වන්නියලැත්තෝ: සුළඟ සමග නිසලව

■ සංහිතා පතිරණ

ඌරුවරිගේ වන්නියලැත්තෝ දඹාන ආදිවාසි සනුහරේ වර්තමාන නායකයා. ඔහුට නායකත්වය ලැබෙන්නේ ඌරුවරිගේ තිසාහාමි කියන අප්පියලැත්තන්ගෙන් හෙවත් ඔහුගේ පියාගෙන්.
‘මේ ඇත්තො නායකලැඇත්තො මන්දො වුණේ මේ ඇත්තන්ගෙ අප්පිලා ඇත්තො මියබට දමලා බිම්පොජ්ජේ ලාගච්චලා දිනපොජ්ජේ. අනූඅටමෙ වෙසක් මාස පොජ්ජෙ විසිනම වෙනිදා. මේ ඇත්තො කෝන පොජ්ජ විසිතුනමකට කිට්ටු තැනින් නායකලැත්තො හැටිමට රඳනවා. මේ ඇත්තන්ට තැනකින් කෝන පොජ්ජ හැත්තෑ හතරමක්. උපන්දිනේ හතලිස් හතේ හයමයි දාහතරවෙනිදා.’

වන්නියලැත්තො දැන් ජීවත්වෙන්නේ හුදෙකලාව. එහෙම නැත්නම් තනිකඩව.

‘මේ ඇත්තො කල්පනා තැන මන්දො කෙරුවෙ මේ ලෝකේ ඉපදුම් පොජ්ජ මන්දො වෙන්නෙ තනිම්ම. ඒ ඉපදුම් පොජ්ජ මන්දොවෙලා කාල මැච්චක් මංගච්චලා තරුණ කාලෙ මංගච්චනකොට දෙකමක් මන්දො වෙනවා. දෙකමක් මන්දො වෙලා ආයෙත් අර එකමකට සීමා තැන මන්දො වෙනවා. මේ තැන තමයි සොබාදර්මෙ.’

වන්නියලැත්තන්ගේ බිරිඳ මියගියේ වකුගඩු රෝගයකට ප්‍රතිකාර ලබමින් සිටියදී කොරෝනා වසංගතයට ගොදුරු වීමෙනි.

‘මේ ඇත්තන්නේ නෑනිලා ඇත්තන්ට මුල් තැනේ කාලගච්චෙ දෙදාසේ දහයටමෙ ඒ ඇත්තන්ට වකුගඩු ලෙඩපොජ්ජ මන්දො වුණා. ඒ ලෙඩපොජ්ජ මන්දො වුණාට පච්චෙ නුවර පෝරුගම් පොජ්ජෙ ඒ ඇත්තන්ට වකුගඩුවක් මන්දො කෙරුවා. ඒ වකුගඩුව ඇන්නොකැරව්වේ මේ ඇත්තන්ගෙ කැකුලි. කැකුලියො එකමයි ඉඳින්නේ. ඒ කැකුලි තමයි අම්මිලා ඇත්තන් ජීවත් කරවන්න මන්දො කෙරුවා කෝන පොජ්ජ එකලොහමක්. මංගච්චපු නමවෙනි මාසෙ හතරවෙනි දවස් පොජ්ජෙ තමයි මියබට දැම්මේ.’

ලෝකයේ විවිධ රටවල විසිර පැතිර සිටින ආදිවාසි ප්‍රජාවන්ගේ වර්තමාන නායකයන් නායිකාවන් මුහුණ දෙන ගණනාවක් තිබෙනවා. වැදගත්ම ප්‍රශ්නය නම්, තමන්ගේ සාම්ප්‍රදායික වාසභූමි අහිමිවීම. දෙවැන්න, සාම්ප්‍රදායික ජීවනෝපාය මාර්ග අහිමිවීම නිසා ප්‍රජාවට ඇතිවන දෛනික ජීවිතයේ ප්‍රශ්න. තුන්වැන්න, නවීන ලෝකයත් සමග තමන්ගේ ආදිවාසි ප්‍රජාව හාමුකර ගැනීමේ අභියෝගය. සිව්වැන්න, ආදිවාසි ප්‍රජාවේ සාමාජිකයන් ක්‍රමයෙන් තමන්ගේ අනන්‍යතාව අතහැර දමමින් විවෘත ලෝකයා සමග මුසුවීම. පස්වැන්න, පිටතින් එන ආර්ථික, සමාජීය සහ සංස්කෘතික අභියෝගයන්ට ආදිවාසි ජනසමූහයා ගොදුරු වීම වළක්වා ගැනීම.

අවසානයේ ආදිවාසි නායකයන්ට හිමි ඉරණම කුමක්ද? සුළඟට ගසාගෙන යන තම ප්‍රජාව දැක දැක සුළඟ මත නිසලව සිටීමද? ගසාගෙන යාමද?

වන්නියලැත්තන්ටත් මේ යථාර්ථයෙන් ගැලවෙන්නට පුවළුන්කමක් නැහැ.

‘මේ ඇත්තො ළා කැකුලා කාලමැච්චවල්වල මේ වගේ හැටිමක් නෙවෙයි තිබව්වේ. මේ ඇත්තො කතා දැම්මොත් මේ ඇත්තො ලෝක දෙකමක මන්දො වෙන මිනික්ගජ්ජෙක් කියලා ඒ කතා පොජ්ජ සම්පූර්ණයෙන්ම ඇත්තටමේ කතාපොජ්ජක්. එහෙම මේ ඇත්තො කතා දමන්නේ මේ ඇත්තො කැකුලමේ කාලමච්චවල්වල මේ තිබෙන පරිසරය නෙමෙයි ඒ කාලමැච්චෙ තිබව්වේ. දවල් කාලමැච්චෙ මේ වාගේ වෙලා පොජ්ජට කැලෑ පොජ්ජකට මංගැච්චුවොත් කැලෑ පොජ්ජේ ඇවිදුම් පොජ්ජ මන්දො කරන්න අමාරු තැනයි බිම් පොජ්ජට තිබෙන්නේ කළුව. ඉර පොජ්ජේ එළි පොජ්ජවත් බිම් පොජ්ජට මන්දොවෙන්නෙ කොදොයි. ඒ කාලමැච්චෙ මාමකැච්චක් මිනිග්ගජ්ජු ළඟටමේ සමගිය සමාදානය එකමුතුකම තිබව්වා. වැඩිහිටියලැත්තන්ට ගරු තැන මන්දො කරන හැටිම තිබව්වා. කැකුලො කැකුලියො අම්මිලඇත්තන්ට අප්පිලඇත්තන්ට ගරුතැන මන්දොකරන හැටිමක්, ඒ ඇත්තන් ඇදහුම් පොජ්ජ මන්දො කරන හැටිමක් තිබව්වා. අද දවස් පොජ්ජ මන්දො වෙනකොට මේ තැනවල් මාමකැච්චක් වෙනස් තැන මන්දොවෙලා තිබෙනවා. අම්මිලඇත්තෝ අප්පිලඇත්තො විඳින තැනමෙන් මේ ඇත්තෝ කොයිබකට හරි මංගච්චනවනම් අම්මිලඇත්තන්ට අප්පිලඇත්තන්ට වැඳුම් පොජ්ජ මන්දො කරලා ඒ ඇත්තන්ගෙන් අවසර පොජ්ජ මන්දො කරගෙන තමයි ඒ ගමන්පොජ්ජ මංගච්චන්නේ. කැලෑ පොජ්ජකට මංගච්චනකොට කැලෑ පොජ්ජට ඇතුල් තැන මන්දො වෙනකොට අතු පොජ්ජක් පටෑරලා තව රුකංපොජ්ජක එල්ලුම් පොජ්ජ මන්දො කරලා ඒ කැලෑ පොජ්ජට වැඳුම් පොජ්ජ මන්දො කරනවා. ඒ කැලෑ පොජ්ජෙන් අවසර මන්දො කරගන්නවා. අද දවස් පොජ්ජ මන්දො වෙනකොට ඒ මොන එකක්වත් කොදොයි.

අද දවස් පොජ්ජේ රුකුල් පොජ්ජට මන්දො කෙරුවාම දියුණුයි කියලා කතාදමන ලෝකේ අම්මිලඇත්තො අප්පිලාඇත්තො ගැන කතා දැම්මොත්, ඒ ඇත්තො රඳන්නේ වැඩිහිටි නිවාසෙ. මේ ඇත්තො දියුණුයි කියලා කතා දැම්මට මේ ඇත්තො ළඟ තියෙන්නෙ ලොකු තරගයක්. මේ තරගයේදි මේ ඇත්තන්ට මාමකැච්චක් එකමවල් අමතක වෙනවා. අම්මිලඇත්තෝ අප්පිලඇත්තො අමතක තැන මන්දො වෙනවා. චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර අමතක තැන මන්දො වෙනවා. ජාතිය අමතක තැන මන්දො වෙනවා. රට අමතක තැන මන්දො වෙනවා. පරිසරය සොබාදහම මේ හැම එකමක්ම අමතක තැන මන්දො කරලා තමයි මේ තරඟයට මංගච්චන්නේ. ඉතින් මේ තරඟයට මංගච්චන්න මංගච්චන්න මිනිග්ගජ්ජුන්ට අර දියුණුවට වැඩි තැනින් එකතු තැනමක් වෙන්නේ ආසාවයි තණ්හාවයි වෛරයයි ක්‍රෝධයයි ඊර්ෂ්‍යාවයි.

ඇත්තතැනින්ම මේ ඇත්තො කැකුලා කාලමැච්චෙ ඇයිරුකුලට මන්දො කරපු ලෝකෙ නෙවෙයි අද දවස් පොජ්ජෙ තිබෙන්නේ. අද දවස්පොජ්ජෙ තියෙන්නෙ මහා හිත්ලාගන්න අමාරු තැනින් ලෝකපොජ්ජක්. එදා දවස් පොජ්ජේ කැකුලො කැකුලියන්ගේ ලජ්ජා බය කියන එකතම තිබව්වා. කැකුලියෙක් කෝමන්තන වටනකොට පය පොජ්ජෙ පිට පතුලට කෝමන්තන වටන්න ඕන. අත් පොජ්ජේ මේ තැනමට (මැණික් කටුවට) වැහුම් පොජ්ජ මන්දො වෙන්න උඩ තැනේ කෝමන්තන වටන්න ඕන. හැබැයි අද දවස් පොජ්ජේ ඇයිරුකුලට මන්දො කෙරුවොත් අම්මිලඇත්තො අප්පිලඇත්තො සහෝදරයලැඇත්තො ළඟ තැනේ නංගිලා ඇත්තෝ රඳන්නේ බාග තැනක් හෙලුවෙන්.

ඒ වෙනස් පොජ්ජ මන්දො වෙන්න මන්දො වෙන්න මාමකැච්චක් හිත් පොජ්ජට දුක් තැන මන්දො වෙනවා.’

වන්නියලැත්තන්ගේ විස්සෝපය කේන්ද්‍රගත වෙන්නේ තමන්ගේ ජනතාව, ක්‍රමයෙන් වෙනස්වීම ගැනයි. එහෙත් ඒ අදහස් තුළ පවා පෙනෙන්නේ ආදිවාසි නායකයා මුහුණ දෙන සංකීර්ණ සමාජ තත්වයන්. ඔහු කතාකරන්නේ තමන්ගේ ජනතාවගේ ඇඳුම් පැළඳුම් පවා වෙනස්වීම ගැන. එහෙත්, මුල්කාලීන ආදිවාසි ජනතාව ඇඳුම් ගැන දැක්වූ පිළිවෙත් නෙවෙයි අද ඔහුට ආරක්‍ෂා කරන්නට සිදු වී තිබෙන්නේ. සිංහල සහ දෙමළ ජනතාව සමග මිශ්‍රවීමෙන් තමන්ගේ ප්‍රජාව ලත් ඇඳුම් ගැන ප්‍රමිතීන්. අතේ මැණික්කටුව දක්වාත්, පයේ වළලුකර දක්වාත් ශරීරය වැසෙන සේ ඇඳීම ආදිවාසින්ගේ මුල් පිළිවෙත නෙවෙයි. එහෙත්, අද ආදිවාසි නායකයා දකින්නේ එය තමන්ගේ ප්‍රමිතිය හැටියටයි.

‘මේ කාලමැච්චෙ මන්දො වෙනකොට මේ ඇත්තන්ට මේ කැලෑව අහිමි තැන මන්දොවෙලා තියෙන්නේ. කැලෑව විතරක් නෙවෙයි මේ ඇත්තන්නේ චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර අහිමි තැන මන්දො වෙලා තිබෙනවා. යාතු කර්ම අහිමි තැන මන්දො වෙලා තිබෙනවා. අසූතුනමේ කෝන පොජ්ජ මන්දො වෙනකකම්ම තැනමක් හරි ආරක්‍ෂා වෙලා තිබව්වා. අද දවස් පොජ්ජ මන්දො වෙනකොට මේ ඇත්තන්ගේ පරම්පරා පොජ්ජෙ සිරිත් පොජ්ජ විතරක් නෙවෙයි මේ පරම්පරාවත් විනාස තැනමට මංගච්චන්න මන්දොවෙලා තිබෙනවා. මොනම ජාතියක් හරි පරම්පරාවක් හරි ආරක්‍ෂා තැන මන්දො වෙන්න ජීවත්වෙන මන්දො වෙන්න ඕන. ජීවත් වෙන මන්දො වන්න නම් මොන එකාට වුණත් කැවිල්ලාන තිබෙන්ට ඕන. කැවිල්ලාන කොදොයි වෙනකොට ඒ ඇත්තො මංගච්චනවා පිට ගම් පොජ්ජවල්වලට කුලියෙ. රස්සා පොජ්ජවල්වලට මංගච්චනවා. පරම්පරාවේ චාරිත්‍රය තමයි අප්පිලඇත්තො කැකුලත් එක්ක කැලෑපොජ්ජට මංගච්චන එක. අද දවස් පොජ්ජෙ මන්දො වෙලා තියෙන්නේ කැකුලට එළිපොජ්ජට මංගච්චන්න. සංකර තැන මන්දො වෙච්ච සමාජයක් තමයි ඇයිරුකුලට මන්දො කරන්නේ.’
වන්නියලැත්තො අනෙක් හැම ආදිවාසි නායකයකු මෙන්ම තමන් වසන පරිසරය ගැන බෙහෙවින් කම්පාවෙනවා. එය රැකගැනීම වෙනුවෙන් සටන් කරනවා.

‘ඇත්තනෙන්ම මේ ඇත්තො දෙකමයි මේ ලෝක පොජ්ජෙම ගරුතැන මන්දො කරන්නේ. එකමෙක් තමයි සියටල්. අනිත් එකමෙ තමයි මේ ඇත්තන්ගෙ අප්පිලඇත්තො. මේ ඇත්තන්ගෙ අප්පිලඇත්තන්ට ලොකු තැනින් කරදර පොජ්ජ මන්දොකෙරුවා. ආණ්ඩු පොජ්ජෙන් කරදර පොජ්ජ මන්දොකෙරුවා. සමාජයෙන් කරදර පොජ්ජ මන්දොකෙරුවා. ඒ ඇත්තන්ට බැරියර් මන්දොකරුවා. මිනිග්ගජ්ජුන්ට මංගච්චන්න තහනම් පොජ්ජ මන්දොකෙරුවා. හොරෙක් කියලා කතා දැම්මා. මිනීමරුවෙක් කියලා කතා දැම්මා. මාතර එකමෙක් කියලා කතා දැම්මා. අප්පිලා ඇත්තො හිනා පොජ්ජ මන්දො වුණා මිනිග්ගජ්ජුන්ට කට පොජ්ජ තිබෙන්නෙ කතාදමන්න. මොන එකා මොන එක කතාදැම්මත් මේ ඇත්තො අද දවස් පොජ්ජේ පුච්ච කඩලා මියබට දැම්මත් මේ කැලෑ පොජ්ජෙන් එළිපොජ්ජට මංගච්චන්නේ කොදොයි. අප්පිලඇත්තෝ ජීවත්වෙන මන්දො වුණේ මේ කැලෑ පොජ්ජෙ. ඒ තැනමට තමයි කතා දමන්නේ රුකං පොජ්ජට පොත්ත, පොත්තට රුකං පොජ්ජ කියාල. ඒ හැටිමට ජීවත් වෙන්න මන්දො වෙච්චි හින්දාම තමයි මේ තැනවල් ආරක්‍ෂා තැන මන්දො වුණේ.’

වන්නියලැත්තන්ට නිවහනේ පිලට වී කල්පනා කරන්නට සිදුවී තිබෙන්නේ තමාගේ ඉදිරි ජීවිත කාලයේ මේ අභියෝගයන්ට මුහුණ දෙන ආකාරයයි. ■

(සිරස නාලිකාවේ ප්‍රශ්න 10 වැඩසටහන ඇසුරෙනි.)