කැලණි ගඟේ අසූචි

කැලණි ගඟ දූෂිතයි. ඒ ගැන අමුතුවෙන් අටුවා ටීකා ලියන්නට ඕනෑ නැහැ. කැලණිය කොළඹට ළංවෙද්දී නදිය දෙස බලන කෙනෙකුට එය දෑසින්ම දැකගත හැකියි. අප මෙහි කතාකරන්නට බලාපොරොත්තු වෙන්නේ කැලණි ගඟ දූෂිත බව නොවෙයි. එය කෙතරම් දූෂිතද යන නිශ්චිත කාරණාව ගැනයි.

කැලණි නදිය ශ්‍රී ලංකාවේ දෙවැනි දිගම ගංගාව. ඒ සියල්ලට වඩා කැලණිය කියන්නේ එක පැත්තකින් අගනගරයට පානීය ජලය සපයන ජල මූලාශ්‍රය. ඒ නිසා අප බොන වතුර ටික හෙවත් පානීය ජලය ගැන ආත්මාර්ථකාමී හැඟීමකින්වත් කැලණිය ගැන සොයාබැලීම අපේ වගකීමක්.

වසර දෙකකට පමණ පෙර නවසීලන්තයේ දැවැන්ත නගරයක් මැදින් ගලන ගංගාවකට නීතිය ඉදිරියේ පුද්ගලභාවය ලබාදුන් බව බොහෝ අය නොදන්නවා ඇති. වන්ගානු නම් දැවැන්ත නවසීලන්ත නදියට නීතිය ඉදිරියේ එලෙස පුද්ගලභාවය ලැබී තිබෙනවා. ඒ අනුව රටේ මූලික අයිතිවාසිකම් ඇති අනෙක් පුද්ගලයන්ට මෙන්ම ගංගාවටද පුද්ගලභාවයක් තිබෙනවා. තමන්ගේ මූලික අයිතිවාසිකම් කඩවී ඇතැයි නඩු පැවරීම ගඟට කළ හැකියි. එහෙත් ගඟකට තමන්ගේ අයිතිවාසිකම් කැඩුණු බව හඬනඟා කියන්නට බැහැ. ඒ නිසා ඒ වෙනුවෙන් ගඟ වෙනුවෙන් පෙනීසිටින සංවිධානවලට සහ නීතිඥවරුන්ට ගඟේ අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් ස්වෙච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් වෙන්නට අයිතිය තියෙනවා. වන්ගානු ගංගාවට මහා ගෞරවයෙන් සලකන නවසීලන්ත ජාතිකයන් රැසකගේ මැදිහත්වීමෙන් එලෙස නීතිමය පුද්ගලභාවය ගඟට ලැබී තිබුණා.

අසරණ කැලණි ගංගාවට හඬනඟා තමන්ට සිදුවෙන අසාධාරණය ගැන කියන්නට බැහැ. ඒ ගංගාවෙන් සේවය ලබන ජාතියක් ලෙස ශ්‍රී ලාංකිකයන්ද ගඟේ තත්වය ගැන කල්පනා කරන්නේ නැහැ. අපගේ වටිනාකම් ගැන කෙතරම් කතාකළත්, අප එවැනි වටිනාකම් ගැන අවංකව තකන්නේ නැති බව කැලණියට සිදුව ඇති දේ නිසා පෙන්නුම් කරනවා. කැලණිය යනු ශ්‍රී ලංකාවේ අගනගරයේ ඇති වටිනාම පාරිසරික සම්පත. පරිසරය රැකගැනීම අපේ වගකීමක් වැනි රොමෑන්ටික් සටන්පාඨ පැත්තක තැබුවත්, අගනගරයේ පුරවැසියන්ගේ යහපත ගැනත්, ගංගා ද්‍රෝණියේ සිටින අයගේ යහපත ගැනත් සිතමින්වත් කැලණිය ගැන අපේ භාවිතාව වෙනස් කරගත යුතුයි.

අප මේ සටහන සඳහා උපයෝගී කරගන්නේ මෑත කාලයේදී නිකුත් වූ විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තු වාර්තාවක මුල් කොටස. කැළණි ගඟ සම්බන්ධයෙන් මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය වගකීම් ඉටු කරන අන්දම එහි දැක්වෙනවා. මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය කරන කියන දේවල් ගැන සොයා නොබැලු‍වොත් පුරවැසියන් ලෙස අපද වගකීම් පැහැරහරින ලද පිරිසක් වෙනවා. ඒ නිසා ඔවුන්ගේ ක්‍රියාකලාපය ගැන සොයාබලා, ඒ ගැන හඩනැඟීම අපේ වගකීමක්.

කැලණි ගංගා ද්‍රෝණිය ආශ්‍රිතව කර්මාන්තශාලා 10,511ක් තිබෙන බවත්, මෙම කර්මාන්තශාලා මෙන්ම ගෘහාශ්‍රිත ක්‍රියාකාරකම් නිසා ගංගා දූෂණය වීමේ ප්‍රවණතාවය ඉහළගොස් ඇති බවත් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව නිරීක්ෂණය කර තිබෙනවා.

පළාත් 03කට අයිති දිස්ත්‍රික්ක 07කට අයිති ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශ 34ත් දිගේ කැලණි ගංගාව ගලා බහිනවා. බස්නාහිර පළාතේ ජීවත්වන ජනගහනයෙන් සීයට 80කට වැඩි පිරිසක් පානීය අවශ්‍යතා සඳහා පාවිච්චි කරන්නේ කැළණි නදියේ ජලය. ලබුගම සහ කලටුවාව ජලාශ දෙකෙනුත් කැලණි ගඟේම තිබෙන අඹතලේ සහ පට්ටිවිල පොම්පාගාර දෙකෙනුත් කැළණි ගඟේ ජලය පිරිපහදු කොට මිනිස්සුන්ගේ පානය සඳහා ලබාදෙනවා.

පාරිසරික බලපත්‍ර

මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය ශ්‍රී ලංකාවේ පාරිසරික බලපත්‍ර නිකුත් කරන ආයතනය. මධ්‍යම පරිසර අධිකාරි පනතෙන් තමයි එම බලපත්‍ර නිකුත් කරන්නට නිර්දේශ කරලා තියෙන්නේ. එක් එක් කර්මාන්තවලට අදාලව පරිසර බලපත්‍ර නිකුත් කරන කාලසීමාවත් එකිනෙකට වෙනස්. සාමාන්‍යයෙන් පරිසර බලපත්‍රයක් නිකුත් කළාට පසුව නිශ්චිත කාලයකට වතාවක්, තමන්ගේ සමාගමේ ගැටළුවක් නැති බව තහවුරු කරලා පරිසර බලපත්‍ර අළුත්වැඩියා කිරීමත් වැදගත්. මේ පරිසර බලපත්‍ර පිළිබඳ කතාවක් කැළණි ගඟට අදාලයි.

පාරිසරික බලපත්‍ර ලබාගන්න ඕනෑ සමාගම් ඒ,බී,සී වශයෙන් වර්ග තුනක් තියෙනවා. ඒ ඒ කර්මාන්ත ලියාපදිංචි වුණ ඛාණ්ඩය අනුව ඒ බලපත්‍රයක් අළුත්වැඩියා කරන කාලසීමාවත් තීරණය වෙනවා. 2008 ජනවාරි 25 වැනිදා නිකුත් කරපු අංක 1533/16 දරණ අතිවිශේෂ ගැසට් පත්‍රයෙනුයි මෙම බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමට බලය දීලා තියෙන්නේ. ඒ සහ බී කාණ්ඩවල බලපත්‍ර නිකුත් කරන්නේ මධ්‍යම පරිසර අධිකාරියෙන්. සී කාණ්ඩයේ බලපත්‍ර නිකුත් කරන්නේ පළාත් පාලන ආයතනවලින්. ( මහනගර සභා, නගර සභා සහ ප්‍රාදේශීය සභා. ) කැලණි ගඟ ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශ 34ක් ආවරණය කරනවා. කර්මාන්තශාලා 10,511 ක් කැලණී ගඟ ආශ්‍රිතව ඇතැයි අප කලින් කීවා.

මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය ශ්‍රී ලංකාවේ අතිශය අකාර්යක්ෂම හා මන්දගාමී ආයතනයක්. එය ශ්‍රී ලංකාවේ අතිශය වගකීම් සහගත ආයතනයක් බව ඇත්ත. එහෙත් එය අතිශය මන්දගාමීයි. පසුගිය වසර කිහිපය තිස්සේම ශ්‍රී ලංකාවේ ජනාධිපතිවරයා යටතේ තිබුණත් එම ආයතනයේ ප්‍රමාණවත් ප්‍රගතියක් තිබුණේ නැහැ. කැලණි ගඟටත් මේ ආයතනයේ මන්දගාමීත්වය නිසා දරුණු ප්‍රතිඵලවලට මුහුණදෙන්නට සිද්ධවෙලා. මේ වෙද්දී ඉතාම දරුණු අවධානමක් සහිත කර්මාන්ත 41ක් කැළණි ගඟ අයිනේ ක්‍රියාත්ක වෙන්නේ පාරිසරික බලපත්‍රයක් නැතිව. කර්මාන්ත 205ක් බලපත්‍ර නැවැත්වීමෙන් පස්සේ තවමත් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. කිසිම සටහනක් නැතිව ඉතාම බරපතල අවධානමක් සහිත කර්මාන්ත 17ක් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. බලපත්‍ර අළුත් කිරීමේ ක්‍රියාවලියේ පවතින කර්මාන්ත ශාලා සංඛ්‍යාව 183ක්. අළුත් බලපත්‍රයක් ලබාගැනීමේ ක්‍රියාවලියේ පවතින කර්මාන්තශාලා සංඛ්‍යාව 192ක්. තොරතුරු නැති කර්මාන්තශාලා 2ක් තියෙනවා.

දැනට බලපත්‍රයක් තිබෙන කර්මාන්තශාලා සංඛ්‍යාව 884යි. ඒ සමාගම්වලින් බහුතරය තමන්ගේ කොන්දේසි නිසිපිරිදි රකින්නේ නැහැ. එහෙත් නාමිකව හෝ ඒවාට පාරිසරික බලපත්‍රයක් තිබෙනවා. ඉහත කී පරිදි විවිධ හේතු නිසා නාමිකවවත් විධිමත් බලපත්‍රයත් නැති, එහෙත් කිසිදු නීතියක් ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ නැති කර්මාන්තශාලා සංඛ්‍යාව 640ක්. මේ කතාකළේ ඒ වර්ගයේ කර්මාන්තශාලා.

බී වර්ගයේ කර්මාන්තශාලා ගණනාවකුත් තිබෙනවා. ඒ අතර බලපත්‍ර නවතා ඇති කර්මාන්තශාලා 580ක් තියෙනවා. බලපත්‍ර නැති කර්මාන්තශාලා 04ක් තිබෙනවා. දැනට බලපත්‍ර ලබාගැනීමේ ක්‍රියාවලිය අවසන් නොවූ කර්මාන්තශාලා 67ක් තිබෙනවා. බලපත්‍ර අළුත් කිරීමේ ක්‍රියාවලියෙහි කර්මාන්තශාලා 40ක් තිබෙනවා.

පරිසර ආරක්ෂණ බලපත්‍රය යනු දැන් ශ්‍රී ලංකාවෙහි විහිළුවක් පමණක් වෙලා. කිසිකෙනෙකු මේ සහතිකය සතපහකට ගණන් ගන්නේ නැතිනම්, එවැනි සහතික නිකුත් කිරීම සඳහා තිබෙන මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය වසා දමා එහි නිලධාරීන්ට වැටුප් ගෙවීම සඳහා නිකරුණේ වැයකරන මුදල ඉතිරි කරගත යුතුයි.

වැනි පසුබිමක අතිශයින් කාර්යක්ෂමව වැඩකරන්නට බලාපොරොත්තු වන බවත් පරිසරය ආරක්ෂා කිරීමට මැදිහත් වන බවත් පොරොන්දු දී ඇති නව ජනාධිපතිවරයා ප්‍රමුඛ ආණ්ඩුවට බරපතල වගකීමක් තිබෙනවා. මේ කර්මාන්තවලින් පොදු මහජනතාවගේ සම්පතක් වන කැලණි ගඟ තමන්ගේ පෞද්ගලික බූදලයන් මෙන් පාවිච්චි කරමින් ඉන්නවා. ඒවා සම්බන්ධයෙන් පරිසර බලපත්‍ර නිකුත් කිරීම අනිවාර්ය කළ යුතුමයි. එපමණක් නොවෙයි, පරිසර බලපත්‍රයට අදාල නීතිරීති පවා ශක්තිමත් කරන්නට සිදුවේවි. බලපත්‍රය ලබාගන්නට අවශ්‍ය සුදුසුකම් සපුරා නැති සමාගමක බලපත්‍රය අළුත් කරන අවස්ථාවලදී, කොන්දේසි සපුරන්නේ නැතිව ක්‍රියාත්මක වෙමින් පරිසරයට සිදුවුණ හානියට අදාලව මුදල් අය කිරීමේ ක්‍රමවේදයක් ස්ථාපිත කළ යුතුයි.

තවත් ගැටළුවක් තිබෙනවා. මේ පරිසර ආරක්ෂක බලපත්‍ර ලබාගැනීමේදී හැම සමාගමක්ම තමන් පිටකරන රසායනික ද්‍රව්‍යවලට අදාලව සහතිකයක් ගත යුතුයි. එම සහතිකය මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය නිකුත් කරන්නේ නැහැ. වෙනත් පෞද්ගලික සමාගම්වලිනුයි එම සහතික ලබාගන්නේ. එහෙත් එම පෞද්ගලික රසායනාගාර නිසි ප්‍රමිතියෙන් යුතුද කියන සැකය එනවා. ඒ ගැනත් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව ප්‍රශ්න කර තිබෙනවා.

සීතාවක කලාපය

කැලණි ගඟ ආශ්‍රිතව අපනයන සැකසුම් කලාප දෙකක් තියෙනවා. එකක් සීතාවක අපනයන සැකසුම් කලාපය. අනෙක බියගම කලාපය. ගංගාවට වැඩිම බලපෑමක් කරන කලාප දෙකක් ලෙස ඒවා සැලකිය හැකියි.
අක්කර 431ක් තිස්සේ සීතාවක අපනයන සැපයුම් කලාපය විහිදිලා තියෙනවා. ඇඟලු‍ම්, කෑම වර්ග සහ ප්ලාස්ටික් බෝතල් වැනි කර්මාන්ත 37ක් මේ කලාපයේ තියෙනවා. කැලණි ගඟට දැවැන්ත බලපෑමක් මේ කලාපයෙන් කරනවා.

දරුණුම දරුණු ප්‍රවෘත්තිය වන්නේ සීතාවක අපනයන සැපයුම් කලාපයට 2010 ඉඳන් මේ දක්වාම පරිසර ආරක්ෂණ බලපත්‍රයක් නොතිබීම. එවැන්නක් මොකටදැයි සිතනවා විය හැකියි. මෙතරම් දැවැන්ත කර්මාන්ත කලාපයක් ඒ බලපත්‍රය නැතිව නිදැල්ලේ කැලණි ගඟට බලපෑම් කරමින් සිටියාට මධ්‍යම පරිසර අධිකාරියටත් ඒ ගැන වගේ වගක් නැහැ. මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය භාරව සිටි හිටපු ජනාධිපතිවරයාටත් එවැනි කාරණා අදාල වුණේම නැහැ. ඔහුට ගැටළුව වුණේ යාන්ත්‍රික කියත් වැන මාතෘකා බව අප දන්නවා.

අවුරුදු අටක් තිස්සේ එම බලපත්‍රය නැතිව මේ අපනයන කලාපය ක්‍රියාත්මක වී තිබෙනවා. 2010 සිට බලපත්‍රය නිකුත් කර නැත්තේ මෙම කලාපය පරිසරයට හිතකර තත්වයන් සපුරා නොතිබීම. ඍජුවම කැලණි නදියට හානි කරමින් සිටීම. ප්‍රධාන ගැටළු දෙක වන්නේ පොදු ජල පිරිපහදු පද්ධතියට සම්බන්ධ පාරජම්බුල කිරණ ආධාරයෙන් ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් විනාශ කිරීමේ යන්ත්‍රය ක්‍රියාවිරහිත කර තිබීමත්, අපද්‍රව්‍ය විවෘත භූමියක අක්‍රමවත් ලෙස බැහැර කරමින් සිටීමත් යන කාරණා දෙක.

සමස්ථ කලාපයට ලබාදෙන පරිසර ආරක්ෂන බලපත්‍රවලට අමතරව කලාපය ඇතුලත තිබෙන කර්මාන්ත වෙනුවෙන්ද වෙන වෙනම පරිසර ආරක්ෂණ බලපත්‍ර ලබාගත යුතුයි. එයද නිසිපරිදි සිදුවී නැහැ. එම කර්මාන්ත 37න් 15ක්ම අපජලය බැහැර කරන කර්මාන්ත. ඒ අපජලය කෙළින්ම ගංගාවට යන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට පොදු පිරිපහදු මධ්‍යස්ථානයකට යවනවා. එතැනින් ගඟට යවනවා.

මේ වෙද්දී එම පිරිපහදු මධ්‍යස්ථානයට දරාගන්න බැරි මට්ටමට අපජලය පැමිණෙනවා. ඒ නිසාම පිරිපහදු වීම අසම්පූර්ණයි. අළුත් තත්වයන්ට ගැලපෙන ලෙස මේ යන්ත්‍ර අළුත් විය යුතුයි. එහෙත් මේ පිරිපහදු කිරීමට පාවිච්චි කරන යන්ත්‍ර සූත්‍ර මිල අධිකයි. කර්මාන්තශාලා ප්‍රමාණය හා ඒවායේ ධාරිතාවය වැඩිවෙද්දී යන්ත්‍ර අළුතින් මිලදීගත යුතුයි. අළුත්වැඩියා කළ යුතුයි. එහෙත් කිසිවෙක් පරිසරයට ආදරයෙන් හිතාමතා ඒ යන්ත්‍ර මිලදී ගන්නේ නැහැ. ලාභ සොයන සමාගම්වල ස්වභාවය එබඳුයි. මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය වැනි ආයතන නඩු පවරමින් හෝ එම පිරිපහදු ක්‍රියාවලිය ශක්තිමත් කරන තැනට මැදිහත් විය යුතුයි. දැනට තිබෙන නීති ප්‍රමාණවත් නැත්නම් නීති සකසා හෝ ඒ ක්‍රියාවලිය ශක්තිමත් කළ යුතුයි. දැන් එවැන්නක් නැහැ. ප්‍රතිඵලය අමුතුවෙන් කිව යුතු නැහැ.

සරල වාක්‍යයකට ගොනු කළොත් දැන් කැළණි ගඟේ ඇත්තේ අසූචි මිශ්‍ර ජලය.
අප පෙර කී පරිදි අපජලය පිරිපහදු කරන යන්ත්‍ර අතරින් මළ අපද්‍රව්‍යවල ඇති ක්ෂුද්‍රජීවීන් විනාශ කිරීමට අදාල පාරජම්බුල කිරණ යන්ත්‍රය වසර 10ක් තිස්සේ වැඩ කරන්නේ නැහැ. ඒ අනුව මළ අපද්‍රව්‍යවල තිබෙන බැක්ටීරියා වර්ග කැලණි ගඟට නියමිත සීමාව ඉක්මවමින් එකතුවෙලා තියෙනවා. ඒ බව පරීක්ෂණ වාර්තාවලින් තහවුරු වී තිබෙනවා. 2018 මැයි සහ ජුනි මාසවලදි විණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව වෙනුවෙන් මේවා පරීක්ෂා කර තිබුණා. එහිදී තිබිය යුතු සීමාව ඉක්මවා බැක්ටීරියා නිකුත්වී ඇතැයි තහවුරු වී තිබුණා.

අනෙක් අතට නියමිත ප්‍රමාණය ඉක්මවා ගිය අපජලය පොකුණකට මුදාහැර තිබීමත්, ඒ පොකුණෙන් පිරිපහදු නොකළ අපජලය කැලණි ගඟට එක්වීමත් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව නිරීක්ෂනය කර තිබුණා. විශේෂයෙන්ම වර්ෂා කාලයේදී සම්පුර්ණයෙන්ම ඒ පොකුණුවල හා ටැංකිවල තිබෙන අපජලය කැලණි ගඟට මුසුවීමේ තත්වයක් දැන් තිබෙනවා. ඒ නිසා සීතාවක කලාපයෙන් කැලණි ගඟට දැවැන්ත විස ප්‍රමාණයක් එකතු කරනවා.

මීට අමතරව මෙම අපනයන කලාපයේ බරපතල පාරිසරික හානි ගණනාවක් සිද්ධවෙන බව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව නිරීක්ෂණය කර තිබෙනවා. ගණ අපද්‍රව්‍ය බැහැර කර තිබෙන ආකාරය නිසා ඒවායින්ද අපද්‍රව්‍ය කැලණි ගඟ කරා පැමිණෙනවා.

බියගම

බියගම අපනයන සැකසුම් කලාපයේ තත්වයත් සතුටුදායක නැහැ. අක්කර 450ක පමණ ප්‍රමාණයක් පුරා බියගම කලාපය විහිද ගොස් තිබෙනවා. ඇඟළුම්, ආහාර සහ ප්ලාස්ටික් යන ක්ෂේත්‍රවල කර්මාන්ත 60ක් පමණ එහි තිබෙනවා.

බියගම කලාපයේ අපජලය රැඳවුම් පොකුණකට යවනවා. එහි අපජලය ඇළක් හරහා කැලණි ගඟට එකතුවෙනවා. එමගින්ද නිසි පිරිපහදු කිරීමකට ලක් නොකළ අපජලය කැලණි ගඟට එකතු වෙනවා. විවිධ කර්මාන්තවලින් පිටකරන මඩිති අසල භූමියේ අක්‍රමවත්ව අසුරා තියෙනවා. ඒවා අතර ඉතාම අන්තරායකර අපද්‍රව්‍ය පවා තියෙනවා. ඒවා ඉතාම දරුණු ලෙස බිම අසුරා තියෙනවා. පොළොවට සහ කැලණි ගඟට අඩු නැතිව ඒ විස සහිත අපද්‍රව්‍ය එකතුවෙනවා.

බියගම කලාපය අසල ජල නියැදිවල තත්වය සිතාගත නොහැකි තරම් භයානකයි. උදාහරණයක් ලෙස එක් තැනකින් ගත් ජලයෙහි ඇති ටී කෝලි ධාරිතාවය ලක්ෂ නවයක් පමණ වෙනවා. තිබිය යුතු සීමාව වන්නේ 10,000 ක් පමණයි. පිරිපහදු කළායැයි කියන අපජලයේ ඇති ටී කෝලි ධාරිතාවය පවා දසදහස ඉක්මවා ලක්ෂයකින් පමණ වැඩි බව නිරීක්ෂණය කර තිබෙනවා. මෙහි මළ අපද්‍රව්‍ය බැක්ටීරියා ප්‍රමාණය පන්ලක්ෂ පනස්දාහක් පමණ බව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව පෙන්වාදෙනවා. තිබිය යුතු ධාරිතාවය වන්නේ හාරදාහක් පමණයි. ඒ අනුව භයානක ලෙස මළ අපද්‍රව්‍ය බැක්ටීරියා ජලයට එකතු කරමින් සිටිනවා.

මෙම විස සහිත ජලය සම්පූර්ණයෙන්ම පිරිපහදු කිරීමේ හැකියාවක් කැලණිය ආශ්‍රිතව පානීය ජලය නිෂ්පාදනය කරන ආයතනවලට තියෙනවාද යන්න සැකයක්. ඊටත් එහා ගිය ගැටළුව වන්නේ කැලණි ගගෙන් ස්නානය කරන, වෙනත් නිෂ්පාදනවලට ජලය ගන්න විශාල පිරිසක් සිටීම. ඒ නිසා ඉහත අපනයන කලාප දෙකෙන් සිදුවන විනාශය නතර කිරීම අත්‍යාවශ්‍යයි.

කැලණි ගඟේ විනාශය එතැනට සීමා වෙන්නේ නැහැ. ගංගාව විනාශ කරන පාර්ශ්වයන් ගණනාවක් ඉන්නවා. ඒ පිළිබඳව වගකිව යුතු පාර්ශ්වයන් ගණනාවක් සිටිනවා. සිදුවිය යුතු වෙනස්කම් ගණනාවක් තිබෙනවා. අප ඉදිරියේදීත් ඒ ගැන වැඩිදුර කතාකරන්නට බලාපොරොත්තු වෙනවා.