සින්බෑඩ් නම් නාවිකයා

යූරි වාසිලියෙව් බුයිඩාගේ ‘Sindbad The Sailor’ නම් කෙටි කථාවේ සිංහල පරිවර්තනය
සකස් කළේ – එම්.ඩී. මහින්දපාල

මිය යාමට පෙර කැතරිනා ඉවනොව්නා මොමටෝවා ජීවිත කාලය පුරා තමාට ප්‍රතිකාර කළ. දැනට වසර ගණනාවකට පෙර විශ්‍රාම ගිය වෛද්‍ය ෂෙබර්ස්ටෝව් වෙත පණිවිඩයක් යවමින් තමා හමුවීමට පැමිණෙන ලෙස දන්වා සිටියාය. ඒ අනුව රෝහලට පැමිණි ෂෙබර්ස්ටෝව් වෙත ඇය, සිය කුඩා නිවසේ යතුර පිළිගැන්වූවාය. ඒ හා සමඟම හතරට නැමූ කඩදාසි කැබැල්ලක් ද අතට දී එය තම නිවසේ ඇති අනික් සියලුම කඩදාසි සමඟ ගිනි තබන ලෙස ඉල්ලා සිටියාය. “ඒවා ඔක්කොම ගේ ඇතුළෙ ඇති.” ඇය ලජ්ජාවෙන් මෙන් පැවසුවාය. “හැබැයි මේ ගැන කාටවත් කියන්න එපා. ඔය වැඩේ මටම කරන්නත් තිබුණා. ඒත් මේ දේවල් දොස්තර මහත්තයත් දැනගන්න ඕනෙ…”

වෛද්‍ය ෂෙබර්ස්ටෝව් ඇහි බැම ඉහළට කරමින් විමතිය පළකළේය. වයස්ගත කාන්තාව වරදකාරී හැඟීමකින් මෙන් සිනහවක් පාමින් ප්‍රතිචාර දැක්වූවා මිස කිසිවක් කීවේ නැත. ඇගේ තත්වය එතරම් හොඳ බවක් පෙනුණේ නැත. පටක පිළිකාවකින් පෙළෙමින් සිටි ඇය මරණාසන්න මොහොතට පැමිණ සිටි බවක් පෙනිණ. රෝහලේ දී ඇයට ප්‍රතිකාර කළ වෛද්‍යවරයා කියා සිටියේ පසුදින එළිවන තුරු පවා ඇය ජීවත්වේදැයි කිව නොහැකි බවයි.

ලියෝෂා ලියොන්ටියෙව් රෝහලේ ප්‍රධාන දොරටුව අසළ බංකුවක වාඩිවී දුම්වැටියක් උරමින් සිටියේය. තරබාරු වෛද්‍ය ෂෙබර්ස්ටෝව් ළඟ සිටින විට ඔහු හරියටම පොලිස් නිල ඇඳුම ඇඳගත් තරුණයෙකු සේ පෙනිණ. දුර්වර්ණ වූ පටියක් සහිත ඔහුගේ හිස්වැස්ම සිය මෝටර් සයිකලයේ පැතිකාරයේ බිම වැටී තිබිණ.

“හරිම ගමනක් නේද?” ලියෝෂාගේ හිසට උඩින් යන්තමින් දැල්වෙන වීදි ලාම්පුව වටා කරකැවෙන කෘමීන් දෙස බලමින් වෛද්‍යවරයා විමසීය. එකී වීදි ලාම්පුව සවිකොට තිබුණේ තෙතමනය නිසා කොළපැහැ ගැන්වී තිබූ ලී කණුවකයි.
’‘ඒ කියන්නෙ සින්බෑඩ් බලන්න ගිය ගමනද? ”
’‘එයා තාම මැරුණෙ නෑ නේද?”
“නෑ”
ෂෙබර්ස්ටෝව් පොලිස් නිලධාරියාට තම අත ඇති යතුර පෙන්නුවේය.
“එයා මට එයාගෙ ගේ ඇතුළ බලන්න කිව්වා.”
“මම පිට මිනිහෙක්. ඔහේ නං අඩුගානෙ ආණ්ඩුවේ නිලධාරියෙක් හිංද හොඳයි.”
ලියෝෂා සිය සිගරට් කොටය වතුර පිරුණු විශාල ගල් බඳුනකට විසිකොට සුසුමක් හෙළමින් නැගී සිටියේය.
“සීත කාලය දැන්ම ඇවිල්ල වගේ ”
ඔවුහු සෙමෙන් සෙමෙන් ගල් ඇතිරූ පදික වේදිකාව ඔස්සේ මෝල දිසාවට ගමන් කළහ. කැතරිනා ඉවනොව්නා වාසය කළේ එකී මෝල අසලයි. ඇය, ඇගේ අවාසනාවන්ත ආදර්ශවත් ජීවිතය හේතුකොටගෙන මුළු නගරය පුරාම ප්‍රසිද්ධියට පත්වී සිටියාය.

කැතරිනා ඉවනොව්නා මේ නැගෙනහිර ප්රූසියාවට පැමිණි මුල්ම පදිංචිකරුවන්ගෙන් කෙනෙකි. සැමියා කඩදාසි කම්හලේ සේවය කළ අතර ඇය රෝහලේ රෙදි සෝදන්නියක ලෙස සේවය කළාය. ඔවුනට දරුවෝ හතර දෙනෙකි. දෙදෙනෙකු ඔවුන්ගේම දරුවන් වූ අතර අනෙක් දෙදෙනා ළමා නිවාසයකින් ලබාගත් දරුවෝ වූහ. මැළවුණු පෙනුමකින් යුත් කුඩා ශරීරයක් ඇති කාන්තාවක වූ ඇයට විශාල නිවසක් බලා කියා ගැනීමට සිදුවිය. එයට අමතරව එළවළු වගාවක්, එළදෙනෙක්, ඌරු කොටුවක්, බැටළුවන් දුසිම් දෙකක් පමණ, තාරාවුන්, කුකුළන් පමණක් නොව සිය වයස්ගත සැමියා වන ෆියෝඩෝර් ෆියෝඩොරොවිච් (ඒ වනවිට යුදබිමේ දී ඔහු තුන්වරක් අනතුරට ලක්ව සිටියේය.) හා දරුමල්ලන් බලා කියාගැනීම ද ඇයට පැවරී තිබිණ.

1957දී ඇයට පාදයක කොටසක් අහිමි විය. වැස්සිය ගෙදර ගෙන එමින් සිටිද්දී දුම්රිය අනතුරකට ලක්වීම නිසාය. ඒ අනුව රෙදි සේදීමේ රැකියාවෙන් ඉවත්වීමට ඇයට සිදුවිය. ඉන්පසු පෙර පාසලක භාරකාර රැකියාවක් ඇයට ලැබිණ. එම වසරේම ඔවුනගේ වැඩිමහල් පුතු ප්‍රෙගොල්යා ගංගාවේ ගිලී මරණයට පත්විය. ඉන් වසර තුනකට පසු ෆියෝඩෝර් ද මිය ගියේය. ඒ කලින් යුද්ධයේ දී ඔහුගේ හදවතට සිදුවූ අනතුරක් වෙනුවෙන් කළ සැත්කමකට මුහුණ දීමෙන් අනතුරුවයි. ඇගේ දියණියෝ ද වැඩිවියට පත්ව ගම හැරදා පිටව ගියහ. බාල දියණිය වේරා, බේබද්දෙකු සමඟ විවාහ විය. ඉඳහිට සිය මව බැලීමට පැමිණි ඔවුන් කුඩා පුත්‍රයා මහලු මව ළඟ නතර කොට සයිබීරියාවට පිටව ගියේ රැකියාවක් කිරීමට යන බව පවසමිනි. ඉන් පසු ඔවුන් නැවත පැමිණියේ නැත.

දරුවා ලොකු මහත් කිරීමේ අරමුණින් ඇය කුලියට ඇඳුම් මැසීමට පටන් ගත් අතර (ආතරයිටිස් වැළඳී ඇඟිලි තුඩු අකර්මණ්‍ය වීමට පෙර) බැටළුවන් බලා කියාගැනීම ද කළාය. පාදයේ ආබාධය නිසා බැටළුවන් රැගෙන තැන තැන යාම ඇයට පහසුවූයේ නැත. ඇතැම්විට ඇය කෑම වේල පවා ගත්තේ එළිමහනේ දීයි. එහෙත් ඇය කිසිවිටෙකත් දුක්ගැනවිලි කීවේ නැත. මේ අතර මුණුපුරා වැඩිවියට පත්ව හමුදා සේවයට එක්විය. ඔහුද විවාහ වී නිවසින් පිටව ගියේය. ඔහු ඉඳහිට අලුත් අවුරුද්දට හෝ මැයි දිනයට සුබ පැතුම් පතක් එවා සිය මිත්තනියගේ වැඩ කටයුතු හා ජීවිතය සාර්ථක වේවා යැයි ප්‍රාර්ථනා කරයි.

කැතරිනා ඉවනොව්නාට ලැබුණේ සුළු විශ්‍රාම වැටුපකි. ඇය පසුව හිස් ඉඩම්වල, වීදිවල හා කඩ සාප්පු පිටුපස ඇති හිස් බෝතල් එකතු කිරීමට පටන් ගත්තාය. මේ කටයුත්තේ නියැලෙන විට තමාට උසුළු විසුළු කරන කොල්ලන් සමඟ සණ්ඩුසරුවල්වල පැටලීමට ද ඇයට සිදුවිය.
“ඒයි! ඔය කුණු ගොඩෙන් රාත්තලක් කීය ගානෙද දෙන්නෙ?” කියමින් ඔවුහු ඇගේ හිස් බෝතල පිරවූ මල්ලට පහරදී දිව යති.
කැතරිනා කෝපයට පත්වුව ද කෝපය වැඩි වේලාවක් පැවතුණේ නැත. අවසානයේ ඇය තීරණය කළේ මින් ගැලවීමට නම් අලුයම් කාලයේ ගෝනියත් රැගෙන එළිමහනට ගොස් කටයුත්ත අවසන් කොට ඇඳිරි වැටීමට ආසන්න වන විට නැවත නිවසට පැමිණිය යුතු බවයි. ඒ වන විට තෙහෙට්ටුව නිසා ඇගේ දෑස් ගිලී ඉහෙන් කණෙන් දහඩිය ගලා එමින් තිබිණ. අනතුරුව ඇය බොකුටු පිඟානකට පාන් කැබලි කිහිපයක් කඩා දමා ඒ මතට වොඩ්කා පුරවා පෙඟුණු පාන් හැන්දකින් ගිල දමන්නට පටන් ගනී. ඉන් පසු ඇතැම්විට සිහින් හඬින් ගීයක් ද ගායනා කරයි.

“වෙන කෙනෙක් නම් මෙලහකටත් මේ ඔක්කොම අතෑරල දානවා.”
“යකඩ ගෑනියෙක්.” නගර වැසියෝ කියන්නට වූහ. බොහෝ දෙනා ඇය ‘සින්බෑඩ් නම් නාවිකයා’ ලෙස හැඳින්වූයේ ඇගේ කර මත රැඳි හිස් බෝතල මල්ල හේතු කොටගෙනයි. හොරෙන් මෙන් වටපිට බලමින් වෛද්‍ය ෂෙබර්ස්ටෝව් නිවසේ ඉදිරිපස දොර විවෘත කරමින් ලියෝෂාට ඉදිරියට එන ලෙසට අතින් සංඥා කළේය. ලියෝෂා කුස්සියේ හා ශාලාවේ විදුලි පහන් දැල්වීය.
“ඇත්තටම මොකක්ද මේ මනුෂ්‍යයට ඕනෙ කරන්නෙ?” ඔහු ඊළඟ කාමරයට ඇතුළුවෙමින් විමසන්නට විය.
“අපි මේ මොනවද හොයන්නේ?”
ෂෙබර්ස්ටෝව් කිසිවක් කීවේ නැත. ඔහු, කැතරිනා ඉවනොව්නා යතුර සමඟ තමාට දුන් කොළ කැබැල්ල දිග හැරියේය. ඔහුගේ මුහුණ ලජ්ජාවෙන් රත්පැහැ ගැන්විණ. ඔහු කොළ කැබැල්ල මේසය මතට විසිකොට වහලයේ තිබූ පරාලයක හිස නොවැදෙන ලෙස දෙකට නැමී හති දමමින් සිටිද්දී ලියෝෂා පිටුපසින් පැමිණියේය. පොලිස් නිලධාරියා වයස්ගත කාන්තාවගේ කාමරය හොඳින් පරීක්ෂා කරමින් සිටියේය. යාම්තමින් එළියක් නිකුත් කළ ආවරණයක් රහිත විදුලි පහනෙන් එළිය වුණු කාමරය පුරාවටම කඩදාසි කැබලි ගොඩගසා තිබිණ.

“එයා මොනවද මේ කරලා තියෙන්නෙ? නවකථා ලියල ද?” ලියෝෂා කොඳුරන්නට විය.
“මේ බලන්න” ඔහු බිම තිබූ කඩදාසි කැබැල්ලක් අහුලාගනිමින් පවසන්නට විය.
‘මම ඔබට ආදරය කළෙමි. මේ මොහොතේ වුවද එකී ආලය ගිනි පුපුරක් සේ නොනිමී රැඳී ඇත.’
ලියෝෂා වෛද්‍ය ෂෙබර්ස්ටෝව් දෙස ප්‍රශ්නකාරී බැල්මක් හෙලුවේය.
“මේ මොකක්ද? මේකෙ තේරුම මොකක්ද? ”
ෂෙබර්ස්ටෝව් බස්තම අනෙක් අතට මාරුකොට ලියෝෂා මඳක් පසෙකට කළේය. හති දමමින් හා කෙඳිරිගාමින් ඔහු පටු ඉඩක් ඔස්සේ රිංගාගොස් පුටුවක් රැගෙන වාඩිවිය. ඉන් අනතුරුව බිම ගොඩගසා ඇති කඩදාසි කැබලි අහුරක් අතට ගෙන එහි ලියා ඇති දේ කියවන්නට විය.
“මේ මොනවද?” කඩදාසි කැබැල්ලක මහලු කාන්තාව කුරුටුගා ලියා ඇති අකුරු දෙස පුදුමයෙන් මෙන් බලමින් ලියෝෂා නැවතත් විමසන්නට විය.
“එයා නං මේවා ලියන්න නැතුව ඇති…”
ෂෙබර්ස්ටෝව් කේන්තියෙන් මෙන් ලියෝෂා දෙස ඉහළ සිට පහළට බලමින් මෙසේ පැවසීය.

“එහෙනං කවුරු මේව ලිව්ව කියලද හිතන්නෙ? භූතයෙක්ද?”
එදින රාත්‍රිය පුරාම සින්බෑඩ් නම් නාවිකයා වසර පනහක් තිස්සේ සැමගෙන් සඟවා තැබූ, අවසානයේ තමාට ගිනි තබන ලෙස දැනුම් දුන් මෙම කඩදාසි කැබලි තොගය එකිනෙක පිරික්සීමට ඔවුහු දෙදෙනා කටයුතු කළහ. 1945 නොවැම්බර් මස 11 වන දින සිට ඇය විසින් ඒවායේ ලියා තිබුණේ එකම වැකි කිහිපයකි. එනම්; පුෂ්කින් විසින් ලියනු ලැබූ ‘මම ඔබට ආදරෙයි’ නම් කවි පන්තියයි. එම කඩදාසි කැබලි ගොඩේ කොළ කැබලි දහ අටදහස් දෙසිය පනස් දෙකක් විය. එම කවිය ඇතුළත් අමරණීය වචන පේළි අට ඒ සෑම කඩදාසි කැබැල්ලකම විය. එය ලිවීමේ දී මහලු කාන්තාව අතින් විරාම සලකුණු මඟහැරී තිබුණ ද කවියේ සුන්දරත්වයට ඉන් කිසිදු අඩුවක් සිදුව තිබුණේ නැත. ඇය එම කවිය ලියා තිබුණේ මතකයෙන් විය යුතුය. මන්දයත් බොහෝ වචන ඇය අතින් වැරදියට ලිවී තිබීමයි. එහෙත් දෙවියන් යන වචනයෙහි මුලකුර කැපිටල් අකුරෙන් ලිවීම ඇය අතින් කිසිවිටෙකත් මඟ හැරී ගොස් තිබුණේ නැත. එය ඇත්තටම එකල භාවිත වූ සෝවියට් ලේඛන සම්ප්‍රදායට පටහැනිව යාමකි. සෑම කොළ කැබැල්ලකම යටින් දිනය සඳහන්වී තිබූ අතර ඉඳහිට අමතර වචන කිහිපයක් ද ඇය ලියා තිබුණි.

මාර්තු 3, 1953. ස්ටැලින් මිය ගියා.
අප්‍රියෙල් 19, 1960. ෆියෝඩෝර් ෆියෝඩොරොවිච් මියගියා.
අප්‍රියෙල් 12, 1961. ගගාරින් අභ්‍යවකාශයට ගියා.
අගෝස්තු 29, 1970. පෙටින්කා (ඇගේ මුණුපුරා) ට ක්සෙන්ස්කා හමුවුණා.

සමහර කඩදාසිවල කොන් පුළුස්සා තිබිණි. ඇතැම් ඒවා තැනින් තැන ඉරා දමා තිබිණ. ඒ අනුව ඒ දිනවල ඇගේ මානසික තත්වය කවරක් වී දැයි අනුමාන කළ හැක. ඒ කෙසේ වෙතත් ඇය යටකී ‘මම ඔබට ආදරය කළෙමි.’ නම් කවිය ලියා තිබුණේය. දහ අට දහස් දෙසිය පනස් දෙවාරයක් ඇය එම වචන පේළි අට ලියා තිබිණ.

ඇයි? ඒ පේලි අට විශේෂයෙන්ම ඇය ලීවේ ඇයි?
එම කවියේ අවසාන පේලිය ලිවීමේ දී ඇගේ සිතට කවර නම් හැඟීමක් ඇතිවන්නට ඇතිද?
‘දෙවියන්ගේ ඉඩදීම අනුව, මම ඔබට තවදුරටත් ආලය කරමි.’
එම වැකිය අවසානයේ ‘ස්ටැලින් මිය ගියා’ හෝ ‘ෆියොඩෝර් ෆියොඩොරොවිච් මිය ගියා’ යන්නද පැහැදිලිව ලීවේ කෙසේද?

අරුණාලෝකය වැටීමට පෙර ෂෙබර්ස්ටෝව් හා ලියෝෂා ගිනි උදුන දල්වා කඩදාසි කැබලි ගොන්න ගිනි තැබීම ආරම්භ කළහ. උදුන රත්වීමට පැය භාගයක් පමණ ගතවිය. මුළු කාමරයම උණුසුම් විය. දෙදෙනාටම කිසියම් අපහසුවක් දැනිණ. එහෙත් ලියෝෂා සිය හඬ අවදි කරමින් විමසා සිටියේ ‘මිනිහෙක් පිළිස්සීම හා මේවා පිළිස්සීම අතර වෙනසක් ඇතිද?’ කියායි.

වෛද්‍යවරයා ලියෝෂා දෙස බලා කෝපයෙන් ගොරවන්නට විය. කැතරිනා ඔහුට දුන් තවත් කඩදාසි කැබැල්ලක් ඉතිරිව තිබිණ. එය පුළුස්සන්නේ නැතිව තමා ළඟ තබා ගැනීමට ඔහු තීරණය කළේ තමා එසේ කරන්නේ ඇයිදැයි යන්න වටහාගෙන නොවේ. ඇතැම්විට එයට හේතුව මහලු කාන්තාව මුල් වරට එහි දිනයක් සඳහන් නොකිරීම විය හැකියි. ඇය එසේ කරන්නට ඇත්තේ කවියේ අමරණීයත්වය ඉදිරියේ කාලයේ බලපරාක්‍රමය වියැකී යාම හෝ අපගේ කාලකන්නි ජීවිත විසින් කාලය අතික්‍රමණය කිරීම පිළිබඳව ඇය අවබෝධ කරගත් නිසා විය හැකියි.

(මෙම කෙටිකථාව ප්‍රථම වරට පළවූයේ 1998 වසරේ දීයි. එය ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය කළේ ඔලිවර් රෙඩී විසිනි. රොබට් චැන්ඩ්ලර් විසින් සංස්කරණය කරන ලද පෙන්ගුවින් ප්‍රකාශනයක් ලෙස නිකුත් වූ ‘Russian short stories from Pushkin to Buida’ නම් ග්‍රන්ථයෙන් උපුටා ගැනිණ.)