ප්‍රංශ ලේඛක ආන්ද්‍රේ ගයිඩ් පවසන්නේ ‘එබැවින් යන වදන කවියා නොදැන සිටිය යුතු වදනකි’ කියාය. එහි විසල් අරුතක් තිබේ. කිසියම් අත්දැකීමක් කවියක් ලෙස ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමේදි එයින් බැහැර නරඹන්නෙකු ලෙස සිටීමෙන් සාර්ථක කවියක් නිර්මාණය කළ නොහැකි බවයි. එසේම එය මෙසේ වියයුතුයැයි ද කවියාට ජීවිතයට නිර්දේශ නිකුත් කළ නොහැකි බවයි. කවිය සාර්ථක නිර්මාණ ගමනාන්තයක් කරා නිරුපද්‍රැතව ළඟාවන්නට නම් සිය ගමන් පැසෙහි සුරක්ෂා කරගත යුතු ආම්පන්න කිහිපයක් තිබේ. ප්‍රබල කාව්‍යානුභූතිය, එය ඉල්ලා සිටින ආකෘතිය හා අනුභූතියේ ප්‍රබලත්වය ශක්තිමත් කරන බස්වහර යන කාරණා එහිදී ප්‍රධාන යි. ඊට අමතරව, කවියේ ඒකමිතිය මෙන්ම කූටප්‍රාප්තියද එහි රස නිෂ්පත්තිය වෙනුවෙන් ප්‍රබලව බලපායි. එබැවින් කවියක් වැනි සියුම් සංවේදනා ප්‍රක්ෂේපණය කරන සාහිත්‍යාංගයක් භාවපූර්ණව හා අර්ථපූර්ණව ඉදිරිපත් කිරීම පහසු කටයුත්තක් නොවේ.
නවක කිවිඳියක වන නිශංකා ජයසිරිගේ කුළුඳුල් කාව්‍ය සංග්‍රහය රසවිඳින විට දැනෙන මූලිකම කරුණ වෙන්නේ කවි රස අනුභූතීන් සරු පොළොවක ඒවා සාරා පාදාගත හැකි කාව්‍ය කුසලතා පිරිපුන් කිවිඳියකගේ සම්ප්‍රාප්තික පා සලකුණු ඈ තබන්නට සූදානම් බවයි. මානව ජීවිතයේ අතිශය සියුම් කලාපයන්හි සැඟව ඇති සංවේදනාවන් සිය කවි ඇසට ඇය හසුකරගනී.
‘ගැහැනියක වූ කළ’ කවිය එවැනි ප්‍රබල සංවේදනාවක් සංකේතීයව හසුකරගත් කවියකි. ඇය මෙහිදී කාන්තාව නැත්නම් ගැහැනිය සංකේතාර්ථයෙන් සමාන කරන්නේ වැවකටය.
තැනින් තැන ඉරි තැළුණ
වැව් පතුල හංගගෙන
ඔළුව උස්සන ගොයමට
කන්න දෙන එකයි යුතුකම
මේ කවියේ අපූර්වතා ගුණය මතුවන්නේ ඒ නිසායි. මොන ප්‍රශ්න තිබුණද තමන්ගෙන් යැපෙන්නන් සුරක්ෂා කිරීම මේ පුරුෂාධිකාරී සමාජය විසින් ගැහැනියකට පවරා ඇති අයුරු කිවිඳියගේ නිරීක්ෂණාක්ෂියට හසුවේ.
මේ කන්නේ වැස්ස ද
ඉහත්තාවේ කැලෑ කපල ද
අහන්නට කවුරුවත් නැතුවට
වැවක් වූ කල නිලට
බැබලෙන එකයි යුතුකම
කුමනාකාරයේ මානසික ගැටලු පීඩන හෝ කායික අපහසුතා තිබුණ ද ගැහැනිය එය ඉවසා වැදෑරිය යුතුය. අඬෝවැඩියාවෙන් තොරව සිනාමුසු මුහුණින් සිටිය යුතුය. මෙය මොනතරම් අසාධාරණයක් ද? අපේ රටේ බහුතරයක් පිරිමි ගැහැනිය සමග ජීවිතේ බෙදාගන්න තාම සූදානම් නැත. පිරිමියා කැමති සමස්ත ජීවිත වැඩ ලැයිස්තුව තාමත් බෙදලා තියාගන්නටය. උයන්න පිහන්න, රෙදි සෝදන්න, ගෙදර පිළිවෙළට තබාගන්න, පිරිමියාගේ කායික අවශ්‍යතා සංතෘප්ත කරන්න, දරුවන් වදන්න හා හදන්න වැනි බරපතළ වැඩ ගැහැනියට උරුම කර දී තිබේ. ගැහැනිය කුස්සියෙන් නිදහස් කරන්න පිරිමියාට හැකියාවක් නැත්තේ ඇයි? වෙල්ලාවෙන් ඇගේ දෑත් මුදවන්න නොහැකි ඇයි? ඇගේ කායික අපහසුතා පළලිගන්න අකමැති ඇයි? නිශංකා ප්‍රශ්න කරන්නේ මේ කාරණයයි.
ශීඝ්‍රයෙන් පුළුල් වන මධ්‍යම පන්තික සමාජ ස්තරයෙහි හීනවල ගබ්සාවීම ඇය පවුලක කේන්ද්‍රීය චරිතය වන පියා ඇසුරෙන් පවසන ආකාරය ‘හීන’ නිර්මාණය අනුභූතිය කරගනී.
කඩලා පිටිපස්සෙම බිත්තිය
ගහමු කුස්සිය තට්ටු දෙකකට
පරණ හුඩ් එක කඩලා ඔතනම
ගැහුවමයි හැඩ වැරෙන්ඩා එක
මෑත කාලයේ ලෝකය පුරාත්, ශ්‍රී ලංකාවේත් මධ්‍යම පන්තිය විශාල වශයෙන් පුළුල් වන ආකාරය දකින්නට ලැබුණි. නව ආර්ථික පෙළගැසීම් හා බරතැබීම් මෙයට විශාල වශයෙන් හේතු වුණි. න්‍යෂ්ටික පවුල සෑම විටම උත්සාහ කරන්නේ අර සේකර කියන ආකාරයට ‘වික්ටර් බතක් වතක් ගෙයක් දොරක් රස්සාවක් ලද පමණින්’ වශයෙනි. දැන් මෙයට අලුතින් එකතුවිය යුතු අංග කිහිපයක් ද තිබේ. වාහනයක්, ඇපල් ෆෝන් එකක්, දරුවන්ට උසස් ඉස්කෝලයක් වැනි දේ ඒ අතර විශේෂයි. පුළුල් වෙන නව මධ්‍යම පන්තිකයාගේ හීනවල ස්වරූපය ඒ ආකාරයි. එබඳු හීන දකින බොහෝ මධ්‍යම පන්තිකයන්ට ඒවා යථාර්ථයක් බවට පත්කර ගැනීමට තම කෙටි ජීවිත කාලය තුළ ඉඩක් ලැබෙන්නේ නැත.
පසුගිය කාලයේ සමාජ ආර්ථික නාය යෑමට හසුවූයේ මධ්‍යම පන්තිකයාගේ මෙබඳු හීන රාශියකි. කිසි දවසක වීදී සටන්වල විරෝධතාවල අප නොදුටුව, තමන්ගේම කොටු තුළ ‘මාවත් මගේ බිරිඳත් රැකුණොත් මදි ද’ කියන ස්වාර්ථවාදී න්‍යායෙන් ජීවත් වුණ මධ්‍යම පන්තිකයා පාරට පැමිණ තිබුණේ එබැවිනි. මේ නව මධ්‍යම පන්තියේ හීන නාය යන හැටි නිශංකා හෘදය සංවේදී ආකාරයෙන් කියන්නේ මේ ආකාරයෙනි.
ඒත් හිත අත නෑර කිසිවිට
තාත්තා ඔය හීන දුටුවෙ ය
ආණ්ඩුවෙ රෝහලේ රළු ඇඳ
පවා ඒ බව දැනන් හිටියෙ ය
අපි නොදත් තව බොහෝ හීන ද
මිට මොළොවගෙන හිටිය අත් දෙක
ලිහිල් වී බිම වැටී තිබුණා
රෝද පුටුවෙන් බිමට හවසක
මධ්‍යම පන්තික පියාගේ මිය යාම කාව්‍යාත්මක ව්‍යංග්‍යයකින් ඇය පවසන ආකාරය ඇගේ කවිත්වය ගැන ඉඟි සපයන අපූරු අවස්ථාක් මෙහිදී හදුනාගත හැකිවේ.
නිශංකාගේ කවියෙහි කූටප්‍රාප්තිය පිළිබඳ ඇය වඩාත් සැලකිල්ල දැක්විය යුතුව තිබෙන බව කෘතිය පරිශීලනය කරන විට දැනෙයි. මන්ද කූටප්‍රාප්තියයි කවියේ ප්‍රබලත්වය මතුකරන නිලය වන්නේ. එය රසිකයාගේ මනස සමග ගනුදෙනු කරයි. රසිකයා උස්සා පොළොවේ ගසන තැන එතැනය. රසිකයාට අංකුශයෙන් ඇන ඇත්ත ජීවිතය මෙහෙමයි බලාපල්ලා පවසන්නේ එතැනිනි. නමුත් ඇතැම් තැනක ඇගේ අතින් එය ගිලිහී යනු පෙනේ. ඒ නිසා ඒ ගැන ඇය තවත් සැලකිලිමත් විය යුතුය.
නිශංකාගේ බස නැවුම්, සංකේත, උපමා රූපක නැවුම් නිසාම ඇගේ කවිය කෘත්‍රිමභාවයෙන් මිදී ස්වාභාවිකත්වයට ළං වේ. ප්‍රේමය වැනි සුලබ අනුභූතියක් රැගෙන නිර්මාණ කරන විට ඇගේ මේ බුහුටි භාවිතාව කැපී පෙනෙයි. ‘හුරු පුරුදු බංකුව’ නිර්මාණයේ දී ප්‍රේමයේ විරහව පවසන්නට ඇය සංකේතයක් ලෙස භාවිත කරන්නේ උයනක පෙම්වතුන් ගැවසෙන බංකුවකි.
අපේ හසරැළි හොඳින් හඳුනන
උයන් තෙර හුරු පුරුදු බංකුව
තිබුණ තැන බැලුවාම නිකමට
නෙත ගැටුණි, මට මගේ සිහිනම
එතැන තවමත් දිර දිරා යන
කවියට අවශ්‍යවන්නේ මෙන්න මේ නිමාවයි. මෙතනදී බස ඇතුළේ ඇය ව්‍යංග්‍යයෙන් අපට කියන විසල් කතන්දරයක් තිබේ. එය අපේ ජීවිත අත්දැකිම් සමග පුරුද්දා ගත්විට අප තිගැස්මකට බදුන්කරයි.
ප්‍රේමයේ වියොව ගැන ලියැවුණ අපූරු කෙටි කවක් මේ කෘතියේ තවත් තැනෙක මුණ ගැසේ.
රතු රිබන් ගැවසුණ
රථයක් වේගයෙන් ඉගිලෙයි
දිරාගිය කොළයක් දෙකක්
ඒ පසුපසින් දුවන්නට ගොස්
හති වැටෙයි
නතරවෙයි.
මීට වඩා වඩාත් සාධාරණ සමාජයක් හා සාධාරණ ලෝකයක් නිර්මාණය කිරීමේදී අපගේම භූමිකාව ගැන මෙනෙහි කිරීමට කවිය රසිකයාට ආරාධනා කළයුතුයි. සෑම කවියකම අප තුළ සංවේදනයක් ඇති කිරීමට, අපගේ උපකල්පනවලට අභියෝග කිරීමට සහ ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට අපව පොලඹවන්නට ඊට ඇති බලය පිළිබඳ අඩු තක්සේරුවකට නොයා යුතුය.
ළිං පතුලෙ ඉඳ උඩ බලන විට
අහස සඳ සේ පෙනේ ඈතට
පොළොව ඇත්තේ අහස් උසකය
ලෝකයෙන් අපි බොහෝ පාතය
ඇය වචනයෙන් අඳින සිතුවම අපූරුයි. ළිඳක් ඇතුළට බැස ඉහළ බැලූවිට පේන දර්ශනය ළිං ඉසින්නාගේ ජීවිත ස්වරූපය එක්ක බද්ධ කරන ආකාරය කාව්‍යෝපක්‍රමයකි. ‘ලෝකයෙන් අපි බොහෝ පාතය’ කියූ සැණින් ඔවුන් පොදු සමාජයෙන් කෙතරම් ආන්තීකරණයට ලක්වී ඇත්දැයි අපට වටහා ගත හැකිවේ.
ඉහපු ළිඳකට උනන උල්පත
මම හෙලන දාඩිය ය කඳුල ය
සහතික ය ඒ වතුර හොඳ බව
ගඳක් සුවඳක් ඉතිරි වී නැත
තවත් තැනෙක ඇය ඇඟලුම් කර්මාන්තයේ රැකියා කරන තරුණිය මුහුණ පාන අමානුෂික ශ්‍රම සූරා කෑම ඇගේ මාසික ආර්ථවය පදනම් කරගෙන කවි කරන්නේ මෙලෙසිනි.
‘පෙනඩෝල් තියෙනවද ‘
‘ලයින් එකේ‘කෙල්ලකගෙන්
රහසින් අසමි
සීසීටීවී ඇස රවයි, ගොරවයි
නමුත් යටි බඩ රිදි රිදී වද දෙයි
නිශංකා ජයසිරිගේ කුළුඳුල් කාව්‍ය සංග්‍රහයෙන් ඇය පෙන්වන සුවිශේෂ ලක්ෂණය වන්නේ සමාජගත කාරණා හඹායන්නට ඇය දක්වන ළැදියාවයි. එක සාර්ථක කවියෙකු අත්පත්කරගත යුතු ගුණයකි. එම නිසා තව තවත් කවිය පිළිබඳ සොයා බැලීමෙන් හා කවියට අවශ්‍ය නව අනුපානයන් අවබෝධ කරගැනීමෙන් නිශංකාට දුරක් යා හැකිය. සමාජයෙන් විනිර්මුක්තව අහසේ පළඟ බැඳ ජීවත්වීමට වෙරදරන්නෝ කිසි දිනක ජන මතකයේ දිගු කල් රඳා නොපවතිති.
මේ නිශංකා ගැන බලාපොරොත්තු සහගතවීමට ඇය අපට සපයා දෙන මාහැඟි උදාහරණයකි. ”එම්බා, වැට නියර” එ කවෙහි මැයයි.
