ලක්ශාන්ත අතුකෝරල
වසර පන්ස‍ියකට පමණ ඉහතදී එක්තරා මිනිසෙකු විසින් කාන්තාවකගේ රුවක් සිතුවමට නගන ලදි. එහෙත් එය නම් කිසිසේත්ම සාමා‍න්‍ය සිදුවීමක් නොවූ බව එකී සිතුවමේ සිටින ඇය අප දෙස හෙලන එක බැල්මකින්ම අපට පසක් වෙයි. එසේ මෙසේ ආකර්ෂණයක් විය හැකිද? එය වූකලි ලෝකයේ ජනප‍්‍රියම සිතුවම මතු නොව, ලොව ජනප‍්‍රියම කලාකෘතිය ද ලෙස සැලකෙන නිර්මා‍ණයයි. ඉතාලි ජාතික මහා සිත්තර ලියනාඩෝ ඩාවින්චිගේ අග‍්‍ර නිර්මාණ පලය වන ‘මොනා ලිසා’ අසාමාන්‍ය ලෙස ප‍්‍රතිභාන්විත මිනිසෙකුගේ අසාමාන්‍ය ලෙස මනස්කාන්ත වූ සිත්තමකි; ඩාවින්චි විසින් සම්පූර්ණ කරන ලද සිතුවම් කිහිපයෙන් එකකි.
නිකම්ම, ආ ‘මොනා ලිසා නේදැ’ යි පසු කර නොගොස්, අන්තර්ජාලයෙන් මතු වන සිතුවමේ නොයෙක් විකෘතීන් ද ඉවත ලා, සැබෑවට ම ‘මොනා ලිසා’ කියවන්නේ නම් ඇගේ දෑස්-දෙකොපුල් අතර කොකියන ගැඹුරු ශෝකයකුත්, දෙතොලතර කුමක්දෝ සතුටක යාවුණු සියුම් සිනහවකුත් ඔබ දකිනු ඇත. මොනා ලිසා ජනප‍්‍රියත්වයට පත් කර ඇත්තේ රුවේ ඇති මේ ගුප්ත ස්වභාවය විසින් පමණක් නොවේ. සිතුවම ඉදිරියේ ඔබ සිටින දිශාව කුමක් වුවද, ඇය ඔබ දෙසම බලා සිටින බව ඔබට හැෙඟනු ඇත. ඇගේ සිනහවත්, දෑසත්, වමත මත තබා ගෙන සිටින දකුණතේ සැහැල්ලූ‍වත් පමණක් නොව සිතුවමේ වර්ණ සංයෝජනය, ස්තරමය සායම් ආලේපිත නිමාව යනාදි සියල්ල, සියුම් සැලසුම් මත පිහිටා කළ විද්‍යාත්මක නිර්මාණ කාර්යයන් බව තාක්ෂණික පර්යේෂණ ඔස්සේ සනාථ කර අවසාන ය.
මේ සිතුවමෙන් උපන් අභිපේ‍්‍රරණයන්, ලොව පුරා තවත් සුවහසක් කලා නිර්මාණයන්ට හේතු පාදක වීම පුදුමයක් නොවේ. ‘මොනා ලිසා සිනහව’ පමණක් වුවද කලාව තු‍ළ ස්ථාපිත වූ සුවිශේෂ හැඟීම් කාරකයකි. ඇය ගැන නිමැවු‍ණු නා නා කවි-ගී-සිනමා පටාදිය විඳ‍ීමෙන් පසු රෝහණ වීරසිංහගේ සංගීතයට ඉන්ද්‍රාණි බෝගොඩ ගයන, ජයතිස්ස බොරළුගොඩ ලියූ ‘මොනා ලිසා’ ගීතය ද ඇසුවෙමි; නැවත නැවත ද ඇසුවෙමි. පුවත්පතක් හරහා ගීයක් රස විඳිය හැක්කේ යම්තමිනි. මෙවැනි විටෙක ඒ යම්තම ද වටින්නට ඉඩ ඇත.
”හා..හා…….හා..හා…….මොනා ලිසා ඔබ සිනාසෙතියි කවුරුන්දෝ කීවේ ඔබෙ නෙත් සඟළින් කඳුළුයි මා දුටුවේ සිනාසෙනුන් හා සිනා නගන්නී ළතැවෙන්නන් හා සුසුම් හෙලන්නී හා..හා…….හා..හා…….මොනා ලිසා”
සැබැවින්ම මේ ‘මොනා ලිසා’ යනු කවුරුන්ද? ඩාවින්චි මේ සිතුවම ඇන්දේ ඇයි? මේවා මොනා ලිසාගේ රසික සමාජය පසුගි ය වසර පන්සියය කණිමින් පිළිතුරු සොයන ලද ප‍්‍රශ්නයන් ය. ඔවුහු තවමත් උභතෝකෝටිකයන් අතර ය. වඩාත් ම ප‍්‍රකට මතය වන්නේ එය ඩාවින්චි ෆ්ලොරන්ස් නගරයේ සිටි සමයේ ෆ‍්‍රැන්සිස්කෝ ඩෙල් ජියොකොන්ඩෝ නම් සිය අසල්වැසි ව්‍යාපාරිකයාගේ ඉල්ලීමක් මත අඳින ලද ඔහුගේ බිරිඳ වූ ලීසා ඩෙල් ජියොකොන්ඩෝගේ ආලේඛ්‍ය සිතුවමක් යන්න ය. මේ සම්බන්ධ වෙනත් බොහෝ මත තිබුණද, රෝම දාර්ශනික සිසරෝගේ පුරාණ නිබන්ධයක පිටුවක් මත ඩාවින්චිගේ සමකාලීනයෙකු වූ අගොස්තිනෝ වෙස්පුචි විසින් 1505දී තබන ලද සටහනක් හමුවීමෙන් පසු ඉහත මතයට වැඩි අගයක් ලැබී තිබේ.
අප සුලබව දකින මොනා ලිසා සිතුවම අද ඇත්තේ පැරිසියේ ලූ‍වර් කෞතුකාගාරයේ ය. එය ඩාවින්චිගේ මුල් මොනා ලිසා සිතුවම නොවන බව ඇතමුන්ගේ අදහසයි. එයට හේතු වූයේ 1913 දී බි‍්‍රතාන්‍ය සිත්තම්වේදී හියු බ්ලේකර් විසින් සමර්සෙට්හි ප‍්‍රභූ නිවසක වසර එකසිය ගණනක් එල්ලා තිබූ තවත් මොනා ලිසා සිතුවමක් සොයා ගැනීමයි. මුලින්ම බටහිර ලන්ඩනයේ අයිල්වර්ත්හි බ්ලේකර්ගේ කලාගාරයේද‍ී ප‍්‍රදර්ශනය කරන ලද බැවින් එය ‘අයිල්වර්ත් මොනා ලිසා” නමින් හැඳින්වේ. මේ හෙළිදරව්ව විසින් කතාව තවත් විස්මිත අඩවි කිහිපයකට ගෙන යයි. මේ දෙවැනි සිතුවමේ පෙනී සිටින්නේ තරුණ මොනා ලිසාවකි. පුදුමයකට මෙන් මේ සිතුවම් දෙකම ඩාවින්චිගේ ක‍්‍රමවේද, කාල නිර්ණය, තාක්ෂණය යනාදි අංශ ඔස්සේ හැම අතින්ම සමාන බව විද්‍යාත්මකව තහවුරු වී තිබේ. ඩාවින්චි විසින් ජියොනොන්ඩෝ හට ඇඳ දුන් ලීසාගේ ආලේඛ්‍යය මේ ‘අයිල්වර්ත් චිත‍්‍රය’ බවටත්, දස වසරකට පමණ පසුව ඇගේ තවත් එබඳුම සිතුවමක් ඔහු විසින්ම නිර්මාණය කරන්නට ඇති බවටත් විචාරක මත පවතී.
කොයි හැටි වෙතත්, මේ ගුප්ත ‘මොනා ලිසා පුරාවෘත්තය’ තවත් යුග ගණනාවක් කලා ලෝකය අවු‍ළුවනු ඇත. එහෙත් එය ලොව පුරා රසික ප‍්‍රජාවන්ට මේ විශිෂ්ට නිර්මාණය විවිධාකාරයෙන් හැදෑරීමට හෝ විඳීමට බාධාවක් නොවේ. නාඳුනන ලීසා ජියොකොන්ඩෝ දැන් අපේ ආදර මොනා ලිසා ය. මිල්ටන් මල්ලවාරච්චි සමග උපුල් නුවන් විදහා සිනාසුණේත් ඇයම නොවේද? ඇමරිකානු ගායක නැට් කිංග් කෝල් හට 1950දී විශිෂ්ටතම ග‍ීතයට හිමි ඇකඩමි සම්මානය හිමි කර දුන් ගීතය ද ‘මොනා ලිසා’ ය. ඒ ගීයේ පද දෙකකින් අපිදු යළි සිත්තමට එබෙමු.
‘පේ‍්‍රමවන්තයෙකු පොළඹව ගන්නද සිනාසුණේ ඔබ මොනා ලිසා! නැත්නම් ඒ ඔබ දන්නා විදියද බිඳුණු හදක් සඟවන්න වසා ?’
