ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ අලුත් දේශපාලන සාකච්ඡාවක් අප රටේ ආරම්භ වී තිබේ. එය සිදුවන්නේ යෝජිත 21 වැනි සංශෝධනය වටාය. එම සාකච්ඡාව ප්‍රධාන වශයෙන් සිදුවන්නේ අප සමාජයේ ප්‍රභූ කොටස්, එනම් වෘත්තීය දේශපාලනඥයින්, උගතුන්, නීතිවේදීන්, රාජ්‍ය හා පුද්ගලික අංශවල නිලධාරීන් වැනි අය අතරය. එය සාමාන්‍යයෙන් සිදුවන දෙයකි. මේ අතර සාමාන්‍ය ජනයා අතරද ඒ ගැන උනන්දුවක් හා සාකච්ඡා තිබේ. වර්තමානයේදී අප රටේ සාමාන්‍ය පුරවැසියාගේ දේශපාලන විඥානය තියුණු වී තිබීම නිසා ඔවුන්ගේ විචාරාත්මක ශක්තියද ඉහළ ගොස් තිබෙන බව මේ දිනවල අපට පහසුවෙන් නිරීක්ෂණය කළ හැකිය. එම නිසා ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ පොදු ජනතාව අතර සිදුවන සාකච්ඡා ඉදිරියට ගෙනයෑමට දායක වීම, සිවිල් සමාජ බලවේගවල වගකීමක්ද විය යුතුය.
පොදු ජනතාව අතරට, එනම් සාමාන්‍ය පුරවැසියන් අතරට ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධන සාකච්ඡාව ව්‍යාප්ත කිරීම අවශ්‍යව තිබෙන්නේ මන්ද? යන කරුණ අපි පළමුවෙන් සලකා බලමු. එකිනෙකට සම්බන්ධ හේතු කිහිපයක් ඒ සඳහා තිබේ.
පළමුවන හේතුව නම්, ව්‍යවස්ථා සම්පාදන ක්‍රියාවලියේදී එහි අන්තර්ගතය මෙන්ම ක්‍රියාවලියද ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වීම වැදගත් වීමයි. මහජනතාව සහභාගි වීම මූලික වශයෙන් එම ‘ක්‍රියාවලියට’ සම්බන්ධ කාර්යයක් වන අතරම ව්‍යවස්ථාවේ අන්තර්ගතය ජනතාවගේ සැබෑ අවශ්‍යතාවලට ප්‍රතිචාර දැක්විය හැකි එකක් බවට සකස් කිරීමටද හේතුවෙයි. ප්‍රභූවාදී නොව මහජන/පුරවැසි සහභාගිත්වවාදී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්පාදන ක්‍රියාවලියක් සඳහා එය ආධාර වෙයි.
දෙවැනි හේතුව නම්, ආණ්ඩුක්‍රම සම්පාදන/සංශෝධන ක්‍රියාවලිය ප්‍රභූන්ගේ ග්‍රහණයෙන් මුදවා ගැනීමයි. 2015දී හැරෙන්නට, ආණ්ඩුක්‍රම සම්පාදන ක්‍රියාවලියේදී සාමාන්‍ය පුරවැසියන් සම්බන්ධ කර නොගැනීම, ලංකාවේ ආණ්ඩුක්‍රම සම්පාදනය සඳහා ඇති අධිපතිවාදී ප්‍රවේශයයි. එය ප්‍රභූත්වවාදී ප්‍රවේශයකි. එනම් දේශපාලන පන්තියේ ඉහළ පෙළේ ස්තරයටත්, නීතිඥවරුන්ටත්, උගතුන්ටත් ඒකාධිකාරය ලබාදී ඇති ක්‍රියාවලියකි. මේ අනුව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සාමාන්‍යයෙන් සැකසෙන්නේ දේශපාලනඥයින් කිහිප දෙනෙකුගේ, නීතිඥයින් කිහිප දෙනෙකුගේ සහ විනිශ්චයකාරවරුන් කිහිප දෙනෙකුගේ අභිලාෂ, න්‍යාය පත්‍ර අභිමතය සහ දෘෂ්ටිවාද වලට අනුකූලවය. පුරවැසියන්ගේ අභිලාෂ, න්‍යාය පත්‍ර, අභිමතය සහ දෘෂ්ටිවාදවලට අනුකූලවය. පුරවැසියන්ගේ අභිලාෂ හා අභිමතය ඍජුව නියෝජනය වන්නේ නැත. මහජනතාව ව්‍යවස්ථාවකින් අපේක්ෂා කරන දේ අපි දනිමු යනුවෙන් ඔවුහු සාමාන්‍යයෙන් සිතති. ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය පිළිබඳව මහජනතාවටද අදහස් තිබේ. ඒවාද ව්‍යවස්ථාවේ අන්තර්ගතය සකස් කිරීමට යොදා ගනිමින්, ව්‍යවස්ථා සම්පාදන ක්‍රියාවලිය පුරවැසියන් සහභාගි වන, පුරවැසියන්ට විවෘත, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලියක් බවට පත් කිරීමට ප්‍රමාද වී හෝ දැන්වත් පියවර ගත යුතුව තිබේ.
තුන්වැනි හේතුව නම්, පුරවැසි සහභාගිත්වය සහතික කිරීම මගින්, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ හිමිකරුවන් සහ එහි නිර්මාණයේ පාර්ශ්වකරුවන් බවට පුරවැසියන් පත් කිරීමට අවස්ථාවක් ලැබී තිබීමයි. අප රටේ තවමත් තිබෙන ආණ්ඩුක්‍රම සම්පාදනය පිළිබඳ අධිපති ප්‍රවේශයට අනුව, පුරවැසියන්ගේ කාර්යය වන්නේ ප්‍රභූන් ව්‍යවස්ථාව නිර්මාණය කරන හැටි ‘බලාගෙන හිඳින්නන්ගේ’ නිෂ්ක්‍රිය කාර්යය කරමින් දුක්වීම හෝ සතුටුවීමයි. එවැනි නිෂ්ක්‍රිය පුරවැසියන් රටේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට ආදරය හා භක්තිය දක්වන්නේ නැත. ඔවුන් තම රටට ආදරය කරන්නේ, තමා නිර්මාපකයින් නොවූ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවකට ආදරය කරන නිසා නොව, ව්‍යාජ අතීතකාමය, අන්‍ය ජන කොටස්වලට ඇති වෛරය වැනි සාවද්‍ය සහ අනුන් තමන්ට දී ඇති හේතු නිසාය. පුරවැසි සහභාගිත්වයෙන් මෙම තත්ත්වය වෙනස් කළ හැකිය. පුරවැසියන් දේශප්‍රේමීන් වන්නේ, තමන්ද සහභාගි වී නිර්මාණය කළ, තමන්ට ආඩම්බර විය හැකි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් තම රටට තිබෙන නිසාය.
සිව්වැනි හේතුව නම් අප රටේ දැනට මතුවී තිබෙන පුරවැසි දේශපාලන ප්‍රබෝධයයි. ලංකාවේ මහජනයා යනු ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම පමණක් සිදු කරන, දේශපාලනඥයින්ට ඔල්වරසන් දෙන, ඡන්දයෙන් පසුව දේශපාලන නිද්‍රාවට වැටෙන නිෂ්ක්‍රිය චරිත ලෙස සිටි කාලය දැන් අවසන්ය. පුරවැසියෝ දේශපාලන වශයෙන් සක්‍රියව සිටිති. ආණ්ඩුව සහ පාලකයන්ද, රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තිද ගැන අවදියෙන් හා විපරමින් සිටින ඔවුහු දේශපාලන විඥානයද, විචාරාත්මක ශක්තියද දියුණු කර ගත් පුරවැසි දේශපාලන ප්‍රජාවක් වී සිටිති. දැනට තිබෙන ආණ්ඩුක්‍රමයේ දුර්වලතා ගැන ඔවුහු හොඳින් අවබෝධ කරගෙන සිටිති. එමෙන්ම වඩාත් හොඳ ආණ්ඩුක්‍රමයක් පිළිබඳ තමන්ගේම අදහස්ද ඔවුන් සතුව තිබේ. ඒවාට සවන් දීමට, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්පාදකයන්ට යුතුකමක් මෙන්ම වගකීමක්ද තිබේ. මක්නිසාද යත්, දේශපාලන ක්‍රමය හා දේශපාලන ආයතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී, මහජන හිතකාමී සහ මහජන අභිලාෂවලටද ප්‍රතිචාර දක්වන ලෙස සංශෝධනය කිරීමේ වැඩපිළිවෙළකට එම පුරවැසි යෝජනාවලින් අනුප්‍රාණයද, නව අදහස් ද ලබාගත හැකි හෙයිනි. ආණ්ඩුක්‍රම විශේෂඥ නීතිවේදීන් සතු පාඨ ග්‍රන්ථවලින් ද, ශාස්ත්‍රීය සම්මන්ත්‍රණවලින්ද ලබාගෙන ඇති දැනුම, පුරවැසියන්ගේ සැබෑ ජීවන අත්දැකීම් මත ගොඩ නගා ඇති අදහස් හා යෝජනා මගින් වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී, සමාජීය වශයෙන් අර්ථවත් සහ අදාළ ද, යාවත්කාලීන ද කළ හැකි නිසාය. 2015 ලාල් විජේනායක කමිටුවේ අත්දැකීම මෙයට කදිම සාධනීය නිදසුනකි. පුරවැසියන් නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක සම කර්තෘකයින් බවට පත් කළ හැක්කේ එවිටය.
පාලක පන්තියේ බෙදීම්
විසිඑක්වැනි සංශෝධනය යනුවෙන් දැන් ඉදිරිපත් කර තිබෙන්නේ, 19 වැනි සංශෝධනය යළි ගෙන ඒමක් නොවේ. ‘දහනවය මයිනස්’ යනුවෙන් සජබ ප්‍රකාශකයින්ද නිවැරදිව හඳුන්වන, 20 වැනි සංශෝධනය මඳ වෙනස්වීම්වලට ලක් කරන, එහෙත් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය දිගටම පවත්වා ගෙන යන සංශෝධනයකි. එහි ‘යහපත්’ යැයි කිව හැකි අංග තිබෙන්නේ හතරකි. ඒවා නම්, ජනාධිපතිට කැබිනට් මණ්ඩලය සම්බන්ධයෙන් තිබෙන අත්තනෝමතික බලය සීමා කිරීම, ව්‍යවස්ථාදායක සභාව යළි පිහිටුවා, එහි බලතල ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීම, ස්වාධීන කොමිෂන් සභාවල ස්වාධීනතාව යළි පිහිටුවීම හා රාජ්‍ය සේවයේ හා අධිකරණයේ ඉහළ පත්වීම් පිළිබඳ ජනාධිපති සතු වූ අත්තනෝමතික බලය සීමා කිරීම යන මේවාය. ද්විත්ව පුරවැසියන්ට පාර්ලිමේන්තුවේ හෝ ආණ්ඩුවේ නිලතල දැරීමට දැනට තිබෙන අවකාශය වසා දැමීමේ යෝජනාවද වැදගත් එකකි.
මෙම සීමිත යහපත් ලක්ෂණ තිබියදී, 21 වැනි සංශෝධනයේ ඇති ප්‍රධාන අඩුව නම්, 1980 ගණන්වල සිටම ලංකාවේ දේශපාලන ප්‍රතිසංස්කරණ සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රීයකරණය සම්බන්ධව තිබෙන ප්‍රධාන ඉල්ලීම වන විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම නොසලකා හැරීමයි. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම පිළිබඳ යෝජනාවක් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධන ක්‍රියාවලියේ යථාර්ථයක් වීමේ හැකියාව තිබුණු, සෑම අවස්ථාවකම ප්‍රකාශයට පත්වූ එක්තරා දෙයක් 2022 මැයි මාසයේදීද අප රටේ මතුවී තිබෙන බව පෙනේ. එය නම් එම අරමුණ සම්බන්ධයෙන් සිංහල පාලක පන්තිය අතර ඇතිවන බෙදීම් සහ ආරාවුල් අලුත් වී තියුණු වීමයි. 1995-2000 කාලයේදීද, 2015-2018 කාලයේදීද, මෙය සිදුවිය. අතීත අවස්ථාවල එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ, පුරවැසියන්ගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රීය අපේක්ෂා පස්සට දමා, ‘දේශපාලක පන්තියේ’ පටු අපේක්ෂා ජයගෙන ව්‍යවස්ථාපිත වීමයි.
දැනට සිදුවන දේ බලාගෙන යන විට පෙනෙන්නේ, ලංකාවේ දේශපාලන ව්‍යුහය, රාජ්‍යය සහ ආණ්ඩු ක්‍රමය ප්‍රජාතාන්ත්‍රික ලෙස යළි ගොඩ නැගීම සඳහා අවශ්‍ය මූලික ප්‍රතිසංස්කරණ කළ යුතු යැයි මහජන ව්‍යාපාරයක පැත්තෙන් මතුවූ ඉල්ලීම විසින් විවෘත කරන ලද දේශපාලන අවකාශය, ‘නැති වූ අවකාශයක්’ වීමේ අනතුර මතුවී තිබෙන බවයි. මෙම අනතුර පරාජය කිරීමට ඇති එකම මග නම් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම, රාජ්‍යය සහ ආණ්ඩුක්‍රමය ප්‍රජාතන්ත්‍රීය ලෙස ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම, සංවරණ සහ තුලන ක්‍රමද සහිත පාර්ලිමේන්තු කැබිනට් ආණ්ඩුක්‍රමයක් ගොඩනැගීම, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නැවත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කිරීම වැනි ඉල්ලීම් අවධාරණය කරන පුරවැසි දේශපාලන ප්‍රයත්නයක් දැනට තිබෙන පුරවැසි ව්‍යාපාරය ඇතුළතින්, එහි වහල යටතේම, දියාරු කිරීමයි.
2015 මතක් කිරීම
මෙහිදී 2015-2018 අත්දැකීම නැවත මතක් කර ගැනීම අප රටේ පුරවැසියන්ට ප්‍රයෝජනවත් වනු ඇත. 2015 ජනවාරි මාසයේදී යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත්වූයේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම ප්‍රධාන ඉල්ලීම කරගත්, මහජන ව්‍යාපාරයක සහයෝගය සහ මහජන අපේක්ෂා සහිත දේශපාලන පසුබිමකය. ආණ්ඩුවට පාර්ලිමේන්තු බහුතරයක් නොතිබුණ තත්ත්වයක් තුළ, ශ්‍රීලනිපයේද සහයෝගය ඇතිව සම්මත කරන ලද 19 සංශෝධනය, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීම නොව සංශෝධනය කිරීම සිදු කළ එකක් විය. විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට එකඟ නොවූයේ, ඒ වන විට පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරය තිබුණ, විරුද්ධ පක්ෂයේ සිටි ශ්‍රීලනිපය පමණක් නොවේ. යහපාලන සන්ධානය ඇතුළතින්ද විරෝධතා එල්ල විය. එසේ ආණ්ඩුව ඇතුළතින් විරුද්ධ වූ ප්‍රධාන කොටස් දෙකක් සිටියහ. පළමුවැන්න, රටේ ආරක්ෂාව සහ ඒකාග්‍රතාව රැක ගැනීමට නම්, පළාත් සභා ක්‍රමය හා 13 වැනි සංශෝධනය තිබෙන තාක් කල්, ප්‍රබල ජනාධිපති ධුරයක් දිගටම පැවතිය යුතුයයි තර්ක කළ, ආණ්ඩු සන්ධානයේ සිටි සිංහල ජාතිකවාදී පිරිස්ය. දෙවැනි කණ්ඩායම්, අනාගතයේදී විධායක ජනාධිපති වීමේ පුද්ගලික අභිලාෂය සහිතව සිටි දේශපාලනඥයින්ය. 2022දීද මෙම කොටස් දෙක, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි නොකර ආරක්ෂා කර ගැනීමට ඉදිරියට පැමිණ තිබේ.
විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය 2015දී අහෝසි නොකිරීමට තවත් අතුරු තර්කයක් ඉදිරිපත් වී තිබිණ. එය නම් කළ යුත්තේ පියවර දෙකක් බවයි. පළමු පියවරෙන් කළ යුත්තේ, විධායක ජනාධිපතිගේ බලතල අඩුකර, පාර්ලිමේන්තුවේ බලතල වැඩි කිරීමයි. කාලයක් එසේ පැවතුණු පසු, දෙවැනි පියවරේදී විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සම්පූර්ණයෙන් අහෝසි කිරීම, එම තර්කයේ දෙවැනි කොටසයි. එම අවධි දෙකේ තර්කය සාධාරණය කරන ලද්දේ, ‘දැනට සිටින ජනාධිපතිවරයා, පූර්ණ බලැති විධායක ජනාධිපතිවරයෙකු ලෙස ඍජු මහජන ඡන්දයෙන් පත් කර ඇති නිසා, එම ජනාධිපතිවරයාගේ බලතල අඩු කිරීම, ව්‍යවස්ථාවට පටහැනි සහ සදාචාරයට නොගැළපෙන ක්‍රියාවක් වනු ඇත යන්නයි. මෙම තර්කය නැවතත් දැන් ඉදිරියට පැමිණ තිබේ.
බාධා ජයගැනීමට මග
දැනට ලංකාවේ දිග හැරෙන දේශපාලන පසුබිම තුළ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණයක් ඉදිරියට ගෙන යාමට තිබෙන අවකාශය සීමිත බව පෙනේ. ඒ අනුව බොහෝ විට සිදුවන්නට ඉඩ තිබෙන්නේ, එක්කෝ දුර්වල 21 සංශෝධනයක් සම්මත වීමයි. නැතහොත් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය නිරුපද්‍රැතව දිගටම පැවතීමයි. මෙම දෙවැනි හැකියාව ඇත්තටම සිදුවීමට විශේෂ හේතුවක්ද තිබේ. එය නම්, ශ්‍රී ලංකා පොදු ජන පෙරමුණට විශාල බහුතරයක් සහිත දැනට පවත්නා පාර්ලිමේන්තුව, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමට පත් කරන ලද ව්‍යවස්ථාදායකයක් නොවීමයි. ඇත්තටම එය ජනතාව විසින් පත් කරන ලද්දේ ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා පොරොන්දු වූ පරිදි විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය ශක්තිමත් කිරීමටය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රතිසංස්කරණ කිරීමට නොව, නිර්-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කිරීමටය. මෙම පසුබිම තුළ ලංකාවේ වර්තමාන පාර්ලිමේන්තුව නොව මහජනතාව මුහුණ දෙන ප්‍රහේළිකාවක් තිබේ. එය නම් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යළි ශක්තිමත් කිරීමට වරමක් නොලැබූ මහජන නියෝජිතයන්ගෙන් හා ව්‍යවස්ථාදායකයකින් වෙන මොනවා බලාපොරොත්තු වන්නද?
මෙම ප්‍රහේළිකාව ජය ගැනීමට ඇති ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මාවත නම්, නව පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයක් ඉක්මනින් පවත්වන ලෙස නව පුරවැසි ඉල්ලීමක් රට පුරා ගෙන යමින් ජනාධිපතිවරයා ඉල්ලා අස්වීම ඉලක්ක කරගත් අරගලයද උත්සන්න කිරීමයි. විධායකය සහ ව්‍යවස්ථාදායකය යන දෙකෙහිම සහ නියෝජන ක්‍රමයෙහිද ප්‍රතිසංස්කරණ ඇති කිරීමේ යෝජනාද එම උද්ඝෝෂණ හා විරෝධතා ව්‍යාපාරයට එකතු කළ හැකිය. පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයෙහිදී වෙන වෙනම තරග කර, තම පක්ෂයේ ආසන වැඩිකර ගැනීම, විරුද්ධ පක්ෂයේ සිටින සෑම පක්ෂයකම ක්ෂණික අරමුණ වීමට හොඳටම ඉඩ තිබේ. එබැවින්, පුරවැසි ව්‍යාපාරය කළ යුතුව තිබෙන්නේ ‘විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය’ අහෝසි නොකරන මතුපිට ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ නොව, නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ගෙන ඒම තම ප්‍රධාන මැතිවරණ පොරොන්දුව මත පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයට තරග කරන ලෙස සෑම පක්ෂයකටම බල කිරීමයි. එවිට නව ව්‍යවස්ථාවක් ගෙන ඒමට අවශ්‍ය පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක බහුතරයක් ලබාගත හැකි සහ ජනමත විචාරණයද ජයගත හැකි තාවකාලික සන්ධානයක් ගොඩ නගා ගැනීමට මෙම පක්ෂවලට අවකාශ ලැබෙනු ඇත.
ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිමානීය මූලධර්ම
ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ විවාදය දේශපාලන පක්ෂ අතර උත්සන්න වෙමින් පැවතියද, එම සාකච්ඡාවේදී කිසිදු සඳහනක් නොකෙරෙන වැදගත් තේමාවක් තිබේ. එය නම් ආණ්ඩු ක්‍රමයටත්, ආණ්ඩු කිරීමට සහභාගි වන පාලකයන්ටත් මගපෙන්වන ප්‍රතිමානීය මූලධර්මයි. එබැවින් අද සිදුවන සාකච්ඡාවද, මීට පෙර සිදුවූ සාකච්ඡාවලදී මෙන්ම, ප්‍රතිමානීය අන්තර්ගතයක් නැති, ප්‍රායෝගික, ස්වාර්ථවාදී සහ අවස්ථාවාදී ඉලක්ක සහ අභිලාෂවල දෘෂ්ටි කෝණයෙන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධන දෙස බලන, හරසුන් සාකච්ඡාවක් ලෙස සෙමින් ඉදිරියට යයි. අවසානයේදී බොහෝවිට සිදුවනු ඇත්තේ ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ ලෙස මතු වන්නේ, අප රටේ පරිහානියට පත්වී තිබෙන දේශපාලන පන්තියේ විවිධ කණ්ඩායම්වලටත්, පුද්ගලයන්ටත් පිළිගත හැකි අවස්ථාවාදී එකඟතා සහ අතරමැදි සමාදාන තුළින් කේවෙල් කර ගොඩ නගන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් වීමයි.
මෙම තත්වය අභියෝගයට ලක් කරමින්, එම විෂම චක්‍රය කැඩීම, ලංකාවේ දේශපාලනයේ නවතම සාධකය වන පුරවැසි ව්‍යාපාරයේද ක්ෂණික වගකීමකි. එය කළ හැකි වන්නේ මේ දිනවල තමන් සිදු කරන මැදිහත්වීම් සහ ඉදිරියට දමන දේශපාලන ස්ථාවර, තමන් ආරම්භ කළ පුරවැසි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විප්ලවය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලෙස ඉදිරියට ගෙන යාම සඳහා මූලෝපායික ලෙස සකස් කර ගැනීමෙනි. ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණවලට මග පෙන්වන ප්‍රතිමානීය චින්තන රාමුවක් ඉදිරියට දැමීමද පුරවැසි ව්‍යාපාරයේ හදිසි කර්තව්‍යයක් වී තිබෙන්නේ ඒ නිසාය.
“ප්‍රතිමානීය” යනු NORMATIVE යන ඉංග්‍රීසි වචනයට භාවිත වන සිංහල වචනයකි. ‘ප්‍රතිමාන ගැබ් කොට ගත්’ යන අර්ථය එහි තිබේ. ප්‍රතිමාන යනු NORMS යන ඉංග්‍රීසි වචනයට ඇති සිංහල වචනයකි. NORMS යන ඉංග්‍රීසි වචනයේ සාමාන්‍ය අර්ථය නම් පිළිගත් රීති, සම්මති, එකඟ වූ මිනුම් දඬු යන මේවාය. “තේ දලු නෙලන කාන්තාවක් දවසකට දලු කිලෝ විසි පහක් කැඩීම ‘නෝම්’ එකයැයි කියන්නේ මේ අර්ථයෙනි. දර්ශනවාදයේ NORMATIVE (ප්‍රතිමානීය) යන පදයේ තිබෙන්නේද ඊට සමාන, එහෙත් ඊට වඩා පුළුල් අර්ථයකි. එය නම් හොඳ – නරක, යහපත්-අයහපත් ආදි වශයෙන් සාරධාර්මික විනිශ්චයට, මනුෂ්‍ය චර්යාව භාජනය කිරීමට ආධාර කරන මිනුම් දඬු වැනි සම්මතීන්ය. දේශපාලන දර්ශනවාදයේ ‘ප්‍රතිමානීය’ යන සංකල්පයෙන් අදහස් වන්නේ, රාජ්‍යය, ආණ්ඩුව, දේශපාලන ආයතන, දේශපාලනඥයින්, පුරවැසියන් සහ දේශපාලන ප්‍රජාවගේ සිතීම්, ක්‍රියාකිරීම්, චර්යාව, අරමුණු යන මේවාට මගපෙන්වන සහ ඒවා විනිශ්චය කිරීමට පදනම් වන සම්මතීන්ටය.
ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් යන්නටද ප්‍රතිමානීය ප්‍රවේශයකින්, ප්‍රතිමානීය අර්ථකථනයක් සැපයීම අප රටේ තවත් හදිසි අවශ්‍යතාවක් වී තිබේ. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් යනු, දැනට අප රටේ පවත්නා අධිපති තේරුම් ගැනීමට, වෙනස්ව, හුදෙක් නෛතික ලේඛනයක්ම නොවේ. එය ලංකාවේ සියලු පුරවැසියන් සාමාජිකයන් වන දේශපාලන ප්‍රජාවේ උසස් දේශපාලන අපේක්ෂාවන්ද, චර්යාධාර්මික, සාරධාර්මික ලෞකික අපේක්ෂාවන්ද, එනම් ප්‍රතිමානීය මූලධර්මද ගැබ් කරගන්නා සහ ප්‍රකාශයට පත් කරන සාමූහික ප්‍රඥප්තියකි; එය දේශපාලන ප්‍රජාවේ සියලු සාමාජිකයන් එකට බැඳ තබන, සමාජයේ පොදු යහපත අරමුණු කරගත් ගිවිසුමකි. පුරවැසියෝද, පාලකයන් සහ පාලිතයෝද ඡන්දදායකයන් මෙන්ම ඡන්දයෙන් තෝරා පත්වන්නෝද එම ප්‍රඥප්තියට බැඳී සිටිති. එයට ගරු කරති; ඒ ගැන ආඩම්බරද වෙති. සැබෑ සහ අව්‍යාජ ‘දේශප්‍රේමයේ’ පදනම වන්නේද එම ප්‍රතිමානීය ප්‍රඥප්තිය වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවයි. යර්ගන් හබර්මාස් නම් ජර්මානු ලිබරල් දේශපාලන චින්තකයා 1980 ගණන්වලදී ‘ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාමය දේශප්‍රේමය’ (CONSTITUTIONAL PATRIOTISM) යන සංකල්පයෙන් ඉදිරිපත් කළේ මීට සමාන අදහසකි.
ලංකාවේ නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවකට, එනම් ‘පුරවැසි ප්‍රඥප්තියකට’ මගපෙන්වන ප්‍රතිමානීය ඉලක්ක, සාරධර්ම සහ මිනුම් දඬු මොනවාද? දේශපාලන දර්ශනවාදයේ මෙන්ම අපගේ පුරවැසි විඥානයේද ඇති නිදහස, ජනතා පරමාධිපත්‍යය, යුක්තිය, සාධාරණත්වය, සමානත්වය, සමානාත්මතාව, පොදු යහපත, අන්‍යයන් පීඩනයට පත් නොකිරීම, මානව ගරුත්වය ඒ සඳහා නිදසුන්ය. මේ හැම එකක්ම සරල මෙන්ම ගැඹුරු සංකල්ප වෙයි. ආණ්ඩුක්‍රම සම්පාදකයන්ගේ වගකීම වන්නේ, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ සංකල්පීය රාමුව සකස් කිරීමට ඒවායින් අනුප්‍රාණය ලබා, ව්‍යවස්ථාවේ ප්‍රතිමානීය මූලධර්ම රාමුවක්, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා නීතියේ භාෂාව තුළින් සූත්‍රගත කිරීමයි.
අවසාන වශයෙන් කිවයුත්තේ, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සංශෝධන කිරීම හෝ නව ව්‍යවස්ථාවක් නිර්මාණය කිරීම දේශපාලන ප්‍රභූ පන්තියේ විවිධ කණ්ඩායම් අතර බල අරගලවල ගොදුරක් බවට පත්වීමට ඉඩ නොතබා, එය පුරවැසියන්ගේ අතටද ලබා ගැනීමට දැන් කාලය පැමිණ තිබෙන බවයි. ■
