ප‍්‍රංශයේ අගනුවර, ලෝකයේ ලස්සනම නගරය සේ සැලකෙන පැරිස් නුවර මධ්‍යයේ ඇති උමං මාර්ගයන්ගෙන් එකකි ඒ. එහි දිග කි.මී. 1 කට වඩා දුර නැත. ආරම්භය ‘පලාස් ඩිලා කොන්කෝඞ්’ * ය. අවසන් වන්නේ ‘අල්මා’ චතුරස‍්‍රයෙනි. උමං මග පැත්තකින් ‘සෙන්’ නදිය ගලා යන්නේය. අල්මා පාලම ළග සිට ඇසට පෙනෙන දුරින් සුප‍්‍රසිද්ධ ‘අයිෆල් කුලූන’ පිහිටා ඇත. අනෙක් පැත්තෙන් 16 වැනි සියවසේ දී පළමුවන කොන්සුවා රජතුමා විසින් ඊජිප්තුවේ ලක්සෝ නුවර සිට ගෙනෙන ලද මාබල් කුලූන හෙවත් ‘කොණ්කෝඞ් කුලූන’ යෝධයෙකු සේ නැගී සිටී. අල්මා චතුරස‍්‍රය ආසන්නයේම පළමුවන නැපෝලියන් අධිරාජ්‍යාගේ දේහය තැන්පත් කර ඇති ඉන්වැලීඞ් (ෂබඩ්කසා* මාලිගාව (දැනට හමුදා කෞතුකාගාරය* පිහිටා ඇත. අනෙක් පැත්තෙන් ප‍්‍රංශයේ යුද ජයග‍්‍රහණයන් සිහි කිරීම පිණිස ගොඩ නගා ඇති ආකර්ෂණීය ‘එතුවාල්’ හෙවත් ‘ආක් ඩි ටි‍්‍රයොමි’ (්රජ ාැ එරසදපචයැ* ය.
අධි සුපෝඛභෝගී ‘රිට්ස්’ හෝටලයේ සිට කොන්කෝඞ්හි උමං මාර්ගයට ඇතුළු වන පිවිසුමට කි.මී. 1කට වඩා නැත.
අල්මා චතුරස‍්‍රය යට මෙම උමං මාර්ගයටද යටින් ‘අල්මා මාසෝ’ සහ ‘පොං ඩි අල්මා’ යන උමං දුම්රිය පොළ දෙකද පිහිටා ඇත.
ලොව කෝටි ගණනක් ජනතාව කම්පනයට පත් කරමින් 1997 අගෝස්තු 31 වන දින ඒ අනතුර සිදුවූයේ ඉහත සඳහන් කළ උමං මාර්ගයේ ‘අල්මා’ පාලම අසලදීය. අනතුරින් ‘පොදු ජනතා කුමරිය,’ ඩයනා කුමරිය මිය ගියාය.
රථයේ ඇයත් සමග සිටි ඇගේ නවතම පෙම්වතා වූ ඩෝඩි ෆායෙඞ් සහ රියදුරු හෙන්රි පෝල් එතැනම මිය ගිය අතර, ඇයගේ ආරක්ෂකයා වූ ටෙවරි රිස් ජෝන්ස් පමණක් මරණයෙන් බේරුණේය. ආරක්ෂක රිස් ජෝන්ස් හැර මිය ගිය තිදෙනාම ආරක්ෂක පටි බැඳ සිට නැත. තම පෙම්වතා වූ ඩොඩි සමග එදින සන්ධ්‍යාව පැරිසියේ සුප‍්‍රසිද්ධ රිට්ස් හෝටලයේ ගත කළ ඇය අගෝස්තු මස 30 වන දින මධ්‍යම රාති‍්‍රයේ හෝටලයෙන් පිට වුණේ පස්සා දොරිනි. ඒ ඇය එනතෙක් ඡුායාරූප මාධ්‍යවේදීන් (පැපරාසි* රැුකගෙන සිටි නිසාය. ඇය සාමාන්‍යයයෙන් ගමන් කළ රථය ඉදිරි පසින් පිටත් කර හැරියද පැපරාසින් රැුවටුණේ නැත. හෝටලය පිටුපසින් පිටත් වූ රථය පැදවූයේ හෝටලයේ නියෝජ්‍ය ආරක්ෂක නිළධාරී හෙන්රි පෝල්ය. රිට්ස් හෝටලයේ සිට උමං මාර්ගයට සාමාන්‍ය වේගයෙන් පිවිසුණු රථය කිලෝමීටර් එකක් පමණ දුර එන විට වේගය පැයට කිලෝමීටර් 150ක තරමට වැඩිකර තිබූ බව පරීක්ෂකයන් හෙළිකරගෙන තිබුණි. රථය පාලනය කර ගැනීමට අපොහොසත් වීමෙන් පළමුව දකුණු පස බැම්මේ වැදී පසුව වම් පස කුලූනක ගැටීමෙන් බිහිසුණු අනතුර සිදු විය. පැපරාසින් ලූහුබඳින බැවින් වේගය වැඩි කළා විය හැකිය. මුලින් පැපරාසින්ට චෝදනා එල්ල වුවද පසු පරීක්ෂණවලදී හෙළි වූයේ ලූහු බැඳි පැපරාසින් අනතුර වන විට සෑහෙන ඈතකින් සිට ඇති බවය. ආරක්ෂක නිළධාරියා වූ රිස් ජෝන්ස් තදබල කම්පනයකට පත්ව මතකය ගිලිහී ගිය තත්වයෙන් පසු වූ බැවින් පසු පරීක්ෂණවලදී සාක්ෂි දීමට සමත් වූයේ නැත. මුලින් පැවසුණේ රියදුරා මත්පැන් පානය කර සිටි බවය. මරණ පරීක්ෂණවලින් පසුව හෙළි වූයේ මානසික ආතතියට ගෙන තිබූ බෙහෙත් නිසා රථයේ පාලනය ඔහුගෙන් ගිලිහී යන්නට ඇත කියාය. ඇය මිය යාමට අවුරුද්දකට කලින් එනම් 1996 අගෝස්තු 28 වනදා චාල්ස් කුමරුගෙන් නීත්‍යනුකූලව දික් කසාද වී සිටියද, අනතුර ආරංචි වීමත් සමග චාලස් කුමරු පැරීසියට පැමිණියේය.
එහෙත් ඒ වන විටත් ඩයනා කුමරිය පැරිසියේ පීචියේ සල්පෙත්රියෙර් රෝහලේදී මිය ගොස් සිටියාය. චාල්ස් කුමරු සමග විවාහ වීමටත් ප‍්‍රථම ඔහු හා සම්බන්ධය ගොඩනැගුණු දා සිට ඇය පිළිබඳ තොරතුරු ලොව පුරා ප‍්‍රචලිත විය. චාල්ස්ට ඩයනා හමුවන විට ඇගේ වයස අවුරුදු 16කි. ඇගේ ලස්සනින් ලොව පුරා විශේෂයෙන් තරුණයෝ වශී වී සිටියෝය. හද ඇදී යන ලස්සන අහිංසක සිනාවක් සමග මුහුණ පහත් කර දෙකොණින් හෙළන නයනයන්ගේ දසුන සැමගේ හදවත් ඇදගත්තේය. ඇය ඇත්තෙන්ම සුකොමල සුන්දර ළඳක් වූවාය. ඇගේ සුන්දරත්වයට හද බැඳගත් ලොව පුරා තරුණියන්, විශේෂයෙන් එංගලන්තයේ තරුණියෝ ඩයනාගේ ඇඳුම් මෝස්තර මෙන්ම කොණ්ඩා මෝස්තරයද අනුගමනය කළෝය. එකල ලංකාවේ තරුණියන් අතර ඩයනා කට් කොණ්ඩා මෝස්තරය ජනපි‍්‍රය වූයේය.
චාල්ස්-ඩයනා මංගල්‍යය 1981 ජූලි මස 29 වනදා ලංඩන්හි ශාන්ත පෝල් දේවස්ථානයේදී අතිඋත්කර්ෂවත් ව සිදුවූයේ ලොව රාජ්‍ය නායකයන් හා සමාජයේ ප‍්‍රභූන් ඉදිරියේය. එවිට ඇයගේ වයස අවුරුදු 20ක් වූ අතර චාල්ස් කුමරු ඇයට වඩා අවු 13ක් වැඩිමහල් විය.
ඇය තෝරාගත් මගුල් මුදුවේ මැද තිබුණේ ශී‍්‍ර ලංකාවෙන් මහ රුජිණට තෑගි ලැබී තිබුණු නිල් මැණික් කැටයකි. ඒ මැදිකොට ඩයමන්ඞ් කැට 14ක් වටේට අල්ලා තිබුණි.
පැරීසියේ අල්මා පාලම අසල පිහිටි (මාරක අනතුර සිදු වූ උමං මාර්ගයේ මතුපිට පිහිටි* අල්මා චතුරස‍්‍රය ‘ඩයනා චතුරස‍්‍රය’ නමින් නම් කිරීමට පැරිස් මහ නගර සභාව තීරණය කළේය.
‘ඉන්ටර්නැෂනල් හෙරල්ඞ් ටි‍්‍රබියුන්’ දිනපතා ඉංගී‍්‍රසි පුවත්පතට (පැරීසියේ පළකරනු ලබන* ශත වර්ෂයක් ගතවීම නිමිත්තෙන් 1987දී සැමරුම් උත්සවයක් පැවැත්වුණි. ඒ නිමිත්තෙන් 1989 දී ඇල්මා චතුරස‍්‍රය මධ්‍යයේ සිහිවටනයක් සවි කෙරිණ. ප‍්‍රංශ රජය විසින් ඇමරිකාවට තෑගි කර 1886 සිට නිව්යෝර්ක් නුවර වරායේ ස්ථාපිත කර ඇති ලොව එළිය කරන ගිනි හුල රැුගත් මහා ප‍්‍රතිමාවෙහි ඇති ගිනි හුල් අනුරුවක්ය, මෙහි ස්ථාපිත කරන ලද්දේ. එම ගිනි සිළුවේ රන් ආලේප කර ඇත.
පැරිස් මහ නගර සභාව මෙම චතුරස‍්‍රය නම් කිරීමට දැන් තීරණය කළද, ජනතාවගේ හදවත් තුළින් නිරායාසයෙන්ම ඩයනා චතුරස‍්‍රය නම් කර තිබුණි. ඇය මිය ගිය දිනයේ සිටම මෙම නිදහසේ ගිනි සිළුව වටා මල් ගොඩ ගැසීම දිනපතා සිදුවිය. මෙම මල් තැන්පත් කරමින් තම ශෝකය පළ කළේ ලොව සිව් දෙසින් පැරීසියට පැමිණෙන සංචාරකයන් ඇතුළු විවිධ කටයුතු සඳහා පැමිණෙන්නන්ය. මල් පමණක් නොව ඉටි පහන් සිය ගණනින් පත්තු වී ඇති බව දක්නට ලැබුණි. දිනපතා රාත‍්‍රියේ නගර සභාව විසින් මෙම මල් ඉවත් කළද ඊළඟ දින සැඳව වන විට මල්වලින් පිරී ගොස්ය.
උමං මගට පිවිසෙන ස්ථානය වටා ඇති තාප්පය ලෝකයේ විවිධ භාෂාවලින් ඉතා අනුවේදනීය, ශෝකාකූල කවි හා ගi පාඨයන් පිරී ගොස් තිබේ. 1981 ජූලි 29 වැනිදා රාජකීය මංගල්‍යයෙන් පසුව රාජකීය ජෝඩුව රැුගෙන ගිය අශ්ව කරත්තය දෙපස සිටි දහස් ගණන් පිරිස පී‍්‍රති ඝෝෂා කරමින් සුබ පැතුවා සේම, 1987 සැප්තැම්බර් 6 වන දා ලංඩන්හි වෙස්ට්මිනිස්ටර් ඇබේ දේවස්ථානයේ සිට නෝත්ඇම්ප්ටන්ෂයර් දක්වා ඩයනා කුමරියගේ දේහය රැුගත් රිය පෙරහැර දෙපස හැඬූ කඳුළින් සිටි දස දහස් ජනතාව දේහයට විසි කළ මල්වලින් මුළු පාරම පිරී ඉතිරී ගොස් තිබුණි.
මංගල්‍යයෙන් වැඩි කල් යාමට ප‍්‍රථම ඩයනා මෙන්ම චාල්ස්ද වෙනත් පෙම් සබඳතා ඇතිකර ගත්තෝය. ඇන්ඩෲ මෝටන් විසින් රචිත ‘ඩයනා: ඇයගේ ඇත්ත කතාව’ නැමැති පොතේ සඳහන් වන ආකාරයට ඇය අශ්ව ධාවන පුහුණුකරු මේජර් ජේම්ස් හෙවිට් සමග අනියම් පෙම් සබඳතාවක් ඇතිකර ගත්තාය. ඉන් පසුව 1984-86 කාලයේ බෙරී මෑන්නෙකී සමග පෙමින් වෙලී සිටි බව ඩයනා පිළිබඳ පෙනී පුනර් 1988දී ලියන ලද පොතේ සඳහන් වේ. ඉන් පසුව 1996 සිට 1997 ජූලි දක්වා හෘදය ශල්‍ය විශේෂඥ හස්නම් කාන් සමග මිත‍්‍ර වී සිටියාය.
මේ අතර චාල්ස් කුමරා තම පුතණුවන් දෙදෙනාගේ නැනී ලෙස සේවය කළ ටිගී ලෙග් බූත් සමග පෙම් සබඳකමක් ඇතිකරගෙන තිබුණි. පසුව චාල්ස්, සිය පැරණි මිතුරියක වූ කැමිලා පාකර් බෝල්ස් සමග සම්බන්ධයක් ඇති කරගත් අතර ඩයනාගේ මරණයෙන් වසර කිහිපයකට පසුව ඇය විවාහ කර ගත්තේය.
ඩයනා එමාඞ් එල්-ඩින් මොහොමඞ් අබ්දෙල් ෆයෙඞ් සමග පෙම් සබඳතාව ඇතිකර ගත්තේ 1997 ජූලි මාසයේ දීය. ඔහු සියලූ දෙනා හැඳින්වූයේ ඩොඩි ෆයෙඞ් නමිනි. ඔහුගේ පියා මොහොමඞ් එල් -ෆයෙඞ් ඉතා ඉහළ ධනවතෙකි. ලංඩන්හි පිහිටි හැරඞ්ස් සුපිරි වෙළෙඳසැල ඔහු සතු විය. ඩයනාට නිවාඩුව විවේකීව ගත කිරීම සඳහා මීටර 60 ක් දිග අතිසුඛෝපභෝගී ‘ජොනිකල්’ නැමැති නැව මිලදී ගත්තේය. ඩයනා දකුණු ප‍්‍රංශ වෙරළේ එම නැවෙහි ගත කරන විට පැපරාසින්ගෙන් සැගවීමට නොහැකි විය. මෙම නැව මිලදී ගැනිම සඳහා පවුම් මිලියන ගණනක් ඩොඩිගේ පියා වැය කළේ තම පුතා රාජකීය පවුල හා සම්බන්ධ වීමේ ආඩම්බර රැුස් විහිදුවන්නටය.
ඇයගේ ප‍්‍රථම පුත් විලියම් කුමරු 1982. 06. 21 දින උපන් අතර දෙවන පුත් හැරී කුමරා උපන්නේ 1984. 09. 05 වන දිනය.
ඇයගේ දේහය තැන්පත් කර තිබූ කෙන්සින්ටන් මාලිගාව ඉදිරියේ විශාල වපසරියක් තුළ මල් පොකුරු ශෝක කාඞ්පත්, ඉටිපහන් ආදිය මාස ගණනක් යන තෙක් පිරී ඉතිරී තිබුණි. පැතිරී තිබූ මල් තට්ටුව අඩි 5ක් පමණ උසට තිබූ බව කියැවේ.
1997 සැප්තැම්බර් 6 වනදා නොත්ඇම්ප්ටන්ෂයර්හි පිහිටි ‘රවුන්ඞ් ඕවල් විලෙ’හි මැද ඇති කුඩා ¥පතේ ඇය මිහිදන් කෙරුණේය. එතැන ඩයනා කුමරියගේ සිහිවටනය ඉදිකර ඇත.
ලොව පුරා ජනතාවගේ ආදරය, සෙනෙහස හා අනුකම්පාව ඈ කෙරේ ගලා ආයේ ඇය විසින් කරන ලද පුළුල් සමාජ සේවා කටයුතු නිසාය. එච්අයිවී/ඒඞ්ස්ල පිළිකා රෝගීන් හා මානසික රෝගීන් වෙනුවෙන් විශාල සේවයක් කිරීම සඳහා ඕ සංවිධාන ගොඩනැගුවාය. ඒඞ්ස් රෝගය හඳුනාගත් මුල් අවධියේ දී සමාජය විසින් රෝගීහු කොන් කැරුණාහ. එවන් අවධියක එම රෝගීන් බැලීමට ගිය ඇය ඔවුන් වැළඳගනිමින් ඔවුන්ට මානසික සුවයක් ලබා දීමට කි‍්‍රයා කළාය.
1997 ජනවාරියේ දී බැලිස්ටික් හෙල්මටයක් හා පොලාත් ජැකටයක් හැඳ ඇන්ගෝලාවේ බිම්බෝම්බ ඉවත් කිරීමේ කි‍්‍රයාවලිය නැරඹීමට ගොස් එම කටයුතු උනන්දු කරවීමට කි‍්‍රයා කළාය. 1997 අගෝස්තු 10 වන දා බිම්බෝම්බ ඉවත් කිරීමේ කි‍්‍රයාවලියට දිරි දීම සඳහා බොස්නියා – හැර්සගවීනාහි සංචාරය කළාය. විශේෂයෙන් ලෝකයේ බිම් බෝම්බ තහනම් කිරීමේ ව්‍යාපාරයේ ඉදිරියෙන්ම සිටිමින් කටයුතු කළාය. කුඩා ළමුන්ගේ අභිවෘද්ධිය වෙනුවෙන් කටයුතු කිරීම, විශේෂයෙන් අපි‍්‍රකානු මහාද්වීපයේ, ඉතා දිළිඳු හිසට වහළක් නැති ජනතාව වෙනුවෙන් සුභසාධක ව්‍යාපාර දියත් කිරීම ඇගේ තවත් මානුෂික සේවා කිහිපයකි.
ඉංදියාව, නේපාලය, සිම්බාබ්වේ, නයිජීරියාව හා ඉන්දුනීසියාව ආදි රටවල ලාදුරු රෝගීන් හමුවීමට ගොස් එම රෝගය මිහිතලයෙන් අතුගා දැමීමට පෙරමුණේ කි‍්‍රයා කළාය. සත්ත්ව හිංසනයට එරෙහිව බි‍්‍රතාන්‍ය රතු කුරුස සමාජය හා එක් වී කි‍්‍රයා කළාය.
අවසානයේ වයස අවුරුදු 36 දී, සැවොම සෝ ග`ගුලේ ගිල්වා ඩයනා ලොවින් සමුගත්තාය.x
x සී.ඒ. ජගත් චන්ද්‍ර
