විදර්ශන ප්රකාශන ආයතනයේ ප්රධානි ජනක ඉනිමංකඩ
කොළඹ ජාත්යන්තර පොත් ප්රදර්ශනය සංවිධානය කරන්නේ පොත් ප්රකාශකයන්ගේ සංගමය. පොත් ප්රකාශකයන්ගේ සංගමය ආරම්භ වුණේ කොහොමද?
පොත් ප්රකාශකයන්ගේ සංගමය පටන්ගත්තේ 1985දී. එය ආරම්භයේදී ඉතා පුංචි එකමුතුවක් පමණයි. එතැන හිටියේ සාමාජිකයන් 25 දෙනෙකු පමණ. ඒ වෙද්දී ප්රකාශන කර්මාන්තයත් මීට වඩා වෙනස්. ඔවුන් ප්රකාශකයන්ගේ සාමාන්ය එකමුතුවක් විදියට වැඩකටයුතු කරගෙන ගිහින් තිබුණා. පොත් ප්රකාශන කර්මාන්තයට විශාල බලපෑමක් වෙන අන්දමේ සක්රිය දායකත්වයක් තිබුණේ නැහැ. ඒ කාලයේදී අද තරම් පොත් ප්රකාශන ක්ෂේත්රය සංකීර්ණ නැහැ. ඒ වගේම එය ප්රකාශකයන් බහුල යුගයකුත් නෙවෙයි. මේ සංගමයේ ආරම්භක සභාපතිවරයා විදියට පත් කරගත්තේ ප්රකාශකයෙකු සහ ලේඛකයෙකු වන කේ. ජයතිලක මහත්තයාව.
පළවැනි ප්රදර්ශනය පටන්ගත්තේ කවදාද?
මේ සංගමයෙන් මුලින්ම 1999 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ‘පොත් සල්පිල’ කියලා මුලින්ම පොත් ප්රදර්ශනයක් පටන්ගත්තා. ඒක අද පවතින එකට සාපේක්ෂව බැලූවාම ඉතාම පුංචියි. ඊට කලින් ඉඳලාම ලංකාවේ පොත් ප්රකාශන ආයතන සැප්තැම්බර් මාසයේදී තම තමන්ගේ ආයතනවල වට්ටම් සහිතව පොත් විකුණමින් පොත් ප්රදර්ශන පැවැත්වුවා. උදාහරණයක් විදියට එම්.ඞී. ගුණසේන සමාගම සැප්තැම්බර් මාසය පුරාවට වට්ටම් සහිතව පොත් ලබාදෙමින් ප්රදර්ශනයක් පැවැත්වුවා. ඔවුන් ළඟ තිබුණු පොත් තොග අඩු මිලට මිලදී ගන්න ඒ මාසයේ මිනිස්සු ගුණසේන සමාගමට යන්න පුරුදුවුණා. ඒ වෙද්දීත් සංගමයේ හිටියේ සාමාජිකයන් 55 දෙනෙකු පමණයි. 1995න් පස්සේ කාලසීමාව ලංකාවේ ප්රකාශන කර්මාන්තය නූතන යුගයට ගැළපෙන විදියට වෙනස් වෙමින් තිබුණු කාලසීමාවක්. ඒ වෙනසට සාපේක්ෂව තමයි ප්රදර්ශනය පටන්ගත්තේ. ඒ වෙද්දී පොත් ප්රකාශකයන්ගේ සංගමයේ ඉහළ පෙළේ සාමාජිකයන්ට විදෙස් පොත් ප්රදර්ශන දැකලා අත්දැකීම් තිබුණා. ඒ නිසා ලංකාවේත් ඒ වගේ ප්රදර්ශනයක් කරන්න ඕනෑ කියලයි හිතුවේ. ඒ අනුව පටන්ගත්ත මේ ප්රදර්ශනය පැවැත්වුවේ ජාතික කලා භවනේදී. පොත් සල්පිල ආරම්භයේදීම සාර්ථක වුණා. දවස් පහකට සැලසුම් කරපු මේ ප්රදර්ශනය දවස් 7ක් දක්වා දීර්ඝ කරන්නත් සිද්ධවුණා.
ප්රදර්ශනය වෙනස් වුණේ කොහොමද?
2000දී පොත් ප්රදර්ශනයට පොත් ආනයනකරුවනුත් එකතුවුණා. ඔවුන්ට වඩා විධිමත් ජාත්යන්තර අත්දැකීම් තිබුණා. එක්ස්පෝග්රැෆික්ස් ආයතනයේ ප්රධානියා වන රංජිත් සමරනායක වගේ අය මේ ප්රදර්ශනයට අලූත් අදහස් එකතුකළා. ඔවුන් ජාත්යන්තර පොත් ප්රකාශන සමාගම් සමග ගනුදෙනු කරන අය. ජාත්යන්තර අත්දැකීම් සමඟ ජාත්යන්තර ප්රමිතියේ ප්රදර්ශනයක් කරන්න සැලසුම් හැදුවා. ඒ අනුව පොත් ප්රදර්ශනයේ ආකෘතිය සම්පූර්ණයෙන්ම 2000න් පස්සේ වෙනස් වුණා. සරසවි ප්රකාශන ආයතනයේ ප්රධානියා වන එච්.ඞී. පේ්රමසිරි මහත්තයා වගේ අයත් ඒකට සම්බන්ධ වුණා. ඔවුන් සැලසුම් කළ ජාත්යන්තර මට්ටමේ ප්රදර්ශනය පවත්වන්නට කලාභවන ප්රමාණවත් වුණේ නැහැ. ඒ වෙද්දී මේ වගේ නවීන, විශාල හා ජාත්යන්තර මට්ටමේ වැඩකට ගැළපෙන තැනක් විදියට ලංකාවේ තිබුණේ බීඑම්අයිසීඑච් එක විතරයි.
සංගමයට බීඑම්අයිසීඑච් එක වෙන් කරවාගන්න සල්ලි තිබුණේත් නැහැ. සල්ලි දුන්නේ එච්.ඞී. පේ්රමසිරි මහත්තයා සහ සමයවර්ධන ප්රකාශන ආයතනයේ ප්රධානියා වන ආරියදාස වීරමන් මහත්තයා. පොත් ප්රදර්ශනය පවත්වපු ස්ථානය, ආකෘතිය වගේම ප්රදර්ශනයට යොදපු නම පවා වෙනස් වුණා. ඒ හැම දේකින්ම සිද්ධවුණ වෙනස සංකේතවත් වුණා. කොළඹ ජාත්යන්තර පොත් ප්රදර්ශනය ආරම්භ වුණා. ඒක ඓතිහාසික අවස්ථාවක්. ලංකාවේ සංස්කෘතික හැඩය වෙනස් කරන්න බලපෑ සිදුවීමක්. ඒත් ඒ ආරම්භයෙන්ම එහි අවසානයත් සනිටුහන් කළා. ලංකාවේ බාල සංස්කෘතිය ජාත්යන්තර පොත් ප්රදර්ශනයෙන් වෙනස් කරලා ඉහළ සංස්කෘතියක් හදනවා වෙනුවට රටේ පවතින ලූම්පන් සංස්කෘතිය පොත් ප්රදර්ශනය ගිලගත්තා. ඒකට හේතුව තමයි ඒ ප්රදර්ශනයේ සාර්ථකත්වය.
අවුරුද්දෙන් අවුරුද්ද ප්රදර්ශනයට ආ පිරිස වැඩිවුණා නේද?
ඔය කාලසීමාව යුද්ධය තිබුණු කාලය. ලංකාවේ මධ්යම පන්තියට විනෝදාස්වාදය සඳහා අවශ්ය වැඩසටහන් එතරම් තිබුණේ නැති කාලයක් ඒක. විනෝදාස්වාදය සීමා කළ කාලයක්. මේ ප්රදර්ශනයේ ආකෘතිය සහ හැඩය ජාත්යන්තර මට්ටමේ එකක් වුණා. පොත්පත් ආනයනකරුවන් ප්රදර්ශනයට දායකත්වය දුන් නිසා ආනයනය කළ පොත්පත් අඩු මිලට ගැනීමේ හැකියාවක් එතැන තිබුණා. ලංකාවේ තියෙන ඕනෑම ඉංග්රීසි පොතක් මේ ප්රදර්ශනයේදී මිලට ගන්න පුළුවන් වුණා. ඒ නිසා මේ ප්රදර්ශනයට මධ්යම පන්තියත් ඉහළ පන්තියත් ඇදී ආවා. එය මධ්යම පන්තික විනෝද කලාපයක් වුණා. ඒ වෙද්දීත් බොහෝදුරට ඉංග්රීසි කතාකරන නාගරික මධ්යම පාන්තික සංස්කෘතික ලක්ෂණ ප්රදර්ශනයෙහි තිබුණා. ඒ පන්තියෙහි රුචිකත්වයන් ප්රදර්ශනයෙන් නියෝජනය වුණා. ඒ වගේම මේ ප්රදර්ශනය සංවිධානය කරපු ප්රකාශන ආයතනවල හිටියේත් ඊට ගැළපෙන ප්රකාශකයන්.
අවුරුදු 5ක් යද්දී පොත් ප්රදර්ශනයට ඇදී ආ පිරිස වැඩිවුණා. ඒ තත්වය පාලනය කිරීමේ හැකියාවක් කොහොමටත් තිබුණේ නැහැ. ඉතින්, මෙතැනට වැඩි වැඩියෙන් පිරිස ඇදී එනකොට ප්රකාශකයන් වැඩි වැඩියෙන් පොත් ප්රකාශකයන්ගේ සංගමයටත්, පොත් ප්රදර්ශනයටත් ඇදී ආවා. අලූතින් ඇදී ආ කණ්ඩායම් අපි කලින් කියපු නාගරික මධ්යම පන්තියට සීමා වුණේ නැහැ. ග්රාමීය මධ්යම පන්තිය නියෝජනය කළ ප්රකාශකයන් වගේම පාඨකයනුත් පොත් ප්රදර්ශනයට එන්න පටන්ගත්තා. ඒ කණ්ඩායම් නාගරික මධ්යම පන්තිය වගේ විනයගත, ඉහළ සංස්කෘතියක් හුරු වුණ කණ්ඩායම් නෙවෙයි. ඔවුන්ට එවැනි සංස්කෘතික ජීවිතයක් පවත්වාගෙන යන්නට විවේක සුවයක් නැහැ. ඒ නිසා අලූතින් ආ කණ්ඩායම් තමන්ගේම සංස්කෘතික ලක්ෂණ පොත් ප්රදර්ශනයට එකතු කරන්න පටන්ගත්තා.
සංවිධායකයන්ගේ වෙනසක් සිද්ධවුණාද?
පොත් ප්රකාශකයන්ගේ සංගමයේත් බල හුවමාරුවක් සිද්ධවුණා. 2009 විතර වෙද්දී පොත් ප්රකාශකයන්ගේ සංගමයේ බලය ග්රාමීය මධ්යම පන්තියට අයත් පොත් ප්රකාශකයන්ගේ අතට මාරු වුණා. එහි ප්රතිඵලයක් විදියට පොත් ප්රදර්ශනය සංවිධානය කිරීමේ හා හැසිරවීමේ බලය කලින් හිටපු විනයගත සංස්කෘතික කණ්ඩායම අතින් මාරු වුණේ අර කණ්ඩායම වගේ විනයගත පිරිසක් අතට නෙවෙයි. මේ කාරණා කියන්නේ කාත් එක්කවත් තරහකින් නෙවෙයි. මේක කියන්නේ තත්වය විග්රහ කරගැනීමක් විදියටයි. මේ දෙවැනි කණ්ඩායම කලින් අයට සාපේක්ෂව අඩු විනයක් තියෙන අය බවට පත්වුණේ ලංකාවේ ඒ වෙද්දීත් තිබුණු ඓතිහාසික දේශපාලන තත්වයෙහි ප්රතිඵලයක් විදියටයි. ලංකාවේ දේශපාලන නායකත්වය පවා ඔය විදියටම වෙනස් වුණානේ. විනයගත, උගත්, සංස්කෘතික මිනිසුන්ගෙන් දේශපාලන බලය ලංකාවේ දැන් ඉන්න වර්ගයේ දේශපාලන නායකයන්ගේ අතට මාරු වුණානේ. ඒ සමගම ලංකාවේ සමාජයේම වෙනසක් සිද්ධවුණා.
ඒ ප්රකාශකයන් මුද්රණය කරන පොත්පත්වලම ප්රමිතියේ අඩුවක් පෙනෙනවා නේද?
ලංකාවේ පොත් ප්රකාශන ක්ෂේත්රය අද පවතින්නේ ලංකාවේ කලින් තිබුණු ප්රමිතියට අනුරූපව ගැළපෙන විදියට නෙවෙයි. ඒ පොත්පත්වල හැඩය වෙනස්. බාල කඩදාසිවලින් පොත් මුද්රණය කරනවා. පොත්වල මුද්රණ දෝෂ තියෙනවා. අක්ෂර දෝෂ තියෙනවා. බාල විදියට අමුණපු පොත් එනවා. පොතේ කොළ ඇදයි. කවර ලැමිනේට් කරලා නැහැ. ඒ පොත්පත්වලින් ආයෝජකයාගේ මානසික මට්ටම පෙනෙනවා. ඊට අමතරව පොත්පත් දොරට වැඞීම්, ලේඛකයන්ගේ විස්තර පවා වෙනස් වෙලා. දැන් පොතක අත්පිටපත අද බාරදීලා හෙට මුද්රණයෙන් ප්රසිද්ධ කරනවා. ඒත් කලින් එහෙම තිබුණේ නැහැ. අත්පිටපතක් නැවත සංස්කරණය කරවනවා.
අත්පිටපත මුද්රණයෙන් පිටවෙද්දී මාස දෙකක්වත් ගතවුණ කාලයක් ඒක. දැනුම නිෂ්පාදන මාධ්යයක් විදියට පොත්පත් මුද්රණ කර්මාන්තයක් විදියට වෙළඳ ව්යාපාරයකින් එහා ගිය උසස් අරමුණු සහිත කර්මාන්තයක් විදියටයි පොත්පත් මුද්රණ ක්ෂේත්රය පැවතුණේ. එය නාගරික ලූම්පන් පන්තියට මාරුවුණා. පොත් ප්රකාශනයේ බලය තියෙන අලූත් පරම්පරාව මුදලාලි පරම්පරාවක් විදියට හඳුන්වන්න පුළුවන්. පොත් මුදලාලිලා මෙහෙයවන්නට පටන්ගත්තාට පස්සේ පොත් ප්රදර්ශනයේ හැඩතල වෙනස්වුණා. ජාත්යන්තර ප්රමිතිය රඳවාගැනීමේ වුවමනාව ගිලිහී ගියා. ඒ ප්රමිතිය ප්රදර්ශනයේ නමට සීමා වෙන්නට පටන්ගත්තා. පසුව සංවිධානය කළ ස්වර්ණ පුස්තක සම්මාන උළෙල වගේ ඒවා විහිළුවට ලක්වෙන්නේ එහි ප්රතිඵලයක් විදියට. යකාගේ හැටියට විමානය කීවා වගේ සංවිධායකයන්ට ගැළපෙන විදියට තමයි ප්රදර්ශනයත් පවතින්නේ.
සාහිත්යමය පොත්පත් වෙනුවට ප්රශ්නෝත්තර පොත්, අභ්යාස පොත් සහ ලිපිද්රව්ය වැඩිපුර අලෙවි වෙන තැනක් බවටත් විලාසිතාවක් බවටත් අද පොත් ප්රදර්ශනයට විවේචන එල්ලවෙනවා නේද?
ඔය වගේ තනි තනි විවේචන බොහොමයක් තියෙනවා. ඒත් අපි තනි විවේචන වෙනුවට මේ තත්වය පොදුවේ විග්රහ කරගන්නයි ඕනෑ. අද පොත් දොරට වැඞීමක් සංවිධානය කරන්න තැනක් නැහැ, පොත් තෝරාගැනීම වෙනුවට මැගි කන්න එනවා වගේ විවේචනත් තියෙනවා. පොත් ප්රදර්ශනය සංස්කෘතික කලාපයක් වෙනුවට පොත් විකුණන පොළක් බවට පත්වෙලා. ඉස්සර ජාත්යන්තර ප්රමිතිය පවත්වාගෙන යන්න ඕනෑ හින්දා පොත් ප්රකාශකයන්ගේ සංගමයට පිටින් ඉන්න වැදගත් පාර්ශ්වයන්ට ප්රදර්ශනයට එන්න කියලා ආරාධනා කළා. උදාහරණයක් විදියට ජාත්යන්තර ප්රමිතියේ පොත් ප්රදර්ශනයක නිල සිතියම් අලෙවි කරන කුටි තියෙනවා. ඒ අනුව රාජ්ය මිනුම් දෙපාර්තමේන්තුවට ආරාධනා කරලා ඔවුන්ට කුටියක් දුන්නා. පුරාවිද්යා දෙපාර්තමේන්තුවට කතාකළා. ඒත් දැන් එහෙම කරන්නේ නැහැ. ඉල්ලූමට සැපයුම දෙන තත්වයක් තියෙන්නේ. ලංකාවේ විවිධාකාර මිනිස්සු ඉන්නවා. ඔවුන්ගේ වුවමනා විවිධාකාරයි. අපේ සංස්කෘතික ජීවිතය සියල්ලන්ගේම සංස්කෘතික ජීවිතය නෙවෙයි. උසස් සංස්කෘතික ජීවිතයක් තියෙන සමාජයක් බිහිකරගැනීම එකවර කරන්නත් බැහැ. සමාජයේ සංස්කෘතික පිරිහීමක් තියෙන තුරු පොත් ප්රදර්ශනය වෙනස් වෙන්නේත් නැහැ.
උපුල් ශාන්ත සන්නස්ගල මහතා මෙවර පොත් ප්රදර්ශනයේ තමන්ගේ සංහිඳ ප්රකාශන ආයතනයට කුටියක් ලබා නොදීම ගැන දැඩි විවේචනයක් එල්ලකරලා තිබුණා නේද?
සංහිඳ කුටිය නැතිවෙන්නට හේතු කිහිපයක් තියෙන බව පෙනෙනවා. ඇත්තටම සන්නස්ගලගේ පැත්තෙන් ප්රදර්ශනයට කුටියක් වෙන් කරගැනීමට අදාල පණිවුඩ හුවමාරු කරගැනීමේ ක්රියාවලියේ අඩුපාඩුවක් වෙලා තියෙනවා. ඒත් සන්නස්ගල තර්ක කරන්නේ ඒ අඩුපාඩුව සිද්ධවුණත්, ඔහුට කුටියක් ලබාදීමේ හැකියාව තිබුණු බව. ඒ වගේම ලංකාවේ ප්රකාශන ක්ෂේත්රය සංහිඳ ආයතනය බැහැර කරලා පොත් ප්රදර්ශනයක් පැවැත්වීම සුදුසු නැති බව ඔහු පෙන්වනවා. ඔහුගේ තර්කය නිවැරදියි. ඇත්තටම සංහිඳ ආයතනය මඟහැරලා මේ වගේ වැඩක් කිරීම සුදුසු නැහැ. ඒ නියෝජනය පොත් ප්රදර්ශනයකට අවශ්යයි. අපි කලින් කීවා වගේ පොත් ප්රදර්ශනයේ ප්රමිතිය පවත්වාගන්නට බාහිර පාර්ශ්වයන්ට විශේෂයෙන්ම ආරාධනා කරලා කුටි ලබාදුන් යුගයක් පවා තිබුණා. අයදුම් කිරීමේදී යම් අඩුපාඩුවක් තිබුණත්, සංහිඳ ආයතනයට කුටියක් ලබාදෙන්න තිබුණා. ඒත් මම කලින් කීවා වගේ ඒ වගේ දෙයක් දැන් පොත් ප්රකාශකයන්ගේ සංගමය මෙහෙයවන්නන්ගෙන් බලාපොරොත්තු වෙන්න බැහැ.
මේ පසුබිම මැද ඔබේ විදර්ශන ප්රකාශන ආයතනය සමඟ පොත් ප්රදර්ශනයට එකතු කරන්නේ මොනවාද?
මම දැවැන්ත කැපවීමක් ඇතිවයි පොත් ප්රකාශනයෙහි යෙදෙන්නේ. මම ලෝකයේ ප්රධාන පෙළේ පොත් ප්රදර්ශන ගණනාවකට ගිහින් බලලා තියෙන කෙනෙක්. ලංකාවේ ප්රකාශන ඉතිහාසයත් ලෝකයේ ප්රකාශන ආයතනත් ගැන ඉගෙනගන්න කෙනෙක්. පොත් ප්රකාශකයාගේ භූමිකාව ගැන අලූතින් කියවාගන්න උත්සාහ කරන කෙනෙක්. මම විශ්වාස කරන විදියට පොත් ප්රකාශනය කියන්නේ සංස්කෘතික හා ඓතිහාසික වටිනාකමක් තියෙන කාර්යභාරයක්. යම් කාලසීමාවක පළවෙන පොත්පත්වලින් ඒ කාලයේ ජීවත්වුණ මිනිස්සුන්ගේ සංස්කෘතිය මොනතරම් දියුණුද කියලා කියවන්න පුළුවන්. මගේ පෞද්ගලික පුස්තකාලයේ තියෙන පැරණිම පොත 1877දී මුද්රණය කළ එකක්. අවුරුදු 142ක් විතර පරණ පොතක්. ඒ පොත දිහා බැලූවාම ඒ කාලේ මිනිස්සු මුද්රණය ගැන කල්පනා කරපු හැටි තේරුම් ගන්න පුළුවන්.
මම අයිතිවෙන්නේ ව්යාපාරික පවුලකට. මට අතිරික්ත ප්රාග්ධනයක් තියෙනවා. ලංකාවේ අතිරික්ත ප්රාග්ධනයක් තියෙන ගොඩක් අය ඒ ප්රාග්ධනය පාවිච්චි කරන්නේ ආගමික කටයුතුවලටයි. මම අතිරික්ත ප්රාග්ධනය පොත් ප්රකාශනයට වැය කරනවා. ඉහළම ප්රමිතියෙන් යුතුව පොත්පත් මුද්රණය කරන්න මම උත්සාහ කරනවා. මම කරන දේ පවතින තත්වයට වෙනස් කැරැුල්ලක් වගෙයි. මම මීට කලින් පොත් ප්රකාශකයන්ගේ සංගමයේ තනතුරුවල හිටපු කෙනෙක්. ඒත් මම ඒවායින් අයින්වුණා. මගේ ඉවත්වීමට එක් ප්රධාන හේතුවක් වුණේ මගේ කුටිය ලස්සනට හා පිළිවෙළට හදන්නට මම ගත්ත උත්සාහය ගැන විවේචන එල්ලවීමයි. මම පොත් ප්රදර්ශනයේ අනෙකුත් කුටිවලට වඩා වෙනස් විදියට මගේ කුටිය හදනවා. ලේඛකයන්ගේ විස්තර ආදිය ලස්සනට පෙනෙන විදියට කුටිය හැඩගන්වනවා. පොත් ටික රාක්කවල ගොඩගහලා බැරි නම් බිම තියලා විකුණලා කීයක් හරි හොයාගැනීම මගේ අරමුණ වුණේ නැහැ. මට පොත් ප්රදර්ශනය සංස්කෘතික අත්දැකීමක්. මම පොත් ප්රදර්ශනයේදී නොමිලයේ සපයන පොත් රාක්ක වෙනුවට ලක්ෂ ගණන් වියදම් කරලා වෙනස් රාක්ක ගේනවා. රුපියල් 15,000ක් දීලා බිමට කාපට් එකක් දානවා. තවත් වියදම් කරලා කුටිය වෘත්තීයමය කෙනෙක් ලවා ඩිසයින් කරගන්නවා. විදර්ශන කුටියේ පොත්පත් විසිරිලා නැහැ. වැටුප් ගෙවලා පොත්පත් පිළිවෙළට තියන්නට සේවකයන්ව යොදවනවා. ඒ ගැන ප්රකාශකයන්ගේ සංගමයේ අනෙක් අයගෙන් විවේචන එල්ලවුණා. වෛවර්ණ කුටි හදන්න පුළුවන් අනුග්රාහකයන්ට පමණක් බව කීවා. මම ඔවුන් එක්ක රණ්ඩු නොවී තනතුරුවලින් ඉවත්වුණා. මම අදටත් උත්සාහ කරන්නේ ඉහළ සංස්කෘතික අත්දැකීමක් විදර්ශන කුටියට එන කෙනෙක්ට ලබාදෙන්නයි.
