භාණ්ඩ හා සේවාවලට අදාළ ප්‍රමිතිය නිශ්චය කිරීම සම්බන්ධයෙන් පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරි පනතේ 12 වගන්තිය යටතේ නිකුත් කරන වලංගු විධාන අතරින් එකක් වන්නේ පැතලි සහ රැලි සහිත ඇස්බැස්ටෝස් සඳහා වන එස්එල්එස් ලාංඡනය සඳහා වන විධානයයි. ඇස්බැස්ටෝස් ෂීට් සඳහා ශ්‍රී ලංකා ප්‍රමිති පිරිවිතර යනුවෙන් ඒ සඳහා වන විධානය 2007 වර්ෂයේ සැප්තැම්බර් 06 වන දින රජයේ ගැසට් මගින් පාරිභෝගික අධිකාරිය විසින් ප්‍රකාශයට පත්කර ඇත. එහෙත් ජාතික විගණන කාර්යාලය විසින් ‘පාරිභෝගිකයා ආරක්ෂා කිරීමෙහිලා පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරියේ දායකත්වය’ මැයෙන් සිදුකර ඇති කාර්යසාධක විගණනයේ සඳහන් කරන්නේ එම ප්‍රමිති විධානයට අදාළ සාම්පල පරීක්ෂා කිරීම පාරිභෝගිත කටයුතු අධිකාරිය විසින් සිදුකර නැති බවයි.
එසේම ඒ සම්බන්ධයෙන් එම කාර්ය සාධක විගණනයේ සඳහන් කරන්නේ, සිවුරු අටපිරිකර සඳහා 2007.09.21 නිකුත් කළ එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, සිමෙන්ති සඳහා 2008.01.25 නිකුත් කළ එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, පීවීසී පයිප්ප සහ උපාංග සඳහා 20008.09.08 නිකුත් කළ එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, දන්තාලේප සඳහා 2009.02.10 නිකුත් කළ එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, දත් බුරුසු සඳහා 2010.11.10 නිකුත් කළ එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, පැතලි සහ මුදුන් උළු සඳහා 2011.01.26 නිකුත් එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, ගිනිපෙට්ටි සඳහා 2012.01.27 නිකුත් කළ එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, විදුලි රැහැන් සඳහා 2013.12.13 නිකුත් කළ එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, මදුරු දඟර සහ මදුරු මැට් සඳහා 2013.12.13 නිකුත් කළ එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය සඳහා වන විධානවලට අදාළ සාම්පල් පරීක්ෂා කිරීම සිදුකර නොමැති බවයි.
පාරිභෝගික කටයුතු අධිකාරිය ඊට අදාළ පනතේ 12 වගන්තිය යටතේ නිකුත් කර ඇති විධානවලින් සාම්පල් පරීක්ෂා කර ඇත්තේ වානේ දඬු සඳහා වන එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, තීන්තවල අඩංගු විය යුතු ඊයම් ප්‍රමාණය සඳහා ප්‍රමිතිය, ගෘහස්ථ ගෑස් සිලින්ඩර උපාංග සඳහා වන එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, පානීය ජල බෝතල් (පොලිමර්) සඳහා එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, ආරක්ෂිත හිස් වැසුම් සඳහා වන එස්එල්එස් ප්‍රමිතිය, සමෙහි ආලේප කරන ක්‍රීම් සහ දියර වර්ගවල අඩංගු විය යුතු බැර ලෝහ පරිමාව සම්බන්ධයෙන් වන ප්‍රමිතිය, යහපත් නිෂ්පාදන පිළිවෙත් සඳහා වූ සහතිකය(ජීඑම්පී) යන ප්‍රමිති සම්බන්ධයෙන් වන විධාන පිළිබඳව පමණය.
පාරිභෝගිකයන්ගේ ජීවිත හා දේපලවලට උපද්‍රවයක් සිදුවන භාණ්ඩ අලෙවි කිරීමට සහ සේවා සැපයීමට එරෙහිව පාරිභෝගිකයින් ආරක්ෂා කිරීම, අසාධාරණ වෙළඳ පිළිවෙත්වලට විරුද්ධව පාරිභෝගිකයින් ආරක්ෂා කිරීම සහ පාරිභෝගිකයින්ගේ අයිතිවාසිකම්වලට නිසි සැලකිල්ල දැක්වීමට සහතික වීම, හැකි සෑම විටම පාරිභෝගිකයින්ට තරගකාරි මිලට භාණ්ඩ හා සේවාවලට ප්‍රමාණවත් ප්‍රවේශයක් ලබාදීමට සහතික වීම සහ අසාධාරණ වෙළඳ පිළිවෙත්, සීමිත වෙළඳ පිළිවෙත් හෝ වෙළෙන්දන් විසින් සිදුකරන වෙනත් යම් ආකාරයක පාරිභෝගික සූරාකෑම්වලට සහනයක් ලබාදීම යන අවශ්‍යතාවයන් ඉටුකර ගැනීමේ අරමුණි්න් 2003 අංක 9 දරන පාරිභෝගික අධිකාරි පනත මගින් පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරිය පිහිටුවා තිබෙන බව කාර්ය සාධක විගණනයේ සඳහන් වේ.
එම අරමුණු ඉටුකර ගැනීම සඳහා පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරියට කළ හැකි කාර්යභාරය ඉතා වැදගත් වන බවත්, ඒ සඳහා පාරිභෝගික කටයුතු අධිකාරි පනත මගින් විධිවිධාන සපයා ඇති බවත් එම වාර්තාව සඳහන් කරයි. පනතේ විධිවිධාන ක්‍රියාත්මක කිරීම සහ පනතේ අරමුණු ළඟාකර ගැනීම සඳහා පාරිභෝගික කටයුතු අධිකාරිය කටයුතු කර ඇති ආකාරය සම්බන්ධයෙන් ඇගැයීම සඳහා ජාතික විගණන කාර්යාලය විසින් මෙම විගණනය සිදුකර ඇත.
එම කාර්ය සාධක විගණනයේ ප්‍රධාන නිරීක්ෂණයන් වශයෙන් සඳහන් කරන්නේ, 2003 අංක 9 දරන පාරිභෝගික කටයුතු පනත යටතේද ක්‍රියාත්මක විය යුතු වන 1979 අංක 01 දරන පාරිභෝගිකයන් ආරක්ෂා කිරීමේ පනත යටතේ හඳුන්වා දී තිබූ පොදු විධාන 62ක් වර්තමානයට ගැළපීම් කිරීම සඳහා පත්කළ කමිටුවේ යෝජනා පරිදි ගැළපීම් සිදුකර නොතිබීම, 2004 වර්ෂයේදී ආරම්භ වූ පනත සංශෝධන කටයුතු වසර 19ක් ගතවීත් සමාලෝචිත වර්ෂය වනවිටත් අවසන් වී නොතිබීම, ආනයනික භාණ්ඩ සම්බන්ධයෙන් උපරිම මිල සහතික නිකුත් කිරීමේදී උපරිම සිල්ලර මිල ලකුණු කර තිබිය යුතු බවට භාණ්ඩ වර්ග 5ක් සම්බන්ධයෙන් පමණක් විධාන නිකුත් කර තිබීම, භාණ්ඩ වර්ග විශාල ප්‍රමාණයක් වාර්ෂිකව රටට ආනයනය කළද එම භාණ්ඩ මිල ලකුණු කිරීම සඳහා අධිකාරියට නෛතික හැකියාවක් නොමැති වීම, අධිකාරියේ දත්ත පද්ධතිය ප්‍රකාරව ආනයනකරුවන් විසින් භාණ්ඩ මත සලකුණු කරනු ලබන මිල ගණන් වලට වඩා වැඩි මිලකට එම භාණ්ඩ වෙළඳපොලේ විකිණීමට තබා තිබීම හා සලකුණු කරන ලද ලේබල් ගලවා ඉවත් කර නැවතත් ලේබල් අලවා ඇති අවස්ථාවන්ය.
එසේම භාණ්ඩ අදාළ ප්‍රමිති හා පිරිවිතරවලට අනුකූල දැයි තහවුරු කර ගැනීම සඳහා කරන ලද පරීක්ෂාවන්හිදී එසේ අනුකූල නොවූ භාණ්ඩ සම්බන්ධයෙන් ප්‍රමාද වී නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගත් අවස්ථා 60ක් පවතින බවත්, එම ප්‍රමාද කාලය මාස 03 සිට 22 දක්වා පරාසයක පැවති බවත් විගණනය නිරීක්ෂණය කර ඇත.
එහිදී තවදුරටත් නිරීක්ෂණය කර ඇත්තේ වෙළඳපොලේ පවතින භාණ්ඩ වර්ග අතරින් ප්‍රමිති අනිවාර්ය කරමින් ගැසට් නිවේදන නිකුත් කර ඇත්තේ භාණ්ඩ වර්ග 16කට පමණක් බවත්, ඉහතින් සඳහන් කළ ආකාරයට එසේ ප්‍රමිති අනිවාර්ය කරන ලද භාණ්ඩවලට අදාළව සාම්පල් ලබා ගෙන තිබේදැයි පරීක්ෂා කිරීමේදී භාණ්ඩ වර්ග 10ක් සම්බන්ධයෙන් සාම්පල පරීක්ෂාවන් සිදු කර නොමැති බව නිරීක්ෂණය කළ බවත්ය.
එම වාර්තාවේ පැමිණිලි සම්බන්ධයෙන් සඳහන් කරන්නේ, 2015 වර්ෂයේ සිට 2022 වර්ෂයේ ජුනි මස දක්වා පාරිභෝගික කටයුතු සභාව වෙත යොමු කර තිබූ පැමිණිලි 07ක් සම්බන්ධයෙන් තීරණ ලබාදී නැති බවත්, එම සභාව වෙත යොමු කරන ලද පැමිණිලි විසඳීම සඳහා දිගු කාලයක් ගෙන ඇති බවත්, 2015 වර්ෂයේ සිට 2022 වර්ෂය දක්වා නීති අංශයේ ලියාපදිංචි කරන ලද පැමිණිලි 1888කින් පැමිණිලි 296ක විමර්ශන කටයුතු 2022 දෙසැම්බර් 31 දින තෙක් නිමවී නොතිබුණ බව නිරීක්ෂණය කළ බවයි. එසේම කෘෂිකාර්මික උපකරණ සඳහා ලැබී ඇති පැමිණිලි සම්බන්ධව පනතේ විධිවිධාන ප්‍රකාරව කටයුතු කිරීමට ප්‍රතිපාදන නොමැති බවද, එබැවින් පරික්ෂා කර නියෝග ලබා දීමට හෝ නීතිමය පියවර ගැනීමට හැකියාවක් නොමැති බවද නිරීක්ෂණය කළ බවයි.
රු. 5,401,428 ක වියදමක් හා ප්‍රචාරණ කටයුතු සඳහා රු. 3,786,942ක වියදමක් දරා අරඹා ඇති 1977 පාරිභෝගික විමසුම් ව්‍යාපෘතිය මගින් පාරිභෝගික ජනතාවට තම පැමිණිලි සම්බන්ධයෙන් වන අංකය හා විමර්ශනයේ ප්‍රගතිය දැනුම් දීමට ක්‍රමවේදයක් සකස් කර නොමැති බවත්, දිස්ත්‍රික් කාර්යාල සමග සම්බන්ධ කිරීමෙන් දත්ත ඇතුලත් කිරීමට හැකි ක්‍රමවේදයක් සකස් කර නොමැති බවත් නිරීක්ෂණය කර ඇත. එසේම වෙළඳපොල අධ්‍යයනයන් සම්බන්ධයෙන් වන ප්‍රතිඵල පාරිභෝගිතකයා දැනුවත් කිරීම සහ ආරක්ෂා කිරීම සඳහා යොදාගෙන නොතිබීමද නිරීක්ෂණය කර ඇත.
වැටලීම් සම්බන්ධ නිරීක්ෂණ වශයෙන් සඳහන් කරන්නේ, 2018-2022 අතර කාලයේ සිදුකර තිබූ සත්‍ය වැටලීම් සංඛ්‍යාව ඉලක්කගත වැටලීම් සංඛ්‍යාවට වඩා අඩු අගයක හෙවත් සියයට 56 සිට 74 දක්වා පරාසයක පැවතුණ බවයි. එමෙන්ම විමර්ශන නිලධාරින් අනුයුක්ත කිරීමේදී දිස්ත්‍රික්ක 09ක විමර්ශන නිලධාරින් 23ක් අතිරික්තවද, දිස්ත්‍රික්ක 12ක විමර්ශන නිලධාරින් 47ක් අඩුවෙන්ද අනුයුක්ත කර තිබූ බවයි. එසේම 2018 සිට 2021 දෙසැම්බර් 31 දක්වා සිදුකරන ලද වැටලීම් 3715කින් වැටලීම් 3616ක් සම්බන්ධයෙන් නඩු පැවරීමට වර්ෂ දෙකකට අධික කාලයක් ගත වී තිබෙන බවයි.
ආනයනය කරනු ලබන කලින් ඇසුරුම් කරන ලද භාණ්ඩ, අයිතමයන් හා නිෂ්පාදනයන් සම්බන්ධයෙන් එම භාණ්ඩ රටට ඇතුළු වන ස්ථානයේදී උපරිම සිල්ලර මිල, නිෂ්පාදකයාගේ, ආනයනකරුගේ හෝ බෙදාහරින්නාගේ නම හා ලියාපදිංචි ලිපිනය පැහැදිලිව සඳහන් කර තිබිය යුතු බවට ගැසට් නිවේදනයක් මගින් ප්‍රකාශ කර ඇතත් විගණනය නිරීක්ෂණය කර ඇත්තේ, භාණ්ඩ 56ක් සම්බන්ධයෙන් ඒ පිළිබඳව නිකුත් කර තිබූ විධානයක් ඉන්පසු අවලංගු කර තිබූ බව හා ඉන්පසු නිකුත් කර තිබූ විධානයක් මගින් රස කැවිලි (චුයින්ගම් ඇතුළුව), චොකලට්, බිස්කට්, කේක් හා සුවඳ සබන් යන භාණ්ඩ වර්ග 5ක් සඳහා එම විධානය නිකුත් කර තිබූ බවයි.
එමෙන්ම විගණනය අවධාරණය කරන්නේ, ශ්‍රී ලංකා රේගුවේ දත්ත අනුව නූඩ්ලස්, පැස්ටා, චීස් වැනි භාණ්ඩ වාර්ෂිකව විශාල වශයෙන් ආනයනය කරනු ලැබුවද අවසන් වරට නිකුත් කරන ලද 2022 නොවැම්බර් 01 දින දරන ගැසට් නිවේදනයේ එම භාණ්ඩ ඇතුළත් කර නොතිබීම හේතුවෙන් එම භාණ්ඩ මිල ලකුණු කිරීම සඳහා පාරිභෝගික අධිකාරියට හැකියාවක් නොතිබුණ බවයි.
උපරිම සිල්ලර මිල සම්බන්ධයෙන් වන විධාන අංක 12 අදාළත්වය පිළිබඳව අධ්‍යයන වාර්තාවක් පාරිභෝගික කටයුතු අධිකාරියේ තරගකාරි ප්‍රවර්ධන අංශය විසින් 2018 පෙබරවාරි 20 දින නිකුත් කර ඇති අතර එම අධ්‍යයනයේදී අනාවරණය වී ඇත්තේ උපරිම සිල්ලර මිල සම්බන්ධ විධානය අනුගමනය කරන්නේ ආනයනකරුවන් අතරින් ඉතා කුඩා ප්‍රමාණයක් බවයි.
එමෙන්ම ඒ සම්බන්ධයෙන් තවදුරටත් සඳහන් කරන්නේ වෙළඳපොලේ පවතින බොහෝ ආනයනික භාණ්ඩ නියමිත ක්‍රමවේදයෙන් බැහැරව රේගුවෙන් නිදහස් කෙරෙන බව හෝ ගමන් මලුවල දමා ආනයනය කරන බවයි. නියමිත ක්‍රමවේදයට ආනයනය කළද එම භාණ්ඩ රේගුවෙන් නිදහස් කළ පසු වෙනස් කිරීම්වලට ලක්කරන බවයි.
එම අධ්‍යයනයෙන් පෙන්වා දී ඇති කරුණු වළක්වා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට වර්තමානය වනවිටද පාරිභෝගික අධිකාරිය අපොහොසත් වී ඇති බව විගණනය පෙන්වා දෙයි.
ඒ අනුව මෙම කාර්ය සාධන විගණනයෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ පාරිභෝගිකයින් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ඇතකර ඇති ප්‍රධානතම ආයතනය වන පාරිභෝගික කටයුතු අධිකාරිය සිය වගකීම නිසි ආකාරයෙන් ඉටු කරන්නට අසමත්වී ඇති බවයි. එමෙන්ම එම අධිකාරිය පිහිටුවීමට අදාළ පනතද බලාත්මක නොවන හුදු නීතියක් බවට පත්වී ඇති බවයි.
එවැනි තත්වයක් තුළ අසාධාරණ වෙළඳ පිළිවෙත්වලින් පාරිභෝගිකයන් ආරක්ෂා වීම කෙසේ වෙතත් පාරිභෝගකයින් සූරා කෑමට හා රැවටීමට ලක්වීම සිදුවන බව කිව හැකිය. මෙවැනි තත්වයක් තුළ ජනතාවගේ මුදලින් නඩත්තු වන පාරිභෝගික කටයුතු අධිකාරිය විෂය අයත් ඇමතිවරු මෙන්ම එහි නිලධාරින්ද ඔවුන්ගේ වගකීම ඉටු නොකරමින් සිදු කරන්නේ ජනතාවට එරෙහි අපරාධයක් බවද කිව හැකිය. රජයේ රෝහල් පද්ධතියට ප්‍රමිතියෙන් බාල බෙහෙත් සැපයීමේ හා මෙම තත්වයේද එතරම් වෙනසක් නැත.
