බල්ලා සහ මිනිසා අතර තිබෙන සම්බන්ධය අවුරුදු දහස් ගණනකට දිව යනවා. දඩයම් යුගයේ පටන් ආ ගමන් මගේ මිනිසාගේ සමීපතම සත්වයා වුණේ බල්ලා. දඩයමට, ආරක්ෂාවට, හුරතලේට, විනෝදයට සහ අද වෙනකොට තමන්ගේ සමාජ තත්වය පෙන්නන්නත් බල්ලෝ ඇති කරනවා. අපි පූසෝ, ගිරව්, මයිනෝ, එළුවෝ වගේ මොන ජාතියක සත්තු ඇති කළත් මිනිසාට බල්ලාත් එක්ක ඇතිවන බැඳීමට සමාන කරන්න අනෙක් කිසිම සතෙක් එක්ක ඇතිවන බැඳීමකට පුළුවන්කමක් නැහැ. ඒ තරමටම බල්ලාත් එක්ක මනුස්සයෙක් ඇති කර ගන්න බැඳීම සුවිශේෂයි. ඒ ඇතිවෙන බැඳීමේ දැනීමේ ප්‍රමාණය එකිනෙකට වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. ඒ සතාටත් තමන්ට කන්න දෙන බලා ගන්න පවුල හෝ පුද්ගලයාගෙන් තොර ලෝකයක් ඇත්තේම නැහැ. ඒ නිසා තමයි බල්ලො ඇති කරන, ආදරය කරන සහ ඒ ගැන කතා කරන්න පුළුවන් කිහිපදෙනෙක් තෝරාගෙන බල්ලොත් එක්ක තියෙන ඒ සුවිශේෂී බැඳීම ගැන ටිකක් ගැඹුරින් කතා කරන්න හිතුවේ.
උභයවේගී ප්‍රතිචාරයක් – මහාචාර්ය ජයදේව උයන්ගොඩ
අපේ රටේ සුරතල් සතුන් පිළිබඳව සාමාන්‍යයෙන් තියෙන්නේ පරස්පර විරෝධී හැඟීම් දෙකකින් සමන්විත ප්‍රතිචාරයක්. ලව් ඇන්ඩ් හේට් රිලේෂන්ෂිප් එකක්. ඒකට අපි කියනවා උභයවේගී ප්‍රතිචාරයක් කියලා. සතුන්ට කැමතියි, ඒ වගේම වෛර කරනවා. ඒකෙම දිගුවක් තමයි, අපි සුරතල් සත්තු ඇති කරන්න කැමතියි. ඒත් සතුන්ව ගේ ඇතුළට ගන්න කැමති වෙන්නේ නැහැ. විශේෂයෙන්ම අපේ සමාජය තුළ බල්ලන්ට ඒ දේ කරනවා. බල්ලන්ට සාපේක්ෂව බළලුන්ට යම්කිසි වරප්‍රසාදිත තත්වයක් තියෙනවා. බළලුන්ට පුළුවන් ගේ ඇතුළේ ඉන්න. නමුත් සමාජයේ බහුතරයකගේ බල්ලන්ට ගෙදර සාමාජිකත්වය තිබුණත් ඒ සාමාජිකත්වය බැහැර කරපු සාමාජිකත්වයක් හැටියටයි තියෙන්නේ. ගේ ඇතුළට එන්න දෙන්නේ නැහැ, කූඩුවක දානවා, දම්වැලකින් ගැට ගහනවා, කන්න දෙන්නේ ගම්වල නම් පුවක් කොළපතක නැතිනම් කැඩිච්ච බෙලෙක් පිඟානක හරි ප්ලාස්ටික් පියනක හරි. දෙන්නෙත් ඉතුරු වෙච්ච කෑම. ඒ උභයවේගී ප්‍රතිචාරය.
බල්ලෝ ඉන්නත් ඕනෑ. නමුත් බල්ලන්ට අපි සලකන්නෙත් නැහැ. සතුන්ගේ අයිතිවාසිකම් අනුවවත් සලකන්නේ නැහැ. අපේ සමාජයේ සුරතලයට ඇති කරන සතුන්ට තියෙන්නේ සංවේදී භාවමය ජීවිතයක්. නමුත් මිනිස්සු පිළිගන්නේ නැහැ, සතුන්ටත් භාවමය ජීවිතයක් තියෙනවැයි කියලා. බල්ලන්ගේ, බළලුන්ගේ, ගිරවුන්ගේ, මයිනන්ගේ, අලින්ගේ විතරක් නොවෙයි හරකාගේ පවා තියුණු භාවමය ජීවිතයක් තියෙනවා කියලා පෙනෙනවා.
ආදරයට ඇති කරන සතුන්ටත් භාවමය ජීවිතයක් තියෙනවා කියලා පිළිගැනෙන්නේ යුරෝපයේ ඇමරිකාවේ සහ ඕස්ටේ්‍රලියාව වගේ රටවල. ලංකාව ඉන්දියාව වගේ රටවල මධ්‍යම පංතික සහ ඉහළ පංතික අය තමයි පිළිගන්නේ සෘජුව හෝ වක්‍රව තමන් ඇති කරන සතුන්ටත් භාවමය ජීවිතයක් තියෙනවැයි කියලා. ඒ නිසා තමයි ලංකාවේ තිරිසන් සතුන් පිළිබඳව මම කලින් කිව්ව ප්‍රතිචාර දෙක හොඳට පෙනෙන්න තියෙන්නේ.
මධ්‍යම පංතික, නාගරික හෝ ඉහළ මධ්‍යම පංතික මිනිස්සු බල්ලෝ බළල්ලු සලකන්නේ පවුලේම සාමාජිකයින් විදියට. ඔවුන් තිරිසන් සතෙක් කවදාවත් වැඩිහිටියෙක් විදියට සලකන්නේ නැහැ, නිතරම දකින්නේ ළමයින් විදියට. ඒ හැර අපේ සතුන්ට තියෙන භාවමය ජීවිතය සහ සතුන්ටත් අයිතිවාසිකම් තියෙනවා කියන දේ පිළිගැනීම ඉතාම අඩුයි.
ඒ වගේම විශේෂයෙන්ම බල්ලන්ට බළලුන්ට ආත්ම ගරුත්වයක් තියෙනවා. බල්ලෙක් බළලෙක් වගේම අලියාගේ හරකාගේ පවා තියෙනවා ආත්ම ගරුත්වයක්. ඒකනේ බල්ලෙක්ට ගලකින් ගැහුවොත් බල්ලෝ බුරාගෙන පනින්නේ. බල්ලෙකුට බැන්නත් එහෙමයි. ඒ තිරිසන් සතාත් තමන්ගේ ආත්ම ගරුත්වයට ගරු කළ යුතු යැයි අපේක්ෂා කරනවා. ඒක මම අපේ ගෙදර බල්ලන්ගෙන් සහ පූසන්ගෙන් ඉගෙන ගත්ත ලොකුම පාඩමක් තමයි සත්තු පිළිබඳව. ඒ නිසා අපි කවදාවත් බල්ලෙකුට සැරෙන් කතා කරන්නේ නැහැ. උඹ, මෙහෙ වර, ඉජු කියලා කතාකරන්නේ නැහැ.
එහෙම නොකරනවා නම් ඒකට හේතුවක් විදියට මම දකින්නේ.. මිනිසාගේ ඓතිහාසික විකාශනයත් එක්ක බලද්දි මනුස්සයාට වහල්ලු ඕනෑ. වර්තමාන ලෝකයේ අපිට වහල්ලු විදියට තියා ගන්න පුළුවන් ගෙදර වැඩ කරන අය පමණයිනේ. ඒ නිසා අපි තිරිසන් සතුන්ට වහල්ලු හැටියට සලකනවා. බල රහිත මනුෂ්‍යයෝ බලය සහ ආධිපත්‍යය පවත්වන්නේ ගෙදර වැඩ කරන සේවක සේවිකාවන්ටයි සුරතල් සතුන්ටයි. ප්‍රවේගකාරී හැඟීම් පිට කරන්නේ ඔවුන්ගෙන්. ඒ දේ අපි නැවත කල්පනා කළ යුතුයි, සුරතල් සතුන්ටත් ආත්මයක් තියෙන ජීවීන් විදියට සලකන්න බැරි ඇයි කියලා. තමන්ගේ ආත්ම ගරුත්වය පිළිබඳ හැඟීම මනුෂ්‍යයාට විතරක් නෙමෙයි තිරිසන් සතාටත් තියෙනවා. අපි ඒ දේ පිළිගත යුතුයි.
සුවිශේෂ පෞරුෂ – නාලක ගුණවර්ධන
පරිණාමීයව මානවයන් සහ සුනඛයන් අතර බැඳීමක් තියෙනවා අවුරුදු දහස් ගණනක් අතීතයට යන. බල්ලා කියන සත්වයා ඉතාමත් සංවේදී, සන්නිවේදනයට සමත් සත්වයෙක් ඒ අයගේ ඉඟි, චර්යා, ශබ්දවලින් බොහෝ දේ කියැවෙනවා. ඒවා අපි ආයාසයෙන් හෝ තේරුම්ගත යුතුයි. එක් වරම බලු පැටියෙක් ඇති කරන්න ගෙදරට ගෙනා පමණින් තේරෙන්නේ නැහැ. අවුරුදු ගණනාවක් බල්ලෝ ඇති කරලා, ඔවුන් සමග කල් ගත කරලා තමයි ඒක තේරුම් ගන්න ඕනෑ.
ඒ වගේම ඔවුන්ට පෞරුෂය කියන දේ තදබල විදියට තියෙනවා. එක බල්ලෙක් තවත් බල්ලෙකුට සමාන වෙන්නේ නැහැ. හරියට මිනිස්සු වගේමයි. ඒ සුවිශේෂී වූ පෞරුෂ එක පාරටම හඳුනාගන්න බැහැ. ඒකට අපි තුළත් සංවේදී බවක් තියෙන්නට ඕනෑ. මිනිසාගේ සහ ඒ සතාගේ සමීපත්වය වැඩි වෙන්න වැඩි වෙන්න තමයි ඒ පෞරුෂය ලියලා යන්නේ. එතකොට තමයි නොබියව චර්යාවන් තුළින් අදහස් ප්‍රකාශ කරන්නේ. ඒක හරියට පරිණාමීය මිතුදමක් පවත්වාගෙන යාමක් විදියට තමයි මම දකින්නේ.
නිර්ව්‍යාජකම ආකර්ෂණීයයි – ලේඛිකා කැත්ලින් ජයවර්ධන
මම දකින විදියට, මිනිස්සු කතා කරන මානව දයාව අර්ථවත් වෙන්නේ විශ්ව කරුණාවත් එක්ක. අපිට මානව දයාව ළඟින් බ්‍රේක් ගහන්න බැහැ. ඒක ලෝකයේ ඉන්න සියලුම ජීවීන්ගෙන් පටන් ගන්න ඕනෑ දෙයක්. බල්ලා විතරක් නෙවෙයි, මගේ වපසරියට සියලුම සත්තු අයිති වෙනවා. හැබැයි මට ආදරයෙන් මට හුරතල් කරන්න පුළුවන් සතා තමයි බල්ලා. එතැනින් තමයි මම බල්ලා කියන සතාට ළං වෙන්නේ. මානව දයාවෙන් නැංගුරම්ලාපු කෙනෙකුට පුළුවන් ස්ලෝගන් එකක් විදියට, එහෙම නැත්නම් මෝස්තරයක් විදියට තියාගෙන ඉන්න. ඒක හදවතින්ම එනවානම් වේදනා දැනෙන ඕනෑම ජීවියෙක් ගැන අපි හිතන්න ඕනෑ කියන තැනයි මම ඉන්නේ. ආචාර්ය ඊ ඩ්බ්ලිව් අදිකාරම් මහත්මයා කියලා තියෙනවා ‘මම මස් මාළු නොකන්නේ ආගමික හේතුවක් නිසාවත් පව් සිදු වේවි කියන බයටවත් සෞඛ්‍යමය ප්‍රශ්නයක් නිසාවත් නෙමෙයි, තවත් සතෙකුගේ මරණයට හේතුවෙන නිසා’ කියලා. මම හිතනවා ඒ අදහස හරිම වැදගත් කියලා, මොකද එතැනින් පටන් ගත්තොත් විතරයි අපිට පුළුවන් ලෝකයේ යුද්ධ නවත්වන්න.
මම ජීවිතයෙන් ගොඩක් පීඩා විඳලා තියෙන්නේත් බල්ලො නිසා. බල්ලෙක් ලෙඩ වෙනවා හෝ මිය යනවා කියන්නේ මගේ ජීවිතයේ පදාසයක් ඉවර වෙනවා වගේ දෙයක්. ඊට පස්සේ තව බල්ලෙක් ගෙනල්ලා ඒ අඩුව සම්පූර්ණ කර ගන්නකන් මට ඒ මානසික වදයෙන් නිදහස් වෙන්න බැහැ. බල්ලන්ගේ හැම ඉරියව්වක්ම මම හරිම පරිස්සමෙන් නිරීක්ෂණය කරනවා. ඒ දේවල් එක්ක මම තේරුම් ගත් දෙයක් තමයි බල්ලන්ව රවට්ටන්න බැහැ. බල්ලෝ හරිම බයයි රතිඤ්ඤා පත්තු කරනවාට. හැබැයි චිත්‍රපටයක බෝම්බ පුපුරන අවස්ථාවන්වල මම ශබ්දය වැඩි කරලා දැම්මත් ඌ ඒක ගණන් ගන්නේවත් නැහැ. බල්ලෝ මායාවට රැවටෙන්නේ නැහැ. අපි තමයි මායාවට රැවටෙන්නේ. ඒ වගේම බල්ලාගේ තියෙන ඒ නිර්ව්‍යාජකමට මම හරිම ආකර්ෂණීයයි.
මනුෂ්‍යයෝ වගේ – මාධ්‍යවේදිනී නිෂානි දිසානායක
ගෙදරක ඇති කරන බල්ලා සහ පූසා කියන සත්තු දෙන්නාගෙන්, අපි කතාවටත් කියනවානේ පූසාගේ බැඳීම ඇති වෙන්නේ ඉන්න තැනට, නමුත් බල්ලාගේ බැඳීම ඇති වෙන්නේ මනුස්සයාට කියලා. පුද්ගලිකව මට තියෙන අත්දැකීම තමයි මම පුංචි කාලේ ඉඳලම අපේ ගෙදර බල්ලෝ හිටියා. මම හැදුණේ ඒ සත්තු එක්ක. මගේ දරුවොත් එහෙමයි. මගේ මිනිපිරියොත් හැදෙන්නේ එහෙම. ඒ බැඳීම අදටත් අපි හැමෝගෙම තියෙනවා. අපි ගොඩක් වෙලාවට හිතනවානේ සතෙක් හදන එක කරදරයක් කියලා. නමුත් මම දකින්නේ ඒක කරදරයකට වඩා මානසිකවත් ලොකු සතුටක් ගෙන දෙන්නක් සහ හරිම සැහැල්ලුවක්.
උදේ නැගිට්ට ගමන් මම දකින්නේ ඒ සත්තු සෙල්ලම් කරනවා. හරි ලස්සනයි ඒ දේවල්. මිනිස්සු හැමෝටම ඒ දේ විඳින්න පුළුවන් වුණොත් ඒකේ තියෙන සතුට මොකද්ද කියලා තේරුම් ගන්න පුළුවන් වේවි. සාමාන්‍යයෙන් අපේ බැඳීම් ඇති වෙන්නේ මිනිස්සු අතරනේ. නමුත් සතෙක් එක්ක, විශේෂයෙන් බල්ලෙක් එක්ක ඇතිවන බැඳීම හරි ප්‍රබලයි. අපේ ගෙදර හිටපු සත්තු එක්ක තියෙන බැඳීම අපිට මුණගැහෙන මිනිස්සුත් එක්ක තියෙන බැඳීමට වඩා වැඩියි. අපි ගෙදර ඉන්න සත්තු වෙනුවෙන් කෑම ටික ලබා දීලා බොහොම පොඩි දෙයක්නේ දෙන්නේ. නමුත් ඒ වෙනුවෙන් ඒ සතාගේ ජීවිත කාලයේම අපිට ලබා දෙන ආදරය මෙච්චරයි කියන්න බැහැ. මම මගේ අත්දැකීමෙන්ම දන්නවා අපේ ගෙදර හිටපු සත්තු සමහර වෙලාවට මනුස්සයෝ වගේ හැසිරෙන්නේ. වචනවලින් කතා කරන්න බැරි වුණාට බල්ලන්ට අපි නොහිතන විදියට දේවල් තේරුම් ගැනීමේ හැකියාව තියෙනවා. බල්ලෝ ඇති කරන සමහර මිනිස්සු ඉන්නවා, ඒ සතා මැරුණාට පස්සේ ඒ දුක ආයේ විඳින්න බැහැ කියලා සත්තු ඇති කිරීම එතැනින්ම නවත්වනවා. මම දැකලා තියෙනවා ජීවිතයේ දේවල් අහිමි වුණ, කලකිරීමට පත් වුණ, හුදකලාවට යොමු වුණ ගොඩක් මිනිස්සු ඒ සත්තු නිසා දුක පාළුව, තනිකම මකා ගනිමින් ලොකු බැඳීමක් ඇති කර ගන්නවා. මම වුණත් කලින් මම ගාව හිටපු සත්තුන්ගේ පිංතූර අරගෙන තනියෙන් ඉන්න වෙලාවට බලමින් ඒ මතකය අලුත් කර ගන්නවා. ඒක ඇතුළේ දුකක් වගේම තෘප්තියකුත් තියෙනවා. ඒ මතකය ස්මරණය කරමින් විඳින්න පුළුවන්කමක් මට තියෙනවා.
