ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික ආරක්ෂාව ගැන වගකිව යුතු පුද්ගලයා වන්නේ ත්‍රිවිධ හමුදාව හා පොලීසිය භාර අමාත්‍යවරයාද වන මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ජනාධිපතිවරයාය. එහෙත් කෙසේ හෝ මේ වෙද්දී ලංකාවේ ජාතික ආරක්ෂාවේ වගකීම ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශයේ ලේකම්වරයාගේ සහ පොලිස්පතිවරයාගේ කර මත පටවා තිබෙන්නේය. ඒ නිසාම එම නිලධාරීන් දෙදෙනාට ඉල්ලා අස්වෙන ලෙස ඉල්ලා තිබුණි. එහෙත් පොලිස්පතිවරයා ඉල්ලා අස් වීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය.
අප්‍රේල් 29 වැනිදා අපට අසන්නට ලැබුණේ පොලිස්පති පූජිත් ජයසුන්දරව අනිවාර්ය නිවාඩු යවා ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය පොලිස්පති සී.ඩී. වික්‍රමරත්නව වැඩබලන පොලිස්පති ලෙස පත්කිරීමට ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන කටයුතු කර ඇති බවය. මේ වෙද්දී පොලිස්පතිවරයාව අනිවාර්ය නිවාඩු යැවීමේ බලයක් ජනාධිපතිවරයාට තිබේදැයි සාකච්ඡාවක් මතුවී තිබේ. මේ සම්බන්ධයෙන් නීතී ක්ෂේත්‍රයේද ප්‍රධාන මත දෙකක් ඇත. මේ සටහන එම මාතෘකාව පිළිබඳවය. මෙම කාරණයට අදාලව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ප්‍රතිපාදන හා පනත් පිළිබඳව කරුණු අපට පෙන්වාදුන්නේ නීතීඥ ජගත් ලියනආරච්චිය.
මීට පෙර පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීමේ බලයක් ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේනට තිබෙනවාදැයි සාකච්ඡාවක් මතුවී තිබුණි. මීට පෙර පොලිස්පතිවරයා ජනාධිපතිවරයාව ඝාතනය කිරීමට කුමන්ත්‍රණය කළායැයි පදනම් විරහිත චෝදනාවක් එල්ලකළ ඒකාබද්ධ විපක්ෂය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවට පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීමේ බලයක් ඇතැයි තර්ක කර තිබුණි. ඔවුන් තර්ක කර තිබුණේ පොලිස්පතිවරයාව පත් කරන්නේ ආණ්ඩක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව වන නිසා ඔහුව ඉවත් කිරීමේ බලයත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවට ඇති බවයි. කෙසේ වෙතත් ව්‍යවස්ථා සභාවට එවැනි බලයක් නැත.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව පොලිස්පතිවරයාව පමණක් නොව ව්‍යවස්ථා සභාව අනුමත කරන අගවිනිසුරුවරයා, ශේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරුන්, නීතිපතිවරයා, විගණකාධිපතිවරයා, ඔම්බුඞ්ස්මන්වරයා, පාර්ලිමේන්තු මහකොමසාරිස් ඇතුළු ඉහළ තනතුරු කිසිදු නිලධාරියෙක්ව ඉවත් කිරීමේ බලයක් ව්‍යවස්ථා සභාවට නැත. ඇත්තෙන්ම මෙම නිලධාරීන්ව පත්කිරීමද ව්‍යවස්ථා සභාව සිදු නොකරයි. ව්‍යවස්ථා සභාව සිදුකරන්නේ ජනාධිපතිවරයා එවන නමක් හෝ නම් කිහිපයක් අතරින් එකක් අනුමත කිරීම පමණි.
පොලිස්පතිවරයාව මෙන්ම නීතිපතිවරයාවද ඉවත් කිරීම සම්බන්ධයෙන් අදාල වෙන්නේ 2002 අංක 05 දරණ නිලධාරීන් ඉවත් කිරීම ( කාර්යපටිපාටිය ) පනතය. ඒ අනුව නීතිපතිවරයා හෝ පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කළ හැක්කේ පනතෙහි 02 වැනි වගන්තියේ දක්වන හේතු යටතේය. පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීම ආකාර දෙකකට කළ හැකිය. පළමු ක්‍රමයට අනුව වස්තුභංගත්වයට පත්වී ඇති බවට නඩු තීන්දුවක් පැවතීම, ශාරීරික හෝ මානසික රෝගීභාවය නිසා තනතුර දැරීමට නොහැකි වීම, සදාචාරාත්මක වරදක් හෝ රාජද්‍රොහීත්වය හෝ අල්ලස පිළිබඳ වරදකට වැරදිකරු වීම, ශ්‍රී ලාංකික පුරවැසිභාවය අහිමිවීම යන කාරණා අතරින් එකක් හෝ කිහිපයක් සම්පූර්ණ වුවහොත් ජනාධිපතිවරයාට පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කළ හැකිය.
දෙවැනි ක්‍රමයට අනුව දූෂණ හෝ විෂමාචාරය පිළිබඳ වරදකරුවකු වීම, තනතුර අවභාවිත කිරීම පිළිබඳ වරදකට වරදකරු වීම, සිය රාජකාරිය නොසලකා හැරීම පිළිබඳ වරදකට වරදකරු වීම, සිය ධුරය පක්ෂපාතීව යොදාගැනීම පිළිබඳ වරදකට වරදකරුවකු වීම යන වැරදි කිහිපයෙන් එකක් හෝ කිහිපයක් සම්පූරණ වුවහොත් ඉවත් කළ හැකිය.
එහෙත් දෙවැනි ක්‍රමයට අනුව ඉවත් කරන්නට නම් පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරුන් තුනෙන් එකකට නොඅඩු මන්ත්‍රීවරුන් කණ්ඩායමක් අත්සන් කොට පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීම සම්බන්ධ පරීක්ෂණ කමිටුවක් පත්කරන ලෙස පාර්ලිමේන්තුවට යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කළ යුතුය.
ඉන්පසුව පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරය ඡන්දයෙන් එවැනි කමිටුවක් පිහිටුවිය යුතු බවට යෝජනාවක් සම්මත කළ යුතුය. එම පරීක්ෂණ කමිටුවේ සාමාජිකයන් තිදෙනෙකු සිටිය යුතුය. කමිටුවේ සභාපතිවරයාව අගවිනිසුරුවරයා නම්කරන ශේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරයෙකු විය යුතුය. ජාතික පොලිස් කොමිෂන් සභාවේ සභාපතිවරයා සිටිය යුතුය. කථානායකවරයා එක්ව අගමැතිගෙනුත් විපක්ෂ නායකවරයාගෙනුත් විමසා පත්කරනු ලබන නීතිය හෝ රාජ්‍ය පරිපාලන කළමණාකරණය පිළිබඳ විද්වතෙකුගෙන් සමන්විත විය යුතුය.
එම පරීක්ෂණ කමිටුව පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීමේ තීරණයක් ලබාදුන් පසුව එකී තීරණය පාර්ලිමේන්තුව සම්මත කිරීමෙන් අනතුරුව එය ජනාධිපතිවරයාට යොමු කිරීමන් පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කළ හැකිය.
ඉහත කී දීර්ඝ ක්‍රියාවලිය වෙනුවට පොලිස්පතිවරයාව ඉවත් කිරීමට පාවිච්චි කර ඇත්තේ අනිවාර්ය නිවාඩු යැවීමේ කෙටි ක්‍රියාවලියකි. නැවත පොලිස්පතිවරයාව කැඳවන තෙක් දැන් වැඩබලන පොලිස්පතිවරයෙකුගේ සේවය ලබාගත හැකිය. ගැටලුව වන්නේ මෙම කටයුත්ත ව්‍යවස්ථානුකූලද යන්නයි.
පොලිස්පතිවරයාගේ පත්කිරීම ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවකින් සිදු කරන්නේ එම තනතුර ස්වාධින විය යුතු නිසාය. ජනාධිපතිවරුන්ට හිතෙන මොතොතක පොලිස්පතිවරයෙක්ව අනිවාර්ය නිවාඩු යවා තමන්ට ඕනෑ අයෙක්ව පත් කරගෙන කටයුතු කරන සම්ප්‍රදායක් බිහිවුණොත් එය පොලිස්පති තනතුරේ ස්වාධීනත්වයට හෙණ වැදීමක් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. ඒ නිසා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථානුකූල සදාචාරයටත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සම්ප්‍රදායටත් ඉහත ක්‍රියාව අනනුකූල බව පැහැදිළි කාරණයකි. එහෙත් මේ ක්‍රියාව ව්‍යවස්ථාවට අනුකූලද නැද්ද යන මූලික ප්‍රශ්නයට ඍජුව උත්තරයක් දිය නොහැක. එයට හේතුව පොලිස්පතිවරයාගේ සේවය අත්හිටුවීම හෝ අනිවාර්ය නිවාඩු යැවීම වැනි කාරණා ගැන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේත් ඉහත කී 2002 අංක 02 දරණ පනතේත් පැහැදිළි ප්‍රතිපාදන නැති නිසාය.
පොලිස්පතිවරයාට අදාලව සලකන්නට සිදු වන්නේ රාජ්‍ය නිලධාරීන්ට අදාල පොදු ක්‍රමවේදයයි. පොලිස්පතිවරයා ආයතන සංග්‍රහයට යටත් රාජ්‍ය සේවකයෙකු ලෙස සලකන්නට සිදුවෙයි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ රාජ්‍ය සේවය අයත් නොවන නිලධාරීන්ගේ ලැයිස්තුවක් ප්‍රසිද්ධ කර ඇත. ඒ අනුව අගවිනිසුරුවරයා මෙන් නොව, පොලිස්පතිවරයා රාජ්‍ය සේවයේ කොටසකි.
ආයතන සංග්‍රහයට අනුව යම් පත්කිරීමට අදාල විනය නිලධාරියාට අනිවාර්ය නිවාඩු යැවීම හා සේවය අත්හිටුවීම කළ හැකිය. එහෙත් පොලිස්පතිවරයාට අදාල විනය නිලධාරියා කවුදැයි පැහැදිළි නැත. කෙසේ වෙතත් අර්ථනිරූපණ ආඥා පනතේ සඳහන්ව ඇත්තේ යම් පත්කිරීමක් සිදුකරන නිලධාරියා විනය නිලධාරියා වන බවයි. ඒ අනුව පොලිස්පතිවරයාව පත් කරන්නේ ජනාධිපතිවරයා මිස ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව නොවන බැවින් ( ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව කරන්නේ අනුමත කිරීම පමණි. ), ඔහුව පොලිස්පතිවරයාගේ විනය නිලධාරියා ලෙස සැලකීමට සිදුවෙයි. ඒ අනුව ජනාධිපතිවරයාට පොලිස්පතිවරයාව අනිවාර්ය නිවාඩු යැවීමට ව්‍යවස්ථානුකූල බලයක් ඇතැයි තර්ක කළ හැකිය.
ජනාධිපතිවරයාට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව නැතිව පොලිස්පතිවරයාව පත්කළ නොහැකි බව සිහිතබා ගත යුතුය. ඒ අනුව ජනාධිපතිවරයාට පොලිස්පති තනතුරේ පත්වීම් නිලධාරියා ලෙස අත්තනෝමතික බලයක් පාවිච්චි කළ නොහැකි බවද තර්කයක් ලෙස ඉදිරිපත් වෙයි. 19 වැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයේ ආත්මීය අරමුණක් වී තිබුණේත් පොලිස්පති වැනි තනතුරු සම්බන්ධයෙන් ජනාධිපතිවරයාට හිතුමතේ කටයුතු කිරීමට ඉඩ නොදීමය. ඒ අනුව අපගේ මතය වන්නේද, ජනාධිපතිවරයාට පොලිස්පති තනතුර සම්බන්ධයෙන් අත්තනෝමතික ලෙස කටයුතු කිරීමේ බලයක් හිමි නොවිය යුතු බවය.
මේ කාරණාව පිළිබඳව කිසිදු ව්‍යවස්ථාමය පූර්වාදර්ශයක් නැත. ඒ නිසා මේ ගැන තීන්දුවක් ගත හැක්කේ ශේෂ්ඨාධිකරණයටය. මේ කාරණයට අදාල වන 17 වැනි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය, 2002 අංක 02 දරණ පනත හා 19 වැනි සංශෝධනය කෙටුම්පත් කළ පුද්ගලයන් අතරින් කිසිවෙකු එතරම් දුරට කල්පනා කර නැති බවත් පැහැදිළි කාරණයකි. මේ මොහොතේ පොලිස්පතිවරයා කළ යුත්තේ මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සමක් පැවරීමය. එසේ කියන්නේ පොලිස්පති පූජිත් ජයසුන්දරව ආරක්ෂා කරන්නට නොවේ. පොලිස්පති තනතුර ආරක්ෂා කරන්නටය. මේ ලියුම්කරුම අනිද්දා පුවත්පතේ පළවැනිම කලාපයෙහි ‘පොලිස්පති ඉල්ලා අස්වෙනු‘ යන මැයෙන් ලිපියක් ලීවත් පොලිස්පති තනතුර ආරක්ෂා කරන්නටය. පොලිස්පතිවරයා මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සමක් පැවරුවහොත් ශේෂ්ඨාධිකරණය මඟින් මෙම අපැහැදිළි තත්වය පැහැදිළි කරනු ඇත. ■
