මේ මහාචාර්ය ලියනගේ අමරකීර්තිගේ සුදු ඉරි අඳින අත නවකතාව පිළිබඳව ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය හිනිදුම සුනිල් සෙනෙවි දැක්වූ අදහස්වල සංක්ෂිප්ත සටහනකි.
මහාචාර්ය ලියනගේ අමරකීර්තිගේ සුදු ඉරි අඳින අත කෘතියේ සාකච්ඡුාවට ගන්න ඕනෑ තේමා කිහිපයක් මම දකිනවා. මේ නවකතාවෙන් කරන මැදිහත්වීම මත මට කාරණා හතරක් කියන්නට අවශ්‍යයි.
පළවැනි කාරණාව තමයි නවකතාව නම් ශානරයේ විභවතා මේ කෘතිය මගින් නිර්මාණාත්මක ලෙස නැවත අර්ථකතනය කිරීම. දෙවැනියට අද්‍යතන ජීවන හා සමාජීය තත්වයන් මේ නවකතාවෙන් තියුණු ලෙස පර්යේෂණයට බඳුන් කරනවා.
තුන්වැනි කාරණය තමයි අද්‍යතන සිංහල නවකතාව සුසමාදර්ශයක් විදියට හෙවත් පැරඩයිම් එකක් විදියට පරිවර්තනය කළ යුතු බව මේ නවකතාවෙන් පෙන්වීම. ඒ කියන්නේ පැරඩයිම් ෂිෆ්ට් එකක් අවශ්‍ය බව පෙන්වනවා. ඒ වගේම මේ නවකතාවෙන් එහෙම දෙයක් කළ හැකි බව ඔප්පු කරනවා. හතරවැන්න තමයි තමන්ගේම යුගයේ දෘෂ්ටිවාදී ගොදුර තමන් දෙසටම එල්ලවී තිබියදී පවා ඉතිහාසයෙන් ලද සීමිත අවි පාවිච්චි කරලා අසීමිත ලෙස සටන් කරන්න පුළුවන් බව තහවුරු කිරීම. ලියනගේ අමරකීර්ති මහතාගේ මාදිලිය තමයි නවකතාව. මේ තියෙන විකල් සමාජය එක්ක නවකතාවෙන් ලොකු සටනක් කරන්න පුළුවන් බව ඔහු පෙන්වනවා.
ආකෘතිය
රතු ඉරි අඳින අත පොතේ ආකෘතිය ගැන කතාකළොත් කෙනෙක් කියාවි මේ ආකෘතිය අලූත් එකක් නෙවෙයි කියලා. ඒ ආකෘතිය එතරම්ම අලූත් නැති බව එකපැහැරම පෙනෙන දෙයක්. ඒත් ඔහු ඒ ආකෘතිය අපූරුවට කළමනාකරණය කරගන්නවා. හොඳ අවබෝධයකින් කියවන කෙනෙකුට පෙනෙනවා ඔහු සැලසුම් සහගතව, මහන්සි වෙලා, තියුණු විදියට මේ කතාව ගොතා තියෙන බව.
මුලදී සිද්ධවෙන ඇතැම් දේවල් කෘතිය මැදදී වර්ධනය වෙලා අවසානයේදී රහස් හෙළිවීම් සමඟ නිමාවට පත්වෙනවා. ඒ කියන්නේ රහස් ගණනාවක් අගදී විසඳෙනවා. ඒ විදියට බැලූවොත් මේ ක‍්‍රමය ඩබ්ලිව්.ඒ. සිල්වා හිඟන කොල්ලා ලියද්දීත් පාවිච්චි කළා නේදැයි විමසිය හැකියි.
කොහොම වුණත් මේ නවකතාවේදී අපට පෙනෙනවා නිරායාසයෙන්ම වගේ ඒ රහස් හෙළිවෙන බව. ඒ රහස් විශේෂයෙන් සඟවා තබන්නේ නැහැ. රහස් හෙළිකිරීම විශේෂ අවස්ථාවක් විදියට ඉස්මතු කරන්නේත් නැහැ.
කිසිවක් නිරායාස නැහැ. මේ කතාව සම්පූර්ණයෙන්ම කියවද්දී නිරායාස ගුණය අපට පෙනෙනවා. ඒත් මෙය මා කලින් කීවා වගේ කතුවරයාගේ තියුණු සැලසුම්වල ප‍්‍රතිඵලයක්.
කතාවේ පළවැනි පරිච්ෙඡ්ද හයෙන්ම කරන්නේ කතාවේ සියලූ පවුල්, කණ්ඩායම් හා චරිත හඳුන්වාදීමයි. එහෙත් ඒ වැඬේට පාවිච්චි කරන්නේ එකම එක සිදුවීමක්.
ආකෘතිය පැත්තෙන් අනෙක් විශේෂත්වය තමයි නවකතාව ඉතා කෙටි එකක් වීම. මහා කඩදාසි ගොඩවල් ලංකාවේ පාඨකයන්ව තෙහෙට්ටුවට පත්කරන ගතියක් දැන් පෙනෙන්න තියෙනවා. ස්වර්ණ පුස්තක නාඩගම ඉලක්ක කරමින් ලියන දැවැන්ත නවකතා දැන් ‘පොත් ගෙඩි’ යැයි අවඥාසහගතව හඳුන්වන තැනට පත්වෙලා.
එවැනි පසුබිමක ලියූ මේ කෙටි නවකතාවේ විශේෂත්වය කෙටි වීමම නොවෙයි. යුද්ධය හා සාමය, දොන් නදිය ගලාබසී වැනි දීර්ඝ නවකතාවල තිබෙන ගුණාංග සාපේක්ෂව කෙටි නවකතාවකින් අත්පත් කරගැනීම තමයි විශේෂත්වය. ලොව විශිෂ්ට නවකතාවල තියෙන වීර කාව්‍යමය ගුණය හෙවත් එපික් බව මේ රතු ඉරි අඳින අත නවකතාවේ තියෙනවා.
නූතනම සමාජය
මේ කතාවෙන් අල්ලාගෙන තියෙන්නේ නූතනම සමාජය. ඒ කියන්නේ වර්තමානය හෙවත් මේ මොහොත. කෙනෙක් කියනවා ඇති නූතනම සමාජය නවකතාවකින් අල්ලාගන්නට කල් වැඩියි කියලා. මොකද මෙවැනි කාලයක් ඉතිහාසය ලෙස සලකමින් පසුකාලීනව හැරී බලද්දී ඒ කාලය හොඳින්ම විග‍්‍රහ කරගැනීම තමයි ලෙහෙසිම වැඬේ. එහෙත් ඒ ප‍්‍රවාදයට රතු ඉරි අඳින අත අභියෝගයක්. නවකතාව කියැවූ කෙනෙක් පසුගිය සතියේ සිහිනයකි ? වැඩසටහනට ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන පැමිණි අයුරු දැක්කා නම් මේ කතාවේ විශිෂ්ටත්වය අපූරුවට හසු වේවි.
එෆ්.බී., මල්, වයිබර්, සිම්කාඞ්, ශිවාස් රීගල්, මල් පූජා, ගීත තෝරන වැඩසටහන්, සාහිත්‍ය දේශන, සරසවි කලා උළෙල, ආණ්ඩු පෙරළි, අන්තරේ අරගල ආදි නූතනම සමාජයේ තියෙන යෙදුම් හා ජීවන අවස්ථා රැුසක් මේ කෘතියේදී කතාවෙනවා.
සුසමාදර්ශ මාරුව
මේ නවකතාවෙන් සුසමාදර්ශ මාරුවක් හෙවත් පැරඩයිම් ෂිෆ්ට් එකක් සිද්ධවෙලා තියෙනවා. ඒ ප‍්‍රකාශය මම සරලව තේරුම් කරන්නම්. ඕනෑම උසස් කලාකෘතියක් බිහිවුණාම ඒ වෙද්දී අපි පය ගහගෙන ඉන්න බොහෝ පදනම් දෙදරා යනවා. සරල භාෂාවෙන් කීවොත් කෙළවෙනවා. ඒ පදනම් ඔක්කෝම ප‍්‍රශ්න කරන්න සිද්ධවෙනවා. ඒ පදනම් උඩ හිටගෙන ඉන්න කිසිම කෙනෙක්ට ප‍්‍රශ්න කිරීමට ලක් නොවී ඉන්න බැහැ. අපටත් අපවම ප‍්‍රශ්න කර නොගෙන මෙවැනි නවකතාවක් විඳගන්න බැහැ. සරලව කීවොත් මේ නවකතාවෙන් පස්සේ ඔබත් එක්ක මම කරන මේ සාකච්ඡුාව ගැන පවා මගේ හිතේ ගැස්මක් ඇතිවෙනවා. විශ්වවිද්‍යාලයේදී මෙන්ම කොළඹදීත් මම සාහිත්‍ය පිළිබඳ දේශනයකට සහභාගි වුණොත් මගේ හිතේ නවකතාව සිහිවී ගැස්මක් ඇතිවෙනවා. මේ නවකතාවේ විශිෂ්ටත්වය තමයි ඒක.
හිස් බුදුපිළිම
මේ නවකතාවේදී මහාචාර්ය අමරකීර්ති පාවිච්චි කරන්නේ මීට කලින් ‘මළගිය ඇත්තෝ’ සහ ‘මළවුන්ගේ අවුරුදු දා’ ලියූ මහාචාර්ය එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍රයන් පාවිච්චි කළ කාව්‍යාත්මක ගද්‍ය රටාවට සමාන භාෂාවක්. එහෙත් සරච්චන්ද්‍රයන්ගේ කෘති අප හැඳින්වුවේ ගද්‍ය කාව්‍ය විදියටයි. රතු ඉරි අඳින අත කෘතියෙන් ඒ ගද්‍ය කාව්‍යයේ භාෂාවම රැුගෙන තියුණු සුසමාදර්ශ මාරුවකට පාර කපනවා. ඕනෑ කෙනෙකුට සැහැල්ලූවෙන් කියවා නිම කරන්න පුළුවන් විදියට මේ නවකතාව නිම කරලා තියෙනවා. ඒත් මේ නවකතාවේ ඇති අවස්ථා සහ දෙබස් ඇතුළේ තියුණු සමාජ විග‍්‍රහ තියෙනවා. ඒ බව උදාහරණ ගණනාවකින් පෙන්වන්න පුළුවන්. ඒත් මම කිහිපයක් විතරක් මෙතැන කියන්නම්.
මේ පොතේ 117 වැනි පිටුවේදී බඞී කියන චරිතය ගල් රංජි කියන මැරයාට කියනවා ‘පිළිමවල ඇතුළ හිස්, ඕනෑ තැනක වඩම්මන්නත් පුළුවන්.’ කියලා. ගල් රංජි කියන මැරයා ඒ වෙද්දීත් ‘සෙල්ලිපි’ නමින් ස්මාරක හා පිළිම අලෙවි කරන ව්‍යාපාරයක් ගෙනයන්නේ තමන්ගේ සැබෑ ආදායම් වන ජාවාරම් ආදිය වසාගැනීමටයි. බඞී නම් චරිතය ඒ පිළිමවල ඇතුළ හිස් බව කියන්නේ ගල් රංජිට. ඔහුගේ ඒ ප‍්‍රකාශයෙන්ම ‘හිස්‘ හැඟවුම්කාරකය බුදුපිළිමවලට ගේනවා.
වර්තමානයේ හැම තැනම පිළිම තියෙනවා. හන්දිවල, පන්සල්වල, මහානායක හිමිවරුන්ගේ කුටිවල, මිනීමරුවන්ගේ කුටිවල, පාසල්වල බුදුපිළිම තියෙනවා. පාතාල නායකයන්ගේ කාර්යාලවල, කූට ව්‍යාපාරිකයන්ගේ කාමරවල බුදුපිළිම තියෙනවා. පහුගිය කාලයේදී උතුරු නැගෙනහිර පළාත්වල බෞද්ධයන් නැති තැන්වල පවා බුදුපිළිම හැදුවේ දෙමළ ජනතාවට එරෙහි ආක‍්‍රමණයක ස්වරූපයේ දේශපාලනයක් සංකේතවත් කරන්නයි. ඒ පිළිමවල ඇතුළ හිස්. ඕනෑ කෙනෙකුට ඕනෑ අර්ථකථනයක් දෙන්න පුළුවන්.
අහම්බයෙන් ආ දෙබසක කොටසක් ලෙස සාමාන්‍ය පාඨකයෙකුට පෙනෙන මේ යෙදුමම දීර්ඝව විමසන්න පුළුවන්. ගල් පිළිම හා බොල් පිළිම පිළිබඳ ප‍්‍රවාදය දීර්ඝ කාලයකට පෙර ලංකාවේ ජාතික චින්තනයේ නියමුවෙකු වූ ආචාර්ය ගුණදාස අමරසේකර ගෙන ආ එකක්. ඇත්තටම 1970 පමණ කාලයේදී අමරසේකර, නලින් ද සිල්වා, ජී.එල්. පීරිස් වැනි උගතුන් සැබෑ පිළිම හා බොල් පිළිම ගැන සමාජයට පහදාදීමේ කටයුත්තක පෙරමුණ ගත්තා. ඒත් එදා බොල් පිළිම ගැන හෙළිදරව් කළ ඔවුන් අද බොල් පිළිම ප‍්‍රවාදයේම ගොදුරු බවට පත්වෙලා. ඕනෑ තැනක වඩම්මන්නත් පුළුවන්. අද වෙනකොට සත්‍ය පිළිම නැහැ. ඒක ප‍්‍රබන්ධයක්. අද අමරසේකරලාට පිළිමවල අර්ථ කියන්න බැහැ. අද ඒක පාතාලය භාර අරගෙන. ජාතික චින්තනය වෙළඳ භාණ්ඩයක් වෙලා. සාමාන්‍ය පෙළවත් නැති නිකමුන් හා කුඩු දේශපාලනය ඒක ඩැහැගෙන. එදා තිබුණු ව්‍යාජ පිළිම දැන් සත්‍ය පිළිමවලටත් වඩා ඇත්තක් වෙලා.
දැන් ත‍්‍රස්තවාදය යනු ප‍්‍රගතිශීලී දේශපාලන අවියක් විදියට පිළිගන්නා සමාජයක් බිහිවෙලා. ඒ සමාජය භයානක තෝරාගැනීම් කරමින් ඉදිරියට යනවා. ත‍්‍රස්තවාදය මතම විමුක්තිය දිශානත කරන යුගයක අමාරුම අභියෝගය එයට එරෙහි මතවාදය සමාජගත කිරීමයි. මානවවාදී දහමක් දේශනා කළ බුදුන් පවා හිස් බව ඔහු හඟවනවා.
සුභාවිත
මේ නවකතාව ගලායන්නේ ගීතය තේමා කරගෙන. සුභාවිත ගීය රසවිඳින ‘සුභාවිත‘ රසිකයන් පිරිසක් ගැන මෙහි කතාකරනවා. ඒත් ඒ සුභාවිත රසිකයන්ම මිනීමැරුම් හා ගැටගැහෙනවා. සුභාවිත ගීතය මුල්වෙච්ච සමාජයක ඉරණම ඒ ඇතුළෙන් කතාකරනවා.
රූපවාහිනියේ විකාශය වන ‘සුරම්‍ය සන්ධ්‍යා’ නම් ගී රස වින්දන වැඩසටහනකින් තමයි කතාවේ කේන්ද්‍රීය චරිතය වන චන්දන මිහිඳුකුලසූරිය නමින් ජපානයේ විශ්වවිද්‍යාලයක සේවය කරන මහාචාර්යවරයෙක් පළවැනි වතාවට සමාජය හඳුනාගන්නේ. සුරම්‍ය සන්ධ්‍යා වැඩසටහන පාතාල නායකයන් පවා බලනවා. ‘සුරම්‍ය සන්ධ්‍යාව නිසා පාතාලයේ පවා රසිකත්වය වර්ධනය වූ’ බව නවකතාවේදී කියනවා. එක් විදියකට එයින් පෙනෙන්නේ ලිබරල් මතවාදයේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ලක්ෂණයයි. ඕනෑ කෙනෙකුට ඕනෑ දෙයක් පරිහරණය කළ හැකියි. එහෙත් ඉස්සර විදග්ධ රසිකයන්ගේ විනාශය මෙයින් පෙනෙනවා.
චන්දන මිහිඳුකුලසූරිය හෙවත් කතාවේදී ‘සෙන්සේ’ නමින් හඳුන්වන කෙනාව හඳුනාගත් සුමිත් කියන ඔහුගේ පරණ මිත‍්‍රයා චන්දනගේ වාසගම පෙරේරා වැනි නමක් බව කියනවා. එතකොට ඔහුගේ බිරිඳ කියනවා, ‘ප‍්‍රනාන්දු කිව්වට බෞද්ධ වෙන්ඩැති. නැත්තං ඔහොම කතාකරන්න බෑනෙ.‘ කියලා. සිංහල බෞද්ධ මානසිකත්වයෙන් විකල් වූ ජනමනස එවැනි දෙබස්වලින් පැහැදිලි වෙනවා.
තවත් තැනක කියනවා ‘චින්තා ඇගේ බොස් සහ තාවකාලික ආදරවන්තයා’ වූ බව. තාවකාලික ආදරවන්තයා වැනි යෙදුම්වලින් නූතනම යුගයේදී ආදරය, විරහව වගේ සංකල්පවලට ලැබී ඇති අලූත් අර්ථකථන පැහැදිලි වෙනවා. තාවකාලික කම්කරුවෙක් තරම්ම තාවකාලික ආදරවන්තයෙක්ද සුලබයි.
මේ ආකාරයට නවකතාවේ කියවාගත හැකි තැන් බොහොමයක් තියෙනවා. මරණය කෙතරම් සුලබද කියා මේ නවකතාවේදී ඉස්මතු කර පෙන්වනවා. තවදුරටත් මරණය කියන්නේ අපව කම්පනය කරන්නට සමත් කාරණයක් නෙවෙයි. මරන්න කෙනෙක් ඉන්නවා නම් ඕනෑ තරම් නම් ලැයිස්තු එවන්නට කට්ටිය ඉන්න බව නවකතාවේදී කියනවා. උදෑසන පත්තර කියැවීමේ වැඩසටහන්වලින් වගේම සංගීත රසාස්වාදන වැඩසටහන්වලින් මරණ වරෙන්තු එවන බවත් ඉස්මතු කරනවා. පේරාදෙණි සංස්කෘතිය, සාහිත්‍ය විචාර, කෙටි සිනමාව, උත්තම රසික පර්ෂද වැනි අපේ සමාජයේ උත්කර්ෂයට නංවා ඇති බොහෝ දේ මිනීමැරුම් සංස්කෘතියක් සමඟ ගැටගැසී ඇති අන්දම මෙහි කතාකරනවා. කොටින්ම කීවොත් හිත්පිත් නැති පාතාල මැරයෙක් වන චින්තා තමන්ගේ පිස්තෝල හඳුන්වන්නේ ‘ගී මිණි’ කියායි. ‘ගී මිණි ආර‘ කියා පොතක් ලීවේ සුචරිත ගම්ලත් මහතායි. ගම්ලත්ගේ පමණක් නොවෙයි, ආරියරත්න ඇතුගලගේ, ජේ.බී. දිසානායකගේ මෙන්ම බලගල්ලගේ ගැඹුරු සාහිත්‍යමය හා භාෂාමය වචන හිත්පිත් නැති මිනීමරුවන් උසුරුවන අන්දම අපට කියවන්න ලැබෙනවා.
සුචරිත ගම්ලත් හා ගාමිණී සුමරසේකර මහත්වරුන්ගේ පොත්පත්වල ඇති ගී රසවින්දන කොටස් හොරකම් කොට ‘පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේදී’ පාතාල මැරයෙක් වන චින්තා සාහිත්‍ය දේශනයක් කරනවා. එහෙත් පේරාදෙණියේ ආචාර්යවරුන් හෝ සිසුන් ඒ හොරකම අල්ලාගන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට බුද්ධිමත් සිනමාවේදියෙක් විදියට ඒ හොරකම කළ පාතාල මැරයාව හඳුනාගන්නවා. මේ හොරකම ගැන තේරුම්ගන්නා ‘මනසිකාර‘ කියන ශිෂ්‍යයා කියන්නේ විශ්වවිද්‍යාලයේ සිටින බොහෝ ආචාර්යවරුන්ට වඩා හොඳට චින්තා ඒ හොරකම කර ඇති බවයි.
මෙවැනි අවස්ථා ගැන ඉතා විස්තරාත්මකව දීර්ඝ ලෙස පැය ගණන් සාකච්ඡුා කරන්නට තරම් අවස්ථා මේ කෘතිය ඇතුළේ තියෙනවා. ඇත්තටම මේ නවකතාවේ එක් පරිච්ෙඡ්දයක් ගැන පවා අපට වරු ගණන් සාකච්ඡුා කළ හැකියි. මා දැන් ඒවා විස්තර කළේ හැකි තරම් සංක්ෂිප්තවයි. සමස්තයක් විදියට රතු ඉරි ඇඳි අත කියැවූ කෙනෙකුගේ හිසේ දෙහි කටුවක් වගේ ඒ පොත ඇනෙනවා. ඉන්පසුව කරන කියන හැම දෙයකදීම පාහේ ඒ පොත සිහිපත් වෙනවා.
මා කලින් සිහිපත් කළා සැප්තැම්බර් 22 වැනි ඉරිදා ජාතික රූපවාහිනියේ ‘සිහිනයකි ?‘ වැඩසටහනට ජනාධිපති මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන සහභාගි වූ අවස්ථාව. නවකතාව කියැවූ කෙනෙකුට ඒ වැඩසටහන දකින්න ලැබෙන්නේ පොතෙන් කියන කතාව දෑස් ඉදිරිපිටම යථාර්ථයක් ලෙස මැවී පෙනෙන අන්දම. කෙනෙකු ෆෙස්බුක් අඩවියේ ලියා තිබුණා ‘රතු ඉරි අඳින අත සිහිනයකි ? වැඩසටහනට ඇවිත්’ කියා. නවකතාව පිටවී මාසයක් යන්නට කලින් එහි තේමාව යථාර්ථයක් වීමෙන්ම අපට මේ කතාව ගැන තක්සේරු කළ හැකියි.
