■ ධනුෂි ලිහිණිකඩුව
‘අච්චාරු’ නම ඇසෙන විට පවා බොහෝ දෙනාට දැනෙන්නේ රස නහර පිනවා යන හැඟීමකි. ආසියානු කලාපයේ රටක් වන ශ්‍රී ලංකාවට අච්චාරු යනු අලුත් දෙයක් නොවේ. එහෙත්, මේ කතාකරන්නේ කෑමත් සමග කෑමට ගෙදරදොර හදන ගස්ලබු හෝ මැලේ අච්චාරු ගැන නොවේ. ‘ජපුරේ අච්චාරු‘ ගැනය. නුගේගොඩ, විජේරාම මංසන්ධියෙන් හැරී ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලය දෙසට පැමිණෙන සැමට විශ්වවිද්‍යාලය ඉදිරිපිට දී මේ අච්චාරු සෙවණ හමුවෙයි. මේ අච්චාරු කතාව අප සමග පවසන්නට එකතු වූයේ අච්චාරු සෙවණේ හිමිකරු පුෂ්ප තරංගයි.
”මම සහ මගේ බිරිඳ වෘත්තීයමය ඡායාරූප ශිල්පීන්. ඇය ගංගානි උපුල් කුමාරි. 2018 වසරේ මම රිය අනතුරකට ලක් ව එක්තැන් වෙනවා. ඒ සමග මගේ බිරිඳ දෙල්කඳ ඉරිදා පොලේ ඉතා කුඩාවට අච්චාරු ව්‍යාපාරය පටන් ගන්නෙ 2018 අගෝස්තු මාසයේ පමණ.”
ආහාර පිළිබඳව තිබූ උනන්දුවත් සමග මේ සඳහා යොමු වූ බව ඔහු කියයි.
”අපි ජපුරට එන්න හේතුව වුණේ විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍යයෙක් දිගින් දිගට ම කරපු ඉල්ලීමක් නිසා. මාස තුනක් විතර අපේ කැම්පස් එක ළඟත් එකක් දාන්න කියලා ඔහු ඉල්ලු‍වා.”
ඒ අනුව සිය පළමු ව්‍යාපාර ස්ථානය ලෙස ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලය අසල වෙළඳ කුටියක් ආරම්භ කිරීමට ඔවුන් පෙළඹී ඇත. අච්චාරු වර්ග කිහිපයකින් ආරම්භ කරන ලද ව්‍යාපාරය අනතුරුව වර්ග 15කට වැඩි ප්‍රමාණයක් දක්වා දියුණු කර ගැනීමට ඔවුහු සමත් වූහ. අද වන විට පැණි නෙල්ලි, පැණි ඇඹරැල්ලා, පැණි අඹ, පැණි වෙරළු, පැණි ලොවි, කොච්චි ලොවි, වෙරළු ජෑම්, මිරිස් වෙරළු, ගම්මිරිස් වෙරළු, අන්නාසි, පේර, දිවුල් සම්බෝල, අඹ සහ ඇඹරැල්ලා යනාදි වශයෙන් වර්ග රැසක් අච්චාරු රස දන්නා අය වෙත ලබා දීමට ඔවුන්ට හැකි ව ඇත.
‘පලතුරුවලට ආවේණික ඇඹුල් රස හැරුණා ම අච්චාරුවල ප්‍රධාන රස දෙකක් තියෙනවා. එකක් පැණි රස. අනෙක මිරිස් රස. මේ රසවර්ග දෙක ඔස්සේ තමයි පලතුරු අච්චාරු බවට පත්වෙන්නේ. මෙතන ඇතැම් පලතුරුවලට පැණි සහ මිරිස් යෙදීමෙන් ඒවායේ ස්වාභාවික පැහැය වෙනස් වෙනවා. පැණි ඇඹරැල්ලා සහ පැණි නෙල්ලිවල පැහැය තමයි මුළුමනින් ම වෙනස් වෙන්නේ. ඇඹරැල්ලා සහ නෙල්ලි කියන පලතුරු දෙක ම කොළ පාටයි. නමුත් පැණි ඇඹරැල්ලා බවට පත් වෙද්දී ඒ දෙක ම පැණි පැහැයට හැරෙනවා. නෙල්ලි අච්චාරු එක තද රතු පැහැයකට හැරෙන්නේ ඒකට යොදන උක් පැණි නිසා. වැඩි ම ඉල්ලු‍මක් තියෙන්නේත් මේ නෙල්ලි අච්චාරු එකට තමයි. ඒක ඇඹුල් රස තරමක් තියෙන වැඩි පැණි රසක් තියෙන අච්චාරු වර්ගයක්..
නෙල්ලි අච්චාරු එකෙන් පස්සෙ වැඩි දෙනෙක් ආස කරන්නෙ දිවුල් සම්බෝලෙට. තරමක් අමු දිවුල්වලින් තමයි ඒක හැදෙන්නේ. ඒක නෙල්ලි රසට වඩා පැණි රසින් අඩු එකක්.’
දිවුල් සම්බෝලය නෙතට ප්‍රිය වූ එකකි. සම්බෝලය යන වචනය ඒ සඳහා යෙදෙන්නට ඇත්තේ ද එහි පෙනුම සම්බෝලයේ පැහැය ගන්නා බැවින් විය යුතු ය.
”අපි ගාවට එන අය හොයන රස එකිනෙකට වෙනස්. සමහර අය පැණිරස අච්චාරුවලට කැමතියි. තවත් සමහර අය ඉල්ලන්නෙ තනිකර ලු‍ණු මිරිස් කලවම් කරපු අන්නාසි. සමහර විට සම්පූර්ණ මිරිස් ලු‍ණු කවලම් අඹ. අපි හිතුවාට පිරිමි ළමයි අච්චාරු වගේ කෑමවලට රුචියක් නැහැ කියලා ගොඩක් ම අපේ පාරිභෝගිකයො වෙන්නෙ පිරිමි දරුවො.”
”මෙච්චර දවස් ජපුරෙ දරුවො හුරුවෙලා හිටියෙ අමතර ආහාරයක් විදියට කෙටි කෑම හෝ බයිට්ස් වර්ගවලට. මේ අච්චාරු ව්‍යාපාරයෙන් අපිට ජපුරෙ ආහාර සංස්කෘතිය සම්පූර්ණ වශයෙන් ම දේශීය පලතුරුවලට වෙනස් කරන්න පුළුවන් වුණා. ඒක අපට නිහඬ ආඩම්බරයක්.”
කෘත්‍රිම රසකාරක, වර්ණක, කල්තබා ගැනීමේ ද්‍රව්‍යවලින් තොරව නිෂ්පාදනය වන අච්චාරු වර්ග රසවත් වන්නේ ලු‍ණු, ගම්මිරිස්, මිරිස්, සීනි සහ උක් පැණි යනාදි අමුද්‍රව්‍යවලින් බව ඔහු අප සමග කීවේ ය.
”මේක මම කියන්නම ඕනෑ දෙයක්. මේ අච්චාරු වට්ටෝරු, රස මට්ටම් වගේ දේවල් ගැන කතාකළොත් සම්පූර්ණ ගෞරවය හිමි වෙන්නෙ මගේ බිරිඳට. එයාගෙ අතේ තමයි මේ රස ගැන්වීම තියෙන්නෙ.”
ඇගේ අනුදැනුම යටතේ නිෂ්පාදනය වන අච්චාරු වර්ග ජපුර වෙළඳ කුටිය හැරුණු විට දෙල්කඳ හන්දිය, දෙල්කඳ ඉරිදා පොළ, මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලය අසල, පිල්ලෑව පන්සල අසල, පිළියන්දල බයිපාස් පාරේ සහ අද වන විට මහරගම පිළිකා රෝහල අසල ද වෙළඳ කුටි වෙත එයි.
”පිළිකා රෝගීන්ට කරන කිමෝතෙරපි ප්‍රතිකාරයට පස්සෙ ඔවුන්ට ආහාර ගන්න අමාරුයි. අප්පිරියා ගතියක් එනවා. මහරගම අපේක්ෂා රෝහලේ අපි පවත්වාගෙන ගිය වෙළඳසැලට ඒ වගේ අය බොහොමයක් ආවා. ඒ වගේ ම වසවිසෙන් තොර ව අපි මේ ලබා දෙන අච්චාරු වර්ග ගැන රෝහල් කාර්ය මණ්ඩලයට පවා තිබුණෙ දැඩි විශ්වාසයක්.”
කොරෝනා වසංගතයට පෙර ඔවුන් සමග සේවය කර ඇති පිරිස 30කට අධික ය. සංචරණ සීමා තත්ත්වය හමුවේ දෙවසරක් පමණ සම්පූර්ණයෙන් ම ව්‍යාපාර කටයුතු නවතා දැමීමට ඔවුන්ට සිදුව ඇත. ඒ වන විට කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශය යටතේ ලෝක බැංකු ආධාර සහිතව කෘෂිකර්ම නවෝත්පාදන ව්‍යාපෘතිය හරහා අපනයන තත්ත්වයේ කර්මාන්ත ශාලාවක් ආරම්භ කිරීමට ව්‍යාපෘති වාර්තාවක් පවා ඔවුන් සකස් කර ඇත. වසංගත තත්ත්වය නිසා අතරමග නතර වුව ද හොරණ මොරගහහේන ප්‍රදේශයේ බිමක නුදුරේදී ම එම කටයුතු නැවත ආරම්භ කිරීමට බලාපොරොත්තු වන බව ඔහු අප සමග කියාසිටියේ ය. වර්තමානය වන විට ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය, ඔස්ටේ්‍රලියාව සහ මාලදිවයින යන රටවලට ඔවුන්ගේ නිෂ්පාදන අපනයනය කෙරෙන අතර තමා, බිරිඳ සමග අලෙවිකරුවන් හත් දෙනෙකු සහ නිෂ්පාදන අංශයේ අටදෙනෙකුත් සේවය කරන බව තරංග කියයි.
තම වසර 17ක වෘත්තිය ජීවිතයේ දී ලංකාව පුරා ගමන් කිරීමත් ඒ හා සබැඳුණු හමුවීම්, අත්දැකීම් සමග විවිධ රසින් යුත් වට්ටෝරු ඉගෙනීමට ඉඩ ලද බවත් ඔහු පැවසුවේ ව්‍යාපාරය සඳහා සහාය වූ අමතක නොවන දෙපලක් ද සිහිපත් කරමිනි.
”පලතුරුවලින් ලොකු මාකට් එකක් ලෝකෙම තියෙනවා. ලංකාවෙ දැනට එහෙම එකක් නෑ. බය නැතුව වැඩේට අත දාපන් කියලා අපිව උනන්දු කළේ නිමල් අයියා. නිමල් අයියා චෙෆ් කෙනෙක්, එයාව අපිට මුණගැහෙන්නෙ හලාවත ප්‍රදේශයේදි. ඔහු දන්නවා කෑම ජාති ගොඩක් හදන්න. වැඩි දෙනෙක් ඉල්ලන නෙල්ලි අච්චාරු එක ඔහුගෙ වට්ටෝරුවක්. දැන් ඔහු ජීවතුන් අතර නැහැ.”
”අපි ගොඩක් අමාරු තත්ත්වෙක ඉන්නකොට අපිට උදව් කරපු තව කෙනෙක් ඉන්නවා. මෙතන (ජපුර වෙළඳ කුටිය දක්වමින්) මුලින් හිටිය ආන්ටි මතක නම් ඔයාලට, එයා මාස 2ක් පඩි නැතිව වැඩ කළා. උඹලා නැගිටපන් කොහොමහරි කියල එයා හැමදාම කිව්වෙ..”
ජපුර වෙළඳ කුටියේ මුල්ම අලෙවිකරණ කටයුතු කළ වලස්මුල්ලේ මල්ලිකා මහත්මිය ඔහු සිහිපත් කළේය.
”අන්නාසි ගත්තොත් අපි ගන්නෙ නොම්මර එකේ අන්නාසි. අඹ වුණත් එහෙමයි. පිටකොටුවේ ගියොත් අච්චාරුවලට කිව්වාම නිතරම ඔවුන් දෙන්නෙ පළුදු වුණ පලතුරු. එහෙම පළුදු ගෙඩිවලින් මේක කරන්න බැහැ. අපි මුල ඉඳලා ම විශ්වාස කළේ අපේ ළමයින්ට කන්න දෙන්න පුළුවන් විදිහටයි අපි මේක හදන්න ඕනෑ කියලා. සමහර දවසට වැඩ පටන් ගන්නේ පාන්දර 4ට විතර. පලතුරු කපන තැන ඉඳලා අච්චාරු හැදෙන තැනට වෙනකන් පිරිසිදුවට සහ උපරිම රසට නිමාවක් දකින්නයි අපි උත්සාහ කරන්නෙ..”
ටාටා කැබ් රථයක නිෂ්පාදන බහාලු‍ම් රැගෙන කොළඹ නගරය පුරා ස්වකීය වෙළඳ කුටි වෙත බෙදාහැරීම සිදුවන්නේ තරංග අතිනි. උදෑසන 11ට පමණ මේ වෙළඳ කුටි විවෘත වෙයි.
”ආරම්භයේ දී අපේ අච්චාරු කප් එකක් රුපියල් 100යි. ඒ වෙනකොට බත් පැකට් එකක් කැම්පස් එක ඉස්සරහ විකිණුනේ රුපියල් 80ට. අපිව අඳුනන අය ඇහුවා බත් එක 80ට තියේද්දි මිනිස්සු 100ට මේක කයිද කියලා. අපි එතකොට කිව්වෙ මේකෙ මිල තීරණය කළේ ගුණාත්මක බවට සාපේක්ෂව කියලා. මිනිස්සු ඒක තේරුම් ගත්තා සහ අපි සාර්ථකයි කියලා අපි හිතනවා.”
ව්‍යාපාරය පිළිබඳ ඔවුන්ගේ තෘප්තිමත් බව විස්තර කරමින් ඔහු වැඩිදුරටත් කියා සිටියේ විශ්වවිද්‍යාල සිසුන් පමණක් නොව, ආචාර්ය මණ්ඩලය සහ ප්‍රදේශවාසීන් පවා ඔවුනට ලබා දෙන්නේ උණුසුම් ප්‍රතිචාර බවයි. පාරිභෝගිකයන් මුහුණු පොතට එක් කළ ඡායාරූප සහ ප්‍රතිචාර සහිත වීඩියෝපට පිළිබඳ ඔහු දේදුන්නට ප්‍රකාශ කර සිටියේ ඉතා සතුටිනි.
”අපි වෙන තැන්වලින් වෙනස් වෙන්නෙ අපි ළඟ තියෙන අච්චාරු වර්ග නිසා. මේ තරම් වර්ග ප්‍රමාණයක් අනෙක් තැන්වල නැහැ. අපේ පාරිභෝගිකයන් පවා ඒක අපිට කියනවා. ඒකට හොඳ උදාහරණයක් විදිහට මට එක සිද්ධියක් මතක් වෙනවා.
දවසක් මගේ බිරිඳ මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලය ඉදිරිපිට තියෙන අපේ වෙළඳ කුටියට යනගමන් ඉන්නවා. ඇය යන්නෙ කුලී ත්‍රීරෝද රථයකින්. අපි ඉතින් වෙන තැන්වල රස ගැන අවධානෙන්නෙ ඉන්නෙ. ඒ යන අතරමග තැනක තියෙන අච්චාරු කුටියකින් කුලී රථය නවත්තලා ඇය අච්චාරු මිල දී ගන්නවා.
නැවත ගමන් ආරම්භ කරද්දී අර කුලී රථ රියදුරු ඇයට කියනවා, ‘අය්යෝ මිස් අච්චාරු ගන්නවා නම් ඔය තැන් තැන්වලින් ගන්න එපා. රස ම අච්චාරු තියෙනවා මොරටුව කැම්පස් එක ගාව හට් එකක. එතනින් ගන්න‘ කියලා. මගේ බිරිඳගෙ ගමනාන්තය වුණෙත් මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලය ගාව වෙළඳ කුටිය. ඉතින් ඇය ඔහුට අච්චාරුවලින් සංග්‍රහ කරලා ස්තූති කරලා තියෙනවා. ඒ වගේ ම මහරගම පිළිකා රෝහලේ සේවය කරපු ගැබිණි හෙදියක් හිටියා ඇය දරුවා ලැබෙන තුරු අන්නාසි කෝප්පයක් හැමදාම අපෙන් අරගත්තා..”
කර්මාන්ත සංවර්ධන මණ්ඩලය නිරන්තරයෙන් නිෂ්පාදනයන් දියුණු කරගැනීමට සහාය වන බවත් ඉදිරියේ දී සිය නිෂ්පාදනයන් සඳහා ජීඑම්පී තත්ත්ව සහතිකය ලබා ගැනීමට ඉල්ලු‍ම් කර ඇති බවත් තරංග කියයි.
”අච්චාරු අතරට අපි අලු‍තින් එකතු කරන්න හිතාගෙන ඉන්න පලතුරු වර්ග කීපයක් තියෙනවා. ඒ අතර ප්‍රධාන එකක් තමයි රඹුටන්. ඉදිරියේ දී අපේ පාරිභෝගිකයන්ට එය රස විඳින්න පුළුවන් වෙයි.”■
