හානිය අවම කිරීමට ෆිල්ටරය ඇත්නම් දිගත් වැඩියි බදුත් වැඩියි
මුදල්, ආර්ථීක ස්ථායිතා හා ජාතික ප්‍රතිපත්ති ඇමති ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ 2023 ජුලි 01 සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි සුරා බදු විශේෂ විධිවිධාන පනත යටතේ නිකුත් කළ නිවේදනය අනුව විශේෂ අරක්කු සඳහා ඇල්කොහොල් ලීටරයකට රුපියල් 6000ක බද්දක්ද, මොලෑසස්, තල්, පොල් සහ සැකසූ අරක්කු සඳහා ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 6420ක බද්දක්ද, දේශීයව නිෂ්පාදනය කරන විදේශීය ස්ප්‍රීතු සඳහා ඇල්කොහොල් ලීටරයකට රුපියල් 6600කද බද්දක්ද, මෝල්ට් මගින් නිපදවන මද්‍යසාර සැර ප්‍රතිශතය සියයට 5කට වඩා අඩු බියර වර්ග සඳහා ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 4750ක බද්දක්ද, මෝල්ට් මගින් නිපදවන මද්‍යසාර ප්‍රතිශතය සියයට 5කට වැඩි බියර් සඳහා ඇල්කොහොල් ලීටරයකට රුපියල් 4980ක බද්දක්ද, ස්වාභාවික ද්‍රව්‍යවලින් ආසවනය කරන අරක්කුවල ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 4750ක බද්දක්ද, දේශීය ශාක කොටස් යොදා නිපදවන මද්‍යසාර ප්‍රතිශතය සියයට 18ට ඩු මත්පැන් සඳහා ඇල්කොහොල් ලීටරයකට රුපියල් 1300ක බද්දක්ද පනවා ඇත.
මේ මගින් සිදුවීමට නියමිතව ඇත්තේ දැනට රුපියල් 2500ත් රුපියල් 3000ත් අතර අඩුම මිල මට්ටමක පවතින ව්‍යවහාරයේදී අප ගල් අරක්කු ලෙස හඳුන්වන විශේෂ අරක්කු බෝතලයක මිල රුපියල් 3000 සීමාව ඉක්මවා යෑමය. මෙම සටහන ලියන විටත් සමහර මත්පැන් නිෂ්පාදන සමාගම් එසේ මිල වැඩිකර තිබුණි.
මෙම මිල වැඩි කිරීමට පෙර අවසන් වරට මෙම වසරේම ජනවාරි මාසයේ 03 වැනිදා සිට මත්පැන් මිල වැඩි කිරීමේදී අවම මිල මට්ටමක පවතින අරක්කු පවා විශාල ප්‍රතිශතයකින් මිල වැඩි වූ අතර ඒ මගින් වාර්තා වූයේ රටේ අරක්කු පරිභෝජනය අඩුවී ඇති බවයි. සුරා බදු දෙපාර්තමේන්තුව පවා රජයට දැනුම් දී ඇති බවට වාර්තා වූයේ ඔවුන්ට ලබාදී ඇති සුරාබදු ඉලක්ක මිල වැඩිවීම හේතුවෙන් අරක්කු පරිභෝජනය අඩුවීම නිසා සපුරාගත නොහැකි බවයි. එසේම අරක්කු මිල අඩුකළ යුතු යැයි එම දෙපාර්තමේන්තුව රජයට යෝජනා කර ඇතැයිද වාර්තා විය. එහෙත් එසේ තිබියදී මුදල් ඇමතිවරයා වශයෙන් ජනාධිපතිවරයා සිදුකළේ තවදුරටත් මත්පැන් සඳහා අයකරන බද්ද වැඩි කිරීමය.
ඇත්තටම මෙවැනි මිල වැඩිවීම් අවස්ථාවකදී සිදුවන්නේ රජය බදු ගෙවා නිල වශයෙන් වෙළඳපළට නිකුත් වන මත්පැන් පරිභෝජනය අඩුවී ඒවා පරිභෝජනය කළ පිරිස් විකල්ප මත්පැන් පරිභෝජනය කරා යොමු වීමය. ව්‍යවහාර භාෂාවෙන් කිවහොත් කසිප්පු සඳහා යොමු වීමය. එවැනි නීත්‍යනුකූල නොවන මත්පැන් මගින් රජයට කිසිදු බද්දක් ලැබෙන්නේ නැත. එසේම කසිප්පු වැනි නීත්‍යනුකූල නොවන මත්පැන්වල ප්‍රමිතිය සම්බන්ධයෙන් වගකීමක් දරන්නෙක්ද නැත. නීත්‍යනුකූල නොවන මත්පැන් භාවිතයෙන් බොහෝ විට සිදුවිය හැක්කේ නීත්‍යනුකූල මත්පැන්වලටත් වඩා ලෙඩරෝග ආදියට ඒවා භාවිත කරන්නන් ගොදුරු වීමය. එම ලෙඩ රෝග ආදියේ බරත් අවසානයේ රජයේ සෞඛ්‍ය සේවයට දරන්නට සිදුවීමය.
මීට පෙර 2023 ජනවාරි 03 වැනිදා සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි මුදල්, ආර්ථීක ස්ථායිකරණ හා ජාතික ප්‍රතිපත්ති ඇමතිවරයා ලෙස ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින්ම සුරාබදු ආඥා පනත යටතේ ඉදිරිපත් කළ නිවේදනයක් අනුව එතෙක් තිබූ බද්ද වෙනුවට විශේෂ අරක්කු සඳහා ඇල්කොහොල් ලීටරයකට රුපියල් 5000ක බද්දක් නියම කළ අතර මොලෑසස්, තල්, පොල් සහ සැකසූ අරක්කු ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 5360ක බද්දක් පනවනු ලැබීය. දේශීයව නිෂ්පාදනය කරන විදේශීය ස්ප්‍රීතු ඇල්කොහොල් ලීටරයකට 5500ක බද්දක්ද, මෝල්ට් මගින් නිපදවන මද්‍යසාර සැර ප්‍රතිශතය සියයට 5කට වඩා අඩු බියර ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා 3960ක බද්දක්ද, මෝල්ට් මගින් නිපදවන මද්‍යසාර ප්‍රතිශතය සියයට 5කට වැඩි බියර ඇල්කොහොල් ලීටරයකට 4150ක බද්දක්ද, ස්වාභාවික ද්‍රව්‍යවලින් නිපදවන අරක්කු ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා 3960ක බද්දක්ද, දේශීය ශාක කොටස් යොදා නිපදවන මද්‍යසාර ප්‍රතිශතය සියයට 18ට අඩු මත්පැන් ඇල්කොහොල් ලීටරයකට රුපියල් 1080ක බද්දක්ද පනවනු ලැබීය.
ඊට පෙර මත්පැන් සඳහා බදු සංශෝධනයක් සිදු කරනු ලැබූයේ හිටපු මුදල් ඇමති බැසිල් රාජපක්ෂ විසින්ය. ඒ 2021 නොවැම්බර් 13 දින සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදිය. ඒ විශේෂ අරක්කු ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 4180ක්, මොලෑසස්, තල්, පොල් සහ සැකසූ අරක්කු ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 4460ක්, දේශීයව නිෂ්පාදනය කරන විදේශීය ස්ප්‍රීතු ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 4570ක්, මෝල්ට් මගින් නිපදවන මද්‍යසාර සැර ප්‍රතිශතය සියයට 5කට වඩා අඩු බියර ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 3300ක්, මෝල්ට් මගින් නිපදවන මද්‍යසාර ප්‍රතිශතය සියයට 5කට වැඩි බියර් ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 3450ක් හා දේශීය ශාක කොටස් යොදා නිපදවන මද්‍යසාර ප්‍රතිශතය සියයට 18ට අඩු මත්පැන් ඇල්කොහොල් ලීටරයක් සඳහා රුපියල් 3300ක් වශයෙන්ය.
මේ මගින් පෙනී යන්නේ මෙම වසරේ මාස හයක කාලය අවසන් වනවිට මත්පැන් සඳහා වූ රජයේ බද්ද දළ වශයෙන් සියයට 69කින් වැඩිකර ඇති බවය. එය එසේ වෙද්දී තවදුරටත් අප සලකා බැලිය යුතු දෙය වන්නේ මත්පැන් බෝතලයක මිල තුළ ආසන්න වශයෙන් කොතරම් බදු ප්‍රමාණයක් අන්තර්ගත වනවාද යන්නය. ගල් අරක්කු වශයෙන් හඳුන්වන විශේෂ අරක්කු බෝතලයක මද්‍යසාර ප්‍රතිශතය සාමාන්‍යයෙන් සියයට 33.5ක ප්‍රමාණයක පවතී. ඇල්කොහොල් ලීටරයක් යන්න ඇල්කොහොල් ප්‍රතිශතය සියයට 96ක් වන ලීටරයක් අදහස් කරන බව සුරා බදු දෙපාර්තමේන්තුවෙන් කරන ලද විමසීමේදී පැහැදිලි කරනු ලැබීය. ඒ අනුව සියයට 33.5ක ඇල්කොහොල් ප්‍රතිශතයක් සහිත ලීටර් 3කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් එක් ඇල්කොහොල් ලීටරයකින් සෑදිය හැකි බව පෙනේ. එය ශ්‍රී ලංකාවේ නිෂ්පාදනය කරන මිලි ලීටර් 750 මත්පැන් බෝතලය සමග සැසැඳූ කල එවැනි බෝතල් හතරක් ආසන්න වශයෙන් ඇල්කොහොල් ලීටරයක ප්‍රමාණයකින් නිෂ්පාදනය කළ හැකි බව පෙනේ. ඒ අනුව අපට එළඹිය හැකි උපකල්පනය වන්නේ රුපියල් 3000 මට්ටමේ පවතින මත්පැන් බෝතලයක මිල තුළ රුපියල් 1500ක රජයේ බද්දක් ආසන්න වශයෙන් ඇති බවයි. එහි තවදුරටත් පැහැදිලි අදහස වන්නේ මත්පැන් මිලෙහි සියයට 50ක් පමණ ඇත්තේ රජයේ බදු බවයි.
රජයේ බදු අය කිරීම්වලදී මෙම තත්වය දෙවෙනි වන්නේ වාහන ආනයනයේදී පමණක් බව පෙනේ. වාහන යන්න සුඛෝපභෝගී භාණ්ඩ යටතට ගැනෙන අතර ඒවා ආනයනය කිරීමට මෙන්ම ධාවනය කිරීමට අවශ්‍ය ඉන්ධන සඳහාද විදේශ විනිමය අවශ්‍ය කෙරේ. ඒ අර්ථයෙන් ගත්කල වාහන ගෙන්වීම අධෛර්යවත් කිරීම පිළිගත හැක්කකි. එහෙත් ඉහතින් සඳහන් කළ ලෙසින්ම මේ මගින් සිදුවන්නේ මත්පැන් ගැනීම අධෛර්යවත් කිරීම නොවේ. රජයට බදු නොගෙවන මත්පැන් සඳහා මිනිසුන් යොමු කිරීමය. නීත්‍යනුකූල මත්පැන් මිල වැඩි වෙද්දී නීත්‍යනුකූල නොවන මත්පැන් මිලද ඊට සාපේක්ෂව වැඩි වන බවද අප අමතක කළ යුතු නැත. එයින්ද අවසාන ලෙස සිදුවන්නේ නිවසක වියදම වැඩිවීමය. අනෙක් පැත්තෙන් මත්පැන් මිල වැඩිවී රටේ උද්ධමනයද ඉහළ යෑමය.
ජන හා සංඛ්‍යාලේඛන දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ප්‍රකාශයට පත්කරන ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය ගණනය කිරීමේදීද ගෘහයක් සඳහා වන වියදම් කාණ්ඩවලට මද්‍යසාර පාන වර්ග, දුම්කොළ හා අනෙකුත් යන යන වර්ගීකරණයක් ඇතුළත් කර ඇති අතර ගෘහයක වියදම් ලැයිස්තුවේ බර තබන ලද ප්‍රධාන කාණ්ඩයක් ලෙස එය දැක්වේ. එහි අනෙකුත් බර තබන ලද වර්ගීකරණයන් වන්නේ ආහාර, ආහාර නොවන, රෙදිපිළි හා පාවහන්, නිවාස, ජලය, විදුලිය, ගෑස් හා අනෙකුත් යන කාණ්ඩය, ගෘහ උපකරණ හා ගෘහ ඒකක නඩත්තු, සෞඛ්‍ය, ප්‍රවාහන, විනෝදාත්මක හා සංස්කෘතික, ආපනශාලා සහ හොටෙල් සහ විවිධ භාණ්ඩ හා සේවා යන කාණ්ඩයන්ය.
සිගරට් සම්බන්ධයෙන් ගත්කලද තත්වය ඉහත සඳහන් කළ සේමය. 2023 ජුලි 01 වැනිදා සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි මුදල් ඇමතිවරයා වශයෙන් ජනාධිපතිවරයා සුරා බදු ආඥා පනත යටතේ නිවේදනයක් මගින් දිග මිලිමිටර් 60ට වඩා අඩු සිගරට් 1000ක් සඳහා රුපියල් 16,030ක බද්දක්ද, දිග මිලිමිටර් 60 සිට 67ට අඩු සිගරට් 1000ක් සඳහා රුපියල් 41,540ක බද්දක්ද, දිග මිලිමීටර් 67 සිට 72ට අඩු සිගරට් 1000ක් සඳහා රුපියල් 59,180ක බද්දක්ද, දිග මිලිමීටර් 72 සිට 84 අඩු සිගරට් 1000ක් සඳහා රුපියල් 67,100ක බද්දක්ද, දිග මිලිමීටර් 84ට වැඩි සිගරට් 1000ක් සඳහා රුපියල් 74,590 බද්දක්ද පනවා ඇත.
මීට පෙර සිගරට් සඳහා අවසන් වරට මිල සංශෝධනය කර ඇත්තේ මුදල් ඇමතිවරයා ලෙස බැසිල් රාජපක්ෂ වන අතර ඒ 2021 නොවැම්බර් 13 දින සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදිය. ඒ දිග මිලිමීටර් 60ට අඩු සිගරට් සඳහා රුපියල් 6750ක්, දිග මිලිමීටර් 60ත් 67ට අඩු සිගරට් සඳහා රුපියල් 28,850ක්, දිග මිලිමීටර් 67ත් 72ට අඩු සිගරට් සඳහා රුපියල් 41,100ක්, දිග මිලිමීටර් 72ත් 84ට අඩු සිගරට් සඳහා රුපියල් 46,600ක් හා දිග මිලිමීටර් 84ට වැඩි සිගරට් සඳහා රුපියල් 51,800ක් වශයෙන්ය.
රටේ එකම සිගරට් නිෂ්පාදකයා ලංකා දුම්කොළ සමාගම වන අතර සියලූ සිගරට් වර්ග වෙළඳපොළට නිකුත් කරන්නේ එම සමාගම විසින්ය. ජුලි 01 වැනිදා සිට ක්‍රියාත්මක වන නව බදු සංශෝධනයත් සමග අඩුම මිල ඇති සිගරට්ටුව වන්නේ කැප්ටන්ය. එහි මිල රුපියල් 30කි. ෆිල්ටරයක් රහිත එකම සිගරට්ටුව වන්නේද එයයි. එය දිග මිලිමීටර් 60ට අඩු එකකි. ඒ අනුව එම සිගරට්ටුවේ මිලෙන් සියයට 50කට වඩා ඇත්තේ බදු බව පෙනේ.
ලංකා දුම්කොල සමාගම දිග මිලිමීටර් 67,72 හා 83 යන ප්‍රමාණවලට අනෙකුත් සිගරට් නිපදවන අතර ඒ සෑම එකකම ෆිල්ටර් තිබේ. එම සිගරට්වල නවතම මිල ගණන් හා බදු අනුපාතයන් සමග ගත් කල පෙනෙන්නේ එම සිගරට්වලද සියයට 50ක් හෝ ඒ ආසන්න ප්‍රමාණයක ඇත්තේ රජයේ බදු බවය.
එහිදී පෙනෙන කරුණ වන්නේද ඉතා ඉහළ ප්‍රතිශතයකින් සිගරට් සඳහා වන රජයේ බදු වැඩිකර ඇති බවයි. මෙහිදී කැපී පෙනෙන තවත් කරුණක් වන්නේද සිගරට් සඳහා බදු අයකිරීීම එහි දිග අනුව සිදුකරන බවයි. එහිදීද අප සැලකිල්ලට ගත යුතු කරුණ වන්නේ සිගරට්ටුවේ දිග යන්න එහි ෆිල්ටරයද සමග ගණනය කරන්නක් වන බවය. සිගරට්ටුවට ෆිල්ටරයක් ඇත්තේ එයින් සිගරට් බොන පුද්ගලයාට වන හානිය යම් පමණකින් අවම කිරීම සඳහාය. එහෙත් අපේ රටේ බදු ප්‍රතිපත්තිය වන්නේ හානිය අවම කිරීම සඳහා වන යෙදවුම් සඳහාද බදු අය කිරීමය.
