතින්න බෑ. උදාහරණයක් විදියට ලෝකයේ වැඩිම බුදුපිළිම තිබුණේ ඉන්දුනීසියාවේ. එහේ බුද්ධ ප‍්‍රතිමා විනාශ කරද්දී මැදිහත් වෙන්න කවුරුත් හිටියේ නැහැ. රජයෙන් බෞද්ධාගම පෝෂණය නොකළොත් අනාගතයේදී ඉතිහාස කතාවක් විදියට බුද්ධාගම ගැන කතාකරන්න වේවි. ඇත්තටම 1818 උඩරට ගිවිසුමෙන් උඩරට නායකයන් රට ඉංග‍්‍රීසින්ට පාවාදුන්නේත් බුද්ධාගම ආරක්ෂා කරලා, පාවාදෙන්නෙ නැහැ කියලා පොරොන්දුවක් අරගෙන. අපි ඒවා ගැන සැලකිලිමත් වෙලා අළුත් විදියට කල්පනා කරලා යමක් කරන්න ඕනෑ. අළුත් ක‍්‍රමයක් ඇති කරන්න ඕනෑ.
