“මගේ මාර්ගය තනිවම හොයාගන්න තිබුණු ස්ථිරසාර වුවමනාව නිසා බීජිං අතෑර දමා ගියා. මා සොයා යන මඟ හුදකලා නොවන බව මං දන්නවා, නොයෙක් දෙනා ඇවිද ගිය, ඔවුන්ගේ පා සටහන් රැඳි මාවත්හි මුල් පිය සටහන් රැඳුණු තැන් මෙන්ම නිමාව තැබූ ලකුණු මත අප හැමදෙනාම පියමංකර යනවා.”
මා ජියෑං චීනයේ ඉපිද හැදී වැඩුණු ලේඛකයෙකු මෙන්ම චිත්‍ර ශිල්පියෙකුද වනවා. චීන සංස්කෘතික විප්ලවය සමයේදී ඔහුගේ පාසල් අධ්‍යාපනය බිඳ වැටෙන අතර ජියෑං ස්වයං අධ්‍යයනයේ නියැලෙන්නේ චීන ශබ්දකෝෂයේ තිබෙන අකුරු එකින් එක පිටපත් කරමිනුයි. ඡායාරූප හා චිත්‍ර ශිල්පියෙකු ලෙස මෙන්ම විකල්ප කලා කවයන්හි සාමාජිකයෙකු ලෙසද ජියෑං කටයුතු කරනවා. මේ අතරවාරයේදී ඔහු බීජිංහි පැවැත්වූ චිත්‍ර ප්‍රදර්ශනය 1983 දීAnti-Spiritual Pollution Campaignහි දෝෂ දර්ශනයට ලක්වෙනවා. ජියෑංට වයස අවුරුදු 30ක් සපිරුණු මේ වසරේදී ජීවිතයේ අනපේක්ෂිත අත්දැකීම් රැසකට මුහුණදීමට ඔහුට සිදුවෙනවා. ‘ආධ්‍යාත්මික දූෂණය’ කළ වරදට අත්අඩංගුවට ද පත්වෙන ඔහුට බිරිඳගෙන් දික්කසාද වීමට සිදුවන අතර සිය දියණිය සමග කතා කිරීම පවා තහනම් වෙනවා.
ජියෑං කෙටි කලකින් අත්අඩංගුවෙන් නිදහස්වී නැවත නිවසට පැමිණෙන විට ඔහුට දකින්නට ලැබෙන්නේ සිය ගෙපැළ කඩා බිඳදමා, චිත්‍ර ඇඳි කැන්වස් ඉරා දමා තිබෙන අයුරුයි. “මං ආයේ කිසිම දවසක චිත්‍ර අඳින්නේ නෑ කියලා හිතාගත්තා. මේ වගේ සියුම් දේවල් පවා විනාශ කර දමලා තියෙන විදිය දැක්කට පස්සේ මං මගෙන්ම විමසුවේ මෙතනින් පස්සේ කරන්නේ මොනවද ? කියලයි.”
බෞද්ධාගමිකයෙකු වී උපන් බිමේ වසර තුනක් පුරා චාරිකාවේ
අවසානයේදී ජියෑං බුදුදහම වැළඳගෙන වසර තුනක් පුරා චීනයේ සැරිසරන්නට තීරණය කරනවා. සියැසින් දුටු දේවල් ගැන සටහන් තබන්නට පවා ඔහු බියවන්නේ කාගේ හෝ අතට එවැනි ලියැවිල්ලක් පත්වුවහොත් ඒවා වැරදි ලෙස භාවිත කිරීමට පවතින ඉඩකඩ හේතුවෙනුයි.
සිය චාරිකා ගැන සිහිපත් කරන ජියෑං පවසන්නේ, “මගේ දෑසට හසුවුණු නොයෙක් දේ සාහිත්‍යය හරහා හැබෑම හැබෑ අත්දැකීම් විදියට ඉදිරිපත් කරන්න හැකි බව මා වටහාගත්තා වගේම ඉතිහාසය ගැන සටහන් තබන්නටත් මට හැකිවුණා” යන්නයි.
ටිබෙට්හි අගනුවර වූ ලාඕසය වෙත පිවිසෙන ජියෑං දුප්පත්කම හා දේශපාලන පීඩනය මෙන්ම සම්ප්‍රදායන්ට අනුගතව ගෙවූ දිවි පෙවෙත නිසා ජීවිත විනාශ වී ගිය මිනිසුන් සොයායනවා. මේ ගමනේදී දුටු අත්දැකීම් හා සංකල්පනා 1987 දී කෙටිකතා එකතුවක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත්වෙන අතර ඉන් කෙටි කලකට පසු මේ කෙටිකතා පෙළStick Out Your Tongue නමින් ඉංග්‍රීසියට ද පරිවර්තනය වෙනවා. ධනේශ්වර ලිබරල්වාදයට ආවඩන කෘතියක් සේ සලකා මේ කෙටිකතා පෙළ චීනයේදී තහනමට ලක්කරන අතර චීන බලධාරීන් මෙහි සියලු පිටපත් රාජසන්තක කර විනාශ කර දමනවා.
මෙකල හොංකොංහි දිවිගෙවූ ජියෑං Bardo නවකතාව රචනා කරන අතර ටියැනන්මෙන් චතුරස්‍රයේ ඇතිවූ දැවැන්ත විරෝධතාවත් සමග නැවත චීනයට පැමිණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වෙනුවෙන් නොනවතින අරගලය පටන් ගන්නවා. බීජිංහි හිඳිමින් දේශපාලනය හාස්‍යයට ලක්කරමින් The Noodle Maker කෘතිය රචනා කරන ඔහු හොංකොංහි කලා සඟරාවක් වූ Wen Yi Bao සංස්කාරක ලෙස ද කටයුතු කරනවා. New Era ප්‍රකාශන සමාගම මෙන්ම Trends සාහිත්‍ය ජර්නලය මගින් චීනයේදී තහනමට ලක්වූ කෘතීන් ජියෑංගේ දායකත්වයෙන් ප්‍රකාශයට පත්වෙනවා. හොංකොං – චීනයට භාරදීමත් සමග 1997දී ජර්මනියේ Ruhr සරසවියේ චීන සාහිත්‍යය ඉගැන්වීමට යන ජියෑං ටියැනන්මෙන් චතුරස්‍රයේ ඇතිවූ දැවැන්ත විරෝධතාව, දශක ගණනාවක් පුරා ඇතිවූ දේශපාලන පීඩනය හා ආර්ථික වර්ධනයත් සමග ඇතිවූ නොසන්සුන්කාරී තත්ත්වය ගැන Beijing Coma නවකතාවේදී සටහන් තබන්නට පටන්ගන්නවා.
“සංස්කෘතික විප්ලවය සිද්ධවුණු අවධියට ඇවිත් අපේ අසල්වැසියා වුණු ග්‍රැනී ලී ඔපෙරා කොම්පැණියේ නිදන ශාලාවේ තිබුණු පැත්තට අරගෙන ගිහිං අනික් හැමදෙනාගෙම උණුවතුර බෝතල් ගේන්න කීවා. මේ විදියට එකතු කරපු උණුවතුර බෝතල් 10ක් ග්‍රැනීගේ ඔළුවට හලනවා බලාගෙන ඉන්න අපිට සිද්ධවුණා” Beijing Coma ඇසූ දුටු දෑ ගැන සටහන් තබන්නේ එලෙසිනි.
නැවත චීනයට පැමිණ 2008 වසරේදී මේ කෘතිය ප්‍රකාශයට පත්කරන අතර Index on Censorship T.R. Fyvel Book (2009) සම්මානය දිනාගන්නවා. එමෙන්ම, 1980 දශකයේදී චීනය පුරා සැරිසැරූ අත්දැකීම් පදනම් කරගනිමින් ලන්ඩනයේ හිඳිමින් Red Dust නවකතාව 1999 දී රචනා කරන ජියෑං මේ උදෙසා Thomas Cook Travel Book (2002) සම්මානය හිමිකරගන්නවා.
එක පවුලකට – එක දරුවෙක් ද ? – The Dark Road පර්ය්‍ෙෂණයක ප්‍රතිඵලයක් කෘතියකට
The Dark Road (2013) කෘතිය වෙනුවෙන් පර්යේෂණයේ නියැලීමට 2008 – 2009 කාලයේදී චීනයේ පිහිටි අතිදුෂ්කර පෙදෙස් සොයායන්නේ එක පවුලකට එක දරුවෙක් යන චීන රජයේ ප්‍රතිපත්තියෙන් පීඩාවට ලක්වූ මිනිසුන්ගේ අත්දැකීම් බෙදාහදාගැනීමටයි. මේ කෘතියෙන් එක් පවුලකට එක් දරුවෙක් යන සංකල්පය විවේචනය කරන ඔහු යැන්ට්සි ගග අද්දර දිවි ගෙවූ ගොවි පවුල් මේ පර්යේෂණයට පදනම් කරගන්නවා.
විශේෂයෙන්ම මෙහිදී ජියෑංගේ අවධානයට ලක්වන්නේ මේ ප්‍රතිපත්තියෙන් පීඩාවට පත්වූ කාන්තාවන්. මෙහි නිරූපණය වන මෙයිලි නම් කාන්තාව දෙවන වරටත් ගැබ් ගන්නා අතර කොන්පියුසියස් භක්තිකයෙකු වූ ඇගේ ස්වාමි පුරුෂයා වූ කොන්සි සිය දෙවන දරුවාට වාසගම ලබාදීමට පවා සූදානම් වන්නේ නැහැ.
පවුල් සැලසුම් නිළධාරීන්ගෙන් බේරීමට හොර රහසේම ගමෙන් පලායෑමේ වුවමනාව මේ යුවළට මතුවෙන අතර අපූර්ව අත්දැකීම් ඇසුරින් රචනා වී ඇති මෙම කෘතිය තුළ කළලය වසර 5 ක් පුරාවට කුසේ තිබෙන බව නිරූපණය කර තිබෙනවා. රජයේ අනුග්‍රහයෙන් දියත් වූ නොයෙක් විද කුරිරුකම්වලට මුහුණදෙමින් වසර 9 ක් පුරාවට මෙයිලි හා කොන්සි ගමන් කරනවා.
“පොතක් ලියන්න කලින් මට ඇවිදින්න ඕන. මගේ කෘතියේ ලියන්න යන තැන් ගැන හොයාබලන්න යන්න ඕන, මේ පොත ලියන්න කලින් මං ගොඩක් දුර ඇවිද්දා. එක පවුලකට – එක දරුවෙක් කියන සංකල්පයට එරෙහිව දියත් වුණු උද්ඝෝෂණ 2007 දී නතර වුණා. කොහොම වුණත්, එක් දරුවෙක් පමණක් නොහදා දරුවෝ කීපදෙනෙක් හදාවඩාගන්න කැමති වුණු බලධාරීන්ගේ පාලනයෙන් මිදිලා පලා ගිය පිරිස් හොයාගෙන ගියා. දරුවෝ ලැබෙන්න හිටපු කාන්තාවෝ සමග මං කතාබහ කළා වගේම කවදාවත් නොහිතපු අන්දමේ අත්දැකීම් ගැන ඔවුන්ගෙන් දැනගත්තා. නිළ නොවන මට්ටමින් පවත්වාගෙන ගියපු මාතෘ සායනවලට ගියත් ඒවායේ කිසිම ගබ්සාවක් සිදුනොවෙන බවත් දැකගන්න හැකිවුණා.”
“ජෝර්ජ් ඕවෙල් ජීවත් වුණානම් චීනයට අත්වෙලා තිබෙන මේ ඉරණම ගැන කම්පා වේවි” පිටුවහල් කළ ලේඛකයා
චීන කොමියුනිස්ට් පාලනය දිගින් දිගටම විවේචනය කරන ජියෑංගේ නිර්මාණ තුළින් අවධානයට ලක්වන්නේ චීනය තුළ කතාබහ කිරීමට තහනම් කර තිබූ තේමාවන්. භාෂණයේ හා ප්‍රකාශනයේ නිදහස, සිරගත කර සිටින චීන ලේඛකයන් හා අනෙක් දේශපාලන සිරකරුවන් මුදාහරින්නට යැයි රජයට කළ බලපෑම නිසා ජියෑංගේ කෘතීන් වසර 25 ක් පුරා චීනයේදී තහනම් කිරීමට නියම කළ අතර යළි කිසිදිනක සිය උපන්බිමේ ස්ථිරව පදිංචි වීමට නොහැකි වන පරිදි ජියෑං 2011 දී පිටුවහල් කළා. පසුකලෙක, මේ සිදුවීමෙන් වසර 6 ක් ගතවු තැන නැවත සිය රටට පැමිණෙන්නට ඔහුට අවස්ථාව හිමිවූ අතර පවුලේ අය හා හිතමිතුරන් සමග ඇසුර පවත්වාගන්නට ද අවකාශ හිමිවුණා මේ වනවිට වසර 17 ක් පුරාවට ඔහු එක්සත් ජනපදයේ දිවිගෙවනවා.
ජියෑං රචනා කළ නවතම කෘතිය China Dream (2018). ෂී ජින්පින්ගේ දේශපාලන හා ආර්ථික දැක්ම හාස්‍යයට ලක්කරමින් ලියැවී තිබෙන මේ කෘතිය තුළ දූෂිත පාලකයෙකුගේ මතකයන්වලින් ඔහුවම වියරු වට්ටන ආකාරය ගැන සනිටුහන් වී තිබෙනවා. ෂී ජින් පින් China Dream යන වදන මුලින්ම භාවිත කරන්නේ ඔහු කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ ලේකම්ධුරයට 2012 වසරේදී පත්වූ අවස්ථාවේදී. කෘතියේ නම ගැන විස්තර කරන ජියෑං පවසන්නේ, “මට වුවමනා වුණේ පොතේ තියෙන දේ එක වචනෙකට කෙටි කරලා සරලව වගේම පැහැදිලිව කියන්නයි” යන්නයි. කෙසේවුවත්, මේ කෘතියට ප්‍රතිචාර දක්වන චීන බලධාරීන් කෘතිය ගැන අන්තර්ජාලයේ සොයාබැලීමට ඇති ප්‍රධාන වචන පවා තහනමට ලක්කර තිබෙනවා. ‘විනී ද පූහ්‘ යන වදන පවා චීනයේ තහනම් කර තිබෙන්නේ ෂී ජින් පින්ගේ මුහුණ මේ හා සමාන බව පවසමින් හාස්‍යයට ලක්කරන බැවිනුයි.
කෙසේවුවත්, 15 හැවිරිදි වියේ පසුවන ජියෑංගේ එකමු පුතු මේ වනවිට ෂැඔලින් පරපුරෙන් පැවත එන සටන් ශිල්ප ඉගෙනගැනීමට චීනයට යවා ඇති අතර මේ මාසයේදී පැවැත්වෙන හොංකොං සාහිත්‍ය උළෙලට ගොස් China Dream කෘතිය ගැන අත්දැකීම් බෙදාහදාගැනීමට ද සැලසුම් කර තිබෙනවා. “මං බයෙන් ජීවත්වෙන්න අකමැතියි. සත්‍යය නොසලකා හරින්න තියෙන එකම විසඳුම ආධිපත්‍යය පැතිරවීමයි. ට්‍රම්ප්ගේ නැගිටීමෙන් පවා පෙන්වන්නේ ඒ බවයි. අපි මානුෂීයත්වය වගේම නිදහසත් ආරක්ෂා කරන්න නම් බොහොම සුපරීක්ෂාවෙන් ජීවත් වෙන්න ඕන. මේ දේවල්වලට පීඩන එල්ලවීම වැඩිවෙන තරමට අපි තව තවත් දැවැන්තයින් බවට පත්වෙන්න ඕන. අනිවාර්යයෙන්ම ලේඛකයා නිර්භීත විය යුතුයි”
China Dreamහි අවධානයට ලක්වෙන චීනය ගැන ඔහු පවසන්නේ,
“අද චීනේ දැඩි අන්තවාදී බවට පත්වෙලා. අද ජෝර්ජ් ඕවෙල් ජීවත් වුණා නම් චීනයට අත්වී තිබෙන මේ ඉරණම ඔහුට පවා විශ්වාස කරන්න නොහැකි වේවි. අද චීනේ සිද්ධ වෙන කිසිදෙයක් මිනිස්සුන්ට දැනගන්න ලැබෙන්නේ නැහැ. මින් පෙර නොවූ විරූ දේවල් බවට ඒ සිද්ධි පත්වෙලා තියෙනවා.
චීනය විතරක් නෙමෙයි අද මුළු ලෝකයම අනාරක්ෂිතයි. ජමාල් කෂොගීට වුණේ මොකක්ද බලන්න, විනාඩි 7ක් වගේ කෙටි කාලයක් ඇතුළත ශිෂ්ටත්වයට වඩා ම්ලේච්ඡකම රජවුණා. අද චීනේ හැමදිනයක් පාසාම සිද්ධවෙන්නේ මේකයි. 1989 දී ටියැනන්මන් චතුරස්‍රයේදී සිද්ධ වුණු දේ නිකං අමතක කරලා දාන්න පුළුවන්ද ?. අද චීන ආර්ථිකය පුළුල් වෙද්දි හිතෙන කාරණේ තමයි මේක බටහිර විදියටම වර්ධනය වුණත් ඒක දැඩි විනාශයක් ඇතිකරවන තත්ත්වයට පත්වේවි යන්න. චීනය සෞභාග්‍යයේ කිරුළ පැළඳගත්තත් එය අන් කවරදාකවත් නොතිබුණු අන්දමේ කුරිරු තත්ත්වයකට පත්වේවි. අන්තගාමී ඒකාධිපතිවාදය වගේම අන්තවාදී ප්‍රාග්ධනවාදයේ කුඩුකේඩුකම්වලින් පිරුණු මේ සහසම්බන්ධය ලෝකේ අනෙක් රටවලටත් එන්නත් කරලා තියෙනවා“ යන්නයි.■
■ වින්ධ්‍යා ගම්ලත්
