හාල් හිඟයක් එනවා: ඇමති කිව්වා
මෝල් හිමියෝ හාල් හංගුවා

■ අමන්දිකා කුරේ

ආහාර හිඟයක් පිළිබඳව මේ වන විට භීතිකාවක් මතුව තිබේ. මීට පෙර ඒ පිළිබඳව විවිධ පාර්ශ්ව විසින් මත ඉදිරිපත් කළ ද මේ වන විට ඒවා සැබෑ වන ලකුණු පෙනෙමින් පවතියි. බොහෝ වෙළඳසැල්වල සහල් වර්ග නොමැති අතර ඒවායේ තිබෙන සහල් වර්ග ද පාරිභෝගිකයන්ට විකුණන්නේ සීමිත ප්‍රමාණයකි. අප පරීක්ෂා කර බැලූ සිල්ලර වෙළඳසැල් ගණනාවකම සහල් නිකුත් කරන්නේ උපරිම කිලෝ ග්‍රෑම් දෙකකි.

ආහාර පිස ගැනීමට අවශ්‍ය ගෑස් භූමිතෙල් හිඟයකින් ආරම්භ වූ මේ අර්බුදය ආහාර ද්‍රව්‍යවල මිල ගණන් ඉහළ යාම සහ හිඟවීමත් සමග තීව්‍ර තත්වයකට පැමිණ තිබේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ ආහාර අවශ්‍යතා අතරින් ප්‍රමුඛ ස්ථානය හිමිවන්නේ සහල්වලටයි. සහල් මිල ගණන් ද පසුගිය කාලයේ එක්වරම ඉහළ යාමක් දක්නට ලැබුණි.

රසායනික පොහොර තහනමත් සමග පසුගිය වසරේ සිට වී අස්වැන්න විශාල ප්‍රමණයකින් අඩු වූ අතර සාමාන්‍යයෙන් වී අස්වැන්න පෙර අවස්ථාවන්වලට සාපේක්ෂව 50%ක් පමණ විය. මේ නිසා වෙනදා වෙළඳපොළට නිකුත් කරන වී ප්‍රමාණය 50%කින් ම අඩු වූ අතර එය දැන් වසරකට ආසන්න කාලයක සිට පවතින තත්වයකි. සහල් ආනයනයට ද ඩොලර් අර්බුදය බලපා ඇති නිසා අවශ්‍ය සහල් ආනයනය කිරීමේ ද ගැටලුවක් පවතියි.

මීට වසරකට පමණ පෙර පැවති මිල ගණන්වලට වඩා දෙතුන් ගුණයකින් සහල් මිල මේ වන විට ඉහළ ගොස් තිබේ. ජනතාවට මිල දී ගැනීමට අපහසු ප්‍රමාණයට මේ වන විට හාල් මිල ඉහළ ගොස් ඇති අතර බොහෝ එදිනෙදා කුලී වැඩවල යෙදෙන ජනතාව දිනපතා අවශ්‍ය සහල් ගෑම් 500, කිලෝග්‍රෑමය බැගින් වෙළඳසැල්වලින් මිලදී ගන්නා ආකාරය නිරීක්ෂණය විය.
කෙසේවෙතත් මේ වන විටත් එම මිල ගණන් ගෙවා හෝ සහල් මිල දී ගැනීමට නැති සහල් හිඟ වීමක් වෙළඳපොළේ දක්නට ලැබේ. බොහෝ වෙළඳසැල්වල සාමාන්‍යයෙන් එදිනෙදා පරිභෝජනයට ගනු ලබන සහල් වර්ග වන නාඩු, කැකුළු හා සම්බා වර්ගවල සහල් හිඟයක් තිබේ. සහල් තිබෙන වෙළඳසැල්වලත් ඒවා නිකුත් කරන්නේ උපරිම කිලෝග්‍රෑම් 2කි. සමහර වෙළඳසැල්වල නිකුත් කරන්නේ උපරිම කිලෝග්‍රෑමයකි. ඇතැම් වෙළඳසැල්වල එම සහල් ප්‍රමාණය මිල දී ගැනීමට නම් වෙනත් භාණ්ඩ ද මිල දී ගත යුතුය.

කුරුණෑගල ප්‍රදේශයේ සිල්ලර බඩු වෙළඳසැලක ප්‍රදර්ශනය කර තිබූ පුවරුවක් පසුගිය දිනවල සමාජ මාධ්‍ය හරහා ප්‍රචාරය විය. එහි දැක්වුණේ හාල් කිලෝ 2ක් මිලදී ගැනීමට නම් රුපියල් 2500ක භාණ්ඩ මිල දී ගත යුතු බවත් හාල් කිලෝ 5ක් මිල දී ගැනීමට නම් රුපියල් 5000ක භාණ්ඩ මිල දී ගත යුතු බවත් ය. සාමාන්‍ය එදිනෙදා කුලී වැඩ කිරීම හරහා අදායම් ලබා ගන්නා පුද්ගලයාගේ සිට මාසික වේතන ලබා ගන්නා අය දක්වාම මේ වන විට ඒ අකාරයෙන් භාණ්ඩ මිල දී ගැනීමට හැකියාවක් නොමැති බව පැහැදිලි කරුණකි. මේ වන විට සියලු වියදම් ඉහළ ගොස් ඇති නිසා තවදුරටත් මෙවැනි ආකාරයේ මිල දී ගැනීම්වලට ද වියදම් කිරීමට තරම් මුදල් මේ වන විට ඔවුන් සතුව නොමැත.

වෙළඳපොළේ මෙවැනි තත්වයක් පවතිද්දී පාරිභෝගික සේවා අධිකාරිය විසින් සහල් මිල පාලන ගැසට්ටුවක් නිකුත් කරන ලද්ද පසුගිය ජුනි 10 වන දා ය. අංක 2283/43 දරන අතිවිශේෂ ගැසට් පත්‍රය මගින් දේශීය සුදු හා රතු කැකුළු සහල් කිලෝග්‍රෑමයක උපරිම මිල රුපියල් 210කට අලෙවි කළ යුතු බව සඳහන් කර තිබේ. ඒ අනුව එම සහල් වර්ග දෙක සඳහා උපරිම සිල්ලර මිල වශයෙන් එම මිල භාවිත කිරීම සිදු කළ යුතුවේ. කෙසේවෙතත් පාලන මිල ප්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සමග වෙළඳපොළේ සහල් හිඟය උග්‍ර මට්ටමකට පැමිණ තිබෙන අතර මේ වන විට සතොස හරහා ද සහල් ලබා ගැනීමේ අපහසුතාවක් පවතියි.

පාලන මිල ගැසට් කිරීමෙන් අනතුරුව අගමැතිවරයා ප්‍රකාශ කළේ ජනතාවට බාධාවකින් තොරව පාලන මිලට සතොස ශාඛාවන් හරහා සහල් ලබා ගත හැකි බවයි. කෙසේවෙතත් මේ වන විට සතොස ශාඛාවලද ප්‍රමාණවත් තොග නොමැති බවක් පෙනෙන්නට තිබේ. බොහෝ සතොස අලෙවි සැල්වල සුදු කැකුළු සහල්වල හිඟයක් පවතින බව නිරීක්ෂණය විය. ඇතැම් සතොස අලෙවි සැල්වලින් සහල් මිලදී ගැනීමේ දී සහල්වලට අමතරව තවත් භාණ්ඩ ද මිල දී ගැනීමට සිදු වී තිබේ.

හැටන් සතොස ශාඛාවෙන් සහල් මිල දී ගත් පාරිභෝගිකයන්ට ඊට අමතරව තිරිඟු පිටි කිලෝග්‍රෑම් තුනක් සහ පරිප්පු ග්‍රෑම් 500ක් ද මිලට ගැනීමට සිදුව තිබේ. සහල් උපරිම නිකුත් කරන්නේ ද කිලෝ 5කි. ඇතැම් ස්ථානවල නිකුත් කරන්නේ සහල් කිලෝග්‍රෑම් 3කි. සහල් කිලෝග්‍රෑම් 3ක මිල රුපියල් 630ක් වන අතර එය මිලදී ගැනීමට නම් හැටන් සතොසෙන් බඩු මිලදී ගන්නා ජනතාවට පරිප්පු සඳහා රුපියල් 310ක් ද පාන්පිටි සඳහා රුපියල් 1050ක්ද වශයෙන් සහල් මිලට අමතරව 1360ක් වැය කිරීමට සිදුව තිබේ. දිවයිනේ බොහෝ ස්ථානවල තත්වය මෙයයි.

පිටකොටුව තොග වෙළඳසැල් ආශ්‍රිතව නිරීක්ෂණය කිරීමේ දී අපට එම වෙළඳුන් පෙන්වා දුන්නේ මේ වන විට සහල් සැපයුම 50%කටත් වඩා වැඩි ප්‍රමාණයකින් අඩු වී ඇති බවයි. තොග වෙළඳසැල්වලට දිනපතා පැමිණෙන සහල් තොග විශාල වශයෙන් අඩුවී ඇති බව ඔවුන් පෙන්වා දෙති. එමෙන් ම රුපියල් 210ට සහල් ලබා දීමේදී තමාට දරන්නට සිදු වූ වියදමවත් සහල් සඳහා නොලැබෙන බවට ඔවුන් චෝදනා කරති. මෙලෙස සහල් සැපයුම අඩාල වී ඇති නිසා වෙළඳපොළට සහල් නිකුත් කිරීමේ දී හිඟයක් මතුව ඇති බව ඔවුහු පෙන්වා දෙති.
සහල් සැපයුමේ හිඟයක් මතු වූයේ කෙසේද යන කාරණය පිළිබඳව අප කළ විමසීමක දී එක්සත් සහල් නිෂ්පාදකයන්ගේ සංගමයේ සභාපති මුදිත පෙරේරා පෙන්වා දෙන්නේ මේ වන විට පවතින ඩීසල් හිඟය නිසා ඇති වී තිබෙන ප්‍රවාහන අර්බුදය සහ මහා පරිමාණ සහල් නිෂ්පාදකයන් විසින් සහල් තොග සඟවා සිටීම නිසා මේ හිඟය කෘත්‍රිමව ඇති වී තිබෙන එකක් බවයි.

”හදිසියේ ම මිල ඉහල් යාම පටන් ගන්නේ ජුනි 1 සිට. සත්‍ය වශයෙන් ම වී මිල ඉහළ යන්න පටන් ගත්තේ වී හිඟයකටත් වඩා ඩීසල් අර්බුදයත් සමග හාල් සහ වී තොග ප්‍රවාහනය කිරීමේ ගැටලුවක් මතු වුණ එක. පුද්ගලික බස් සඳහා ආණ්ඩුවෙන් වෙනම ඉන්ධන පිරවුම්හල් දීලා තියෙනවා. ඒ වගේ පොළොන්නරුව, අනුරාධපුර වගේ ප්‍රධාන දිස්ත්‍රික්කවල සහල් මෝල් වෙනුවෙනුත් ඉන්ධන පිරවුම්හල් කිහිපයක් වෙන් කරලා දුන්නා නම් මේ ප්‍රශ්නය ඇතිවන්නේ නෑ. ආණ්ඩුව මේ තත්වය අවබෝධයකින් තොරව තමයි තීරණ ගත්තේ”

මුදිත පෙන්වා දෙන්නේ මහින්ද අමරවීර ඇමතිවරයා කෘෂිකර්ම ඇමතිධුරයේ දිවුරුම් දුන් අවස්ථාවේ දී සිදු කළ ප්‍රකාශය ද මෙම සහල් මිල ඉහළ යාමට බලපා ඇති බවයි.

”ඇමතිවරයා වැඩ භාරගන්න විට කිව්වා සහල් මිල සෑහෙන්න වැඩි වෙනවා සහල් හිඟයක් එනවා කියලා. ඒ ප්‍රකාශය දඩමීමා කරගෙන තමයි මහා පරිමාණ සහල් මෝල් හිමියන් දැන් වැඩ කරන්නේ. ඒකත් එක්ක ඔවුන් දිනපතා සහල් නිකුත් කරන ප්‍රමාණය 50%කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණායකින් කපලා තියෙන්නේ.”

මෙම සහල් හිඟය කෘත්‍රිමව ඇති වූ එකක් බවට පෙන්වා දෙන මුදිත වැඩිදුරටත් පවසන්නේ එම සහල් හිඟයට ප්‍රධාන හේතුවක් වී ඇත්තේ ප්‍රධාන මෝල් හිමියන් විසින් සහල් තොග වෙළඳපොළට නිකුත් කිරීම සිතා මතා නවතා තිබීම බවයි.

”දවසකට ලංකාවට සහල් කිලෝ ලක්ෂ 60ක් අවශ්‍යයි. එයින් ලක්ෂ 20ක සැපයුම සිදුවන්නේ ප්‍රධාන සහල් මෝල් තුනකින්. නමුත් මේ ප්‍රධාන සහල් මෝල් තුනම ඔවුන්ගේ සැපයුම කපා හැරලා තිබෙනවා. දැනට ඔවුන් වෙළඳපොළට නිකුත් කරන්නේ ලක්ෂ 20න් ලක්ෂ 7ක් පමණ. ඒ හරහා වෙළඳපොළේ විශාල සහල් හිඟයක් ඇති වෙලා විකෘතියක් ඇති වුණා.”

ඔහු පෙන්වා දෙන්නේ මේ ක්ෂණික මිල ඉහල යාම සහ සහල් හිඟයට ප්‍රධාන හේතුව පොහොර අර්බුදය නොවන බවයි. මෙම තත්වය ඇති වී තිබෙන්නේ මහ කන්නයේ අස්වැන්න අගෝස්තු මාසය දක්වා ප්‍රමාණවත් අන්දමින් ලැබී තිබිය දී බවයි.

”හැමෝම දැන් මේ සහල් මිල ඉහල යාමට සහ හිඟයට දඩමීමා කරගෙන ඉන්නේ පොහොර නෑ කියන එක. නමුත් මහ කන්නයේ වී අස්වැන්න මෙටි්‍රක් ටොන් ලක්ෂ 15ක් ලැබුණා. එය මාස පහකට පමණ ප්‍රමාණවත් වී තොගයක්. මහ කන්නයේ වී පාවිච්චි කරන්න පටන් ගත්තේ අප්‍රේල් මාසයේ සිට. ඒ නිසා අගෝස්තු දක්වා ඒ වී ප්‍රමාණය රටේ පරිභෝජනයට ප්‍රමාණවත්. යල කන්නය පසුගිය මාසයේ ආරම්භ කළා. මේ වන විට හෙක්ටයාර ලක්ෂ 5ක් පමණ වගා කරලා තිබෙනවා. මේ වෙද්දි හොඳට වැස්ස ලැබෙන නිසා වතුර ප්‍රශ්නයක් ඇත්තේත් නෑ. වෙළඳපොළේ මිල ඉහළ ගියාට මේ වන විට යූරියා මිල දී ගන්න තිබෙනවා. ඒ නිසා මේ යල කන්නය සාමාන්‍ය විදිහට බොහෝ දුරට අස්වැන්න ගන්න පුළුවන් බව දැනට පෙනෙන්නට තිබෙනවා. කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුව කිව්වේ යල කන්නයේ අපේක්ෂිත වී අස්වැන්න මෙටි්‍රක් ටොන් ලක්ෂ 6ක් කියලා වුණත් අපි අපේක්ෂා කරනවා වී මෙටි්‍රක් ටොන් ලක්ෂ 12ක් විතර අස්වැන්න අපට ලැබේවි කියලා. ඒ ප්‍රමාණය මාස 4කට ප්‍රමාණවත්. දෙසැම්බර් දක්වා ප්‍රමාණවත්. එවැනි තත්වයක් තිබියදී තමයි එක්වරම සහල් හිඟයක් මතුවෙලා තිබෙන්නේ. සහල් හිඟයක් ආවත් එන්න ඉඩ තිබුණේ යල කන්නයේ සහල් ටික අවසන් වෙන දෙසැම්බර් 15 විතර සිට ජනවාරි 15 දක්වා කාලය තුළ. ඒ ප්‍රමාණයටත් රජයට අත්‍යවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය ආනයනය යටතේ සහල් ආනයනය කරන්න හැකියාවක් තිබේනවා. හාල් මෙටි්‍රක් ටොන් ලක්ෂ දෙකක් පමණ ගෙනෙන්න තියෙන්නේ. මෙතන හාල්වලට කලබල වෙන්න දෙයක් නෑ.”
ඔහු පෙන්වා දෙන්නේ සහල් පිළිබඳව ඇති අර්බුදය මහා පරිමාණ සහල් මෝල් හිමියන් විසින් ඇතිකරන ලද්දක් නිසා ඒවාට අදාල නීති ක්‍රියාත්මක කර එම සහල් කඩිනමින් වෙළඳපොළට නිකුත් කිරීමට පියවර ගත යුතු බවයි.

”පාරිභෝගික අයිතිවාසිකම් පනතට අනුව සහල් සඟවා ගෙන සිටීම වරදක්. එහෙම නීති ප්‍රමාණවත් නැති නම් අලුත් නීති හදලා හරි මේ මහා පරිමාණ මෝල් හිමියන් සහල් සඟවාගෙන ඉන්න එකට නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග අරගන්න ඕනෑ. සහල් ප්‍රමාණවත් තරම් මේ වෙද්දි රට තුළ තිබෙනවා. චීනයෙන් ආධාර වගයක් එන්න නියමිතයි. ඉන්දියාවෙන් ආධාර ලැබුණා. ඉන්දියානු ණය ආධාරයෙත් සහල් ගෙන එන්න අවශ්‍ය මුදල් තවම තිබෙනවා. එහෙන්ම තත්වයක් තියෙද්දි මේ වගේ සහල් හිඟයක් මවපු මෝල් හිමියන්ට දැඩි දඬුවම් ලබා දිය යුතුයි. ඒ වගේ ම ඒ මෝල් පරීක්ෂාවට ලක් කළ යුතුයි.”

සමස්ත ලංකා ගොවිජන සම්මේලනයේ කැඳවුම්කරු නාමල් කරුණාරත්න පෙන්වා දෙන්නේ ද මෙම පාලන මිල ගැසට් කිරීමත් සමග මහා පරිමාණ මෝල් හිමියන් විසින් සහල් සඟවා ඇති බවයි.

”මහ කන්නයෙන් වී මෙටි්‍රක් ටොන් ලක්ෂ 30ක අස්වැන්නක් අපි මීට පෙර ලැබුවත් මෙවර ලැබුණේ වී මෙටි්‍රක් ටොන් 15යි. ඒ වී ටික කළමනාකරණය කරගන්න ආණ්ඩුවට වැඩපිළිවෙළක් තිබුණේ නෑ. ආණ්ඩුව වී ගබඩා කරගත්තේ නෑ ප්‍රමාණවත් තරමට. හාල් මිල පාලනයට මේ ආණ්ඩුව ආවට පස්සේ ගහපු දොළොස්වන ගැසට් එක ඒ ගැහුවේ. හැම වතාවෙම වගේම පාලන මිල දැම්මාට පස්සේ මේ වෙලාවේත් සහල් හිඟයක් මතුවෙලා තිබෙනවා. මහා පරිමාණ මෝල් හිමියන් සහල් වෙළඳපොළට නිකුත් කරන්නේ නෑ. ඔවුන්ගේ ගබඩා පරීක්ෂා කරන්නේ නැත්තේ ඇයි. අගමැතිවරයා ඇවිල්ලා කිවා දවසට වේල් දෙකක් කන්න වෙයි සහල් නැතිවෙයි කියලා. කෘෂිකර්ම ඇමතිත් ඒකම කිව්වා. ඒ ප්‍රකාශ තමයි අද මේ ඇතිවෙලා තිබෙන තත්වය සාධාරණය කරගන්න මෝල් හිමියන් පාවිච්චි කරන්නේ”

කෙසේවෙතත් මේ වන විට සහල් සඳහාද පෝලිම් යුගයක් නිර්මාණය වෙමින් පවතින බවක් දැකිය හැකිය. මේ වන විටත් සතොස අලෙවි සැල් ආසන්නයේ සහල් මිලදී ගැනීමට කුඩා පෝලිම් පවතින අතර මෙම හිඟය දිගටම පැවතියහොත් අනිවාර්යයෙන් ම අනෙකුත් අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩවලට මෙන් ම සහල් සඳහා ද විශාල පෝලිම් යුගයක් ඇතිවීම වළක්වා ගැනීමට නොහැකි වනු ඇත.■