ලංකාවේ සමාජය සහ දේශපාලනය වර්තමානයේදී ප‍්‍රධාන ධ‍්‍රැවීකරණ ක‍්‍රියාවලීන් දෙකක් තුළින් ගමන් කරන බව පෙනේ. ‘ධ‍්‍රැවීකරණය’ යන්නෙහි අර්ථය නම්, එකිනෙකට පසමිතුරු කඳවුරු දෙකකට බෙදීයාමයි. මෙම ද්විත්ව ධ‍්‍රැවීකරණයේ සමාජිය පැත්ත නම්, සමස්ත සමාජය හා එහි ජනගහනය ඇති නැති යන, ඇති අය සහ නැති අය, වශයෙන් බෙදීයාමයි. එහි පදනම වන්නේ ආර්ථිකයයි.
දේශපාලන ධ‍්‍රැවීකරණය සිදුවන්නේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය කේන්ද්‍රකොටගෙනය. මෙම කඳවුරු දෙකෙහි එකක් සමන්විත වන්නේ රටේ ජනගහනයෙන් ඉතා සුළුතරයක් වන සමාජ හා දේශපාලන ප‍්‍රභූ පන්තියෙනි. ‘පාලක පන්තිය’ යන පිරිස මෙම කඳවුරට නායකත්වය දෙන පිරිසයි. මෙම දේශපාලන ධ‍්‍රැවීකරණයේ අනෙක් කඳවුර වන්නේ රටේ බහුතර ජනතාවයි. දුගී දුප්පත් ජනතාව, කම්කරු පන්තිය, ගොවි ජනතාව, මධ්‍යම පන්තියේ පහළ සහ මැද කොටස් යන පුළුල් සමාජ ස්තරවලින් සමන්විත වන අප රටේ ජනගහනයෙන් බහුතරයයි.
ආර්ථික සාධක පදනම කොටගත් සමාජීය ධ‍්‍රැවීකරණය අප රටේ සමාජයට අලූත් දෙයක් නොවේ. එය හැමදාම තිබුණ දෙයකි. එහෙත් වර්තමාන සන්දර්භය තුළ එහි අලූත් බවක් තිබේ. එය නම් ගිය වසරේ සිට උත්සන්න වී ඇති දරුණු ආර්ථික අර්බුදයේද, එයින් ගොඩඒමට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ නායකත්වය යටතේ ජනාධිපති රනිල් වික‍්‍රමසිංහ දියත් කර ඇති ආර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණ වැඩ පිළිවෙළ යටතේද උත්සන්න වී ඇති දුගී බව, සේවා වියුක්තිය, සමාජ ආරක්‍ෂණ වැඩසටහන්වල අවසානය යන මේවා නිසා ඇති වෙමින් යන සමාජ ප‍්‍රතිඵලයි.
දුගීකමේ ව්‍යාප්තිය
ලංකාවේ ශීඝ‍්‍රයෙන් පැතිරෙන දුගීකම පිළිබඳ චිත‍්‍රය දැන් කාටවත් රහසක් නොවේ. ලක්‍ෂ සංඛ්‍යාත ජනතාව දුගීකමෙන් බැට කන අතර, අප රටේ ජනමාධ්‍යද ඒ බව නොසඟවා වාර්තා කරති. ආණ්ඩුවේ සහ ජනාධිපතිවරයාගේ ප‍්‍රචාරක කටයුතු ද ඉහළින්ම කරන ගමන්, ජනමාධ්‍ය සිදුකරමින් යන ප‍්‍රශංසා කටයුතු දෙයක් නම්, අප රටේ සිදුවන ආර්ථික හා සමාජිය ඛේදජනකත්වය අවංකව වාර්තා කරමින් එම අමිහිරි යථාර්ථය සැඟවීමට පාලකයන්ට ඉඩ නොතැබීමයි.
ගිය සතියේදී ලෝක බැංකු වාර්තාවක් උපුටා දක්වමින් පළවූ මාධ්‍ය වාර්තාවකට අනුව ලංකාව ‘දුප්පත්කමේ අඩියටම වැටුණු’ රටකි. ලංකාව සිටින්නේ ලෝකයේ දුප්පත්ම රටවල් 20 අතරය. ලෝක බැංකු වාර්තාවලට අනුව 2019දී ලංකාවේ ජනගහනයෙන් සියයට 11.3ක් දිළිඳුව සිටියහ. 2022 වන විට එය සියයට 25 දක්වා එනම්, ලක්‍ෂ 55ක් දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත. මෙම වසරේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ අනුග‍්‍රහය ඇතිව සිදුකරන ආර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණ යටතේ දිළිඳු බවට ඇදවැටෙන ජනගහනයේ ප‍්‍රතිශතය තවත් ඉහළ යාම අනිවාර්ය වනු ඇත. ලෝක බැංකුව ලංකාවේ දුගීකම තීරණය කරන මිනුම් දණ්ඩ වන්නේ පවුලක ආදායම අමෙරිකානු ඩොලර් 3.65කට හිමිකම් කීමයි. එය රුපියල් දාහට මඳක් වැඩිය.
ලංකාවේ දිනෙන් දින ඉහළ යන සමාජ අර්බුදයේ ප‍්‍රධාන ලක්‍ෂණයක් වූ දිළිඳුකමේ ශීඝ‍්‍ර ව්‍යාප්තිය පිළිබඳ නිරීක්‍ෂණ දෙකක් කළ හැකිය. ඉන් පළමුවැන්න නම්, 2020දී ආරම්භ වූ දිළිඳුකමේ ව්‍යාප්තියේ සිව්වැනි රැල්ල දැන් ආරම්භ වී තිබෙන්නේය යන්නයි.
දෙවැන්න නම්, ආර්ථික අර්බුදය විසින් බිහිකරනු ලබන සමාජ අර්බුදයේ අනපේක්‍ෂිත සහ පාලනය කිරීමට දුෂ්කර දේශපාලන ඵලවිපාකද ඇතිවන බවයි. ඒවාට පදනම් වනු ඇත්තේ දැනට ගොඩනැගෙමින් තිබෙන බව පෙනෙන සමාජ අසහනයේ සහ කෝපයේ නවරැල්ලයි.
දුගීකමේ සිව්වන රැල්ල
2020 සිට 2023 වසර තුන-හතරක කාලය ලංකාවේ ජනතාව අතර දුගීභාවය වේගයෙන් පැතිරීම සිදුවූ කාලයයි. එය රැලි හතරක් මත ඉදිරියට ගොස් තිබෙන බව පෙනේ. ඉන් පළමුවැන්න, කෝවිඩ් වසංගතය සමග 2020 වසරේදී ආරම්භ විය. දෙවැන්න, කෝවිඩ් අර්බුදයේත්- ආර්ථික අර්බුදයේත් සංයෝගයෙන් 2021 වසරේදී මතුවිය. තුන්වැන්න, පොහොර අර්බුදය නිසා ග‍්‍රාමීය කෘෂිකාර්මික සහ වෙළඳ වැවිලි ආර්ථිකයේ අර්බුදය තුළ මතුවූ දුගීකරණයේ නව රැල්ලයි. සිව්වැන්න, ආර්ථික අර්බුදයට විසඳුම් වශයෙන් රනිල් වික‍්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයාගේ ආණ්ඩුව, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සහභාතිත්වයෙන් ක‍්‍රියාත්මක කරන ‘ආර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණ’ යනුවෙන් හඳුන්වන ආර්ථික විනාශකාරී වැඩ පිළිවෙළයි.
මෙම වසරේ මුල සිට ක‍්‍රියාත්මක කරන මෙම විනාශකාරී ආර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණ හැඳින්විය හැකි දේශපාලන-අර්ථ ශාස්ත‍්‍රීය සංකල්පය නම් ආර්ථිකයේ නව-ලිබරල්කරණය, එහි අවසාන අවසන් අවධිය කරා ගෙනයාමයි. 1978 එජාප රජය යටතේ ආරම්භ වී අවධි කිහිපයක් තුළින් ඉදිරියට ගොස් ඇති ලංකාවේ ආර්ථිකයේ ලිබරල්කරණය සහ නව ලිබරල්කරණය විසින් ප‍්‍රධාන වශයෙන් ඉලක්ක කරන ලද්දේ ආර්ථික අරමුණු තුනක් ඉටුකර ගැනීමටය. පළමුවැන්න, වෙළෙඳපොළ කේන්ද්‍රීය හා පුද්ගලික ප‍්‍රාග්ධනයේ නායකත්වය සහිත ධනවාදී ක‍්‍රමය ලංකාවේ ප‍්‍රතිෂ්ඨාපිත කිරීමයි. දෙවැන්න, ලංකාවේ ධනවාදී ආර්ථික ක‍්‍රමය ලෝක වෙළෙඳපොළ සහ ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රාග්ධනය සමග ඒකාග‍්‍ර කිරීමයි. තුන්වැන්න, ලංකාවේ ආර්ථිකයේ රාජ්‍ය අංශයත් සුභසාධනවාදී රාජ්‍යයත් ක‍්‍රමානුකූලව දුර්වල සහ අහෝසි කිරීමයි. ආර්ථිකය ලිබරල් කිරීම වෙනුවෙන් 1978 සිට 1980 ගණන්වල අග දක්වාත්, ‘ආර්ථිකයේ ව්‍යුහාත්මක ගැලැප්පීම් සිදුකිරීම’ යනුවෙන් 1980 ගණන්වල අග සිට 1990 ගණන් මැද දක්වාත්, 1900 ගණන්වල සිට ‘මනුෂ්‍ය මුහුණුවරක් සහිත ධනවාදය’ යන අලූත් නමකිනුත්, ‘මහින්ද චින්තනය’ යනුවෙන් 2005න් පසුවත්, විවිධ අවධීන් තුළ ක‍්‍රියාත්මක වූ ආර්ථික ලිබරල්කරණයේ අවසාන අවධියට දැන් ලංකාව ගෙන එනු ලැබ ඇත.
ලංකාවේ දුගීකරණයේ සමකාලීන ව්‍යාප්තිය, විශේෂයෙන් 2020 වසරේ සිට සිදුවෙමින් පවත්නා ව්‍යාප්තිය, සාධක තුනක ප‍්‍රතිඵලයකි. ඒවා නම්, කෝවිඩ් වසංගත අර්බුදය, ග‍්‍රාමීය කෘෂි සහ වැවිලි ආර්ථිකයේ අර්බුදය සහ නව ලිබරල්වාදී ආර්ථිකයේ අර්බුදයයි. මේ දිනවල වඩාත් පැහැදිලිව පෙනෙන, වඩාත් දෘශ්‍යමාන සාධකය වන නව ලිබරල්වාදයේ අර්බුදය යන සාධකයේද එක්තරා විශේෂත්වයක් තිබේ. එය නම්, දුගී බව ලංකාවේ සමාජය තුළ ව්‍යාප්ත වීම් නව රැල්ල නව ලිබරල්වාදයේ අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒමට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සහ ජනාධිපති රනිල් වික‍්‍රමසිංහ දියත් කර ඇති ‘විසඳුමේම’ ප‍්‍රතිඵලයක් වීමයි. අපි එම කරුණ ඊළඟට සලකා බලමු.
අලූත්ම නව ලිබරල්වාදී පැකේජය
ලංකාවේ දුගී බවේ ව්‍යාප්තියේ නව රැල්ල බිහිබීමට තුඩු දී ඇති ආර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණ වනාහි, නව ලිබරල්කරණ ව්‍යාපෘතියේ සම්පූර්ණ නොකර ඉතිරි කර තිබුණු අංගයි. ‘ආර්ථික සහ විදේශ විනිමය අර්බුදය විසඳීමට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට යෑම හැර වෙන විකල්පයක් නැත.’ යන කතිකාව ගිය වසරේ සිට ගොඩනැගූ ‘චින්තකයන්’ අතර ඉදිරියෙන්ම සිටියේ රනිල් වික‍්‍රමසිංහ මහතාය. වික‍්‍රමසිංහ වනාහි ජේ.ආර්. ජයවර්දන සහ ලලිත් ඇතුලත්මුදලිගෙන් පසුව එජාපයේ සිටි ඉතාම දක්‍ෂිණාංශික නිදහස් වෙළඳපොළවාදී ආර්ථික ‘චින්තකයා’ය.
සජබයේ සිටින ආචාර්ය හර්ෂ ද සිල්වා, ඉරාන් වික‍්‍රමරත්න සහ කබිර් හෂීම් යන නිදහස් වෙළඳ පොළවාදී ආර්ථික විද්‍යාඥයන්ට වඩා රනිල් වික‍්‍රමසිංහ සිටින්නේ ඉදිරියෙනි. ඔහුගේ පසුගිය ප‍්‍රතිපත්ති දෙස බලන විට පෙනෙන්නේ, ඔහු ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලටත් වඩා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල්වාදියකු බවයි. ඔහුගේ මූලිකත්වය සහ නායකත්වය යටතේ දැන් ලංකාවේ පටන්ගෙන ඇති ආර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණවලින් සිදුවන්නේ, නව ලිබරල් ධනවාදයට සහ වෙළඳපොළ බලවේගයටත්, පුද්ගලික ප‍්‍රාග්ධනයේ ව්‍යාප්තියටත් ඇති බාධක ඉවත් කිරීමයි. ඒවායින් ප‍්‍රධාන එවා මෙසේය.
.. ආර්ථික සහ සේවා අංශවල රාජ්‍ය හිමිකාරිත්වය සහ රාජ්‍යයේ ආර්ථික කාර්යභාරය අහෝසි කිරීම.
.. රජයේ වියදම් තියුණු ලෙස අඩුකිරීම සඳහා රාජ්‍ය අංශයේ පවත්නා පාඩු මෙන්ම ලාභ ලබන ආයතනද පුද්ගලික අංශයට විකිණීම.
.. ආර්ථික හා සේවා ක්‍ෂෙත‍්‍රවල රාජ්‍ය අංශය සම්පූර්ණයෙන් වසාදැමීම මගින් පුද්ගලික ප‍්‍රාග්ධනයේ හිමිකාරිත්වයට පමණක් යටත්, ආර්ථික හා සේවා අංශයක් නිර්මාණය කිරීම.
..සුභසාධනවාදී රාජ්‍යයේ ඉතිරි වී තිබෙන සියල්ල විනාශයට සහ අවසානයට පත්කිරීම ආරම්භ කිරීම.
..රාජ්‍යය සහ රාජ්‍ය අංශය සාම්ප‍්‍ර‍්‍රදායිකව ඉටු කළ ඉතා වැදගත් සමාජ කාර්යයක් වූ රැකියා නිර්මාණය කිරීමේ වගකීම අවසන් කිරීම සහ එම කාර්යය වෙළඳපොළට සහ පුද්ගලික ප‍්‍රාග්ධනයට පැවරීම
..ඍජු බදු සහ වක‍්‍ර බදු තුළින් ධනවාදී රාජ්‍යය පවත්වාගැනීමේත්, ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒමේ වගකීමේත් බර, ප‍්‍රධාන වශයෙන් දුගී සහ මධ්‍යම පන්තික පුරවැසියන් මත පැටවීම.
ලිබරල් ආර්ථිකය සහ නිර්-ලිබරල් දේශපාලනය
රටක ආර්ථිකය ලංකාවේ දැනට සිදුවනවාක් මෙන් අත්‍යන්ත නව-ලිබරල්කරණයට භාජනය වෙද්දී, එම රටේ දේශපාලනයට සිදුවන්නේ කුමක්ද? එය මේ දිනවල සිදුවන දේ බලාසිටින විට ඇසිය යුතු වන වැදගත් ප‍්‍රශ්නයකි. ඒ ගැන සිතද්දී කෙනකුට පෙනෙනු ඇත්තේ රනිල් වික‍්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයා ලංකාවේ දැනට සිදුකරන්නේ, 1978 සිට ජේ.ආර්. ජයවර්දන ජනාධිපතිවරයා සිදු කළ දෙයම බවය. එකම වෙනස ජේආර්ට පාර්ලිමේන්තුවේ හයෙන්-පහක බහුතරයක් තිබීමත්, රනිල් වික‍්‍රමසිංහට පාර්ලිමේන්තුවේ තිබෙන්නේ එක් ආසනයක් පමණක් වීමත්ය.
1978දී ජනාධිපති ජයවර්ධන යටතේ සිදුවූ සහ 2022-23දී ජනාධිපති වික‍්‍රමසිංහ යටතේ සිදුවන්නට පටන්ගෙන තිබෙන ක‍්‍රියාවලි දෙක අතර ප‍්‍රධාන සමාන්තර වර්ධන තුනක් අපට මෙසේ හඳුනාගත හැකිය.
..රාජ්‍යයේ සමාජ සුබසාධනවාදී කාර්යය අවසන් කිරීම සහ රාජ්‍යයේ සමාජීය වගකීමේ කාර්යය වෙළඳ පොළට බාරදීම- රනිල් වික‍්‍රමසිංහ දැන් කරන්නේ ජයවර්දන ආරම්භ කළ මෙම ක‍්‍රියාවලිය කූටප‍්‍රාප්ත කිරීම.
.. රාජ්‍යයේ සමාජීය කාර්යය අත්හරිද්දී රාජ්‍යයේ දුගී විරෝධී, කම්කරු පන්ති විරෝධී, සිවිල් සමාජ විරෝධී සහ මර්දනකාරී ශක්තිය නව නීති සහ වෙනත් මාධ්‍යවලින් ශක්තිමත් කිරීම.
..ආර්ථික ක්‍ෂෙත‍්‍රය ‘ලිබරල්’ කරද්දී, දේශපාලන ක්‍ෂෙත‍්‍රය නිර්-ලිබරල්, අධිකාරවාදී සහ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍ර විරෝධී පරිවර්තනයට භාජනය කිරීම. මෙයද ජේආර් ආරම්භ කළ සහ රනිල් වික‍්‍රමසිංහ ඉදිරියට ගෙන යන පරිවර්තන ක‍්‍රියාවලියකි.
ඉහත කී තුන්වැනි ප‍්‍රවණතාව, කෙටියෙන් විස්තර කරන්නේ නම් මෙසේය. යුරෝපයේ මෙන්ම අනෙක් බොහෝ රටවලද ධනවාදය සහ දේශපාලනය අතර සම්බන්ධයේ ඓතිහාසික වශයෙන් තිබුණු එක් ප‍්‍රවණතාවක් වූයේ එම ක්‍ෂෙත‍්‍ර දෙකම ලිබරල් වීමය. රාජ්‍යයේ මැදිහත්වීමෙන් හා පාලනයෙන් තොර, පෞද්ගලික ව්‍යවසාය සහ නිදහස් වෙළඳපොළ කේන්ද්‍රකොට ගත්, ‘ලිබරල්-ධනවාදී’ ආර්ථික ක්‍ෂෙත‍්‍රයක් බිහිවීම මෙම ප‍්‍රවණතාවේ ආර්ථික පැත්තයි. එහි දේශපාලන ප‍්‍රවණතාව වූයේ ලිබරල් /ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ආණ්ඩුක‍්‍රමයක් සහ දේශපාලන ක‍්‍රමයක් බිහිවීමයි. රාජාණ්ඩුක‍්‍රමය පෙරළා දමා මහජන නියෝජිතයනගෙන් සමන්විත මහජනතාවට වගකියන සහ පුරවැසි නිදහස සහ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ මතවාදයක් මත පදනම් වූ දේශපාලන ක‍්‍රමයක්ද, ආණ්ඩුක‍්‍රමයක්ද ගොඩනැගීම මෙම ‘ධනේශ්වර ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී’ පරිවර්තනය තුළදී සිදුවිය. ඒ අනුව ධනේශ්වර ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය මූලික වශයෙන්ම ලිබරල් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී එකක් විය.
විසිවැනි සියවසේදී යුරෝපීය මෙන්ම දකුණු ඇමෙරිකානු ධනවාදය, නිදහස් වෙළෙඳ පොළ රාමුව සංශෝධනය කරමින් බිහිවූ සුභසාධන ධනවාදය යටතේද, දේශපාලන ක්‍ෂෙත‍්‍රයේ ලිබරල් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී රාමුව, ආයතන සහ භාවිත වෙනස් නොවී පැවතිණ.
1978 ජේ.ආර්. ජයවර්ධන නායකත්වය යටතේ ලංකාවේ සිදුවූයේ ධනවාදය සහ ලිබරල් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදය අතර තිබි මෙම සාධනීය පුරුක දුර්වල කිරීමයි. ලංකාවේ ධනවාදය තවදුරටත් වර්ධනය කරන්නට නම්, ඒ වන විට තිබුණ සුභසාධන ධනවාදයේ අර්බුද විසඳන්නට නම් සහ දුර්වලව පැවති ධනවාදී ආර්ථික සමාජ ක‍්‍රමය ශක්තිමත් කිරීමට නම්, ධනවාදී වෙළඳ පොළ රාජ්‍යයේ හා සමාජයේ පාලනයෙන් සහ වගකීමෙන් ‘නිදහස්’ කිරීම පළමුවැනි පරිවර්තනීය පියවර විය යුතු බව ජේ.ආර්. විශ්වාස කෙළේය. රනිල් වික‍්‍රමසිංහගේ ආර්ථික හා සමාජ චින්තනය, ජේ.ආර්. ජයවර්දනගේ මෙම ආර්ථික-සමාජ චින්තනයම යාවත්කාලීන ලෙස ඉදිරියට ගෙනයෑමකි.
මෙය වනාහි වර්තමාන ලංකාවේ නැවත උත්සන්නවී තිබෙන නව ලිබරල්වාදී ප‍්‍රතිසංස්කරණවල දේශපාලනයයි. ආර්ථිකය සහ රාජ්‍යය නව ලිබරල්වාදී කිරීමේ දේශපාලනය වන්නේ, රාජ්‍යය, පාලකයන් සහ දේශපාලනය නිර්-ලිබරල්, නිර්-ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී සහ අධිකාරවාදී වීමයි. නව ලිබරල්වාදී අර්ථික ප‍්‍රතිසංස්කරණවලින් දිගින් දිගටම බැට කන, පීඩා විඳින සහ දුක්විඳින බහුතර ජනගහනයක් සහිත සමාජයක තම ප‍්‍රතිසංස්කරණවලට එරෙහිව ජනතාව නැගී සිටින බව පාලකයෝ දනිති. ආර්ථික වශයෙන් නව ලිබරල්කණය සහ දේශපාලන වශයෙන් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රීයහරණය එකට අත්වැල් බැඳගන්නේ ඒ නිසාය.
අපේ ජනාධිපතිතුමා කඩිමුඩියේ සම්මත කිරීමට යන ත‍්‍රස්ත විරෝධී පනත, ගුවන්විදුලි/ රූපවාහිනි/ ජනමාධ්‍ය නියාමන පනත, මැතිවරණ පැවැත්වීමේ පනත, පුනරුත්ථාපන කාර්යාංශ පනත, කෘෂිකාර්මික ඉඩම් හිමිකම් නීතිය වෙනස් කිරීමේ පනත, කම්කරු නීති සංශෝධන පනත යන මේවායේ දේශපාලන අරමුණු සහ අර්ථය අපට දැකිය හැකි වන්නේ, ඉහත කී පසුබිමද සලකා බලන විටය.
