2018 දෙසැම්බර් 31 වැනිදා සිට අර්ධ සුඛෝපභෝගී බස් සේවාව අවසන් කරන බව ජාතික ගමනාගමන කොමිෂන් සභාව කියා තිබුණි. එහෙත් දෙසැම්බර් 31 වෙද්දී එම තීරණය ක්‍රියාවට නැංවුණේ නැත. අදත් එම සේවාව ක්‍රියාත්මක වෙයි. පෞද්ගලික අංශය හරහා අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍ය ආදී විවිධ සේවාවන් ලබාදීම පිළිබඳව සාකච්ඡාවක් මතුවෙද්ද, පෞද්ගලික අංශයට එරෙහිව අදහස් දක්වන්නන් වහා ගෙනහැර දක්වන උදාහරණයක් ඇත. ඒ ශ්‍රී ලංකාවේ පෞද්ගලික බස් සේවාවයි. විශේෂයෙන්ම අර්ධ සුඛෝපභෝගී බස් සේවාවයි. ‘දැක්කානේ බස් සර්විස් එක ප්‍රයිවෙට් කරලා වෙච්ච දේ.’ මෙය ජනප්‍රිය අදහසකි. බැලූ බැල්මට කතාවේ ඇත්තක් තිබෙන්නේය.
මෙය ‘පෞද්ගලීකරණයෙහි’ වරදක් ලෙස බැලූ බැල්මට කෙනෙකුට පෙන්වාදිය හැකිය. එහෙත් ඇත්තෙන්ම ලංකාවේ පෞද්ගලික බස් සේවාව විසින් පෙන්වාදෙන්නේ පෞද්ගලික අංශයේ අසමත්කම නොවේ. එයින් පෙන්නුම් කරන්නේද රාජ්‍ය අංශයේ අසමත්කමයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ පෞද්ගලික බස් සේවාවේ අඩුපාඩු පිළිබඳව වගකිව යුතු රාජ්‍ය ආයතනයක් ඇත. පෞද්ගලික බස් සේවාවේදී මගීන් මුහුණදෙන පිඩාවන් පිළිබඳව වගකිව යුත්තේ එම ආයතනයයි. එම ආයතනය ජාතික ගමනාගමන කොමිෂන් සභාවයි. පොදු සේවාවන් පෞද්ගලික අංශයට පවරද්දී, එම සේවාවන් නියාමනය කිරීමට සඳහා ඇති ආයතනවලට විශේෂ වගකීමක් පැවරෙයි.
අර්ධ සුඛෝපභෝගී
අර්ධ සුඛෝපභෝගී බස් සේවය ලංකාවේ දුර ගමන් සඳහා වැඩිපුරම යොදාගැනෙන සේවයයි. සාමාන්‍ය බස් සේවයට 50%ක ඉහළ ගාස්තුවක් අය කොට, ඉහළ පහසුකම් ලබාදීම අර්ධ සුඛෝපභෝගී සේවාවේ අරමුණ විය. සීමිත නැවතුම්වල පමණක් නැවැත්වීම, ආසන සංඛ්‍යාවට පමණක් මගීන් පැටවීම, සුවපහසු ආසන, තිර රෙදි යෙදීම ඇතුළු විශේෂ කොන්දේසි කිහිපයක් සහ සාමාන්‍ය බස්රථවලට අදාළ අනෙකුත් කොන්දේසි අර්ධ සුඛෝපභෝගී සේවයට අදාළ විය.
විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව විසින් 2018 දෙසැම්බර් මාසයේදී අර්ධ සුඛෝපභෝගී බස් රථ සේවය පිළිබඳව විශේෂ විගණන වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කර තිබුණි. මේ සටහනේ ඇති දත්ත එම විගණකාධිපති වාර්තාව මත පදනම් වෙයි.
අර්ධ සුඛෝපභෝගී බස් රථ සේවයෙන් මේ වෙද්දී කිසිදු අර්ධ සුඛෝපභෝගී සේවයක් නොලැබෙන බව සාමාන්‍ය මගියාගේ අත්දැකීමයි. එම තත්වය විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවෙන්ද පෙන්වා දී තිබුණි.
2017 වර්ෂයේ මුල් මාස 04 තුල දී ජාතික ගමනා ගමන කොමිෂන් සභාව වෙත බස්රථ සම්බන්ධයෙන් ලැබී ඇති සම්පූර්ණ මහජන පැමිණිලිවලින් සීයයට 47 ක්ම අර්ධ සුඛෝපභෝගී බස් රථ සම්බන්ධ ඒවාය. එම පැමිණිලි නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් පසුව විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව පෙන්වාදී තිබුණේ තවදුරටත් අර්ධ සුඛෝපභෝගී සේවය හා සාමාන්‍ය බස්රථ සේවාව අතර වෙනසක් නැති බවයි. අඩුම තරමේ මෙම සේවා දෙක අතර වෙනසවත් මගියා දන්නේ නැත. බොහෝවිට වෙනස දැනගන්නේ ටිකට්පත මිලදී ගන්නා මොහොතේය.
අර්ධ සුඛෝපභෝගි බස්රථවලට ගොඩවෙන මඟීන් අර්ධ සුඛෝපභෝගි බස්රියක් බව නොදැනම එවැනි බස්වලට ගොඩවෙයි. ඉහත කී විගණනයේදී අර්ධ සුභෝපභෝගී බස් රථ 08 ක මගීන් 142 දෙනෙකු සම්බන්ධයෙන් කරන ලද අහඔු පරීක්ෂාවක් කර තිබුණි. ඒ අතරින් මගීන් 51 දෙනෙකු අර්ධ සුඛෝපභෝගී බස් රථයක් බව හදුනා නොගෙන රථයට නැග තිබුණි. බස්රියට ගොඩවීමෙන් පසුව ඉහළ මිලෙන් යුතු ටිකට්පතක් මිලට ගෙන නිහඬව ගමන අවසාන කිරීමට මගීන් පුරුදු වී සිටියි.
අනුමත බස් නැවතුම්පොළවලට අමතරව වෙනත් බස්නැවතුම්පොළවල් වල බස් නැවැත්වීම, ආසන ප්‍රමාණය ඉක්මවා මගීන් රැගෙන ගිය අවස්ථා පැවතීම ඇතුළුව මගීන් විසින් එදිනෙදා මුහුණදෙන අත්දැකීම් රැසක් විගණකාධිපති වාර්තාව විසින් පෙන්වා දී තිබුණි.
මෙම වැරදිවලට අමතරව, එම වැරදී සම්බන්ධයෙන් පියවර ගැනීමට කාල ප්‍රමාදයක් සිදු වීම හා වලංගු මගී අවසර පත්‍රයක් නොමැතිව බස් රථ ධාවනය වීම ඇතුළු ගමනාගමන කොමිෂන් සභාවේ වැරදි රැසක් විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව විසින් වැඩිදුරටත් පෙන්වා දී ඇත.
කොමිෂම
ජාතික ගමනාගමන කොමිෂන් සභාව 1991 අංක 37 දරන පනතින් පිහිටවූ ආයතනයකි. කෙසේ වෙතත් වර්ෂ 1991 ට පෙර සිටම ශ්‍රීලංගමය විසින් අර්ධ සුඛෝපභෝගී බස් රථ සේවා සදහා මගී සේවා අවසර පත්‍ර නිකුත් කර ඇත. ජාතික ගමනා ගමන කොමිෂන් සභා පනතෙන් ගමනාගමන කොමිෂන් සභාවට පෞද්ගලික මගී ප්‍රවාහන බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමේ බලය ලැබුණි. මගීන්ට ගුණාත්මක බස් සේවාවක් සැලසීම සඳහා එම අවසර පත්‍ර යටතේ ධාවනය වන බස් රථ වෙනුවෙන් කොන්දේසී මාලාවක් පනවා තිබුණී. එම කොන්දේසි පිලිපැදීම පිළිබඳව පරීක්ෂා කිරිම ජංගම පරීක්ෂණ ඒකකය මගින් සිදු කළ යුතුය. කොන්දේසී උල්ලංඝණය ධාවනය කරන බස් රථ සම්බන්ධයෙන් විමර්ශනය කර අවශ්‍ය ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම මෙම ඒකකයේ කාර්යභාරය වේ. ප්‍රමිතියෙන් තොර බස්රියකට ගොඩවෙන හැම විටෙකම දකින්නට ලැබෙන්නේ ජාතික ගමනාගමන කොමිෂන් සභාවේ අකාර්යක්ෂමතාවයයි.
ජාතික ගමනාගමන කොමිෂන් සභාවට පැමිණිලි කිරීමේ පහසුකමද ප්‍රයෝජනයක් නොමැති තත්වයට පත්ව ඇත. 1995 සහ 011 2895555 යන දූරකථන අංක දෙකෙන් ගමනාගමන කොමිෂමට පැමිණිලි කළ හැකිය. ඊට අමතරව විද්යුත් තෑපැල මාර්ගයෙන් පැමිණිලි කළ හැකිය. නියමිත ආසන ප්‍රමාණයට වඩා මගීන් නංවා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් මහජන පැමිණිලි විශාල ප්‍රමාණයක් ලැබී තිබුණි. 2015 වර්ෂයේ 418 ක්ද 2016 වර්ෂයේ පැමිණිලි 393 ක්ද 2017 ජනවාරි 01 වන දින සිට මාර්තු 31 වන දින දක්වා පැමිණිලි 75 ක්ද ඒ අනුව ලැබී ඇත. එසේ වුවත් එම පැමිණිලිකරුවන් අතරින් 90%ක්ම පැමිණිලිවලට අදාළ පරීක්ෂණවලට සහභාගී වී නැතැයි ගමනාගමන කොමිෂම පවසයි.
පැමිණිලිකරුවන් විනය පරීක්ෂණවලට සහභාගි වෙන අවස්ථාවලදී පමණක් ගමනාගමන කොමිෂම විසින් පැමිණිලි ඉදිරියට ගෙන යනු ලබයි. ඒ අනුව විනය පරීක්ෂණ පවත්වා ඇත්තේ ලබාඇති පැමිණිලිවලින් 10%ක් පමණි. එවැනි විනය පරීක්ෂණයකින් පසුව වැරදිකරුවන් වුවද කොන්දේසි කඩන බස්රථවලට ලැබෙන සැලකිය යුතු දඬුවමක් නැත. පරිපාලන ගාස්තුවක් අයකිරීමේ අවස්ථා හා බස්රථ හිමිකරුට අවවාද කිරීමේ අවස්ථා පමණක් ඇත.
විධිමත් කරන්න
සමස්ථයක් ලෙස පෞද්ගලික බස් රථ සේවාව විධිමත් කිරීම පැහැදිළිවම රජයේ වගකීමකි. බස් රථ සේවා අකාර්යක්ෂම වීම රජයේ අකාර්යක්ෂමතාවය පෙන්වන්නකි. මෙය විධිමත් කිරීම වෙනුවෙන් ගතයුතු පියවර රැසකි.
මුලින්ම ජාතික ගමනාගමන කොමිෂන් සභා පනත සංශෝධනය කළ යුතුය. පැහැදිළිවම විවිධ බස්රථ සේවා සඳහා පැවතිය යුතු කොන්දේසි සඳහන් කළ යුතුය. එම කොන්දේසි කඩ කළහොත් ලබාදිය යුතු දඬුවම් පිළිබඳව සටහන් කළ යුතුය. ඉන්පසුව එම පනත නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය. නිසිලෙස නීතිය ක්‍රියාත්මක වුවහොත් බස් රථ සේවාව විධිමත් වනු ඇත.
1991 අංක 37 දරණ ජාතික ගමනාගමන කොමිෂන් සභා පනතට සිදු කරන සංශෝධනයක් මගින් මගී සේවා අවසර පත්‍රයේ කොන්දේසි කඩකරන්නන්ගේ කොමිෂන් සභාව විසින් අයකරන දඩ පිළිබඳවත්, වෙනත් නීතිමය පියවර පිළිබඳවත් නිශ්චිතව සඳහන් කළ යුතුය. අනෙක් අතට බස් රථ හිමියන්ව හුරතල් කරන ආකාරයට නොව, නැවතත් වැරදි කිරීම අධෛර්යමත් කරනු පිණිස, දඩය ඉහළ නැංවිය යුතුය. එකම වැරැද්ද යළි යළිත් කරන බස්රථවල බලපත්‍රය අවලංගු කළ යුතුය.
ජාතික ගමනාගමන කොමිෂන් සභාව නිසි පරිදි නියාමන කටයුතු සිදු කරන්නේනම් ශ්‍රී ලංගමය වසා දමා සම්පූර්ණ ප්‍රවාහන සේවයම පෞද්ගලීකරණය කළද කිසිදු ගැටලු‍වක් නැත. ශ්‍රීලංගමය නම් පාඩු ලබන ආයතනය වසා දැමුවහොත්, ගමනාගමන කොමිෂම තවත් ශක්තිමත් කොට, කාර්යක්ෂම ලෙස නියාමන කටයුතුද කළ හැකිය.■
■ හංසි මානවඩු
