ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය ප්‍රතිව්‍යුහගතකරණය කිරීම හෙවත් එහි කටයුතු සමාගම් කිහිපයක් යටතට පත්කර ඒවායේ කොටස් අයිතිය පෞද්ගලික අංශයට ලබාදීම සඳහා ඉදිරිපත් කර ඇති ශ්‍රී ලංකා විදුලි බල පනත් කෙටුම්පත සම්බන්ධයෙන් ලංවිම ඉංජිනේරු සංගමය මේ වන විටත් සිය විරෝධය පළකර ඇත. එමෙන්ම ලංවිම අනෙකුත් වෘත්තීය සමිතිද විරෝධය පළකර ඇත. මෙම පනත් කෙටුම්පතට එරෙහිව ලංකා විදුලි පොදු සේවක සංගමය පාර්ලිමේන්තු වටරවුම අසල අප්‍රේල් 24 දින පැවැත්වීමට නියමිතව තිබූ විරෝධතාවකට එරෙහිව පොලිසිය තහනම් නියෝගයක් ලබාගෙන ද තිබුණි.
මෙම විරෝධයන්ට ප්‍රතිචාර දක්වමින් විදුලි බල ඇමති කංචන විජේසේකර මාධ්‍යයට පවසා තිබුණේ පනත් කෙටුම්පතේ වැරැද්දක් ඇත්නම් ඊට එරෙහිව ඕනෑම අයෙකුට අධිකරණයට යා හැකි බවත්, ඒ මගින් ලබාදෙන තීරණ ඔහු පිළිගන්නට සූදානම් බවත්ය.
ඇමතිවරයාගේ එම ප්‍රකාශය නම් නරියෙකුගේ කපටිකම අපට ප්‍රදර්ශනය කරයි. ඒ පනත් කෙටුම්පතක් සම්බන්ධයෙන් අධිකරණයට කළ හැකි කාර්යය සීමාසහිත වන බැවිනි. යම් පනත් කෙටුම්පතක් අභියෝගයට ලක් කිරීමේදී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය සලකා බලන්නේ එහි ව්‍යවස්ථානුකූලභාවය පමණය. සරලව කිවහොත් එම පනත් කෙටුම්පතේ ඇති වගන්ති ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට පටහැනිද නැද්ද යන්න පිළිබඳවය. එසේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට පටහැනි යැයි කී වගන්ති පවා සංශෝධනය නොකර පාර්ලිමේන්තුවේ සම්මත කර ගැනීමේ අවස්ථාවක් අප අත්දුටුවේ මාර්ගගත ක්‍රමවල සුරක්ෂිතභාවය පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පත සම්මත කරගත් අවස්ථාවේය. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ නිර්දේශවලට පිටින් එම පනත් කෙටුම්පත සම්මත කර ගැනීමෙන් පසු නැවත ඒ ගැන සඳහන් කරමින් අධිකරණයට යෑමේ ප්‍රතිපාදන නැති තත්වය තුළ නිතරග ජය අත්වන්නේ පාර්ලිමේන්තුවටය.
ඒ නිසා පනත් කෙටුම්පතක් සම්බන්ධයෙන් අධිකරණ අභියෝගය යනු සීමිත අවස්ථාවක් පමණය. විශේෂයෙන්ම මෙය ඉදිරිපත් කර ඇති ශ්‍රී ලංකා විදුලි බල පනත වැනි පනත් කෙටුම්පත් සම්බන්ධයෙන් අදාළ වේ. ඉන් යෝජනා කර ඇත්තේ ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය අහෝසි කර එහි කාර්යයන් සමාගම් පනත යටතේ පිහිටුවන සමාගම් කිහිපයකට වෙන් කිරීම සහ එම සමාගම්වල කොටස් අයිතිය ආයෝජනයේ නාමයෙන් පෞද්ගලික අංශයට විවෘත කිරීමය. මෙවැනි විධායක තීරණ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් සහතික කර ඇති විශේෂයෙන්ම පුරවැසියන්ගේ මූලික අයිතිවාසිකම්වලට පටහැනි වන අවස්ථා විරලය.
ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය අහෝසි කර එහි කාර්යයන් සමාගම් කිහිපයක් යටතට පත් කිරීම ආණ්ඩුවේ පාර්ශ්වයෙන් අර්ථ දක්වන්නේ එම මණ්ඩලයේ පාඩුව අහෝසි කර, එහි කටයුතු කාර්යක්ෂම කර දේශපාලන ඇඟිලි ගැසීම්වලින් තොරව එය ස්වාධීන කරන්නක් ලෙසය.
එහෙත් ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලයේ ඉංජිනේරු සංගමය එම පනත් කෙටුම්පත සම්බන්ධයෙන් අප්‍රේල් 18 දින මාධ්‍ය හමුවක් පවත්වමින් විරෝධය පළ කරමින් එම විරෝධයට පදනම් වන කරුණු කිහිපයක් ඉදිරිපත් කළේය. ඉන් කිහිපයක් විදුලි පාරිභෝගිකයින් වන මේ රටේ ජනතාවට අදාළ වන ඒවාය.
එම කරුණු වන්නේ, ජාතික විදුලි ප්‍රතිපත්තියක් ගැන පනත් කෙටුම්පතේ සඳහන් වුවද ස්ථාවර විදුලිය සැපයීමක් පිළිබඳව පැහැදිලි අර්ථකථනයක් හෝ විදුලිය නිෂ්පාදනයේ අවම පිරිවැය සහතික කිරීම අරමුණක් ලෙස දක්වා නොතිබීම, පිහිටුවන සමාගම් තුනක හැර අනෙකුත් සමාගම්වල කොටස් අයිතිය පෞද්ගලික අංශයට ලබා ගැනීමට හැකිවීම තුළ අනතුරක් පැවතීම, විදුලි බල ක්ෂේත්‍රයේ නියාමකයා වන මහජන උපයෝගිතා කොමිසමේ බලතල කප්පාදු කිරීම හා විසි අවුරුදු ජනන සැලැස්ම අනුමත කිරීමේ බලය අමාත්‍යවරයා හා කැබිනට් මණ්ඩලය වෙත පවරා ගැනීම, තරගකාරි මිල ගණන් යටතේ විදුලිය මිලදී ගැනීම මගහැර යෑම සඳහා වගන්ති ඇතුළත් කිරීම, ජාතික පද්ධතිය හා සම්බන්ධ වන කිලෝවොට් 11 හෝ 33 බලාගාර නියාමනය කිරීමේ බලය මහජන උපයෝගිතා කොමිසමෙන් ඉවත් කර තිබීම, ජාතික පද්ධති පාලන අංශ සමාගමේ අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලය හා සාමාන්‍යාධිකාරිවරයා පත් කිරීමේ බලය අමාත්‍යවරයා සතුකර ගැනීම, ජාති බලශක්ති ප්‍රතිපත්තිය සකස් කිරීමේදී දේශපාලන සහ ව්‍යාපාරික අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීම සඳහා අමාත්‍යවරයාට උපදෙස් ලබාදීම වෙනුවෙන් ජාතික විදුලි උපදේශන සභාවක් පිහිටුවීම, ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට හෝ ආයතනයකට අමතර සම්ප්‍රේෂණ බලපත්‍ර ලබාදීමේ හැකියාව සම්ප්‍රේෂණ ජාල සමාගමට ලබාදීම, යම් සමාගමක සියයට 50ට අඩුවෙන් කොටස් ලබාගෙන ඇති සමාගමකට සමාගම් ගණනාවක එම ප්‍රමාණයට අඩුවෙන් කොටස් ලබා ගැනීමට හැකිවීම තුළින් එක් පුද්ගලයෙකුට හෝ සමාගමකට විදුලි බල කර්මාන්තය පාලනය කිරීමේ හැකියාව ලබාදී තිබීම, ගාස්තු අය කිරීමේදී සාධාරණ ලාභයක් ලබාදිය යුතු බවට කර ඇති සඳහන අනුව විදුලි ගාස්තු වැඩිවිය හැකි බව ආදියයි.
එසේ සඳහන් කරන ලද කරුණුවලට අදාළ කරුණු පනත් කෙටුම්පතේ ඊට අදාළ පූර්විකාවේ මෙසේ සඳහන් වේ. ‘ විදුලි බලය උත්පාදනය කිරීම, සම්ප්‍රේෂණය කිරීම, බෙදා හැරීම, වෙළඳාම් කිරීම, සැපයීම සහ ප්‍රසම්පාදනය කිරීම සම්බන්ධ සියලු කටයුතු පැවරී ඇති සහ මෙම කටයුතු කාර්යක්ෂම ලෙස කළමනාකරණය කිරීම සඳහා සහ මෙම කටයුතු සම්බන්ධයෙන් වෙළඳපොළ තරගකාරිත්වය නිර්මාණය කිරීම සඳහා වගකිව යුතු වන ස්වාධීන සංස්ථාමය අස්ථිත්ව සංස්ථාගත කිරීම මගින් වර්තමානයේ දී රජයට හිමි තනි අස්ථිත්වයක් වෙත පැවරී ඇති විදුලිබල කර්මාන්තයේ කටයුතු වෙන්කර තැබීම සහ වෙන් කිරීම මගින් තහවුරු කරනු ලබන විදුලිබල කර්මාන්තයට අලුත් ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා වන අවශ්‍යතාව යථා පරිදි හඳුනාගනු ලබන සහ ඒ සඳහා සැලසුම් කරනු ලබන, විදුලි බල කර්මාන්තයේ පවත්නා ආයතනික ව්‍යුහය සඳහා ප්‍රතිසංස්කරණ අවශ්‍ය හෙයින්ද, විදුලිබල කර්මාන්තයේ සංකාන්ත්‍රිය සහ ප්‍රතිසංවිධානය කිරීම සඳහා යෝජනා ක්‍රමයක් සකස් කිරීම සහ කාලීන සහ අත්‍යවශ්‍ය නෛතික, ව්‍යුහාත්මක, අධීක්ෂණ සහ වෙළෙඳපොළ පදනම් කරගත් වෙනස් වීම් මත පදනම් වූ හඳුනාගත් ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම සමග ආරම්භ වන ක්‍රියාවලියකි.
කොටස් වෙළඳපොළ ලැයිස්තුගත කිරීම සහ රාජ්‍ය පෞද්ගලික අංශ හවුල් ව්‍යාපාර පිළිවෙත් භාවිත කර විදුලිබල කර්මාන්තයේ සෑම කටයුත්තකදීම පෞද්ගලික අංශයේ ආයෝජන සඳහා පහසුකම් සැලැස්වීම සඳහා විනිවිදභාවයෙන් යුත් අයක්‍රමයන් හරහා, විනිවිදභාවයෙන් යුත් මූල්‍ය, ආයෝජන සහ සම්පත් කළමනාකරණය සහ වැඩි දියුණු කරන ලද වගවීමේ සහ අධීක්ෂණ පියවර හරහා මේ පනත යටතේ පිහිටුවනු ලබන සංස්ථාමය අස්ථිත්වවල මූල්‍ය ස්වයං පූර්ණතාව සහතික කිරීමට ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් අපේක්ෂා කරන හෙයින්ද,’ යනුවෙන්ය.
පනත් කෙටුම්පත අනුව, ජාතික විදුලිබල ප්‍රතිපත්තිය සහ ප්‍රතිපත්ති මාර්ගෝපදේශ නිකුත් කිරීම සඳහා ජාතික විදුලි බල උපදේශක සභාව යනුවෙන් සභාවක් පිහිටුවනු ලබන අතර එම සභාව අමාත්‍යවරයාට ලබාදෙන උපදෙස් අතරින් එකක් වන්නේ, ‘පාරිභෝගිකයින් වෙත විදුලිබලය ලබා ගැනීමේ හැකියාව නියාමනය කරන ලද අස්ථිත්වවල මූල්‍ය ස්ථාවරභාවය සහ ආයෝජන සඳහා සාධාරණ ප්‍රතිලාභ සහතික කිරීම පිණිස, මුදල් අමාත්‍යාංශය සහ නියාමක විමසා, ජාතික අයක්‍රම ප්‍රතිපත්තිය සකස් කිරීමට අදාළ කාරණා’ ඉටුකළ යුතුය යනුවෙන්ය.
එම සභාව අමාත්‍යවරයා විසින් අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ අනුමැතිය ඇතිව පත්කරනු ලබන සාමාජිකයන් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වන අතර එහි සභාපතිවරයා පත්කරනු ලබන්නේද අමාත්‍යවරයා විසිනි. දැනට ඇති විදුලිබල මණ්ඩල පත් කිරීම් සහ මේ අතර වෙනසක් අපට දැකගත හැකිද? ලංවිමට දැනට ඇති දේශපාලනයෙන් මෙය වෙනස් වන්නේ කෙසේද?
තවදුරටත් අයක්‍රම සම්බන්ධයෙන් එහි සඳහන් වන්නේ, අයක්‍රම පැනවීමේදී නියාමක විසින් යොදාගනු ලැබිය යුතු මූලධර්ම ජාතික අයක්‍රම ප්‍රතිපත්තියේ අන්තර්ගත විය යුතු බවත් එය අනුමත කිරීම සඳහා අමාත්‍ය මණ්ඩලය වෙත ඉදිරිපත් කළ යුතු බවත්ය. ඒ අනුව මෙතෙක් මහජන උපයෝගිතා කොමිසම සතු වූ බලතල අමාත්‍ය මණ්ඩලය පවරාගෙන ඇති බව පෙනේ.
එමෙන්ම එහි වැඩිදුරටත් සඳහන් කර ඇත්තේ ‘අයක්‍රම පැනවීමේදී, නියාමනය කරන ලද අස්ථිත්වයන්හි ආයෝජනය මත වූ සාධාරණ ලාභයක් ඇතුළත් කරමින් නියාමක විසින් මූල්‍ය අඛණ්ඩත්වය තහවුරු කරනු ලැබිය යුතුය යන්නය.
දැනටමත් ලංවිම අකාර්යක්ෂමතාව, නාස්තිය, ඉහළ වැටුප් හා දීමනා, අධික මිල විදුලිය මිලදී ගැනීම් නිසා වැඩි විදුලි බිලක් ගෙවීමට සිදුවී ඇතැයි චෝදනා කරන තත්වය තුළ ආයෝජන සඳහා සාධාරණ ප්‍රතිලාභ සහතික කිරීම වෙනුවෙන් විදුලි ගාස්තු තීරණය කිරීම තුළින් තවදුරටත්අ ඩු විදුලි බිලක් බලාපොරොත්තු වීම සිහිනයක් පමණක් වන්නටද පුළුවන.
විදුලිබල කර්මාන්තයේ නියාමකයා ලෙස තවදුරටත් ශ්‍රී ලංකා මහජන උපයෝගිතා කොමිසම කටයුතු කරන බව පනත් කෙටුම්පතේ දක්වා ඇතත්, එහිදී නියාමකට තරවටුවක්ද කර ඇත. ඒ මෙසේය. ‘විදුලිබල කර්මාන්තයට අදාළව නියාමකගේ බලතල, කාර්ය සහ කර්තව්‍ය ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී, කිරීමේදී සහ ඉටු කිරීමේදී, නියාමක විසින් සියලු අවස්ථාවලදී, යුක්ති සහගතව, සාධාරණ ලෙස, අපක්ෂපාතීව ලෙස සහ ස්වාධීනව මෙන්ම කාලානුරූපිව, විනිවිදභාවයෙන් යුතුව, වාස්තවිකව සහ මේ පනතේ මූලධර්ම සහ විධිවිධානවලට අනුකූලව ක්‍රියා කරනු ලැබිය යුතුය.’
එය තවදුරටත් විස්තර කරමින් සඳහන් කර ඇත්තේ විදුලිබල කර්මාන්තයට අදාළ වන මෙම පනතේ විධිවිධාන සහ ශ්‍රී ලංකා මහජන උපයෝගිතා කොමිෂන් සභාව පනතේ විධිවිධාන අතර යම් ගැටුමක් ඇති වන අවස්ථාවකදී මේ පනතේ විධිවිධාන බලාත්මක විය යුතුය යන්නයි. ගාස්තු පිළිබඳ, දේශපාලනීකරණය පිළිබඳ හා මෙම කරුණේදීද නගා ඇති චෝදනාවලට පදනමක් ඇති බව පෙනී යයි.
මේ යටතේ ඇතිකරන ප්‍රධානම සමාගම ජාතික පද්ධති ක්‍රියාකරු සමාගම වන අතර එහි සියයට සියයක කොටස් අයිතිය රජය සතුවේ. එහෙත් එහි අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලය පත් කරන්නේද අමාත්‍යවරයා වන අතර සභාපතිවරයා පත් කරන්නේද අමාත්‍යවරයාය. එමෙන්ම එම සමාගමේ ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියාද ඇමතිවරයාගේ අනුමැතිය ඇතිව ඇමති මණ්ඩලය විසින් පත් කරයි. මෙයද ලංවිම දේශපාලනීකරණයෙන් මුදවා ගැනීම වෙනුවට සමාගම් ලෙස යළි දේශපාලනීකරණය වීම පිළිබඳ නිදර්ශනයකි.
ජාතික සම්ප්‍රේෂණ ජාල සේවා සැපයුම්කරු සමාගම පොදු සමාගමක් විය යුතු අතර එහි කොටස් අයිතියෙන් සියයට 50කට වඩා රජය සතු විය යුතුය. එම සමාගමට අතිරේක සම්ප්‍රේෂණ බලපත්‍ර නිකුත් කළ හැකිය. ඒ අනුව සම්ප්‍රේෂණ ජාලයේ රජය සතු වැඩි කොටස් අයිතියද අතිරේක බලපත් ලබාදීම මගින් පෞද්ගලික අංශයේ වැඩි කොටස් අයිතියක් බවට පත්වීමේ අවදානමක් පවතී. කොටස් අයිතිය පෞද්ගලික අංශයට නොයන අනෙක් ප්‍රධානම ක්ෂේත්‍රය වන්නේ, ජල විදුලි උත්පාදන වත්කම් සඳහා වූ සමාගම පමණි. එහි සියයට සියයක කොටස් අයිතිය රජය සතුවිය යුතුය යන්නෙන් සඳහන් කර ඇත.
පනත් කෙටුම්පතේ ඇති මෙම කරුණු අනුව ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලයේ කටයුතු සමාගම් කිහිපයක් වෙත පැවරුවද, එය නිර්දේශපාලනීකරණය වන බවක් පෙනෙන්නට නැත. ඇමතිවරයාගේ බලය බොහෝ තැන්වල තීරණාත්මකය. එමෙන්ම ආයෝජන ප්‍රතිලාභ සහතික කිරීම මගින් අඩු විදුලි ගාස්තුවක්ද පාරිභෝගිකයන් වශයෙන් අපට බලාපොරොත්තු විය නොහැකිය. අනෙක් අතට නියාමකයාද දුර්වල කර ඇත.
