x ආචාර්ය සුදේශ් මන්තිලක
ලලිත කලා අධ්‍යයනාංශය,
පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලය
උඩරට වෙස් ඇඳුම යන පදය ඇසූ සැණින් කෙනෙකුට මැවෙන්නේ රිදී වර්ණයෙන් යුත් ආභරණ සහිත, රතු, කළු සහ කහ යන වර්ණවලින් වැඩ දැමූ සුදු වර්ණයෙන් යුත් ඇඳුමකි. අද වන විට ඉහත දැක්වූ වර්ණ පටිපාටිය වෙස් ඇඳුමේ අනන්‍යතා ලක්ෂණය බවට පත්වී ඇත. ඇතැමුන් සිංහල ජාතික අනන්‍යතාව විදහා දැක්වීමට මෙම වෙස් ඇඳුම භාවිත කරන අතර, ඇතැම් සිංහලයන් බලාපොරොත්තු වන තැන එම ඇඳුමට ලබා නොදීම හේතුවෙන් ලේ සෙලවීම් පවා සිදුවී ඇත. 2016 යාපනයේ විශ්වවිද්‍යාලයේදී සිංහල සහ දෙමළ ශිෂ්‍යයන් අතර ඇතිවූ ගැටුමට හේතුවක් වුණේ ද උඩරට වෙස් ඇඳුම හා බැඳි මෙම අනන්‍යතා ප‍්‍රශ්නයයි.
සුජිත් රත්නායක මහතා ‘සිංහලයන්ගේ වර්ණ සහ නූතන චිත‍්‍රය’ යන හිසින් 2019 මැයි මස 12 දින ‘අනිද්දා’ පුවත්පතේ පළකළ ලිපියේ නුවර යුගයේ චිත‍්‍රවල දැකිය හැකි වර්ණ පටිපාටිය පිළිබඳ වැදගත් අදහසක් ඉදිරිපත් කරයි. ‘රතු – මඩ කහ – කළු – සුදු’ යන වර්ණ පටිපාටිය නුවර යුගයේ චිත‍්‍රවල අනන්‍ය ලක්ෂණයක් වන බව පෙන්වාදෙන ඔහු එය චිත‍්‍රවලින් ඔබ්බට ගොස් අනෙකුත් කලා සහ සංස්කෘතික ප‍්‍රකාශනවල දී දැක ගත හැකි ආකාරය කෙටියෙන් ඉදිරිපත් කරයි. මේ සඳහා උදාහරණයක් ලෙස රත්නායක, මහනුවර නැටුම් සම්ප‍්‍රදායේ ඇඳුම් පැළඳුම්වල වර්ණ පටිපාටිය ගෙනහැර දක්වයි. මෙම කෙටි ලිපියෙන් මහනුවර නැටුම් සම්ප‍්‍රදායේ ඇඳුම් පැළඳුම්වල විද්‍යමානවන වර්ණ පටිපාටිය පිළිබඳ රත්නායක මතුකළ සාකච්ඡුාව තවදුරටත් සංකීර්ණ කොට ඉදිරියට ගෙනයාමට බලාපොරොත්තු වෙමි. මෙහිදී මම උත්සාහ කරන්නේ රතු, කහ, කළු සහ සුදු යන වර්ණ පටිපාටිය වර්තමාන වෙස් ඇඳුමේ අනන්‍යතා ලක්ෂණයක් වී ඇතත්, අතීතයේ එය බහුවිධ ස්වරූපවලින් තිබී, විසිවැනි සියවසේ දී අද තිබෙන ස්වරූපයට පරිණාමය වී ඇති බව කෙටියෙන් පෙන්වා දීමටයි.
රත්නායකට අනුව ‘සිංහලයන්ගේ රතු – මඩ කහ – කළු – සුදු’ යන නුවර චිත‍්‍ර සම්ප‍්‍රදායේ වර්ණ පටිපාටිය නුවර නැටුම් සම්ප‍්‍රදායේ ඇඳුම් පැළඳුම් :ජදිඑමපැ* වල දක්නට ලැබේ.’ මමද එම අදහසට එකඟ වෙමි. එහෙත් නුවර නැටුම් සම්ප‍්‍රදාය, නො එසේ නම් අද අප උඩරට නැටුම් යැයි හඳුන්වන නැටුම් සම්ප‍්‍රදායේ ඇඳුම් පැළඳුම්වලට නුවර චිත‍්‍ර සම්ප‍්‍රදායේ වර්ණ පටිපාටිය ඇතුළු වන්නට ඇත්තේ බි‍්‍රතාන්‍ය යටත්විජිත අවධියේ දී බවයි මාගේ අදහස.
උඩරට නැටුමේ ප‍්‍රධාන ඇඳුම් කට්ටලයක් සේ සැලකෙන වෙස් ඇඳුම් කට්ටලයට රතු, මඩ කහ, සහ කළු ආදි වර්ණවත් වාටි ඇතුල්වී ඇත්තේ විසිවෙනි සියවසේ මුල් භාගයෙන් පසුව බවයි පෙනෙන්නේ. දහනවවෙනි සියවසේ අග භාගයේ දී හමුවන වෙස් ඇඳුමේ අතීත ඡුායාරූපවල ඉහත දැක්වූ වර්ණවත් වාටි දැකගත නොහැකිය. එසේම වර්තමාන වෙස් ඇඳුමේ කැපී පෙනන සුදු වර්ණය අතීත ඡුායාරූපවල ඒකමිතියක් සහිතව දක්නට නොලැබේ. ඇතැම් අවස්ථාවලදී වෙස් නැට්ටුවන් සුදු ඇඳුම් ඇන්දද, විවිධ මෝස්තරවලින් යුතු රෙදි ඔවුන්ගේ ප‍්‍රධාන ඇඳුම වන උල්ලූඩය (ඉනට අඳින රෙද්ද* ලෙස ඇඳ ඇති බව ද අතීත ඡුායාරූපවලින් පෙනේ.
දහනමවෙනි සියවසේ අග භාගයේ දී ගන්නා ලද වෙස් නැට්ටුවන් සහිත ඡුායාරූප තුනක් කෙරෙහි අපගේ අවධානය යොමු කරමු. ඒ ඡුායාරූපවල වෙස් ඇඳුම් සංසන්දනය කිරීමෙන් අපට පෙනෙන්නේ ඒවා එකිනෙකට වෙනස් තුන් ආකාරයක වෙස් ඇඳුම් බවයි. මේවා කළු-සුදු වර්ගයේ ඡුායාරූපය. එබැවින් වර්ණ පිළිබඳව එම ඡුායාරූපවලින් අපට ලබාගත හැක්කේ සීමිත අදහසකි. කෙසේ වෙතත් ඇඳුමේ ආකෘතිය සම්බන්ධ පැහැදිලි අදහසක් ලබාගත හැකි නිසා මෙම ජායාරූපවලින් උඩරට වෙස් ඇඳුමේ අතීත ස්වරූප පිළිබඳව අපට යම් නිගමනයක පැමිණිය හැකිය.
අපගේ අවධානයට යොමුවන ඡුායාරූප මේවාය:
අනුරාධපුර ශ‍්‍රී මහා බෝධිය ඉදිරිපිට පෙනීසිටි වෙස් නැට්ටුවන් දෙදෙනා. ඡුායාරූපයක් ආශ‍්‍රයෙන් අපට පැරණිම වෙස් ඇඳුම හමුවන්නේ 1870 ගණන්වල අනුරාධපුරයෙනි. බි‍්‍රතාන්‍ය කෞතුකාගාරයේ :ඔයැ ඊරසඑසිය ඛසඉර්රහ* හි සංරක්ෂිතව ඇති එම ඡුායාරූපය බි‍්‍රතාන්‍ය ජාතික ජෝසප් ලෝටන් විසින් 1870 දී හෝ 71 දී ගන්නා ලද එකකි. මෙම ඇඳුම වර්තමාන වෙස් ඇඳුමට වඩා බෙහෙවින් වෙනස්ය.
වේල්ස් කුමරු ඉදිරියේ නැටූ වෙස් නැට්ටුවන් හතරදෙනා. මීළඟට අපට හමුවන්නේ 1875 දී වික්ටෝරියා රැුජිනගේ පළමු පුත් ඇල්බර්ට් එඞ්වර්ඞ් හෙවත් වේල්ස් කුමරු ලංකාවට පැමිණීම නිමිත්තෙන් මහනුවර දී පැවැත්වූ විශේෂ පෙරහැරට සහභාගි වූ වෙස් නැට්ටුවන් හතර දෙනාගේ ඡුායාරූපයයි.
ලන්ඩනයේ ෂබාස් ්බා ක්‍ැහකදබ ප‍්‍රදර්ශනයට සහභාගිවූ වෙස් නැට්ටුවන් තුන්දෙනා. තුන් වැනි ඡුායාරූපය 1896 ලන්ඩනයේ පැවති ෂබාස් ්බා ක්‍ැහකදබ ෑංයසඉසඑසදබ නමැති යටත්විජිත ප‍්‍රදර්ශනයට :ජදකදබස්ක ැංයසඉසඑසදබ* සහභාගි වූ වෙස් නැට්ටුවන්ගේ ඡුායාරූපයයි.
මෙසේ විවිධාකාරයේ වෙස් ඇඳුම් කට්ටල පැවතුණේ ඇයිදැයි යන්න ආකර්ෂණීය පර්යේෂණ ගැටලූවක් වුවත් ඒ සම්බන්ධ දීර්ඝ සාකච්ඡුාවකට මෙය අවස්ථාව නොවේ. කෙසේ වෙතත් මෙම වෙස් ඇඳුම් කට්ටල තුන සංසන්දනය කිරීමේදී අපට පෙනෙන්නේ ආභරණ බොහෝ දුරට සමාන වුවත්, ඒවායේ ඇඳුම් එකිනෙකට බෙහෙවින් වෙනස් ලක්ෂණවලින් යුක්ත බවයි. ඒ ඇඳුම් අඳින ආකාරය පවා එකිනෙකට වෙනස් බවයි පෙනෙන්නේ. මීට අමතරව ඒ එක වෙස් ඇඳුමකවත් වර්තමානයේ අප භාවිත කරන වෙස් ඇඳුමේ දක්නට ලැබෙන උඩරට චිත‍්‍රවලට අනන්‍ය වර්ණවලින් සැකසූ වාටි නොමැති බව පැහැදිලිය.
උඩරට වෙස් ඇඳුම් කට්ටලය වඩා අලංකාර කිරීම සඳහාත් නුවර සම්ප‍්‍රදායට අනන්‍ය කිරීම සඳහාත් මහනුවර චිත‍්‍ර සම්ප‍්‍රදායේ වර්ණ පටිපාටියට අනුගත වූ රතු, මඩ කහ, සහ කළු ආදි වර්ණවත් වාටි විසිවෙනි සියවසේ මුල් භාගයෙන් පසුව ඇතුළු කොට ඇති බවයි මගේ අදහස. උඩරට වෙස් ඇඳුමට නුවර යුගයේ වර්ණවලින් මෙම අනන්‍යතාව ලබාදීමට යටත් විජිත යුගයේ ක‍්‍රියාත්මක වූ සමාජ ප‍්‍රතිසංස්කරණවාදියෙකු වූ ධර්මපාල සහ කලා ඉතිහාසඥයෙකු වූ ආනන්ද කුමාරස්වාමි වැනි බුද්ධිමතුන් වක‍්‍රව දායක වී ඇතැයි අනුමාන කළ හැකිය.
ධර්මපාලගේ බෞද්ධ පුනරුද ව්‍යාපෘතිය තුළ සිංහලයාගේ ඇඳුම් පිරිසුදුව තිබිය යුතු බවත් සුදු වර්ණය ඊට වඩා ගැළපෙන බවත් යෝජනා විය. ධර්මපාල ලිපිවලින් මේ බව සනාථ වේ. උඩරට වෙස් ඇඳුමෙහි තිබුණු බහුවිධ වර්ණ සහ ස්වරූප ධර්මපාලගේ ප‍්‍රතිසංස්කරණවාදී අදහස්වලට යටත්වන්නට ඇතැයි මාගේ මතයයි. එබැවින් අතීත උඩරට වෙස් ඇඳුම්වල පැවති බහුවිධ ලක්ෂණ වියැකී ගොස් එය සුදු වර්ණයෙන් යුත් වස්ත‍්‍ර ඇඳීම දක්වා ඌනනය වූවා විය හැකිය.
මීට අමතරව විසිවන සියවසේ මුල් භාගයේ දී කුමාරස්වාමි වැන්නෝ උඩරට ප‍්‍රදේශවල පැවති කලා ශිල්ප සිංහලයන්ගේ අනන්‍යතාව බවත්, එය ආරක්ෂා කරගත යුතු බවත් අඛණ්ඩව පැවසූහ. එබැවින් සිංහල ජාතික නැටුම ලෙස පසු කාලයේදී උත්කර්ෂයට නැඟුණු උඩරට වෙස් නැටුමේ ඇඳුමට සිංහල අනන්‍යතාව එක්කිරීම සඳහා නුවර යුගයේ චිත‍්‍රවල වර්ණ විසිවැනි සියවසේදී ඇතුළු කළා විය හැකිය. උඩරට වෙස් ඇඳුමේ දේශීය අනන්‍යතාවක් නොමැති යැයි මම අදහස් නොකරමි. විවිධ සංස්කෘතීන් සතු නැටුම් ඇඳුම් සංසන්දනය කිරීමේදී උඩරට වෙස් ඇඳුම සතුව සුවිශේෂ ලක්ෂණ ඇති බව මමද පිළිගනිමි. කෙසේ වෙතත් වර්තමාන වෙස් ඇඳුමේ ඇති කැපී පෙනෙන සුදු වර්ණය සහ එය අලංකාර කිරීම සඳහා නුවර යුගයේ වර්ණ පටිපාටිය යොදා ගැනීම පසු කාලයේ දී සිදුවූ ප‍්‍රතිසංස්කරණයක් බවයි මගේ මතය.
සිංහල, දෙමළ සහ මුස්ලිම් ජාතික ඇඳුම් සහ අනන්‍යතාව පිළිබඳ කතිකාව ඉතාම උණුසුම් අවස්ථාවක තිබෙන මේ මොහොතේ උඩරට වෙස් ඇඳුමේ ඉතිහාසය අපට හෙළිකරන කතාන්දරය අප සැලකිල්ලෙන් භාරගත යුතුය. ඒ ජාතික ඇඳුම යනු අතීත ස්වරණමය යුගයකට අනිවාර්ය සම්බන්ධයක් නොමැති, විවිධ උවමනාවන් පිණිස ප‍්‍රතිසංස්කරණයට ලක්වූවක් බවයි.x
