■ නීතිඥ චන්ද්‍රසිරි සෙනෙවිරත්න
යථාර්ථය වෙත ළඟාවීමේදී තර්කණය සහ විවේචනය බෙහෙවින් උපකාරී වේ. නිරවුල් මනසකින් ප්‍රශ්න දැකීම යනු තර්කනයට සහ විවේචනයට ඉඩ සැලසීමකි. පසුගිය සතියේ අනිද්දා පත්‍රයේ මූලධර්මවාදය සහ අස්ගිරි ප්‍රකාශය ලිපිය කියැවූ සමහරුන් විමසා සිටියේ අස්ගිරි සංඝ සභාව ඇතුළු බෞද්ධ භික්‍ෂූහු රටේ නීතියට ඉහළින් සිටිත්ද කියාය.
මහා වංශ ආදි ලංකාවේ ඉතිහාස වාර්තා අනුව, රාජ්‍ය පාලනයේදී ශ්‍රී ලංකාවේ බුද්ධාගමට පැවතියේ රාජ්‍යත්වයටත් වඩා ඉහළ ස්ථානයකි. ගැමුණු තිස්ස දෙබෑයන්ගේ ආරාවුලට භික්‍ෂූන් වහන්සේ මැදිහත්වූ ආකාරය මෙන්ම ගෝඨාභය රජු (ක්‍රි.ව.249-262) වෛතුල්‍යවාදී භික්‍ෂුන් අල්වා පිට හණ ගස්වා පිටුවහල් කර යැවූ සංසිද්ධියද ප්‍රකට උදාහරණ දෙකකි. පවුල් ආරවුලක්වූ ගැමුණු-තිස්ස සිද්ධියෙන් ප්‍රකාශ වන්නේ භික්‍ෂුව තුළ පැවති නායකත්වය හා විශ්වසනීයත්වය මිස මහා සංඝයා වහන්සේ සතු අධිකාරි බලය නොවේ.
දෙවන සිද්ධියෙන් භික්‍ෂුව රාජ නීතියට යටත් බව ඉතා පැහැදිලි වේ. රජුගේ වගකීම සම්‍යක්දෘෂ්ටියේ දැක්මෙන් බුදුදහම ආරක්‍ෂා කිරීම බව තහවුරු කරයි. යහපත් ආගමික පරිසරයක වැඩුණ ගෝඨාභය සිරිසඟබෝ රජුගේ බාල සොහොයුරා වේ. මහසෙන් රජු (ක්‍රි.ව.274-301) රවටා වෛතුල්‍යවාදීහු මහා විහාරය වනසා මහා විනාසයක් කළෝය. ඊට එරෙහිවූ මේඝවර්ණාඝය නම් ඇමතියෙකු නිසා, මහසෙන් රජු තමන් සසුනට කළ විනාසය තේරුම් ගෙන අධර්මවාදීන් මැඬලූ බව මහාවංශයේ 37 වෙනි පරිච්ඡේදය විස්තර කරයි. මහාවංශ වාර්තා අනුව ගෝඨාභය රජු ක්‍රියාකර ඇත්තේ භික්‍ෂූන් ගෙන් බුදුදහම ආරක්‍ෂා කර ගැනීම සඳහාය. මහසෙන් රජු නැවත යථාර්ථය තේරුම් ගෙන තිබේ. මෙකී රජුන් දෙදෙනාම මහා සංඝයාගේ අනුකූලත්වය ලැබුවෝ වෙති.
කෙසේ වතත් ඉතිහාසය පුරා සංඝයාගේ සිවිල් තත්වය රජු හෝ රාජ නීතිය ඉක්මවා ගිය බවට සාධක නැත. නිකාය භේදය වැනි හේතු නිසා භික්‍ෂුවගේ සාසනික ක්‍රියාකාරිත්වයද රජුගේ පාලනයට යටත් විය. පැරණි ශිලාලේඛන අනුව, අපරාධකරුවන් සොයා විහාරස්ථානවලට ඇතුල්වීම තහනම් වුවද, රජුට රජ පවුලට එරෙහි වරද කළවුන් සොයායාමේදී එකී තහංචිය ඉවත්වූ බව දැක්වේ. විනය නීති හරහා ද, භික්‍ෂුන් දේශපාලන බලය තමන් අතට ගැනීමෙන් වළක්වනු ලැබිණ. (සිවුර සහ නඟුල, රණවීර ගුණවර්ධන) නිකාය සංග්‍රහය නම් (ගම්පොල යුගය) ග්‍රන්ථයට අනුව, සාසනය අපකීිර්තියට පත් කළ, එහි නිර්මලත්වය කෙළෙසූ ධර්මරුචි, සාගලික සහ වෛතුල්‍යවාදී නිකායවල ක්‍රියාකාරිකයන් ‘පාපතර භික්‍ෂූන්’ හැටියට හඳුන්වා ඇත.
ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1900 උදාවන විට, බුදුදහම සමාජයෙන් කොන් වී තිබිණ. බි්‍රතාන්‍ය පාලනය ඉංග්‍රීසි අධ්‍යාපනය ආදි සාධක නිසා ඇතිවූ මිෂනාරි ව්‍යාප්තිය ඊට හේතු විය. පානදුරාවාදය ආදිය එහි ප්‍රතිඵල වෙයි. මෙකී ආගමික වාද හරහා ප්‍රබෝධමත්ව මෙහි පැමිණි හෙන්රි ඕල්කට් සහ බ්ලැවැට්ස්කි මැතිනිය වැනි විදේශිකයන් ඇති කළ අධ්‍යාපන ආයතන නිසා යළි බෞද්ධ ප්‍රබෝධය ඇති විය. අමෙරිකාවේ බිහිවූ ‘සත්‍යයට වඩා උසස් ආගමක් නැත’ යන පදනම මත පෙළගැසුණ පරම විඥානාර්ථ සමාගමේ ලාංකේය නියෝජිතයන් ලෙස හික්කඩුවේ සුමංගල, මිගෙට්ටුවත්තේ ගුණානන්ද හිමිවරු ක්‍රියා කළහ. සත්‍යයට වඩා උසස් ආගමක් නැත යන පරම විඥානාර්ථ දර්ශනය බෞද්ධ ඉගැන්වීමට සමපාත වේ. බෞද්ධ දර්ශනය යනු ප්‍රතිපත්තිගරුක පුද්ගල සමාජයක හැඩය මිස, වන්දනීය දේවයෙක් නොවීය.
රටේ පවත්නා අර්බුදය පිළිබඳ අලුත්ම කියැවීම පාස්කු ප්‍රහාරයයි. එකී ප්‍රහාර මාලාව ගැන බුද්ධි අංශ වාර්තා කළහ. එහෙත් දේශපාලන නායකත්වය අවශ්‍ය පියවර නොගත් බව රටම දනිති. එකී ජාතික ඛේදවාචකය පක්‍ෂ දේශපාලන ඇසින් දුටු විපක්‍ෂ නායක රාජපක්‍ෂ කීවේ කුමක්ද? ‘මම හිටියා නම් මේක වෙන්නේ නෑ’ කියාය. එයින් අදහස් කරන්නේ, ‘මට බලය දීපල්ලා’ යන්නය. ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂද එයම කීවත් මරාගෙන මැරෙන ප්‍රහාර කීයක් රාජපක්‍ෂ පාලනය තුළ වාර්තා වීද? පාස්කු ප්‍රහාරය මුස්ලිම් අන්තවාදී ක්‍රියාවකි. ලැබුණ තොරතුරු අනුව, ඊට සම්බන්ධ බොහෝ චරිත ආසන්න වසර 15 සිට බලයේ සිටි රනිල්, රාජපක්‍ෂ, සිරිසේන වැනි දේශපාලනඥයන්ගේ ආරක්‍ෂාව යටතේ පෝෂණය වූවෝ වෙති.
රාජපක්‍ෂවාදියෙකු බුද්ධි අංශ සාමාජිකයන් හිරේ දැමීම පාස්කු ප්‍රහාරයට හේතුව බව කී අවස්ථාවක කෙනෙක් මෙසේ ඇසීය.
‘පාස්කු ප්‍රහාරයට හේතුව එහෙම කියමු. රිෂාඞ් බදියුදීන් විල්පත්තුව කපාපු එක ගැන මොකද කියන්නේ.’ ආවේගශීලි රාජපක්‍ෂවාදියා මොනවත් අහන්න එපා කියා යන්ට ගියේය. මේ කුඩා සිද්ධිය සමග අස්ගිරි ප්‍රකාශය විග්‍රහ කළ යුතු වේ. එකී ප්‍රකාශය අනුව අස්ගිරි පාර්ශ්වය සංඝ සභාවක් ලෙස මැදහත්ව, පාස්කු ප්‍රහාරය සමාලෝචනය කළා නම්….? මේ ඛේදවාචකය හුදෙකලා සිද්ධියක් ලෙස දකින්නේ නැත.
පසුගිය අනිද්දා පත්‍රයේ ‘මූලධර්මවාදය සහ අස්ගිරි ප්‍රකාශය’ නම් ලිපියේ සමානුපාතික ඡන්ද ක්‍රමයේ පදනම 12.5% නොකවුට් එක 5%ට අඩු කිරීම නිසා ජාතිවාදී පක්‍ෂ පාලක පක්‍ෂ දණගැස්වූ හැටි විස්තර වේ. ෂරියා විශ්වවිද්‍යාල ඉදිවීමද, විල්පත්තු කැලේ කැපීමද, මාවනැල්ල පිළිම කැඩූ එවුන්ට ඇප ලැබීමද පාලකයන් නීතියට පිටින් ගොස් අන්තවාදීන් පිනවීමේ ප්‍රතිඵලයකි. ඒ නිසා නීතියේ ආධිපත්‍යය බිඳවැටිණ. වන සංරක්‍ෂණ නීති කඩා රාජපක්‍ෂ කාලයේ විල්පත්තු කැලේ කැපුවා නම් අපරාධ චෝදනා ලැබූ බුද්ධි අංශ හාදයන් නිදහස් කළ නොහැක්කේ ඇයිද කියා අස්ගිරිය කල්පනා කරනවා විය හැකිය. වනාන්තරයේ ඉඩ වනාන්තරය සඳහාද, පාරේ ඉඩ පාර සඳහාද පැවතීම රටේ මූලික නීතියේ කොටසක් විය යුතුවේ. මහාමාර්ග තැනීමේදී කප් රුක් වැනි පොල් ගස්, කොස්, දෙල් ගස් කපා ඉවත් කරති. එහෙත් පන්නිපිටියේදී කපා ඉවත් කිරීමට නියමිත බෝ රුකට සිවුරු පොරවා නීතියේ ආධිපත්‍යයට අභියෝග කළහ. පසු ගිය ලිපියේ මුස්ලිම් පල්ලියක් සඳහා ඇහැලියගොඩ පාරක කොටසක් එසේම තැබීම මුල් සිද්ධියේ දිගුවකි. කාදිනල් මැල්කම් සාමය පැතුවාට බෞද්ධ පන්සලත් මුස්ලිම් පල්ලියත් නීතියේ ආධිපත්‍යයට පටහැනිව මූලධර්මවාදීව හැසිරෙයි. බුර්කාව මෙන්ම චීවරය පොදු ස්ථානවල අනෛතික ලෙස යොදා නොගත යුතු වේ.
කාන්තාවකට කුණුහරුපයෙන් බැන අධිකරණයට අපහාස කළ ගලගොඩඅත්තේ සිරකරු සිවුර කඩුවක් ලෙස ලෙළවමින් හැසිරුණාහ. එය සිවුර වෙනුවට නිල් රෙද්දක් පොරවා ගත් මහාවංශයේ නීලපට දර්ශන කතාවට සමානය. එසේ හැසිරෙන්නන් පොට්ටනිකාරයන් මිස, නිකායකට, ගුරු පරම්පරාවකට අයත් ශික්‍ෂාකාමී භික්‍ෂුන් විය නොහැකිය. ගලගොඩ අත්තේ සිරකරු නිදහස් කරන ලෙස විජේදාස රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිගෙන් ඉල්ලා ඇත. බලයට කෑදරකමෙන් රට හිනස්වන සිරිසේනට එය සුළු දෙයකි. එහෙත් ගලගොඩඅත්තේ සිරකරු දඬුවම් විඳින්නේ එක්නැලිගොඩගේ ඝාතකයන් රැකීමට අධිකරණයේ දැක්වූ විසූකදස්සන නිසාය. සන්ධ්‍යා එක්නැලිගොඩට මරණ තර්ජනය කළ පසුව අස් ගිරි පාර්ශ්වය එකී අදාන්ත ශ්‍රමණ ප්‍රතිරූපකයා සුපේෂල ශික්‍ෂාකාමී භික්‍ෂුවක බවට සහතික කළේය. රටේ බිය වද්දන චීවරධාරීන්ට සහතික දීම වන්දනීය සංඝ සභාවකට තරම් නොවේ.
ථේරවාද පනත යනු ඉතිහාසයේ දැක්වෙන “ශාසනය ශුද්ධ කිරීමේ” ව්‍යාපාරයේ දිගුවකි. නිකායික කතිකාවත්වලට නෛතික බලයක් ලබාදීමට ත්‍රෛනිකායික භික්‍ෂූන් කළ කාලීන ඉල්ලීමකි. භේදභින්නවූ අවිනයවාදී භික්‍ෂුන්ගෙන් සංඝයා ආරක්‍ෂා කර ගැනීමට අශෝක අධිරාජයාත් දැඩිව ක්‍රියා කළ බව ටැම්ලිපි අතර දැක්වේ. එවැනි භික්‍ෂු භික්‍ෂුණීන් සසුනෙන් නෙරපීමේ බලය අධිරාජ්‍යය පුරා පත්කර සිටි “මහා මාත්‍රවරුන්ට” පවරා තිබිණ. ලංකාවේ රජවරු නිකාය භේදය ඉවසූහ. එහෙත් තමන් සම්‍යක් දෘෂ්ටියේ ආරක්‍ෂකයන් ලෙස ක්‍රියා කළහ. වෛතුල්‍යවාදීන්ට හණ ගසා පිටුවහල් කළේද නීලපට දැරු හොර මහණුන් පලවා හැරියේද ඒ අනුවය. මහා පරාක්‍රමබාහු රජු (1153-1186) දිඹුලාගල මහා කස්සප හිමියන් සමග එක්ව විනයෙන් තොර භික්‍ෂූන් සිවුරු ගලවා සසුනෙන් නෙරපා හැරියේය. ථේරවාද පනත අශෝක අධිරාජයාගේ පටන් කුමාර ධාතුසේන, සත්වෙනි අග්බෝ, දෙවැනි සේන මහා පරාක්‍රමබාහු ආදි මහරජුන් අනුගමනය කළ ශාසනික ක්‍රියාවලියකි.
භික්‍ෂුන්ට නීති පැනවීමට ගිහියන්ට බැරි බව කියමින් මහින්දගේ උවමනාවට මැදගම ධම්මානන්ද නාහිමි ථේරවාද පනතට විරුද්ධ වේ. සාසන ඉතිහාසය දන්නා ආණමඩුවේ අනෝමදස්සි නාහිමියෝ එකී පනත අවශ්‍ය බව ප්‍රකාශ කරති. ඉහතින් සාරාංශ කළ පරිදි රජුන් කැපවී සිටියේ සසුන රැකීමට මිස, සිවුරු පොරවා ගත් පල්හොරුන් රැකීමට නොවේ. උක්ත සියලු උදාහරණ හරහා රාජ නීතියට අනුගත වනු යයි බුදුන් වදාල උපදේශයට අනුගත රාජ නීති ඉතිහාසය පුරා සුපේෂල ශික්‍ෂාකාමී භික්‍ෂූන් අනුගමනය කළ බව පෙනේ.
අමෙරිකාවේ බිහිවූ පරම විඥානාර්ථ සමාගමේ සත්‍යයට වඩා උසස් ආගමක් නැත යන ධර්මය හික්කඩුවේ සුමංගල, මිගෙට්ටුවත්තේ ගුණානන්ද හිමිවරු ආදි හිමිවරුන් පිළිගත්තේ බෞද්ධ දර්ශනයද එයම වන බැවිනි. පාස්කු ප්‍රහාරයේදී අස්ගිරි සංඝ සභාව බල කළ යුත්තේ සිරගතව සිටින මිනීරුවන් බේරා ගැනීමට නොවේ. විල්පත්තුව කැපීමට අවසර දීමට රාජපක්‍ෂලාට සිදුවුණේ ඇයිද යන්න සොයා බැලීමටය. දඹුල්ල ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාංගණයට පාරක් නොදෙයි නම් පාරේ නිදාගන්නවා කීවේ අස්ගිරි මහ නාහිමි නමකි. ඒ හිමියන් මුදල් වංචාවක් ගැන නිලංග දෑලට එරෙහිව කෙරුණ පොලිස් පරීක්‍ෂණ ජනාධිපති සිරිසේන ලවා නතර කළේය. ඒ26 පාර විවෘත කළොත් ගිනි තබා ගන්නා බවට තර්ජනය කළේය.
ඒ අනුව යමින් නාථ දේවාල පරිශ්‍රයේදී භික්‍ෂුවක් ගව ඝාතනය නතර කරන ලෙස බල කරමින් සිරුරට ගිනි තබා ගත්තේය. විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍ය භික්‍ෂූන් අගනුවර මාර්ගවල හැසිරෙන ආකාරය මහ නාහිමිවරුන් අනුමත නො කරනු ඇත.
සත්‍යයට වඩා උසස් ආගමක් නැත යන්න විශිෂ්ට මිම්මකි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා කාරණයේදී බුද්ධාගම රාජ්‍ය ආගම කළ විට, අනෙක් ආගම් දෙවන පන්තියට වැටෙන බවට ද්‍රවිඪ දේශපාලකයෝ තර්ක කරති. සත්තකින්ම සමානාත්මතාව යනු ස්පර්ශ කළ නොහැකි, එහෙත් පැවතිය යුතු දෙයකි. බුද්ධාගම රාජ්‍ය ආගම කළ විට අනෙක් ආගම් දෙවැනි තැනට වැටේ. ශාස්තෘවරුන්ගේ දේශනා අනුව, ආගම් සියල්ල අසමසම වේ. විල්පත්තු වනය කපා මුස්ලිම් ජනාවාස ඇති කිරීමත්, බුද්ධාගම රාජ්‍ය ආගම කිරීමත් දෙකම දේශපාලන ගුංඩු වෙයි.
ගලගොඩඅත්තේ සිරිකොතට පැන යකා නැටුවේත් රිෂාඞ් බදුර්දීන් මන්නාරම් උසාවියට ගල් ගැසුවේත් ආණ්ඩුව රාජපක්‍ෂලාගේ නිසා ය. ගලගොඩඅත්තේ අධිකරණයට අපහාස කොට හිරේ ගියේ ආණ්ඩුව රාජපක්‍ෂලාගේ නොවූ නිසාය. බුද්ධාගමේ පැවැත්ම ප්‍රතිපත්තිගරුකභාවය මිස රාජ්‍ය මට්ටම නොවේ. බුදුන් වහන්සේ අංගුලිමාලට කීවේ ‘ඔබ නවතින්න. මමද නතර වෙමි’ කියාය. බුද්ධාගම රාජ්‍ය ආගම විය යුතු නම් සමානාත්මතාව කිසි විටෙක අපට ළඟා කරගත නොහැකි ය. අප තෝරාගත යුත්තේ බෞද්ධ පරමාර්ථ මිස, මූලධර්මවාදය නොවේ.
භික්‍ෂු අභ්‍යාස විද්‍යාලයක් ඉදිකරවා ගැනීමේ අරමුණෙන් හේන්පිටගෙදර ඥානසීහ හිමියන් 1947දී ඩී.එස්.සේනානායකගේ ඡන්ද ව්‍යාපාරයට එක්විය. එක් ආගමක් සඳහා රාජ්‍ය සම්පත් පාවිච්චි කළ නොහැකි බව අගමැති සේනානායක කී පසුව හාමුදුරුවෝ 1956දී සිංහල බෞද්ධ රාජ්‍යයක් සඳහා එක්සත් ජාතික පක්‍ෂය පැරදවූහ.
අදටත් අපේක්‍ෂා කළ සිංහලය රාජ්‍ය භාෂාව වී නැත. උසාවි භාෂාව අදටත් ඉංග්‍රීසි වේ. අද හාමුදුරුවරුන්ගේ අරමුණ බුද්ධි අංශ නිලධාරීන් නිදහස් කරවා ගැනීම මිස සිංහල රාජ්‍ය භාෂාව කිරීම ගැන නොවේ. ඩී.එස්. එදා කීවේ නීතියේ ආධිපත්‍යය හෝ සමානත්මතාව ගැන විය හැකිය. බුද්ධාගම රාජ්‍ය ආගම වුණාට පාරක් පු`ථල් කරන විට, බෝ ගස් නො කපා රකින නීතියක් නැත. චීවරධාරියෙකු වරදක් කළ විට කුදලාගෙන යාම වළක්වන නීතියක් නැත. යහපත් සමාජයක් පිණිස පුරෝගාමි වීමෙන් වසර දෙදහස් පන්සියක සිය ක්‍රියාකාරිත්වය තුළ අභිවාදනයට පත් අපේ හාමුදුරුවරුන් මේ ව්‍යසනයේදී බෙහෙවින් පසුබෑහයි ඉතිහාසය ලියා තබනු ඇත. සැකකාර බුද්ධි අංශ නිලධාරීන්ට සමාව ලබා ගැනීමට වඩා ථේරවාද පනත කඩිනම් කරවා ගැනීම සාසනයේ චිරස්ථිතියට හේතුවනු නියතය.■
