ජයදේව උයන්ගොඩ
ගිය සතියේ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේ ප්‍රතිඵල, එම මැතිවරණයෙන් ජයගත් ජාතික ජන බලවේගයේ නායකත්වය මෙන්ම, ජාජබයේ විවේචකයන්ද, දේශපාලන එදිරිවාදීන්ද, දේශපාලන නිරීක්‍ෂකයන්ද මවිතයට පත් කළ එකකි. එම මවිතයට හේතුව ජාජබයේ ජයග්‍රහණය ම නොවේ. එම ජයග්‍රහණයේ පරිමාව සහ විශාලත්වය එයට ප්‍රධාන හේතුවයි. කිසිවකුත් අපේක්‍ෂා නොකළ පරිදි සභාගයක් නොව තනි පක්‍ෂයක්, තනි ව්‍යාපාරයක් ලෙස මැතිවරණයට තරග කරමින් පාර්ලිමේන්තුවේ ආසන තුනෙන් දෙකක් ඉක්මවන බහුතරයක් ලබාගැනීම, ලංකාවේ පවත්නා සමානුපාතික මැතිවරණ ක්‍රමය යටතේ දුෂ්කර ඉලක්කයක් වුවත්, එය ජාජබයට ලබාදීමට ලංකාවේ ඡන්දදායකයන් සාමූහිකව ගෙන ඇති තීරණය පිළිබඳව විමසා බැලීම මෙම ලිපියේ අරමුණයි.
එවැනි විමසා බැලීමක් අවශ්‍ය වන ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ ‘තුනෙන්-දෙකේ බලය’ පිළිබඳව දැනට ගොඩ නැගී ඇති නිෂේධනීය කතිකාව පිළිබඳ පසුබිමයි. මැතිවරණ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරය තුළදී මතු කරන ලද එම කතිකාව මැතිවරණ ප්‍රතිඵලවලින් පසුවද නැවත මතුවන්නේ මූලාශ්‍ර දෙකකිනි. පළමුවැන්න පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයෙන් පරාජය වූ සහ එම පරාජයෙන් පීඩා විඳින දේශපාලන පක්‍ෂ, කණ්ඩායම් සහ පුද්ගලයන්ය. ඔවුන්ගෙන් එය මතුවන්නේ, ජනාධිපතිවරණ ව්‍යාපාරයේ සිටම ජාජබය පිළිබඳව ඔවුන් ගොඩ නගා පතුරුවා තිබුණු නිෂේධනීය කතිකාවේ අලුත් සංස්කරණයක් ලෙසය. ඒ වෙතින් යෝජනා වන්නේ, ජාජබ ආණ්ඩුව දැන් ලැහැස්ති වන්නේ තනි පක්‍ෂ ඒකාධිපති පාලන තන්ත්‍රයක් ගොඩනැගීමටය යන්නයි. දෙවැනි මූලාශ්‍රය නම්, ලංකාවේ දේශපාලනය, රාජ්‍යය සහ ආණ්ඩු ක්‍රමය නිර්ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ අධිකාරවාදී පරිවර්තනයට භාජනය කිරීමේ අතීත වාර්තා තුළ, පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බලය හිමිව සිටි පාලක කණ්ඩායම්, එම තුනෙන් දෙකක බලයේ ජනවරම අවභාවිත කිරීමේ නිෂේධනීය දේශපාලන මතකයයි.
තමන්ට ලැබුණු ආණ්ඩු බලය කෙසේ තම ආණ්ඩු විසින් භාවිත කරනු ලැබෙනු ඇද්ද යන්න පිළිබඳ සමාජයේ පවතින මෙම සාකච්ඡාවට ජනතා විමුක්ති පෙරමුණේ සහ ආණ්ඩුවේ නායකත්වයද දැන් එකතු වී සිටිති. ජවිපෙ ලේකම්වරයාගේ පුවත්පත් සාකච්ඡාවකදීද, නව ජනාධිපතිවරයා නව අමාත්‍ය මණ්ඩලය දිවුරුම් දුන් අවස්ථාවේදී කළ කථාවේදීද තමන්ට ලැබී තිබෙන දේශපාලන බලයේ ‘සීමා මායිම්’ ගැන අවබෝධයක් තිබෙන බව අවධාරණය කළහ. ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන පරිවර්තනයේ න්‍යාය පත්‍රය ඉදිරියට ගෙනයාමට සහ ශක්තිමත් කිරීමට උනන්දුව දක්වන ආණ්ඩුවට දේශපාලන වශයෙන් සම්බන්ධ මෙන්ම ඒ වෙතින් ස්වාධීනවද සිටින දේශපාලන හා සමාජ කණ්ඩායම්වල පමණක් නොව විවේචකයන්ගේද අවධානය කැඳවන තේමාත්මක ප්‍රවේශයක් සඳහා සුදුසු ආරම්භයක් මෙහි තිබේ. එය නම්, දේශපාලන බලය, තුනෙන් දෙකක පාර්ලිමේන්තු බලයක් ඇතිව මෙන්ම නැතිවද, අයුතු ලෙස, අත්තනෝමතිකව හා ප්‍රජාපීඩක ලෙස භාවිත කිරීමේ අප රටේ අතීතය වෙතින් ඉගෙන ගත යුතු දේශපාලන පාඩම් මොනවාද? යන්නයි. එම පාඩම් ලංකාවේ වර්තමානයටත් අනාගතයටත් අදාළ වන ආකාරයට සහ ලැබෙන පරිදි අප රටේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව, නීති පද්ධතිය, දේශපාලන ව්‍යුහයන් හා ආයතන සහ භාවිත නැවත නිර්මාණය කරන්නේ කවර ස්වරූපවලින්ද? තුනෙන් දෙකේ බලයේ අනතුර ගැන අර්ථවත් දේශපාලන සාකච්ඡාවක් රටේ ඉදිරියට ගෙනයා හැකි වනු ඇත්තේ එවිටය.
‘අපේ න්‍යාය පත්‍රය පරිවර්තනීය ඉලක්ක සහිත එකක්’ යනුවෙන් ජාජබයෙන් ඉදිරිපත් කර තිබෙන අදහසෙහි ‘පරිවර්තනීය’ යන වචනයට අප අවධානය යොමු කළ යුත්තේ මෙම සන්දර්භයෙහිය. ජාජබ ආණ්ඩුව අපේ පැරණි දේශපාලන භාෂාවෙන් හැඳින්වෙන ‘ප්‍රතිසංස්කරණවාදී’(Reformist) ආණ්ඩුවක්ම නොවේ. එය ‘පරිවර්තනීය’ (Transformative) ඉලක්ක, න්‍යාය පත්‍ර සහ කැපවීම් සහිත ආණ්ඩුවකි. පවත්නා පිරිහුණු හා දුබල වී ඇති දේශපාලන ව්‍යුහයන්, ආයතන හා භාවිත අලුතින් ගොඩනැගීම යනු එහි අර්ථයයි. ජනාධිපතිවරයා කැබිනට්ටුව පත්කිරීමෙන් පසුව කළ කතාවෙහි ගැබ්වී තිබුණේ මෙම ‘පරිවර්තනීය’ පණිවුඩයයි. එම පණිවුඩය අර්ථකථනය කළ යුත්තේ ‘බලයේ සීමා ගැන සවිඥානිකව සිටීම’ පමණක් නොවේ. බලයට සීමා පමුණුවන නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක්, නීති ප්‍රතිසංස්කරණ හා නව නීති සහ නව දේශපාලන භාවිත නිර්මාණය කිරීම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ඇගයීම් සහ චර්යාධර්ම දේශපාලනයේත් ආණ්ඩුකරණයේත් මග පෙන්වන මූලධර්ම ලෙස ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට ඇතුල් කිරීම, අලුත් දේශපාලන සංස්කෘතියක හරය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී චර්යාධාර්මික ජිවගුණයෙන් සමන්විත කිරීම, ලංකාවේ ජනතාව අද අපේක්‍ෂා කරන ‘පරිවර්තනීය’ න්‍යාය පත්‍රයේ අවියෝජනීය අංග විය යුතු බව පෙනේ.
පුරවැසියන් වූ ඡන්දදායකයන් සහිත සමාජයක්
ලංකාවේ අප ‘පරිවර්තනීය න්‍යාය පත්‍රයක්’ ගැන වර්තමානයේ සිතන්නේ කලාතුරකින් ලැබෙන ‘පරිවර්තනීය මොහොතක’ බව පිළිගැනීමද වර්තමාන දේශපාලන යථාර්ථය ගැන සිතන කෙනකුට සිදු කිරීමට බල කෙරෙන දෙයකි. එම පරිවර්තනීය මොහොතේ ප්‍රධාන ලක්‍ෂණය නම්, එය කර්තෘකයන් දෙදෙනකු සිටින, නැතහොත් ද්විත්ව කර්තෘකත්වයක් විසින් නිර්මාණය කරන ලද එකක් වීමයි. එම දෙදෙනා නම් පුරවැසියන් සහ ජාතික ජන බලය නම්වූ පක්‍ෂයයි. පුරවැසියන්ගේ කර්තෘක කාර්යය ජනාධිපතිවරණයෙන් සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයෙන් අවසන් වී නැත. පරිවර්තනීය මොහොතේ සම කර්තෘකයා වන පක්‍ෂය මෙම කරුණ කිසිසේත් අඩුවෙන් තක්සේරු කළ යුතු හෝ අමතක කළ යුතු එකක් නොවේ. පුරවැසි-පක්‍ෂ යන ද්විත්ව කර්තෘකත්වය ආරක්‍ෂා කර පවත්වාගැනීම ජාජබ ආණ්ඩුවේ අනාගත ගමන්මග ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සීමා ඇතුළත පවත්වා ගැනීම සහතික කිරීමේ අත්‍යවශ්‍ය සාධකයක් වනු ඇත.
සක්‍රිය පුරවැසියන් සිටින රටක්
ලංකාවේ ඡන්දදායකයන් ‘සක්‍රිය පුරවැසියන්‘ බවට පත්වීම පසුගිය අවුරුදු කිහිපය තුළ ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රීයකරණ ක්‍රියාවලියේ සිදුවූ ඉතාම වැදගත් පරිවරිතනයකි. පසුගියදා පැවැත්වූ ජනාධිපතිවරණය සහ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය යන දෙකෙහිම ප්‍රතිඵල මෙම පරිවර්තනයේ ප්‍රතිඵලයන්ය. ‘පුරවැසිභාවය’ පිළිබඳ දේශපාලන න්‍යාය පැත්තෙන් බලන විට, ලිබරල් පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ‘පුරවැසියා’ යන දේශපාලන ප්‍රජාවක සාමාජිකයා දෙස බලන්නේ මූලික වශයෙන් ඡන්දදායකයකු ලෙසයි. තමන් සහ සමාජය පාලනය කරන මහජන නියෝජිතයන් තෝරා පත්කිරීම සහ ඔවුන්ට ආණ්ඩු බලය ක්‍රියාත්මක කිරීමට බලය පැවරීම මෙම ඡන්දදායක-පුරවැසියාගෙන් ලිබරල් පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අපේක්‍ෂා කරන මූලික සහ උපරිම කාර්යයයි. මෙය වනාහි එම ක්‍රමය තුළදී දේශපාලන වශයෙන් සාපේක්‍ෂ වශයෙන් සීමිත කාර්යයකි. මැතිවරණ දෙකක් අතරදී පුරවැසියාට තිබෙන්නේ නිෂ්ක්‍රිය වැඩකොටසකි. අප රටේ පුරවැසියන් මෙම ‘නිෂ්ක්‍රිය පුරවැසිභාවයේ’ එනම් ඡන්දදායකත්වයේ සිට ‘සක්‍රිය පුරවැසිභාවය’ කරා වූ පරිවර්තනය 2020න් පසු අවුරුදු දෙක තුළ ඉතා වේගයෙන් සිදුවූ පරිවර්තනීය ක්‍රියාවලියක් බව පෙනේ. 2022 පුරවැසි අරගලයෙන් මහත් ශබ්ද නගා ප්‍රකාශ වූයේ එම පරිවර්තනය ලංකාවේ සමාජයේ සිදුවී තිබෙන්නේය යන කරුණයි. එහි අර්ථය නම් ලංකාවේ පුරවැසියන් අලුත් දේශපාලන පරිණතභාවයකට, එනම් ඡන්දදායකත්වය ඉක්මවූ ‘සක්‍රිය පුරවැසිභාවයට’ පරිවර්තනය වී තිබෙන බවයි. සක්‍රිය පුරවැසිභාවයේ ලක්‍ෂණ නම්, ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම පමණක් නොවේ. ඡන්ද අතරේ දේශපාලන වශයෙන් අකර්මණ්‍ය වීම නොවේ.
ඡන්දය දීමට අමතරව ‘සක්‍රිය පුරවැසියා කරන්නේ මොනවාද?් එම කාර්යයන්ට අයත් වන්නේ පහත සඳහන් ආකාරයේ ‘සක්‍රිය පුරවැසිභාවී’ වගකීම්ය. (අ) තමන් පත් කළ පාලකයන්ගේ චර්යාව විමසිලිමත්ව නිරීක්‍ෂණය කිරීම, ඡන්දය දීමෙන් පසුව දේශපාලන නිද්‍රාවට වැටෙන්නේ නැතිව දේශපාලන වශයෙන් අවදියෙන් සහ විමසිල්ලලෙන් සිටීම, (ආ) තමන් පත් කළ නියෝජිතයන් සහ ආණ්ඩුව තමන්ගෙන් ලබාගත් සහ තමන් ප්‍රදානය කළ ‘ජනවරමට‘ භක්තිමත්ව ආණ්ඩු කරනවාද යන්න ගැන පරීක්‍ෂාවෙන් සිටීම, (ඇ) ජනතාව සමග එළඹුණු ‘සමාජ ගිවිසුමේ’ කොන්දේසි උල්ලංඝනය කරවන පාලකයන්ට ඒ බව ප්‍රකාශ කරමින් විරෝධය දැක්වීම, (ඈ) තමන් පත් කළ ආණ්ඩුවට තමන් දුන් වරමට පටහැණිව ප්‍රජාපීඩක පාලක තන්ත්‍රයක් වීමේ ප්‍රවණතාවන්ට විවෘතව විරෝධය පෑම සහ එම ජනවරමේ සහ සමාජ ගිවිසුමේ කොන්දේසි එම පාලකයන්ට මතක් කරදීම (ඉ) ආණ්ඩුවටත් පාලකයන්ටත් බලපෑම් සිදුකිරීම සඳහා අනෙකුත් පුරවැසියන් සමග දේශපාලන සාකච්ඡාවටත්, විරෝධතා දේශපාලනයටත් එළඹීම සහ (ඊ) එම සමාජ ගිවිසුම දිගටම උල්ලංඝනය කරන පාලකයන්ට තමන්ට ලැබෙන පළමු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අවකාශය වන ඊළඟ මැතිවරණයේදී දඬුවම් පැමිණවීම. වික්‍රමසිංහ-රාජපක්‍ෂ සන්ධාන ආණ්ඩුව සැප්තැම්බර් 21 -නොවැම්බර් 14 කාලය තුළ පත්වූයේ පුරවැසියන් දඬුවම් කරනු ලැබීමේ එම ඉරණමටය. ඉහත සඳහන් පරිදි ලංකාවේ ‘සක්‍රිය පුරවැසි ඡන්දදායකයන්’ විසින් ඉටුකරන ලද දේශපාලන කාර්යයේ පරිවර්තනීය ගතිකත්වය අපට හඳුනාගත හැක්කේ එපරිදිය. සක්‍රිය පුරවැසියන් බවට පරිවර්තනය වූ තමන්ම අලුතෙන් නිර්මාණය කරගත් ඡන්දදායකයෝ, සමස්ත දේශපාලනයෙහිද පරිවර්තනීය වෙනසක් සඳහා තම කර්තෘක කාර්යය ඉටු කළහ. එහෙත් ඒ නිසාම ලංකාවේ පුරවැසියන් නැවත දේශපාලන නිද්‍රාවට යන්නේ නැති බව පිළිගැනීමට නව ආණ්ඩුවට බල කෙරෙන යථාර්ථයකි. නොවැම්බර් 18 දා දිසානායක ජනාධිපතිවරයා සිය කථාවේදී අවධාරණය කළේ එම යථාර්ථයට සංවේදී වන ලෙස ඇමතිවරුන්ගෙන්ද, මන්ත්‍රීවරුන්ගෙන්ද, පක්‍ෂයෙන්ද ඉල්ලා සිටීමකි.
සක්‍රිය පුරවැසියා බලයට සංවරණයකි
‘බලය නිසා පාලකයෝ දූෂිත වෙති. අසීමිත බලය හිමි පාලකයෝ අසීමිත ලෙස දූෂණය වෙති.’ යන පැරණි දේශපාලන ආප්තෝපදේශය ලංකාවේ දේශපාලන කතිකාව තුළ, පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයෙන් පසු මතුවී තිබේ. ජනාධිපතිවරයාද කැබිනට් මණ්ඩලය අමතා ඔහු කළ පළමු කථාවේදී මෙම කියමන මතක් කර දුන්නේය. ‘බලයෙන් දූෂිත වීම’ යනුවෙන් එම ආප්තෝපදේශයේ තිබෙන්නේ, අත්තනෝමතික සහ ප්‍රජාපීඩක හා මර්දනකාරිත්, ජන පීඩක ලෙසත් බලය අයුතු ලෙස අවභාවිත කිරීමේ අනතුර ගැනය.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මෙන්ම පූර්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රම සහ දේශපාලන චින්තනවල දූෂිත සහ ප්‍රජාපීඩක වීමට දේශපාලන බලය සතු නිසර්ග ශක්‍යතාව ගැන සාකච්ඡා වී විසඳුම් ද යෝජනා වී තිබේ. අපරදිග මෙන්ම පෙරදිගද සම්භාව්‍ය දේශපාලන චින්තනයේද ඒ පිළිබඳ නිදසුන් තිබේ. ‘දශරාජධර්මය’ පිළිබඳ, බෞද්ධ රාජ්‍යකරණ සංකල්පයේත්, ‘මිශ්‍ර ආණ්ඩුක්‍රමය’ පිළිබඳ සම්භාව්‍ය ග්‍රීක, රෝම සහ මධ්‍යකාලීන යුරෝපීය සංකල්පයේත් ප්‍රකාශ වූයේ දේශපාලන බලයට සීමා පැමිණවීමේත් සහ ප්‍රජාපීඩක නොවන ලෙස දේශපාලන බලය භාවිත කිරීමේත් උපදේශාත්මක සහ ප්‍රායෝගික ප්‍රවේශයන්ය. ලංකාවේද ආණ්ඩුක්‍රම නීතිය සහ ආයතන සම්බන්ධව භාවිත කර ඇති ‘සංවරණ හා තුලන ක්‍රම’ මෙන්ම නීතියේ ආධිපත්‍යය පිළිබඳ මූලධර්මයද අවධාරණය කෙරෙන්නේ දේශපාලන බලය අයුතු ලෙස සහ ප්‍රජාපීඩක ලෙස භාවිත කිරීම වැළැක්වීමේ සීමා පැනවීමේ මාධ්‍යයන් ලෙස ලිබරල්වාදී දේශපාලනය හඳුනාගෙන ඇති යාන්ත්‍රණයන්ය..
ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පරිවර්තනය තුළ, තවත් ශක්තිමත් සංවරණ සහ තුලන යාන්ත්‍රණයක් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට සහ නීතියට සමාන්තරව, සමාජය වෙතින් පැනනැගී තිබෙන බව පිළිගැනිමට දැන් කාලය පැමිණ තිබේ. එම සංවරණ හා තුලන යාන්ත්‍රණය නම් ‘පුරවැසියන්ය’, නැතහොත් ‘ජනතාව’යි. ‘සක්‍රිය පුරවැසියන්’ යනු එම අදහසම වඩාත් ප්‍රබලව සංකල්පගත කිරීමකි. 2022 අරගලය වෙතින් ප්‍රකාශයට පත්වූයේ ‘දේශපාලන බලයට සමාජීය සංවරණයක්’ ලෙස සක්‍රිය පුරවැසි ප්‍රජාවක් බිහිවීම සහ එම පුරවැසි ප්‍රජාවගේ සක්‍රිය පුරවැසි චර්යාවයි. දේශපාලන බලය හිමි පාලකයන්ද, නිලධර තන්ත්‍රයද නිරන්තර පරීක්‍ෂාවට විමසිල්ලට සහ විනිශ්චයට භාජනය කරමින්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලනය පිරිසිදු සහ ශක්තිමත් කිරීමට ලංකාවේ පුරවැසියන් දැනට දක්වා ඇති හැකියාව සහ සූදානම සුළුවෙන් තක්සේරු කළ හැකි වර්ධනයක් නොවේ. අරගලයෙන් ප්‍රබල ලෙස ප්‍රකාශ වූ අදහසක් නම්, ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තවදුරටත්, දේශපාලන පක්‍ෂ සහ සිවිල් සමාජය කේන්ද්‍රකරගත් ක්‍රියාවලියක් නොවන බවය. දැන් එය පුරවැසි කේන්ද්‍රීය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් (Civic Democracy) බවට පත්වී තිබෙන බවයි.
පුරවැසි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක පුරවැසියෝ ඡන්දය දෙති, ආණ්ඩු පත්කරති, බලයෙන් ඉවත් කරති. දූෂිත දේශපාලනඥයන් දේශපාලනයෙන් විශ්‍රාම ගන්වති. නියෝජන සහ ඡන්දය දීමට සීමාවූ මැතිවරණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, ප්‍රශ්න කරමින් අභියෝග කිරීමේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් (Contestatory democracy) බවට පරිවර්තනය කරති. 2022 අරගලය වනාහි ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඉහත කී දෙඅර්ථයෙන්ම පරිණත පරිවර්තනයකට පත්වීමේ සංකේතාත්මක සිදුවීමයි.
ජාතික ජන බලවේග ආණ්ඩුවේ පරිවර්තනීය න්‍යාය පත්‍රයේ ප්‍රජාතාන්ත්‍රීය විභවතා පිළිබඳව ගැඹුරින් සිතිය යුත්තේ ඉහත කෙටියෙන් සටහන් කළ පසුබිම තුළය. එම න්‍යාය පත්‍රයට දේශපාලන වටිනාකමක් සහ අර්ථයක් ලැබී තිබෙන්නේ එම පසුබිම තුළය.
