අධික වැසි සහිත කාලගුණය ඇතැම් ප්‍රදේශවලට හිරිහැරයකි. ශ්‍රී ලංකාවේ විදුලිය උත්පාදනයට වාසිදායක වී ඇත. අලුත් වාර්තා ඉදිරිපත් කරන විදුලිය බල මණ්ඩලයට අනුව විදුලිය උත්පාදනයෙන් සියයට 83.46 ක් පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රභවවලින් බව දැක්වේ. මෙහි අනෙක් පැත්තක් පසුගිය කාලයේ පැවැතිණ. රටට අවශ්‍ය විදුලිය නිපදවීම සඳහා දැවිතෙල්, ගල්අඟුරු ඇතුළු පොසිල ඉන්ධන විශාල වශයෙන් භාවිත කරන ලද අතර දුර්වලව තිබුණ ආර්ථිකය තවත් වටයකින් බෙලහීන කරන්නට මෙම පිරිවැය හේතු වී තිබුණි. විදුලිය උත්පාදනය කරන ජලාශ පිටාර ගලන අතර අඩුම වියදමකින් උත්පාදනය කරන විදුලිය සඳහා අධික ගාස්තු අය කිරීම සාධාරණ නැත. විදුලිය ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් විදුලිය පාරිභෝගිකන්ගේ අපහසුතා සලකා බලා වහාම ගාස්තු සංශෝධනයක් කළ යුතුවේ.
විදුලිය බල මණ්ඩලයේ තොරතුරුවලට අනුව ජල විදුලි උත්පාදනයෙන් ලැබෙන වාසිය විදුලිය පාරිභෝගිකයන්ට පැවැරීම සඳහා ක්ෂණික සූදානමක් දැනට නැත. වසර අවසානයේ ගිණුම් සලකා අත්පත් කරගත් ලාභයක් වෙතොත් 2024 වසරේ අප්‍රියෙල් මාසයේ දී විදුලිය බිල අඩු කළ හැකි බව ප්‍රකාශයට පත්ව තිබේ.
විදුලිය බල මණ්ඩලය මෙරට ප්‍රධාන රාජ්‍ය ව්‍යවසායයක් වන අතර එය විශාලතම පිරිවැටුම ලබන බව ද සඳහන් කළ යුතුය. එයට සමානව දැවැන්ත අලාභ සහිතව අකාර්යක්ෂමව පවත්වාගෙනන යන රජයේ ආයතන අතර ඉදිරියෙන්ම පසුවේ. විදුලිය බල මණ්ඩලයේ පවතින විෂමතා මැඩපවත්වන පියවරක් වශයෙන් උත්පාදන, බෙදාහැරීම හා අලෙවිය වෙනම සමාගම් ගණනාවකට පවරන හා මණ්ඩලයේ කටයුතු වෙනස් කරන අලුත් පණතක් සම්මත කර ඇත. මෙම පණතට සමාන්තරව කරන ප්‍රතිසංස්කරණ අනුව විදුලිය ඒකකයක අවසාන මිල සලකා අය කරන ගාස්තු ක්‍රමයක් දැනට ක්‍රියාත්මක වේ.
ජාත්‍යන්තර මුල්‍ය අරමුදල කරන ලද බලකිරීම අනුව විදුලිය හා ඛණිජතෙල් අංශවල කරන ලද වෙනස්කම් හේතු කොටගෙන අය වැයට එල්ල වූ පීඩනය වළකන ලද අතර එය ඍජුව පාරිභෝගිකයන්ට උහුලන්නට සිදුවී තිබේ. මෙම වසර තුළ අවස්ථා හතරක දී විදුලිය බිල වෙනස් කළ අතර දැනට අය කරන අධික ගාස්තුව එහි ප්‍රතිඵලයකි. මාසික විදුලිය බිල ගෙවාගත නොහැකි ලක්ෂ ගණනකට නිතිපතා රතු නිවේදන නිකුත් කරන අතර විදුලිය විසන්ධි කිරීමෙන් පසු නැවත සැපයීම සඳහා අය කරන අතිරේක ගාස්තු ගෙවීමට සිදුවන හෙයින් නිතිපතා විදුලිය පරිහරණය තර්ජනාත්මක තත්ත්වයකට පැමිණ ඇති බව සඳහන් කළ යුතුය.
අලාභ ගණන් බලන විදුලිය බල මණ්ඩලය වහාම ගාස්තු සංශෝධනය කරන අතර අවශ්‍ය ඉලක්කම් නියාමන කොමිසමට ඉදිරිපත් කිරීමට නොපැකිලෙන බව ද මෙහි දී විශේෂයෙන් සඳහන් කළ යුතු කරුණකි. කෙසේ නමුත් ජල විදුලිය ඇතුළු පුනර්ජනනීය උත්පාදනයේ වාසි ගැන දක්වා ගාස්තු අඩු කරන යෝජනාවකට ඉදිරිපත් වෙන්නේ නැත. 2023 වසර තුළ ජල විදුලිය උත්පාදනය ගිගාවොට් 5000 ක් වෙතැයි නියාමන කොමිසම තක්සේරු කර තිබුණි. දනට ඇති වාර්තා අනුව සැලකිය යුතු වාසියක් ලැබී තිබේ. දහ අට වසරකට පසු විදුලිය බල උත්පාදන ජලාශ ධාරිතාව සියයට අනූ හයක ප්‍රතිශතයකට පැමිණ ඇත. පසුගිය අගෝස්තු මාසය වන විට දැවිතෙල් හා ගල් අඟුරු භාවිත කර කරන උත්පාදනය සියයට 82 දක්වා ඉහළ ප්‍රතිශතයක විය. දැන් එය සියයට 16.54 කි. ලෝක වෙළඳ පොළේ දැවිතෙල් හා ගල් අඟුරු මිල ඉහළ යන මෙම කාලයේ ජල විදුලියෙන් රටට ලැබුණ අවස්ථාව වෙස්වලාගත් ආශීර්වාදයකි.
මෙම වාසිය විදුලිය පාරිභෝගිකයන්ට වහාම පැවැරීමට කටයුතු නොකරන්නේ ඇයි?
ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය හැසිරවීම සඳහා රැඩිකල් තීරණ ගත් බව දක්වන ආණ්ඩුව කරන්නේ කුමක්ද? අංශක තුන්සිය හැටක චක්‍රයකින් ජන ජීවිතයට බදු පනවා ඇත. බදු පහසුවක් නොවන අතර පාලකයන් පිළිබඳව ඇති වෛරයෙන් දැවෙමින් උහුලන බව මතක් කර දිය යුතුවේ. සිස්ටම් වෙනස් කරන සේ පාලකයන්ට බලකරන ලද පොදු ජනතාවට කිසිම සහනයක් නැත. ලබන වසරේ සිට වැට් බද්ද සියයට දහ අටක ප්‍රතිශතයක් දක්වා වැඩි කරන අතර බද්දට යටත් කරන භාණ්ඩ හා සේවා ලැයිස්තුව ප්‍රසාරණය කර තිබේ. විදුලිය බිල වැට් බද්දෙන් නිදහස් කරන බව දක්වන නමුත් පෙට්‍රල්වලට වැට් බද්ද අය කරන බව දැක්වේ. මෙම පසුබිම අනුව රුපියල් කිහිපයකින් හෝ විදුලිය ගාස්තු අඩු කළහොත්, ජනතාවට ලැබෙන සහනයකි.
දියුණුවෙමින් පවතින රටට බලශක්තිය අවශ්‍ය සාධකයකි. ඒක පුද්ගල බලශක්ති පරිභෝජනය ඉහළ මට්ටමකට කැඳවීම ජනතාවගේ පහසුව දක්වයි. දැනට ඇති විදුලිය ගාස්තුව තුළ නිෂ්පාදන පිරිවැය ඉක්මවන කාරණා අතර අකාර්යක්ෂමතාව ප්‍රධානය. ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව දක්වන පරිදි විදුලිය බල මණ්ඩලය රාජ්‍ය බැංකුවලින් රුපියල් බිලියන දහසක් ණය ගෙන ඇත. එදිනෙදා වියදම් සඳහා බැංකු අයිරාවලින් තවත් රුපියල් මිලියන 850 ක් ලබාගෙන තිබේ. මෙම ණය වෙනුවෙන් අති විශාල පොලියක් මාසිකව පියවන්නට සිදු වී ඇත.
විදුලිය බල මණ්ඩලයට සපයන ණය ලංකා හා මහජන බැංකුවලට කදිම ඉල්ලමකි. මහ බැංකු අධිපතිවරයා දක්වන පරිදි විදුලිය බල මණ්ඩලයේ ණය ලබාගැනීමේ රජයේ බැංකු ඒකාධිකාරය අවසන් කළ යුතුය. පුද්ගලික බැංකු සමග ද ගනුදෙනු කරන බලය පිරිනැමුවහොත් රජයේ බැංකුවල පවතින රාමුව බිඳ වැටීමෙන් පසු ණය තරගකාරීත්වයක් ඇතිවේ. විදුලිය පාරිභෝගිකයන්ගේ ඉරණම ගැන සලකා බලන පසු ණය තරගකාරීත්වය රාජ්‍ය හෝ පුද්ගලික අංශවලින් ඇති කිරීමේ වෙනසක් නැත. අවසානයේ දී මණ්ඩලයේ ණය, පොලිය හා වෙත් වියදම් විදුලිය නිෂ්පාදන පිරිවැයට එකතුවේ. ණය බර නැති ආයතන සඳහා බලකරන ප්‍රතිපත්ති සකස් කරන්නට ආණ්ඩුව වගබලාගත යුතුවේ.
පසුගිය ජුලි මාසයේ දී අතිරේක විදුලිය බලය මිල දී ගැනීම සඳහා පුද්ගලික අංශයේ බලාගාර සමග ගිවිසුම් අත්සන් කළ මණ්ඩලය පසුව ජලය නිදහස් නොකළහොත් රටට අඛණ්ඩ විදුලිය සම්පාදනය කළ නොහැකි බව නිවේදනය කර සිටියේය. සමනල වැව ජලාශයට ජලය නිදහස් කිරීමට කැබිනට් අනුමැතිය ලැබුණ අතර ගොවිතැනට තිබුණ ජලය විදුලිය නිපදවන්නට වැය කරන තරමට තත්ත්වය නරක වී තිබුණි. මෙම වාතාවරණය සමග අද වන විට ජල විදුලිය සහිතව පුනර්ජනනීය විදුලි උත්පාදනය ඉහළම මටට්මකට පැමිණීම සලකා බැලිය හැකිය.
අත්පත් කරගෙන ඇති වාසිය විදුලිය පාරිභෝගිකයන්ට සපයන අතර අඩුම පිරිවැයකින් විදුලිය උත්පාදනය කළ හැකි අලුත් උපාය ගැන මණ්ඩලයේ අවධානය යොමු විය යුතුවේ. පාරිභෝගිකයන් වශයෙන් සැලකීමේ දී ගෘහස්ථ පමණක් නොව කර්මාන්ත හා ව්‍යාපාර ගන විශේෂයෙන් සැලකිල්ල අවශ්‍යය. මේවායේ නිෂ්පාදන ක්‍රිියාවලියේ දී විදුලිය ගාස්තු බරපතළ සාධකයකි.
ඉහළ බලශක්ති වියදම නිෂ්පාදනයේ මිල හා අපනයනය කරන අවස්ථාවේ දී ජාත්‍යන්තර තරගකාරීත්වයට බලපාන අංශයකි. ලෝකයේ අනෙක් රටවලට වඩා අඩු මිලට හොඳ තත්ත්වයේ නිෂ්පාදන සැපයිය නොහැකි අවස්ථාවේ දී ශ්‍රී ලංකාවේ අපනයන ප්‍රතික්ෂේපවීම වැළැක්විය නොහැක. වාර්තා අනුව තොරතුරු තාක්ෂණ හා මෘදුකාංග අංශයේ අපනයනය පළමු වතාවට ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියනයක ආදායමක් කරා පැමිණ ඇත. මෙය ඉතා යහපත් තත්ත්වයකි. මෙරට මෘදුකාංග සැපයුමට විදුලිය ඇතුළු බලශක්ති පිරිවැය, අහිතකර සාධකයක් බවට පත්වුවහොත් නැවත නැගී සිටිය නොහැකි පරිදි බිඳ වැටෙන්නට ඉඩ ඇත. තරගකාරී රටවල් වෙළඳ පොළ ඩැහැගැනීමට උත්සුක වන අතර විදුලිය බල මණ්ඩයේ කටයුතු පාලනය කිරීමට ගන්නා පියවර අවසානයේ දී පාරිභෝගිකයන්ට පමණක් නොව මෙරට අපනයන අංශය ද පීඩාවට පත් කරනු ඇත. විදුලිය ගාස්තු තීරණය කරන ආකාරය පිළිබඳ අලුත් ආකෘතිය අනුව මිල ගැන තීරණයක් ගැනීමට කාර්තුවක් වැය කරන්නට සිදුවීම ගැන වහාම අවධානය යොමු කිරීම අවශ්‍යය.
