දෙමළාව මරක්කලයාව හම්බයාව කොච්චියාව මරාදමන අවස්ථාවලදී, ඔවුන්ගේ සිද්ධස්ථාන හා දේපොල ගිණි තබා විනාශකරන අවස්ථාවලදී, කහසිවුරුකාරයින් දක්නට ලැබෙන්නේ ලේ විල් සාදමින් මිනි කඳු ගොඩගසමින් සිංහල ජාතිය බේරාගන්නා ඒ තීරණාමක අවස්ථාවලට සුපුරුදු පරිදි සිවුරේ නියෝජනය නැතුවම බැරි නිසා විය යුතුය.
දියසේන කුමාරයා මරාදැමීමත් සමගම ‘අනගාරික අර්බුදය’ නැවතත් මතුවිය. ධර්මපාලගේ යාන්හෑලි සරණයමින් සුඵජාතික දෙමළාට කෙළවන්නට දත කෑ සමහර මහජාතික සිංහලයා නිසා අන්තිමේදී සිංහල දෙමළ ප්රජාවත් ප්රචණ්ඩ මිනිමරු මරා ගැනිල්ලකට පාරකපා ගැනීමේ ලකුණු පහලවන්නට විය. එවැනි භාවිතාවකට අවශ්ය න්යායික මතවාදය සපයනු සඳහා කඩිමුඩියේම දන්ත වෛද්යාචාර්ය ගුණදාස අමරසේකර සහ ගණිතාචාර්ය නලින් ද සිල්වා එකතු වී ධර්මපාලගේ නර්මාලාප චින්තනය රෙපයාරු කොට ‘ජාතික චින්තනය’ නමින් මතවාදි පෙරහැරක් සංවිධානය කළහ. අද දවසේ ඊට අත් වී තිබෙන ඉරණම ගැන මේ අවස්ථාවේදී විස්තර සහිතව කතිකා කිරීමට අවකාශ නැති හෙයින් ඒ ප්රයත්නය මතුයම් දවසකට බාර කරමි. ඊණියා ජාතික චින්තනය වනාහි එක් ලියුම්කරුවෙකු කියූ පරිද්දෙන්ම ‘පට්ඨපාල කාසි කාභ්යාල’ මිගදෙඩුමක් පමණක් බව මේ අවස්ථාවේදී ප්රතිරාව කරමි. දැන් ආයෙමත් යල්පිනූ පිඵණු වූ ධර්මපාල චින්තනය රෙපයාරු කොට දොරට වඩම්මවා තිබේ.
එය ගතවූ දශක එකහමාර තුළ ශ්රී ලංකාව තුළ හිතාමතාම පතුරුවා හැරි ඉස්ලාම් භීතිකාව යුක්තියුක්ත කරන සනාථකරන සාරසංග්රහවාදී මතවාදී වේදිකාව ලෙස සැලකිය හැකිය. සැකෙවින් කියතොත්, එම ඩබල් රෙපයාරු කරන ලද චින්තනය වනාහි අද දවස නම් සන්දර්භය තුළ ඉස්ලාම් අන්තවාදී ප්රචණ්ඩ ජාත්යන්තර න්යායයට හා භාවිතාවට එරෙහිව ඉදිරිපත්කැරෙන ජාතිකවාදී ස්වදේශික විෂහාරකයයි, ප්රතිනාශකයයි, ප්රතිවාදයයි. ඒ වනාහි ධර්මපාල චින්තනයේ සහ ජාතික චින්තනයේ නවතම රූපය වන සිංහ ගර්ජනාවයි. දෙමළාට මරක්කලයාට හම්බයාට කොච්චියාට බෝරාකාරයාට එරෙහිව සිංහ ගර්ජනාව කරන්නේ ආචාර්ය සරත් අමුණුගමය.
ඉදින්, මේ සිංහ ගර්ජනාව සිංහයෙකුගේ ද වලිසිංහයෙකුගේ ද බලූසිංහයෙකුගේ ද යන කාරණය වැඩිකල් නොගොස් අපට දකින්නට අසන්නට ලැබෙනු ඇත.
ආචාර්ය සරත් අමුණුගම ‘සිංහ ගර්ජනාව’ නම් කෘතියේ 633 වැනි පිටුවේ මෙසේ කියයි: ‘අතීතයේදී ලියැවුණු බි්රතාන්ය පොලිස් ලේඛණ ස්වකීය සාක්ෂි හැටියට ගනිමින් සමාලෝචනයක් ඉදිරිපත් කරන රැුල්ෆ් පීරිස්, ධර්මපාල සම්මත ලිං ගික චර්යාවෙන් පිට පැන්න අපචාරියෙකු යැයි සිංහල බෞද්ධ අන්ධභක්තිකයෙකු යැයි කියා සිටී. ඔහු ගුරුගේ විසින් සම්පාදිත කෘතිය සාන්තුවරයෙකුගේ ජීවන ප්රවෘත්තියක් හෙවත් මුනිවර අපදානයක් යැයි කියමින් එය හෙළා දකී. ගුරුගේ සිය වීරයාගේ ලියවිලි අතරින් තෝරාගත් ඒවා පමණක් ඉදිරිපත් කරන බව ඔහු කියයි. ධර්මපාලගේ ලියවිලිවල දක්නට ලැබෙන පාඨකයා හට අසහනය ගෙන දෙවන කොටස් ගුරුගේ හිතුමතේට මකා දමා ඇතැ’යි පීරිස් නගන චෝදනාව සප්රමාණ වලංගු කාරණාවකි. එහෙත් එය උපයෝගී කරගනිමින් ඔහු උගතෙකුට තරම් නොවන මට්ටමින් ධර්මපාලගේ පඨිත තුළ දගකැවීමක් සිදුකරයි.
එසේ කරන පීරිස්ගේ මෙම සමාලෝචනය ඉන්තේරුවෙන්ම එදිරිවාදු එකකි. ඉදින්, මේ ගතිය ඔහු අනුගමනය කළ අනෙකුත් බොහෝ ශාස්ත්රවේදීන්ට බාගවිට බලපාන්නට ඇත.’ ඉදින්, මේ මැසිවිල්ල අමුණුගම නගන්නේ ‘ඇයි මම් විදියට ධර්මපාල දිහා බලන්න බැරි?’ යන ආස්ථානයේ හිඳගෙනය. ඇත්තෙන්ම, මේ මැසිවිල්ල දැඩි ධර්මපාලවාදියෙකුට ධර්මපාල කේවට්ටයෙකුට ධර්මපාල වගඋත්තරකරුවෙකුට හැර අනෙකුත් අයට නගන්නට බැරිතාලේ එකකි. අනගාරික ධර්මපාල ළදරුවෙකු කොට ‘සීගිරි ළදකගේ මල්වට්ටියේ ලා නළවන්නට’ අමුණුගමට ඕනෑවුනාට අතීතගත ධර්මපාල ප්රතිරූපය නැවත කියවන ඕනෑම කෙනෙකුට එම කියැවීම් සඳහා දහසකුත් එකක් කියැවීම් උපායයන් භාවිතා කරන්නට නිදහස සහ අයිතිය තිබේ.
පුරවැසි පාඨකයාට මේ සියඵ හඩවල්, ධර්මපාලගේ ගුරුගේ පීරිස්ගේ අමුණුගමගේ හඩවල්, ඇසෙන්නට සැලැස්සවිය යුතුය. ඒවා වෛරී ප්රකාශනද අපහාසද උපහාස ද කියා තීරණය කරන්නට එවිට පුඵවන්වනවා ඇත. අනගාරික ධර්මපාල පූජනීය බෝගසක් ද දිව්ය හෘදයක් ද නිලයම් අඵ ටිකක් ද යන්න තීරණය වන්නේ ඔහු කියන ලද දේවල් පමණක් නොව කරන ලද කෙරුවාවල් ගැනත් අවධානය යොමුකිරීමෙනි. ධර්මපාල නැවත කියැවීම නම් ලිපි මාලාවේ ධාවන පථය වූකලි ධර්මපාල භාෂණයත් ධර්මපාල චර්යාවත් කෙරෙහි එකපැහැර එකසම ලෙස යොමුවීමක් බව කිව යුතුය. පහතින් පළවන මහාචාර්ය රැුල්ෆ් පීරිස්ගේ ලිපිය උපුටාගන්නා ලද්දේ ඛ්බන් ඨම්රාස්බල ඪදක 3ලභද 11ල 15 ධජඑදඉැර 1980 නම් සගරාවෙන්ය.
අනගාරික ධර්මපාලගේ ප්රහේලිකාව
මහාචාර්ය රැුල්ෆ් පීරිස්
මේ කෙටි ලිපිය වනාහි අනගාරික ධර්මපාල මාක්ස්වාදී ද වර්ගවාදී ද යන්න විමසා බලමින් දැනට කරගෙන යන විවාදයේදී මතු වී තිබෙන යම් යම් කාරණා පැහැදිලි කරගැනීමට මේ තාක් කල් ප්රකටව නොතිබූ ධර්මපාලගේ ලේඛන උපයෝගී කරගනිිමින් ගන්නා ලද කිසියම් උත්සාහයකි. මගේ තර්කය නම් ‘වර්ගය’ හෙවත්ිර්ජැ’ වැනි විශ්ලේෂණය නොකළ පොදු ප්රවර්ගයක් තුළට අනගාරික ධර්මපාලව බහා කරන තර්ක විතර්කවලින් කිසිදු පලක් නැති බවය. ඔහුගේ ලියකියවිලි මහා ප්රතිවිරෝධතාවලින් එමට පිරී පවතී.
ඔහුගේ ජීවිතයේ වැඩි කාලයක් සිංහල බෞද්ධයන්ගේ අපේක්ෂාවන් සාධනය කරදීම සඳහා කැප කළ බවට කිසිදු සැකයක් නැතත් ඔහු ඔහුගේම ජනතාව ගැන කළකිරුණු බවත් භික්ෂු සංහතියට සහ පරමවිඥානාර්ථවාදීන්ට අබමල් රේණුවක තරම්වත් ගෞරවයක් නොකළ බවත් සැබෑවකි. 1917 දී කල්කටාවේ හිඳ ලංකාවේ ආණ්ඩුකාරතුමාට ලියූ ලිපියක ඔහු මෙසේ සඳහන් කරයි: ‘මම සිංහලයින්ගේ ද්රෝහි ස්වභාවය ගැන හොඳින්ම දනිමි. උතුමාණෙනි, මින් මතුවට මම විදේශීය සුද්දන් විවේචනය නොකරන බවට සහතික වෙමි.’1
එපමණකින් නොනැවතුණු ඔහු ‘මට සිටි අප්රසන්න මිතුරන් හැමදෙනාම බෞද්ධයින්ය’ යනුවෙන් වැඩිදුරටත් කියා සිටියේය. බෞද්ධ සංඝයාගේ බංකොළොත්භාවය ගැන ඔහු ආවර්ජනා කළේ මෙසේය: ‘බෞද්ධ භික්ෂුන්ගෙන් ලෝකයට වැඩක් නැත. ඔවුහු හොඳට කති, ඉන්පසු නිදාගනිති.’2 තරුණ කාලයේදී ඉතා සමීපයෙන් ඇසුරු කළ පරමවිඥානාර්ථවාදීන් ඔහු හඳුන්වන්නේ ‘පල් මෝඩයින්’ කියාය.3
ධර්මපාල බි්රතාන්යයින් කෙරේ දැක්වූ ආකල්පය මුඵමණින්ම ප්රතිවිරෝධතාවලින් ගහණ වීය. සිය පියාගෙන් ලැබුණු රුපියල් ලක්ෂ තුන යොදවා පුණ්යක්රියාවක නිරතවන්නට සිතූ ඔහු ‘උතුමාණන්ගේ අවසරය ඇතුව උතුමාණන්ගේ නමින් ශිෂ්යත්ව ක්රමයක් අරඹන්නට අවසර පතමි’ යැයි ලියුවේය.4 බි්රතාන්යයන් අතින් සිංහල ජනයාට සිද්ධවන අතවර ගැන දැඩිව චෝදනා කරන ගමන්ම ඔහු තුළ විදේශීය සුද්දන් කෙරේ සිත යට ඇල්මක් තිබූ බවද පෙනේ. මේ මූලික පරස්පර විරෝධය ඔහුගේ මුඵ ජීවිතය පුරාම රජැයූ බව දකිත හැකිය. දිගින් දිගටම පුනරුච්ඡුාරණය කරමින් ඔහු පැවසූ පරිදි ඔහුගේ ‘එකම උත්පාදකයා’ හොනොලූලූ නුවර වාසය කළ ෆෝස්ටර් නෝනා මහත්මියයි. ඇය සමග ඔහු පැවත්වූ දුරාවබෝධ අබිරහස් සම්බන්ධතා ගැන අපේ අවධානය යොමු කිරීම වටී.
ඔවුන් දෙදෙනා ප්රථමවතාවට 1893 වර්ෂයේ ජූලි මස 17 වැනි දින මුණගැසුනේ හොනොලූලූ වරායේ නැංගුරම්ලා තිබූ ීී ධජැ්බසජ නෞකාවේ නැව් තට්ටුවේදීය. ඊට මාසයකට පෙරාතුව පැවැත්වූ ආගම් පිලිබඳ පාර්ලිමේන්තුවේදී ඔහු කළ කථාව ඒ වනවිට ඇය කියවා තිබෙන්නට ඇත.
පැහැදිලිවම පෙනෙන හැටියට, ඔහුගේ අදහස් උදහස් ගැන කෙසේවෙතත් ඔහුගේ පෞරුෂය ගැන යම් පැහැදීමක් ඇයට ඇති වී තිබේ. අනෙක් අතට, ඇගේ පූණ්යාධාර කටයුතු පිලිබඳව ධර්මපාලට යම් පැහැදීමක් ද ඇතිවී තිබේ. ඇත්තෙන්ම, ඇය සමග ඇතිවූ සුහද සම්බන්ධය ඔහු පසුව බෞද්ධ පද භාවිතයෙන් පරමාදර්ශීය උත්තුංග එකක් බවට පත් කළේය. 1930 ගණන්වලදී ෆෝස්ටර් මහත්මියට ලියූ ලිිපියකදී ඔහු ඇයව අමතන්නේ ‘ආදරණීය සොයුරිය’ කියාය. එම ලිපියේදී ඔහු කියා සිටින්නේ ‘මරණින් මතු ඔබේත් මගේත් දේහ ආදාහනය කිරීමෙන් පසු ලැබෙන අඵ බරණැස නුවර ඉසිපතනයේ තිබෙන පූජනීය තැනක තැන්පත් කොට’ ස්මාරකයක් තැනවීම සඳහා මුල්කාලවලදී ඇය කරන ලද මුදල් පරිත්යාගයන් යොදවන බවයි.
ආදරණීය සොයුරිය, ඔබට කරදර කිරීම මගේ පරමාර්ථය නොවුනත් ඒ මනරම් විහාරයේ වැඩකටයුතු නිම කළ යුතුය. ඒ පූජනීය ස්ථානය විසින් අත්පත් කරදෙන්නාවූ මහත්ඵල මහත් ආනිශංස ඔස්සේ ඔබේ නම දහස් වාරයක් පුරා රැුව් පිළිරැුව් දෙනු ඇත්තේය.5 නැවතත් හේ මෙසේ කියයි: පෙර භවයන්වලදී කළාවූ කර්මයන්ගේ ආනිංශස ලෙස අප (ෆෝස්ටර් මහත්මිය, අනගාරික සහ ඔහුගේ මව පිළිවෙලින් ඉපදී ඇත්තේ 21/9/1844, 17/9/1864 සහ 4/8/1847 යන වර්ෂවලදීය - කර්තෘ* එකට එකතු වී සිටින බව කිව යුතුයි. 1893 ඔක්තෝබර් 17 දා සිට මා සිදුකළ පුණ්යකර්මවලින් අත්වන ආනිශංස සියල්ල ඔබට අයත්ය.6 ලිපිය අත්සන් කොට ඇත්තේ ‘ඔබේ ස්නේහවන්ත සහෝදරයා’ කියමිනි.7 හොනොලූලූ නගරයේ පළවූ ීඒර ඊමකකැඑසබ පුවත්පතට අනුව, ෆෝස්ටර් මහත්මිය පුණ්යකටයුතු වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 4 බෙදා දී ඇති අතර තවත් ඩොලර් මිලියන 3 බූදලයක් ඇය ඉතිරි කොට තබා මිය ගියාය. ඇය මියගිය වේලේ පළවූ ගුණානුස්මරණ දැන්වීමක සඳහන් වී ඇත්තේ ඇය දානපතිනියක් හැටියට මහත් ප්රසිද්ධියක් ලබා තිබූ බවය.
ඒ වාගේම, ‘ඉන්දියාව වැනි ඈත පිහිටා තිබෙන රටක සිටි ප්රකට හින්දු ලබ්ධිකයෙකුට ආගමික ස්ථානයක් ගොඩ නැගීම සඳහා ඇය මහත් සේ උපකාර කළ බව කියනු ලැබේ.’8 එකී ‘හින්දු ලබ්ධිකයා’ ඒ වනවිට කල්කටාව නගරයේ මහාබෝධි සංගමය ගොඩනගා තිබිණි. ෆෝස්ටර් මහත්මිය සිය අන්තිම කැමති පත්රයෙන් පූජ්ය අනගාරික ධර්මපාල සඳහා ඩොලර් 50,000 වෙන්කර තිබුනේ ඉන්දියාවේ පාසැල් සහ රෝහල් ගොඩනැගීම සඳහාය. ‘කල්කටාවේ සහ ලංකාව නම් දිවයිනේ පූජ්ය ධර්මපාල විසින් ගොඩනගන ලද පාසැල් සහ රෝහල් සුප්රසිද්ධ වූයේ ඊ ආර් ෆෝස්ටර් මහත්මියගේ පාසැල් හා රෝහල් කියාය’.9 ඇත්තෙන්ම, බිරිතනීන් ධර්මපාලට කරදර හිරිහැර පැමිණෙව්වේ ඔහු කොමියුනිස්ට්වාදියෙකු යැයි වැරදියට සිතාගෙනය. ඇත්තෙන්ම, ධර්මපාල මාක්ස්වාදය ගැන මෙලෝ දෙයක් දන්නේ නැත. ධර්මපාල රැුඩිකල්වාදී අදහස් උදහස් දැරුවා යැයි කියන්නට පුඵවන් එකම සාක්ෂිය නම් බර්ට්රන්ඞ් රසල්ගේ ඡුරසබජසචකැි දෙ ීදජස්ක ඍැජදබිඑරමජඑසදබ හෙවත් ‘සමාජය ප්රතිනිර්මාණය කිරීමේ මූලධර්ම’ නම් කෘතිය ‘බුද්ධාගම’ ලෙස
හඳුන්වාදෙන්නට ඔහු ගත් වෑයම පමණි! සිතා මතා විකෘති කරමින් ලියන ලද පොලිස් වාර්තාවක් ඔහුව හඳුන්වාදෙමින් කියා සිටියේ ‘අපකීර්තිමත් ඉන්දියානු බොල්ෂෙවිකයෙකු වන එම්. එන්. රෝයි සමග ධර්මපාල සම්බන්ධකම් පවත්වනවා යැයි සැක කරන’ බවයි. එය ඇත්තෙන්ම පට්ටපල් බොරුවකි. කෙසේවෙතත්, ධර්මපාල අසමාන ලෙස රටේ ධනය බෙදීයාම ගැන ඉංග්රීසි ආණ්ඩුකාරයාට ලියා දැන්වූ වග නම් ඇත්තය. ‘දිවයින තුළ අප්රමාණ ධනස්කන්ධයකුත් සිත කීරි ගස්සවන මහා දුප්පත්කමකුත් ගොඩගැසී තිබේ. ටිකදෙනෙකු මහ ධනසම්භාරයක් අත්පත් කරගෙන සිටින අතර බොහෝදෙනා දුප්පත්කමේ, දුසිරිතේ, නූගත්කමේ පතුලටම ගිලී සිටිති.’ කෙසේවෙතත්, ඔහු පවතින අර්ථක්රමය වෙනස්කිරීම ගැන කතා කළේ නැත.
ඒ වෙනුවට ඔහු කළේ ඉන්දීය සම්භවයක් ඇති කුලී ශ්රමිකයන් අතරේ බුද්ධාගම ස්ථාපිත කිරීමට වෙර දැරීමය. ඔහු ඒ ගැන මෙසේ ලියා ඇත.: ‘රබර් වතුවල තේ වතුවල මෙකියන කුලීකාරයින් නොසිටින්නට ඒවා දුවවනවා බොරුය’.10 ඉදින්, මේවා වර්ගවාදියෙකු කියන කතන්දර හෙම නොවේ. ඔහු සිය දිනපොතේ තබන සටහන්වලට අනුව බලන කල ඔහු මාක්ස්වාදියෙකු නොවේ, ඒ සටහන්වලින් වැඩිපුරම බිඳී එන්නේ ඔහු හිමිකම් කියන ධනේශ්වර මතිමතාන්තරය. ‘කිතුනු දහම දේශනා කර ඇත්තේ දුප්පතුන් වෙනුවෙන්ය.
සාන්ත පාවුඵ උත්සාහගත්තේ ඔහු යන යන තැන සිටින කාර්මික ශිල්පීන් සමග සම්බන්ධකම් ගොඩනගා ගන්නටය’.11 ඒ වනාහි ධර්මපාලගේ චින්තාවලිය තුළ රජැයූ තවත් ප්රතිවිරෝධතාවයකි. ඔහු ජපානය වැනි ඈත දුරු රටවලට තරුණ කොටස් පිටත් කර යවා ඔවුනට රෙදිපිළි නිමැවීමේ කර්මාන්තය පිිලිබඳ හොඳ පුහුණුවක් ලබා දී ඔවුන්ගේ නායකත්වයෙන් යුතු හොඳ ශිල්පීන් පරපුරක් මෙරට බිහිකරවීමේ අටියෙන් දිවයිනේ තැන් කීපයකම කාර්මික පාසැල් ආරම්භ කළේය.
කුලය යුක්තිසහගත එකකැ’යි ඔහු කීවේය.12 කල්කටාවේ සිටි බෝධිපාල නම් තැනැත්තෙකු ඔත්තුකරුවෙකු යැයි කියමින් ඔහුව හඳුන්වා දුන්නේ ‘කරාව කුලයට අයත් සිංහල කතෝලිකයෙක්’ යැයි හංවඩු ගසමිනි.13 සිංහලයන්ට එරෙහිව ධර්මපාල තුළ වෛරයක් පැන නැග්ගා නම් එහි ඉලක්කය වූයේ කරාව කුලයට අයත් සිංහල කිතුනුවන්ය. ධර්මපාල විසින් පළකරන ලද සිංහල බෞද්ධයා ස``ගරාවේ, විශේෂයෙන් 30 මැයි 1914 කලාපයේ, පලවූ රාජද්රෝහී ලිපිය ඔවුහු ඉංගී්රසි ආණ්ඩුකාරයාගේ අවධානයට ලක් කළහ. එය ආණ්ඩුකාරයා වෙත යොමු කරන ල්දදේ ලක්මිණ පුවත්පතේ කතුවරයා වූ කරාව කුලැත්තෙකු වූ රෙජිනෝල්ඞ් ප්රනාන්දුය. එය යවන ලද්දේ ෆෘඞ්න්බර්ග් පවුලේ උදවිය හරහාය. එම ලිපියේ සඳහන් පර සුද්දා යන සිංහල පදය ඉංග්රීසි බසට පරිවර්තනය කරද්දී ඉංගී්රසියෙන් යොදාගත් පදය ගැන බරපතල ගැටඵවක් මතු විය. ආණ්ඩුවේ පරිවර්තක තැන එය නිවැරදිලෙස ‘විදේශීය සුදු මිනිසා’ යනුවෙන් පරිවර්තනය කර තිබිණ. එහෙත් වෙනත් උදවිය ඒ පදය සඳහා වෙනත් අර්ථනිරූපණ ඉදිරිපත් කර තිබිණ සුදු පරයා, පිළිකුල්සහගත ඉංගී්රසිකාරයා, සුදු යක්ෂයා. ආණ්ඩුකාරයාට ෆෘඞ්න්බර්ග් ඉදිරිපත් කළ පරිවර්තිත ලිපිය මෙසේය:
සුදු පරයා කියන්නේ ලජ්ජාබයක් නැති පව්කාරයෙකුටය. ලෝකාස්වාද රතිය සඳහා සිය ඇඹේණිය අනුන්ට දෙන පුරුද්දක් යුරෝපියානුවන් අතර පවතී. ඔවුන්ගේ ගැහැණු කන්යාභාවය නැති කරගන්නේ බදාගෙන නටද්දී ඇගවල් එකට හේත්තුකරගෙන සිටිද්දීය. ඉදින්, මේ සුදු පරයන් ලෝකාස්වාද රතියේ යෙදෙද්දී අනුගමනය කරන්නේ බල්ලන්ගේ සහ ඌරන්ගේ ක්රම සහ විධිය. තමන්ගේ කාරිය කරගත්තායින් පසුව තම ඇඹේණිය වෙනත් අයවඵන් සමග හැමනුනාට මේ සුදු පරයන්ට කමක් නැත…… රෝමානු කතෝලික කන්යාසොයුරියන් යැයි කියන්නේ කපුකම් කරන්නට දක්ෂ හොඳ අම්මණ්ඩිලාටය. මේ කන්යාසොයුරියන් කන්යාවන් හෙම නොවේ. යුරෝපියානු බාලිකා පාසැල්වල සිදුවන අසීලාචාර ක්රියා ගැන ඇහෙනවිට ඇගපත හිරිවැටෙන්නේය. ධර්මපාලගේ ලිපියේ සඳහන් ‘භාෂාව රාජද්රෝහයේ භාෂාවට වඩා ආගමික උමතුවාදයේ භාෂාවට සමීපවන බැවින්’ රාජද්රෝහය යටතේ ඔහුට නඩු පැවරිය නොහැකිය යන නීතිපතිවරයා දැරූ මතය නොතකා ධර්මපාලට නඩු පවරා ඔහුට වරදකරු කරනු ලැබීය. එහෙත් ඇපෑලේදී වෝල්ටර් පෙරෙයිරා විනිශ්චයකාරතැන දඩුවම අත්හිටවූ අතර ආණ්ඩුවේ පරිවර්තක තැන පර සුද්දා යන්න ‘විදේශීය සුදු මිනිසා’ යනුවෙන් නිවැරදිව පරිවර්තනය කොට ඇතැ’යි හේ කියා සිටියේය.x
x රංජිත් පෙරේරා
