වසර 2023 දී විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයට අදාළව මෙරට ආරම්භ කරන ලද ප්‍රතිසංස්කරණ සමාලෝචනය කිරීම නව රජය විසින් දැනටමත් ආරම්භ කර තිබේ. මෙරට විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයේ කාර්යක්ෂමතාව කෙරෙහි බලපාන මූලික කරුණු මොනවාද? විදුලිබල ක්ෂේත්‍රය සම්බන්ධ තත්කාලීන ප්‍රතිසංස්කරණවල අරමුණු මොනවාද? සහ එකී ප්‍රතිසංස්කරණ නව රජයේ ප්‍රතිපත්ති රාමුවට අනුකූල වන පරිදි වෙනස්කම්වලට භාජනය කළ යුතු වන්නේද? යන්න විමසා බැලීම අතිශය වැදගත් වේ.
ආයතනික ව්‍යුහය සහ කාර්ය සාධනය
මෙරට විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයේ සැලකියයුතු ඒකාධිකාරයක් රාජ්‍ය හිමිකාරීත්වයක් සහිත ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය (ලං.වි.ම) විසින් උසුලන අතර එයට පුද්ගලික අංශය ද දායක වේ (විශේෂයෙන් මෙයට කුඩා ජලවිදුලි, සුළං සහ සූර්ය බලාගාර වැනි පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රභවයන් ඇතූළත් වේ). මීට අමතරව, ලං.වි.මට සැලකිය යුතු හිමිකාරීත්වයක් සහිත තවත් ආයතන යුගලයක් වන ලංකා විදුලි පෞද්ගලික සමාගම සහ ලංකා ට්‍රාන්ස්ෆෝමර්ස් ලිමිටඩ් (එල්.ටී.එල්) යන සමාගම් මෙරට විදුලි සැපයීමේ ක්‍රියාවලියට සැලකිය යුතු දායකත්වයක් ලබා දෙයි. එකී සමාගම් පිළිවෙළින් විදුලිය බෙදා හැරීමේ සහ උත්පාදනය කිරීමෙහි නිරත වෙමින් සිටී. ලං.වි.මට අයත් නොවන විදුලි උත්පාදන සමාගම් දිගුකාලීන බලශක්ති මිලදී ගැනීමේ ගිවිසුම් අනුව ලං.වි.ම වෙත ගිවිසුම්ගත මිලකට විදුලිය අලෙවි කරනු ලබයි. තවද, අනෙකුත් විදුලි උත්පාදන ආයතන වෙතින් විදුලිය මිලදී ගැනීමේ තනි ගැනුම්කරු ලෙස ලං.වි.ම ක්‍රියාත්මක වේ. ඒ අනුව, විදුලිය උත්පාදනයේ 50% කට වඩා වැඩි දායකත්වයක් සමඟින් දිවයින පුරා විදුලිය සම්ප්‍රේෂණය කිරීමේ සහ බෙදාහැරීමේ ඒකාධිකාරය (ලංකා විදුලි පෞද්ගලික සමාගම විසින් විදුලිය සපයනු ලබන නාගරික ප්‍රදේශ හැරුණු විට) දරනු ලබන්නේ ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය විසිනි.
වසර ගණනක් මුළුල්ලේ ලං.වි.ම විසින් දරන ලද අඛණ්ඩ ප්‍රයත්නයන්හි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මෙරට නිවාසවලින් 100% වෙත විදුලිය ලබා දීමට ශ්‍රී ලංකාව සමත් වී ඇති අතර, ඒ අනුව කාලසටහනකට අනුව ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල විදුලි කප්පාදුව පුරුද්දක් කොට ගෙන ඇති අප අසල්වාසී දකුණු ආසියාතික රටවලට සාපේක්ෂව සාධාරණ මෙන්ම විශ්වසනීයත්වයකින් යුතුව විදුලිය සැපයීමට අපට හැකිව තිබේ. තවද, ශ්‍රී ලංකාව සිය විදුලි අවශ්‍යතාවෙන් 50%ක් පමණ ජල, සුළං සහ සූර්ය බලශක්තියෙන් සමන්විත පොසිල ඉන්ධන නොවන ප්‍රභවයන් වෙතින් සපුරාගනු ලබන අතර, එය පෙන්වා දිය හැක්කේ ඉතා ප්‍රශස්ත අගයක් වශයෙනි. විදුලි සොරකම, ගණනය නොවන විදුලි සම්බන්ධතා මෙන්ම තාක්ෂණික දෝෂයන් හේතුවෙන් බෙදාහැරීමේදී සිදුවන විදුලිය අපතේයාම් පවතින්නේද වඩාත් සංවර්ධිත රටවලට සමාන අගයක ය. කෙසේ වෙතත්, මෙරට විදුලි පිරිවැය අනෙකුත් රටවලට සාපේක්ෂව ඉහළ අගයක් ගනු ලබන අතර, මෙය දිළිඳු ජනතාවට දැරිය හැකි මිලකට විදුලිය ලබා දීමට මෙන්ම ගෝලීය වෙළඳපොළ තුළ ශ්‍රී ලාංකේය කර්මාන්තයන්හී තරගකාරිත්වය පවත්වාගෙන යාම කෙරෙහි ගැටලුකාරී ලෙස බලපා තිබේ.
ශ්‍රී ලංකා විදුලිබල අංශයේ යටිබිම්ගත ගැටලු
අධික විදුලි මිල සම්බන්ධ යටිබිම්ගත ගැටලු බහු මුහුණුවරක් ගනු ලැබූවද, විදුලිය නිෂ්පාදනයෙන් 50% ක් පමණ ආනයනික ෆොසිල ඉන්ධන සහ ගල් අඟු‍රු වැනි ෆොසිලමය ප්‍රභවයන් මත රඳා පැවතීම මෙහි ප්‍රධාන සාධකය ලෙස පෙන්වා දිය හැකිය. ඒ අනුව 2023 වසර වන විට ෆොසිල ඉන්ධන මත පදනම් වූ (එනම් ප්‍රධාන වශයෙන් දැවි තෙල්) මඟින් නිෂ්පාදිත විදුලිය කිලෝ වොට් පැය 1ක ඒකකයක් සඳහා වන පිරිවැය රු. 50 සිට රු. 115 අතර ද, ගල්අඟු‍රු මඟින් නිපදවනු ලබන එවැනිම විදුලි ඒකකයක පිරිවැය රු. 31ක් පමණ ද විය. පුද්ගලික අංශය සතු කුඩා ජල, සුළං සහ සූර්ය විදුලි ව්‍යාපෘති වෙතින් ලබාගන්නා කිලෝ වොට් පැය 1ක විදුලිය ඒකකයක් සඳහා සාමාන්‍ය පිරිවැය රු. 20ක් පමණ වුවද, ඉහළ වෙළඳපොළ පොලී අනුපාත මෙන්ම නිතර විචලනය වන විනිමය අනුපාත හේතුවෙන් මෑත කාලයේ දී ඉහළ මිල ගණන්වලට (එනම් කිලෝ වොට් පැය 1ක විදුලිය ඒකකයක් සඳහා රු. 37ක්) වැනි අගයක් යටතේ විදුලිය මිල දී ගැනීමට ගිවිසුම්ගතවූ අවස්ථාවන් පවා දක්නට ලැබිණි. කෙසේ වෙතත් පසුව මෙම මිල ගණන් පහළ දමනු ලැබීය. මෙරට අඩුම විදුලි නිෂ්පාදන පිරිවැය ලං.වි.මට අයත් ප්‍රධාන ජලවිදුලි බලාගාර ආශ්‍රිතව වාර්තා වන අතර එම අගය කිලෝ වොට් පැය 1ක විදුලිය ඒකකයක් සඳහා රු. 5 කි. ලං.වි.ම මෑතකාලීන ගාස්තු සටහනට අනුව සාමාන්‍ය ජනන වියදම කිලෝ වොට් පැය 1ක විදුලිය ඒකකයක් සඳහා රු. 24ක් වන අතර, එය විදුලි ඒකකයක් සඳහා වන සමස්ත සාමාන්‍ය පිරිවැයෙන් එනම්, කිලෝ වොට් පැය 1ක විදුලිය ඒකකයක් සඳහා වන රු. 31ක මුදලින් 80%ක ප්‍රතිශතයකි.
මීට අමතරව, විදුලිය සඳහා වන අධික පිරිවැයට දායක වන තවත් ආයතනික ගැටලු කිහිපයක් පවතී. විදුලි ජනනය හා සම්බන්ධ නිශ්චිත ප්‍රසම්පාදන රෙගුලාසි / මාර්ගෝපදේශ හඳුන්වාදීමට අසමත් වීම, නව විදුලි උත්පාදන ව්‍යාපෘතීන්හි විනිවිදභාවය සහ පාරදෘශ්‍යභාවය ආරක්ෂා නොවීමට හේතුවී ඇති අතර, ව්‍යාපෘති යෝජකයා විසින් සිය කැමැත්තෙන් ඉදිරිපත් කරන ව්‍යාපෘති යෝජනා (මබිදකසජසඑැා චරදචදි්කි) මත පදනම්ව වියදම් අධික ව්‍යාපෘති සිදු කිරීමට රජයන් ගිවිසුම්ගත වීම මෙහිදී සිදුවන්නකි. මීට අමතරව, නව සම්ප්‍රේෂණ ධාරිතාව සඳහා පුද්ගලික අංශයේ ආයෝජන සීමා කර ඇති අතර මෙය පුනර්ජනනීය බලශක්තිය ප්‍රධාන විදුලිබල පද්ධතියට අවශෝෂණය කරගැනීමට බාධාවක් බවට පත්ව තිබේ. බෙදාහැරීමේ ජාලයට සම්බන්ධ මෙගාවොට් 10 ට අඩු පුනර්ජනනීය බලශක්ති බලාගාර සම්බන්ධ පරිපාලනය ලං.වි.ම පද්ධති පාලන මධ්‍යස්ථානයෙන් ඉවත් කොට ඇති අතර, මෙය පුනර්ජනනීය බලශක්තියේ දායකත්වය පුරෝකථනය කළ නොහැකි වීම යන ගැටලු‍ව සමඟ සමපාත වෙමින් පුනර්ජනනීය බලශක්තිය ඉහළ අගයකින් ප්‍රධාන බලශක්ති පද්ධතියට එක්කාසු කිරීම දුෂ්කර කාර්යයක් බවට පත් කොට තිබේ. පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රභවයන් ප්‍රධාන විදුලි පද්ධතියට අවශෝෂණය කිරීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය මෙවලම් සහ තාක්ෂණික පියවරයන් වන ස්මාර්ට් මීටර සවි කිරීම, විදුලි සැපයුමට සාපේක්ෂව ඉල්ලු‍ම විචල්‍ය කිරීම, බලශක්තිය ගබඩා කිරීමේ විසඳුම් (උදා, විදුලි වාහන සහ විදුලි බැටරි වැනි) ඩිජිටල් උපයෝගිතා සේවාවන් දියත් කිරීමට ලං.වි.ම තවමත් කටයුතු කර නැත.
පුනර්ජනනීය බලශක්ති පද්ධතීන් ඒකාබද්ධ කිරීමට අදාළව බලශක්ති පද්ධති මෙහෙයවීම, බලශක්ති පද්ධති ආකෘති නිර්මාණය සහ විශ්ලේෂණය සම්බන්ධයෙන් දක්ෂතා ඇති විදුලි ඉංජිනේරුවරුන් සඳහා ඉහළ ගෝලීය ඉල්ලු‍මක් පවතී. පසුගිය වසර 10 තුළ පුනර්ජනනීය බලශක්තිය සක්‍රිය කරන තාක්ෂණයන්හි වේගවත් සංවර්ධනය මෙයට හේතු වී ඇති අතර, ඕස්ටේ්‍රලියාව, කැනඩාව, එක්සත් රාජධානිය සහ අයර්ලන්තය යන රටවල බලශක්ති පද්ධතීන් පුනර්ජනනීය බලශක්තිය හා ඒකාබද්ධ කිරීමට එකී රජයන් සතු අභිලාෂයන් ද මෙයට හේතු වී තිබේ. උසස්වීම් සහ දීමනාවන් හුදු ජ්‍යෙෂ්ඨත්වය මත පමණක් පදනම් වීම සහ පාර්ශ්වීය ප්‍රවේශය සඳහා බාධාවන් ස්ථාපනය කර පැවතීම වැනි ලං.වි.ම විසින් අනුගමනය කරන ගතානුගතික මෙන්ම නිලධාරිවාදී මානව සම්පත් භාවිතයන් නවීන බලශක්ති පද්ධතියක් ක්‍රියාත්මක කිරීම පිණිස අවශ්‍ය කුසලතා පූර්ණ ඉංජිනේරුවරුන් රඳවා ගැනීමට සහ ආකර්ෂණය කර ගැනීමට හිතකර වන්නේ නැත. පසුගිය දෙවසර තුළ ඉහළ දක්ෂතා ඇති තරුණ ඉංජිනේරුවරුන් 200කට ආසන්න පිරිසක් බුද්ධිගලනය හේතුවෙන් ලං.වි.මට අහිමි වී ඇති අතර මේ හේතුවෙන් ඇතැම් විශේෂඥ ශාඛාවන්හි පුරප්පාඩු පිරවීමට නොහැකි වී තිබේ.
තවද, කාර්යසාධනය මත පදනම් වූ කළමනාකරණ සංස්කෘතියක් නොමැති වීම සහ ක්‍රියාකාරී මට්ටමින් වගවීම ස්ථාපනය කිරීමට අසමත් වීම නාස්තිය සහ අකාර්යක්ෂමතාව ඉහළ යාමට හේතුවී තිබේ. තවද, විදුලි බලය උත්පාදනය, සම්ප්‍රේෂණය සහ බෙදාහැරීමේ යෙදී සිටින ලං.වි.මට අයත් විවිධ ඒකක අතර විනිවිදභාවයෙන් යුත් ගිවිසුමික සබඳතාවක් ගොඩනැඟීමට අසමත් වීම මත ලං.වි.මට අයත් විවිධ බලපත්‍රලාභී සමාගම් ශ්‍රී ලංකා මහජන උපයෝගිතා කොමිෂන් සභාව මගින් ඵලදායී ලෙස නියාමනය කිරීම දුෂ්කර කාර්යයක් බවට පත්ව තිබේ. ගාස්තු නිර්ණය කිරීමේ දී පවතින මතභේද සහ ප්‍රමාදයන් මෙන්ම ගාස්තු සැකසීමට අදාළව කිසිඳු පාරදෘශ්‍යභාවයක් නොමැති වීම මෙයට සාක්ෂි සපයයි.
ප්‍රතිසංස්කරණයන්හි අපේක්ෂිත අරමුණු සහ මූලිකාංග
මෙරට විදුලිබල ක්ෂේත්‍රය තුළ පවතින යටිබිම්ගත ගැටලු විසඳීමට මෙන්ම විදුලිබල ක්ෂේත්‍රය අත් කර ගනු ලබන තාක්ෂණික ජයග්‍රහණවල ප්‍රතිලාභ ශ්‍රී ලංකාවේ විදුලිබල ක්ෂේත්‍රය වෙත කැඳවාගැනීමේ අරමුණ ඇතිව වත්මන් විදුලිබල ප්‍රතිසංස්කරණ සැලසුම් කොට තිබේ. 2024 විදුලිබල පනත නවීන බලශක්ති පද්ධතියක් ස්ථාපනය කිරීමට අවශ්‍ය නීතිමය රාමුව ස්ථාපිත කරන අතර පනත යටතේ ඉදිරියේ දී නිකුත් කෙරෙන රෙගුලාසි රාශියක් හරහා තව දුරටත් නියාමන ප්‍රතිසංස්කරණ හඳුන්වා දීමට නියමිතය. මෙහි දී නව රජය විදුලිබල ක්ෂේත්‍රය සම්බන්ධ ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ මහජන අදහස් විමසීම හරහා එය වඩාත් අන්තර්කරණ ක්‍රියාවලියක් ලෙස ඉදිරියට රැගෙන යාමට අදහස් කරන බව සඳහන් කිරීම පෙන්වා දිය හැක්කේ සතුටුදායක කරුණක් වශයෙනි.
මෙවන් සන්දර්භයක් තුළ විදුලි මිල අවම වීම සහ සේවාවන්ගේ ගුණාත්මකභාවය ඉහළ යාම මෙන්ම පුනර්ජනනීය බලශක්ති සංවර්ධනයට පහසුකම් සැලසීම ඔස්සේ රටේ බලශක්ති ස්වාධීනත්වය සහතික කිරීම යන සියල්ලෙහි සමස්ත ප්‍රතිලාභ ප්‍රමුඛතාව රටට සහ පාරිභෝගික ජනතාවට ලබා දීමට කටයුතු කළ යුතු අතර, පවතින තත්ත්වය එලෙසම පවත්වාගෙන යාමට උනන්දුවන ලං.වි.ම වෘත්තීය සමිතිවල පටු පරමාර්ථයන්ට මෙහිදී ප්‍රමුඛතාව හිමි නොවිය යුතුය. මෙම පනත මගින් විදුලිබල මණ්ඩලය ඉවත් කර විදුලි උත්පාදනය, පද්ධති ක්‍රියා කරවීම, සම්ප්‍රේෂණය සහ බෙදාහැරීම සඳහා වගකීම සහිත 100% රජය සතු ආයතන වෙන වෙනම පිහිටුවීමට කටයුතු කරයි. මෙම කිසිදු ආයතනයක් පෞද්ගලීකරණය කිරීමට හෝ ඉවත් කිරීමට රජයට බල නොකෙරෙන අතර රජයට අවශ්‍ය වන්නේ නම් සියලු‍ම ලං.වි.ම අනුප්‍රාප්තික ආයතනවල 100%ක අයිතිය තම හිමිකාරීත්වය යටතේ රඳවා තබා ගත හැකිය. පනත මඟින් විදුලිබල මණ්ඩලය පෞද්ගලීකරණය කරන බවට වන චෝදනාවන් පදනම් විරහිත කරමින් ජල විදුලි බලාගාර හිමි උත්පාදන සමාගම සහ ජාතික පද්ධති ක්‍රියාකරු (භ ී ධ) හි හිමිකම 100% රජය සතු විය යුතු බවට පනත මඟින් දක්වන අතර විදුලි සම්ප්‍රේෂණ සමාගමෙහි අවම වශයෙන් 50%ක අයිතිය රජයට හිමි විය යුතුය.
මෙම නව ආයතන කාර්ය සාධනය පදනම් කරගත් කළමනාකරණ පිළිවෙත් අනුගමනය කිරීමට නියමිත අතර ඉහළ දක්ෂතා සහිත සේවකයන් රඳවා ගැනීම සඳහා මූල්‍ය දීමනා වැඩි කිරීමට අපේක්ෂා කෙරේ. කෙසේ වෙතත්, දැනට සිටින ලං.වි.ම සේවකයින්ගේ වැටුප් සහ අනෙකුත් ප්‍රතිලාභ ඔවුන්ට දැනට හිමිවන ප්‍රමාණවලට වඩා අඩු නොවන බවට පනත සහතික කරයි. විදුලිබල මණ්ඩලයේ දැනට සිටින සේවකයන්ගේ විශ්‍රාම වැටුප් සහ අනෙකුත් පර්යන්ත ප්‍රතිලාභ ද පනත මගින් සහතික කරයි. යෝජිත විදුලිබල ව්‍යුහයේ ආයතනික අංශයෙහි හදවත ලෙස ජාතික පද්ධති ක්‍රියාකරු කටයුතු කරනු ඇති අතර නවීන විදුලිබල පද්ධතිය තුළ විදුලිය උත්පාදනය, සම්ප්‍රේෂණය සහ බලශක්තිය ගබඩා කිරීමට අදාළව සැලසුම් කිරීම, පද්ධතියේ තත්කාලීන ක්‍රියාකාරිත්වය පාලනය කිරීම සහ ප්‍රසම්පාදනය හෝ කොන්ත්‍රාත් කටයුතු සිදු කිරීම සම්බන්ධයෙන් වගකිව යුතුය. උත්පාදන බලපත්‍ර සහ විදුලි අලෙවියේ සිට බෙදාහැරීමේ බලපත්‍ර දක්වා විදුලි මිලදී ගැනීම් සම්බන්ධ මූල්‍ය කටයුතු වාර්තා කිරීම සඳහා තොග සැපයුම් ගනුදෙනු ගිණුම පවත්වාගෙන යාමට ජාතික පද්ධති ක්‍රියාකරු කටයුතු කළ යුතුය. පෞද්ගලික ආයෝජකයින් සමඟ ලං.වි.ම විසින් අත්සන් කරන ලද සියලු‍ම විදුලිය මිලදී ගැනීමේ ගිවිසුම් සමාන නියමයන් සහ කොන්දේසි යටතේ ජාතික පද්ධති ක්‍රියාකරු වෙත පවරනු ලබයි. ආංශික ආයතන අතර සිදුවන ගනුදෙනුවලට අදාළ මිල ගණන් විනිවිදභාවයෙන් යුත් ක්‍රියාවලීන් සහ වෙළඳපළ පදනම් කරගත් මිල ගණන් විමසීම් හරහා තීරණය කරනු ඇති අතර එය මහජන උපයෝගීතා කොමිෂන් සභාවෙහි අනුමැතියට යටත් විය යුතුය.
විදුලිය උත්පාදනය සහ සම්ප්‍රේෂණ ධාරිතාව සම්බන්ධ දිගුකාලීන බලශක්ති සංවර්ධන සැලැස්ම ජාතික පද්ධති ක්‍රියාකරු විසින් සම්පාදනය කළ යුතු අතර එය මහජන උපයෝගීතා කොමිෂන් සභාව විසින් සමාලෝචනය කිරීමෙන් සහ පාර්ශ්වකරුවන්ගේ උපදේශනයට යොමු කිරීමෙන් අනතුරුව රජය විසින් අනුමත කරනු ලැබේ. තවද, ජාතික පද්ධති ක්‍රියාකරු ඒ මොහොතේ සහ ඉදිරි දිනයේ දී බලාගාරවල විදුලිය සම්පාදනය පිළිබඳ තොරතුරු පවත්වාගෙන යා යුතු අතර අවම පිරිවැයකින් තත්කාලීන ඉල්ලු‍ම සහ සැපයුම් ශේෂය පවත්වාගෙන යාම මෙමඟින් අපේක්ෂා කෙරේ. මෙහි දී පසු දිනට අදාළ කටයුතු කාලසටහන්ගත කිරීම පිණිස බලපත්‍රලාභී සූර්ය විදුලි බලාගාර විසින් පසු දිනට අදාළ උත්පාදන හැකියාව සහ එදිනට පුරෝකථනය කරනු ලබන ශුද්ධ විදුලි සැපයුම සම්බන්ධව ජාතික පද්ධති ක්‍රියාකරු යාවත්කාලීන කළ යුතුය. වර්තමානයේ ලං.වි.ම විසින් බලාගාර මඟින් උත්පාදිත විදුලිය මිල දී ගැනීමේදී විනිවිදභාවයක් නොමැති බවට වන චෝදනාවන්ට මෙතුළින් විසඳුමක් හිමිවනු ඇත.
විනිවිදභාවයෙන් යුත් සහ තරඟකාරී කාර්ය පටිපාටින් හරහා පමණක් නව විදුලිය මිල දී ගැනීම් සිදු කළ යුතු බව පනතේ විශේෂයෙන් සඳහන් වේ. ව්‍යාපෘති යෝජකයා විසින් සිය කැමැත්තෙන් ඉදිරිපත් කරන ව්‍යාපෘති යෝජනා හෝ ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලියකින් තොරව ඊනියා රජයන් දෙකක් අතර ඇතිකරගන්නා ගිවිසුම් මත විදුලිය මිල දී ගැනීම එමඟින් තහනම් කර තිබේ. මෙයට ඇති එකම ව්‍යතිරේකය වන්නේ මෙගා වොට් 10ට අඩු ජාතික විදුලිබල පද්ධතියට එක් කරනු ලබන පුනර්ජනනීය බලශක්ති ව්‍යාපෘතීන් මඟින් විදුලිය මිල දී ගැනීමේ දී පමණි. ඉදිරි කාලයේ දී ප්‍රසම්පාදන රෙගුලාසි ක්‍රියාත්මක වීමෙන් අනතුරුව නියාමනය මගින් මෙම ධාරිතාව සම්බන්ධ සීමාවන් තවදුරටත් අඩු කළ හැකිය. ඒ අනුව, ඉහත සියලු වගකීම්වලින් ජාතික පද්ධති ක්‍රියාකරු දැඩි ලෙස බැඳීමට ලක්වන අතර අනාගතයේ දී උත්පාදනය වන විදුලිය නිසි ගාස්තුවක් යටතේ පමණක් මිල දී ගැනීමට ගිවිසුම්ගත වනු ඇති බවට සහතික වේ.
පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රභවයන් ඒකාබද්ධ කිරීම සඳහා අවශ්‍ය ආයෝජන සොයා ගැනීමේ අරමුණ මත පෞද්ගලික අංශය ලවා ඇතැම් නව සම්ප්‍රේෂණ මාර්ග සහ උපපොළවල් ඉදිකරවා ගැනීමටත් පනත මඟින් රජයට ඉඩ ලබා දෙන අතර එකී නව සම්ප්‍රේෂණ වත්කම්වල හිමිකාරිත්වය රඳවා ගැනීමට අදාළ පෞද්ගලික ආයෝජකයින්ට හැකියාව ලබා දී තිබේ. තරගකාරී ක්‍රියාවලියක් හරහා මෙකී සම්ප්‍රේෂණ ආයෝජකයින් තෝරා ගනු ලබන අතර ඔවුන්ට ඒ සඳහා අතිරේක සම්ප්‍රේෂණ බලපත්‍රයක් නිකුත් කරනු ලැබේ. පෞද්ගලික අංශය විසින් ඉදිකරන ලද සම්ප්‍රේෂණ මාර්ග පොදු පරිශීලක පහසුකම් ලෙස ක්‍රියාත්මක විය යුතු ය. මෙහි දී වත්කම්වල අයිතිය ආයෝජකයාට රඳවා ගැනීමට සහ එය නඩත්තු කිරීමට ඉඩ ලබා දෙන අතර සම්ප්‍රේෂණ වත්කම් ඔස්සේ ලබා ගන්නා සේවාවන්ට අදාළව සම්ප්‍රේෂණ ගාස්තුවක් ගෙවීමට කටයුතු කරනු ලැබේ.
මෙම පනත මඟින් තරගකාරී විදුලි වෙළඳපොළක් අදියර වශයෙන් ස්ථාපිත කිරීමට කටයුතු කරයි. මෙහි පළමු පියවර ලෙස, සම්ප්‍රේෂණ සහ බෙදාහැරීමේ ජාලයට විවෘත ප්‍රවේශය ලබා දෙන අතර, ඒ අනුව විශාල පාරිභෝගිකයින්ට විදුලි ප්‍රභවය තෝරා ගැනීමට ඉඩ සලසනු ලබයි. කෙසේ වුවද, පවතින සියලු‍ම උත්පාදන බලාගාර විදුලිය මිල දී ගැනීමේ ගිවිසුම් යටතේ ලං.වි.ම සමඟින් ගිවිසුම්ගතව ඇති බැවින්, මෙතෙක් ගිවිසුම්ගත නොවූ බලාගාර සහ සිය විදුලිය මිල දී ගැනීමේ ගිවිසුම කල් ඉකුත් වූ බලාගාරවලට පමණක් විවෘත ප්‍රවේශ ගනුදෙනුවල නිරත වීමට අවසර දිය හැකිය. එමෙන්ම, මහජන උපයෝගීතා කොමිෂන් සභාවේ අනුමැතියට යටත්ව බෙදාහැරීමේ සමාගම්වලට වහලය මත ඉදිකළ සූර්ය පැනල ඇතුළු බෙදාහැරීමේ ජාල හා සම්බන්ධ පුනර්ජනනීය බලාගාර වෙතින් සෘජුවම විදුලිය මිලදී ගත හැකිය.
පුනර්ජනනීය බලශක්තිය ඇතුළු අනෙකුත් තාක්ෂණයන්හි දියුණුව ඔස්සේ ගොඩනැගෙන ප්‍රතිලාභ උකහා ගත හැකි පරිදි ශ්‍රී ලංකාවේ විදුලිබල ක්ෂේත්‍රය ස්ථානගත කිරීම; ආනයනික පොසිල ඉන්ධන ප්‍රභවයන් මත වන රඳා පැවතීම ක්‍රමිකව ඉවත් කිරීම; සහ ඉහල විනිවිදභාවයක් සහ වගවීමක් පවත්වාගෙන යාම තුළින් ආංශික ආයතනවල මෙහෙයුම් කාර්යක්ෂමතාව වැඩි දියුණු කිරීම ශ්‍රී ලංකාවේ නව විදුලිබල පනතේ අරමුණ ලෙස පෙන්වා දිය හැකිය. ඒ අනුව ඉදිරි වසර 10 තුළ මෙරට බලශක්ති සම්මිශ්‍රණය වෙත පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රභවයන්ගේ දායකත්වය ඉහළ නැන්වීමෙන් බලශක්ති ස්වාධීනත්වය සහ බලශක්ති ආරක්ෂාව වැඩි දියුණු කරන අතරම පොසිල ඉන්ධන මත පදනම් වූ විදුලිය ජාතික විදුලිබල පද්ධතියට එක් කිරීම ක්‍රමිකව අවසන් කිරීමට මෙමඟින් අපේක්ෂා කරයි. අවසාන වශයෙන් පාරිභෝගිකයින්ට දැරිය හැකි මිලකට විදුලිය ලබා දීම සහතික කිරීම මෙහි මුඛ්‍යතම අරමුණයි.
- ආචාර්ය ප්‍රදීප් පෙරේරා
