2018 පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩල උළෙල පැවැත්වුණේ ඕස්ට‍්‍රේලියාවේ ගෝල්ඞ්කෝස්ට් නුවරය. එහෙත් කලෙක එය ශ‍්‍රී ලංකාවේ හම්බන්තොට පවත්වන බව කියමින් කයිවාරු ගැසූ ආණ්ඩුවක් තිබුණු බව කෙනෙකුගේ මතකයේ ඇතිවාට සැක නැත. දැන් ඒ ආණ්ඩුව නැවත පත්කළ යුතු බව ඇතැමුන් කියන නිසා ඒවා මතකයට නඟාගැනීම වටී.
පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩල උළෙල ශ‍්‍රී ලංකාවට ලබාගැනීමේ උත්සාහය ගැන කතාව මඳක් පරණ වුණත් මාස දෙකකට පෙර නිකුත්වූ විගණකාධිපති වාර්තාවකින් ඒ ගැන කරුණු සහිතව හෙළිකර ඇත. පසුකාලීනව මුළු රටේම හාස්‍යයට ලක්වූ හම්බන්තොට කොමන්වේල්ත් තරඟාවලිය පැවැත්වීමේ නාටකය ගැන එම වාර්තාවෙන් වැදගත් කරුණු රැුසක් හෙළිවී ඇත. මේ සටහන ඒ ඇසුරෙනි.
2018 පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩල ක‍්‍රීඩා උළෙල ශ‍්‍රී ලංකාවේ පැවැත්වීම ගැන කියමින්, ඒ සඳහා අවස්ථථාව ලබාගැනීම පිළිබඳ වැඩකටයුතු මුලින්ම ආරම්භ වී තිබුණේ 2010 දී පමණය. 2010 දෙසැම්බර් 16 දිනැතිව එවකට ක‍්‍රීඩා අමාත්‍ය මහින්දානන්ද අලූත්ගමගේ කැබිනට් සංදේශයක් ඉදිරිපත් කර තිබුණි. ඒ හම්බන්තොටදී පැවැත්වීමට යෝජිත 2018 පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය ක‍්‍රීඩා උළෙලේ සත්කාරකත්වය ලබාගැනීම යනුවෙනි. ශ‍්‍රී ලංකාවේ ක‍්‍රීඩා ක්ෂේත‍්‍රය තුළින් ජාත්‍යන්තර කීර්තියට පත් කිරීම හා එමගින් ශ‍්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික අභිවෘද්ධියට ක‍්‍රීඩාව දායක කරගැනීම සඳහා ක‍්‍රමවත් වැඩපිළිවෙලක් සකස් කළ යුතු බව එහි සඳහන්ව තිබුණි.
කමිටුවක්
මෙම ක‍්‍රීඩා උළෙල ලබාගන්නට නම් ලංසු 2011 මැයි මාසය වනවිට ඉදිරිපත් කළ යුතුවිය. තිබුණේ සුළු කාලයකි. ඒ නිසා අවශ්‍ය තීරණ ගැනීම වෙනුවෙන් කමිටුවත් පත්කර තිබුණි. එවකට ක‍්‍රීඩා ඇමති මහින්දානන්ද අලූත්ගමගේ හා එවකට මහබැංකු අධිපති අජිත් නිවාඞ් කබ්රාල් එහි සම සභාපතීත්වයට පත්කර තිබුණි. ඊට අමතරව එම කමිටුවට හිටපු අමාත්‍ය ඩිලාන් පෙරේරාවත්, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රී නාමල් රාජපක්ෂවත් පත් කර තිබුණි. මේ කමිටුවේ සැබෑ නායකයා කවුදැයි අමුතුවෙන් කිව යුතු නැතැයි සිතමු.
මේ අයට රාජපක්ෂ රෙජීමයේ කුප‍්‍රකට සගයන් වූ ශ‍්‍රී ලංකන් සභාපති නිශාන්ත වික‍්‍රමසිංහත්, මිහින් ලංකා ප‍්‍රධාන විධායක නිලධාරී කපිල චන්ද්‍රසේනත්, ශ‍්‍රී ලංකා සංචාරක මණ්ඩලයේ සභාපති ආචාර්ය නාලක ගොඩහේවාත්, එවකට ශ‍්‍රී ලංකන් ප‍්‍රධාන විධායක නිලධාරී මනෝජ් වාස් ගුණවර්ධනත් ඇතුලූ 34ක රාජ්‍ය ආයතන ප‍්‍රධානීන් පිරිසක් මේ කමිටුවෙහි සිටියේය. කමිටුවට තිබුණු වැඩකටයුතු බොහෝය.
2010 නොවැම්බර් මස 29 සිට දෙසැම්බර් 24 අතර එක්සත් රාජධානියේ ග්ලාස්ගෝ නුවරදී මෙම කොමන්වෙල්ත් තරඟාවලිය පිළිබඳව පැවත්වා තිබුණු සමාලෝචන රැුස්වීමට සහභාගී වීම ඉන් ප‍්‍රධානය. ඊට අමතරව ලංසු ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා උපදේශන සමාගමක් තෝරාගැනීමත්, ඒ සමාගම සමඟ ගණුදෙනු කිරීමත්, ලංසු ඉදිරිපත් කොට ලංසු ප‍්‍රවර්ධනයත් කළ යුතුව තිබුණි. එනම් ශ‍්‍රී ලංකාවට තරඟාවලිය ලබාගැනීම සඳහා තීරණ ගන්නා පුද්ගලයන් ඉදිරියේ ප‍්‍රවර්ධන කටයුතු සිදුකළ යුතුව තිබුණි. විශාල මුදලක් වියදම් වෙන්නේ එම තීරණාත්මක කටයුත්තටය.
සමාගම
ලංසු ප‍්‍රවර්ධන කටයුතු ඇතුලූ ක‍්‍රීඩා උළෙල ලබාගැනීමේ මෙහෙයුම් සඳහා ‘සීඩබ්ලිව්ජී හම්බන්තොට 2018 ප‍්‍රයිවෙට් ලිමිටඞ්‘ නමින් රජය සතු පෞද්ගලික සමාගමක් අරඹා තිබුණි. මේ සමාගමේ කොටස් ප‍්‍රාග්ධනයෙන් සීයට 51ක් රජයද, සීයට 49ක් රාජ්‍ය ආයතනවලින්ද දැරීමට අපේක්ෂා කර තිබුණි. කොමන්වෙල්ත් නාටකය හුදු විහිළුවක් නොවී දැවැන්ත නාස්තියක් හා වංචාවක් වන්නේ මේ සමාගමට ලැබුණු කෝටි ගණනක මුදල් නිසාය.
මේ සමාගම පිහිටුවීම, අරමුදල් සැපයීම හා සමාගම අත්හිටුවීම යන සියලූ කටයුතු සිදුවී ඇත්තේ නීති නවමින්ය. සමාගම පිහිටුවන්නට කලින් කැබිනට් අනුමැතිය ලබා තිබුණේ නැත. පිහිටුවීමට අදාල අමාත්‍ය මණ්ඩල සංදේශය ඉදිරිපත් කරන්නටත් පෙරම ක‍්‍රීඩා අමාත්‍යාංශයේ එවකට හිටපු ලේකම්වරයා මෙම සමාගම සඳහා රුපියල් මිලියන 10ක මුදලක් නිදහස් කර තිබී ඇත. ඒ ජාතික ක‍්‍රීඩා අරමුදලෙහි රටේ ක‍්‍රීඩාවෙහි යෙදෙන දිළිඳු ක‍්‍රීඩකයන්ගේ අභිවෘද්ධිය වෙනුවෙන් තිබුණු මුදල් වලින්ය. එහෙත් ඒ මුදල වෙනුවෙන් සමාගමෙන් ලදුපතක්වත් නිකුත් කර තිබුණේ නැත. එපමණක් නොව එම මුදල ක‍්‍රීඩා අරමුදලෙහි ආයෝජනයක් ලෙස නොව වියදමක් ලෙස ගිණුම්ගත කර තිබුණි. එමෙන්ම ජාතික ක‍්‍රීඩා අරමුදල සතුව මෙම සමාගමේ කොටස් තිබෙන බවත් වාර්ෂික මූල්‍ය ප‍්‍රකාශනවලින් හෙළිදරව් කර තිබුණේ නැත.
ජාතික ක‍්‍රීඩා අරමුදලට අමතරව ක‍්‍රීඩා අමාත්‍යාංශය හා මහා භාණ්ඩාගාරයෙන් මෙම සමාගමට විශාලම මුදල් යෙදවීම කර තිබුණි. ඒ රුපියල් මිලියන 110කි. ඊට අමතරව රාජ්‍ය ආයතන ගණනාවකින් මෙම සමාගමට මුදල් යොදා තිබේ. මුදල් ආයෝජනය කළ එක් ආයතනයක් වූ අපනයන සංවර්ධන මණ්ඩලයට හැර මේ සමාගමේ මුදල් ආයෝජනය කළ අනෙකුත් රජයේ ආයතනවලට සමාගමේ කොටස් සහතිකපත් නිකුත් කර තිබුණේද නැත.
රජයේ මුදල්වලින් මේ කටයුත්ත නැවතී තිබුණේ නැත. පෞද්ගලික ආයතනවලින් හා පුද්ගලයන්ගෙන්ද මේ සීඩබ්ලිව්ජී සමාගමට පරිත්‍යාග ලෙස මුදල් කෝටි ගණනින් ලබාගෙන තිබුණි. ඒ අතිශයින්ම ආචාරධර්ම විරෝධී ක‍්‍රියාවකිනි. එවකට මහබැංකු අධිපතිවරයා වූ අජිත් නිවාඞ් කබ්රාල් හා එවකට ක‍්‍රීඩා ඇමති මහින්දානන්ද අලූත්ගමගේ සිය නිල තනතුරු නාම පාවිච්චි කොට, අත්සන් කරමින් පෞද්ගලික ආයතන ගණනාවකට ලිපියක් යවමින් මේ සමාගමට පරිත්‍යාග ලෙස මුදල් ඉල්ලා තිබේ.
පරිත්‍යාග සඳහා සකස් කළ රිසිට්පත් අනුව පෞද්ගලික ආයතන හා පුද්ගලයන් 85 දෙනෙකුගෙන් රුපියල් මිලියන 570ක මුදලක් සීඩබ්ලිව්ජී සමාගම ලබාගෙන තිබුණි. ඉන් වැඩි ප‍්‍රමාණයක් මහබැංකුවේ ලියාපදිංචි බැංකු හා මූල්‍ය සමාගම්වලින් ලැබී තිබුණි. මේ ආයතන නියාමනය කරන නිලධාරියා වන මහබැංකු අධිපතිවරයා නිල අත්සන ඇතිව ලිඛිතව මුදල් ඉල්ලා සිටි විටෙක මුදල් ලබා නොදී සිටීම කළ නොහැක්කකි. ඒ නිසාම තමන් යටතේ නියාමනය වන ආයතනවලින් මුදල් ඉල්ලා නොසිටීම මහබැංකු අධිපතිවරයාට තිබිය යුතු ආචාරධාර්මික වගකීමකි. එහෙත් ඔහු එය කඩකරමින් විශාල මුදලක් සීඩබ්ලිව්ජී සමාගමට ලබාගෙන තිබුණි.
මෙසේ මුදල් ලබාදුන් ආයතන 21කින් ලද පිළිතුරු අනුව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව පවසන්නේ පෞද්ගලික සමාගම්වලින් ලබාගත් මුදල් වෙනුවෙන් සීඩබ්ලිව්ජී සමාගම ලදුපතක්වත් නිකුත් කර නැති බවය. කෝටි ගණන්වලින් මුදල් ලබාගෙන රිසිට්පත් නිකුත් නොකිරීම බරපතල වරදක් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. අනෙක මෙසේ ලබාගත් මුදල්වලින් රුපියල් මිලියන 120ක් පමණ ඍජුවම මුදලින් ලබාගෙන තිබුණි. ඒ අතරින් මිලියන 25ක මුදලක් බැංකුගත කිරීමකින් තොරව වියදම් කිරීමටත් කටයුතු කර තිබුණි. එයද රාජ්‍ය මූල්‍ය පරිහරණයේදී බරපතල වරදකි.
අනෙක් අතට නීතිවිරෝධීව රජයේ ආයතනවල මුදල් මේ සමාගමට ආයෝජනය කළ අවස්ථාද කිහිපයකි. අපනයන සංවර්ධන මණ්ඩලය මුදල් යොදවා ආයෝජනය කර තිබුණේ 1979 අංක 40 දරණ එම මණ්ඩලයේ අරමුණුවලට පිටින්ය. අනෙක් අතට රාජ්‍ය සංස්ථාවක් මුදල් ආයෝජනය කරද්දී 1971 අංක 38 දරන මුදල් පනතේ විධිවිධාන අදාල වෙයි. ඒ අනුව එවැනි සංස්ථාවක් මුදල් ආයෝජනය කරද්දී මුදල් අමාත්‍යවරයාගේ අනුමැතිය ලැබිය යුතුය. මෙතැනදී එවැනි අනුමැතියක් ලබා තිබුණේත් නැත.
මෙලෙස විනිවිදභාවයකින් තොර, නීතිවිරෝධී ක‍්‍රමවලින් ප‍්‍රාග්ධනය සපයාගත් මෙම සමාගම නිත්‍යානුකූලව ගිණුම් මෙහයවා තිබුණේද නැත. ආදායම් බදු සඳහා 2010 දෙසැම්බර් 01 වැනිදා දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුවේ ලියාපදිංචි වී තිබේ. ඒ අනුව ඔවුන් වාර්ෂිකව ගිණුම් වාර්තා සමඟ වාර්ෂික වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කළ යුතුව තිබුණි. එසේ නොවුණහොත් 2006 අංක 10 දරණ දේශීය ආදායම් පනත අනුව දඬුවමක් නියම කළ හැකිය. එහෙත් මෙම සමාගමට ඒ නීතිය අදාල වී තිබුණේ නැත. 2013 දෙසැම්බර් 31 දක්වා ලැබීම් හා ගෙවීම් ගිණුමක් පමණක් තිබී ඇත. ඕනෑ සමාගමක් 2007 අංක 07 දරණ සමාගම් පනතේ 131 වැනි වගන්තිය අනුව වසරකට වතාවක්වත් වාර්ෂික වාර්තාවක් සකස් කොට සමාගම් රෙජිස්ටාර්වරයා වෙත ඉදිරිපත් කළ යුතුය. එය පැහැරහරින අවස්ථාවක දණ්ඩනයකට යටත් විය යුතුය. මේ සමාගම එයද පැහැරහැර ඇත. ඒ අනුව මේ සමාගම මුදල් කෙසේ වියදම් කළාදැයි කිසිවෙක් දන්නේ නැත. ඇතැම්විට ඒ මුදල් කුප‍්‍රකට ඬේසි ආච්චිට ලැබුණා විය හැකිය. ඬේසි ආච්චි මැණික් මල්ල ගැනීමට යෙදවූ මුදල් අතර ඒ මුදල්ද තිබුණා විය හැකිය.
මේ සමාගමේ කටයුතු නතර කර තිබුණේද නීතිවිරෝධීවය. සමාගමේ අරමුණ වූ 2018 පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩල ක‍්‍රීඩා උළෙල සඳහා ශ‍්‍රී ලංකාව ඉදිරිපත් කළ ලංසුව තෝරා නොගැනීම නිසා ඉහත කී සමාගමේ කටයුතු නතර කර ඉහත නිකුත් කළ කොටස් ප‍්‍රාග්ධනය අවලංගු කරන ලෙස 2014 දෙසැම්බර් 22 දින සමාගමේ අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලය සමාගම් රෙජිස්ට‍්‍රාර්වරයාට ලිපියකින් දන්වා තිබුණි. එයට අදාල අමාත්‍ය මණ්ඩල තීරණයක් 2014 දෙසැම්බරයේ ජනාධිපතිවරණය අභියසදී දන්වා තිබුණි. එහෙත් මෙවැනි සමාගමක කොටස් ප‍්‍රාග්ධනයෙහි ආයෝජනය කළ මුදල් ආපසු නොගෙවා කොටස් ප‍්‍රාග්ධනය අවලංගු කිරීමේ බලයක් සමාගම් පනතෙන් අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයකට නැත. එහෙත් ජනාධිපතිවරණය පරාජය වී, සමාගමේ කටයුතු හෙළිදරව් වීමේ අවදානම නිසාදෝ නීතිරීති නොතකා හදිසියේ සමාගමේ කටයුතු නතර කර තිබුණි.
ලංසු ප‍්‍රවර්ධනය
අප පෙර කී පරිදි ලංසු ප‍්‍රවර්ධනය මෙම ව්‍යාපෘතියේ වැදගත්ම කටයුත්තක් විය. වැඩිපුරම මුදල් වියදම් වූ කටයුත්තක් වුණේ එයයි. ඒ අනුව ලංසු ප‍්‍රවර්ධන නිලධාරීන්ව ගුවනින් රැුගෙන යෑමට ශ‍්‍රී ලංකන් ගුවන් සමාගමේ ගුවන් යානා යොදවා තිබුණි. රුපියල් මිලියන 89ක වටිනාකමකින් යුත් ගුවන් ග මන් සේවා ශ‍්‍රීලංකන් සමාගමෙන් ලබාගෙන තිබුණි. එහෙත් ඒ වෙනුවෙන් ගෙවා තිබුණේ මිලියන 57ක මුදලකි.
එයට අමතරව ලංසු ප‍්‍රවර්ධනය වෙනුවෙන් රුපියල් මිලියන 110ක් වියදම් කර තිබුණි. නවාතැන් හා ආහාර වෙනුවෙන් මිලියන 25ක්, ලංසු ප‍්‍රවර්ධන කටයුතු සංවිධානය කළ නිලධාරිනියට රුපියල් මිලියන 22ක්, සිලෝන් සොෆ්ට් ආයතනයට රුපියල් මිලියන 4ක් හා අනෙකුත් සම්බන්ධතා වියදම් ලෙස රුපියල් මිලියන 58ක් එලෙස වියදම් කර තිබුණි.
ගුවන් ගමන් සඳහා 245 දෙනෙකුට ගමන් ගත හැකි ගුවන් යානයක් ශ‍්‍රී ලංකන් එයාලයින්ස් සමාගමෙන් කුලී පදනමට ලබාගෙන තිබුණි. එහෙත් එහි ගමන්ගෙන තිබුණේ 120ක් පමණි. මෙය රජයේ මුදල් අරිපිරිමැස්මකින් තොරව වියදම් කිරීමක් බව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව පෙන්වයි. එසේ වෙනම ගුවන් යානයක් වෙන්කර තිබියදී ක‍්‍රීඩා අමාත්‍යවරයාව සිටි මහින්දානන්ද අලූත්ගමගේ වෙනුවෙන් ගුවන් ගමන් සඳහා යැයි කියමින් වෙනම රුපියල් ලක්ෂ 9ක් ගෙවා තිබුණි. ඒ අතර ගුවන් ගමන් වෙනුවෙන් රුපියල් මිලියන 32ක වට්ටමක් ලබාදී තිබුණි. එය මහජන බදු මුදලින් දුවන ශ‍්‍රී ලංකන් එයාලයින්ස් සමාගමට පාඩුවක් වී තිබුණි.
නිගමන
විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව නිගමනයක් ලෙස සඳහන් කර තිබුණේ රුපියල් මිලියන 698ක් නිශ්කාර්ය වියදම් ලෙස වියදම් කර තිබෙන බවය. ඊට අමතරව පෞද්ගලික සමාගම්වලින් විනිවිදභාවයකින් තොරව රුපියල් මිලියන 570ක් ලබාගෙන ඒ මුදල් රජයේ නීතිරීති හා ප‍්‍රසම්පාදන මාර්ගෝපදේශ සංග‍්‍රහයට පටහැනි ලෙස වියදම් කිරීම පිළිබඳව විශේෂ පරීක්ෂණයක් පැවැත්විය යුතු බව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව නිර්දේශ කර තිබේ. හිටපු මහබැංකු අධිපති අජිත් නිවාඞ් කබ්රාල් හා ක‍්‍රීඩා අමාත්‍ය මහින්දානන්ද අලූත්ගමගේ සිය නිල තනතුරු නාම යොදාගනිමින් තමන් යටතේ නියාමනය වන ආයතනවලින් අරමුදල් රැුස්කිරීම ආචාරධර්මවලට පටහැනි බවත් නිගමනය කර තිබේ.
උන්මත්තක ක‍්‍රියා
ඇත්තෙන්ම පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩල ක‍්‍රීඩා උළෙල පැවැත්වීමට 2010 දී කල්පනා කිරීමම ශ‍්‍රී ලංකාව පැත්තෙන් උන්මත්තක ක‍්‍රියාවකි. ලංකාවේ ක‍්‍රීඩාව නඟා සිටුවන්නට ඇත්තම වුවමනාවක් තිබුණානම් අන්තර්ජාතික ක‍්‍රීඩා උළෙලවල් සංවිධානය කරන්නට පෙර කළයුතු බොහෝ දේ තිබුණි. අන්තර්ජාතික ක‍්‍රීඩා උළෙලක් සංවිධානය කරන්නට ඕනෑම නම් දෙවැනි ඔලිම්පික් ලෙස හඳුන්වන පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය ක‍්‍රීඩා උළෙලට පෙර සංවිධානය කළ හැකි ක‍්‍රීඩා උළෙලවල් බොහෝ තිබුණි. 2010 දී රාජපක්ෂ රෙජීමය පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩල තරඟාවලියක් පවත්වන බව කියද්දී ඉන්දියාවවත් පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩල උළෙලක් පවත්වා තිබුණේ නැත.
තම රටේ තරම ඉක්මවූ ක‍්‍රීඩා උළෙලවල් පවත්වන්නට ගොස් සම්පූර්ණ ආර්ථිකයක්ම විනාශ කරගත් කුඩා රටවල් ගැන ලෝකයේ ඕනෑ තරම් අත්දැකීම් ඇත. ශ‍්‍රී ලංකාව උන්මත්තක රාජ්‍යයක් ලෙස 2018 ක‍්‍රීඩා උළෙල වෙනුවෙන් ලංසු ඉදිරිපත් කළත්, ලංකාවට මෙම උළෙල නොලැබෙන බව සියල්ලෝ දැන සිටියහ. එදා වැරදිලාවත් උළෙල ලංකාවට ලැබුණානම් අද වෙද්දී ලංකාව බංකොළොත් රාජ්‍යයකි.
මේ නාටකයෙහි කොටස්කරුවන්ව සිටි අජිත් නිවාඞ් කබ්රාල්, නාලක ගොඩහේවා වැනි අය දැන් ප‍්‍රබුද්ධ මුහුණු මවාගෙන ආර්ථික විශ්ලේෂණ කරන අන්දම පෙනේ. අද මෛත‍්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපතිවරයාගේ ක‍්‍රියා උන්මත්තක ක‍්‍රියා යැයි හඳුන්වන්නෝ රාජපක්ෂ කඳවුරේද සිටිති. ඇත්තෙන්ම වත්මන් ජනාධිපතිවරයාගේ ක‍්‍රියා උන්මත්තක ක‍්‍රියා ලෙස හැඳින්වීම පුදුමයක් නොවේ. එහෙත් මේ නාටකය වැනි නාස්තිකාර උන්මත්තක ක‍්‍රියා සිදුකළ රාජපක්ෂලාව එයට විකල්පයක් නොවන බව නම් පැහැදළිය. x
x අනුරංග ජයසිංහ
