■ අශෝක හඳගම
GoHomeGota 2022 උද්ඝෝෂණ රැල්ල නිල වශයෙන් පටන් ගත්තේ මාර්තු 31 රාත්‍රියේ කියලා ගත්තොත් මේ සටහන ලියන අද වෙනකොට දවස් 26ක් ගෙවිලා. ඒක දැන් හැඳින්වෙන්නේ ‘අරගලය’ කියලා. ඇතැමුන් ‘විප්ලවය’ කියලා කියන්නත් ටිකක් ඉක්මන් වෙලා. එහෙම නැත්නම් මෙය විප්ලවයකින් ම අවසන් වෙන බව ඒ අයට ෂුවර් වෙලා.
කොහොම වුණත් පවතින තත්වය අරගලකරුවන්ටත් පාලකයින්ටත් කියන දෙපාර්ශ්වයටම හිතන තරම් සුව පහසු නැහැ. රඹුක්කන උද්ඝෝෂණයේ දී තරුණයෙකු මිය ගියා. එම උද්ඝෝෂණයේ ප්‍රධාන සටන්පාඨ ගොනු වෙලා තිබුණේ ‘තෙල් මිල අඩු කරනු’ කියන පාඨය වටා. බඩු මිල අඩුකරනු කියන සටන් පාඨයත් ඒ තුළම කියවෙනවා. මේ ඉල්ලීම ගෝටා ඇතුළු ආණ්ඩුවම ගෙදර ගියත් තව සෑහෙන කාලයකට සිදුවෙයි කියලා හිතන්න පුළුවන් දෙයක් නෙවෙයි. හේතුව ප්‍රධාන වශයෙන් ම රුපියල්වලින්ම ගෙවන්න වෙන තෙල් මිල හැදෙන්නේ බෙදාහැරීම් වියදම්, රාජ්‍ය බදු සහ ලාභය කියන සාධකවලට අමතරව ඩොලර්වලින් ගණනය කෙරෙන ආනයන මිල රුපියල්වලට හැරවීමෙන් ලැබෙන අගය එකතු වෙලා. දවසින් දවස ඩොලරයට සාපේක්ෂව රුපියලේ අගය පහත වැටෙන තත්වය නවත්වා ගන්න ආණ්ඩුවට (මහා බැංකුවට) ඩොලර් සංචිත නැහැ. රුපියලේ අගය තාත්වික නොවන කෘත්‍රිම ඉහල අගයක රඳවා තබා ගන්න ගිහින් ඛාදනය වෙලා.
සාමාන්‍යයෙන් මේ වගේ වෙලාවක පිහිට පතාගන යන තැනක් තමයි IMF එක කියලා අද ඕන පොඩි එකෙක් දන්නා ජාත්‍යන්තර මුල්‍ය අරමුදල (International Monetary Fund). අර්බුදය මැද්දේ ජනාධිපතිගේ ඉල්ලීමට ඉල්ලා අස්වුණු මහබැංකු අධිපති සහ මහා භාණ්ඩාගාර ලේකම් වෙනුවට අලු‍තින් පත්වුණු දෙන්නත් අලුත් මුදල් ඇමැතිත් ඇතුළු කණ්ඩායමක් එහෙ ගියා. ඒ යන්න කලින් ඉස්සරහට ගෙවන්න තියෙන ණය ගෙවන්න වෙන්නේ නැහැ කියලා නිවේදනය කළා. ඒ කියන්නේ නිල වශයෙන් රට බංකොලොත් කියලා ලෝකයටම කිවුවා.
IMF එක තියෙන්නේ මේ වගේ බංකොලොත් තත්වයකට රටක් වැටෙන්න කලින් ඉන් ගැලවෙන්න උදවු කරන්න. ලංකාව එහෙම තත්වයකට ළඟා වෙමින් තියෙන බව අවුරුදු දෙකකට කලින් විතර ඉඳලා දැනගන හිටියා. එහෙම දැනගත්තාම කරන්න ඕනේ තමන්ගේ විදේශ ණය කළඹ ප්‍රතිව්‍යුහගත කරන්න අදාළ ණය ගත් රටවල් එක්ක කතා කරන්න. එහෙම කතා කරන්න කලින් IMF එකට ගිහින් ඒගොල්ලන් එක්ක කතා කරලා සකසාගත් වැඩසටහනකට අනුව රට යනවා කියලා එකඟ වෙලා තිබුණා නම් වැඩේ පහසු වෙනවා. අපට ණය දුන්නු අය තුළ, අපි අර්බුදයකට මුහුණ දීලා වුණාට අපිට ගොඩයන සැලසුමක් තියෙනවා කියලා විශ්වාසයක් ඇති කරගන්න තිබුණා. එතකොට අපේ ණය දරා සිටීමේ හැකියාව (Debt Sustainability) පිළිබඳ කා තුළත් විශ්වාසයක් ඇති වෙනවා.
අපේ ස’ට ආර්ථිකයක් හැසිරෙන හැටි ගැන මෙලෝ අදහසක් නැහැ. තමන්ගේ ඔලු‍වේ හීනෙන් වගේ පහළවෙන අදහස් හෝ ඔහුට ආර්ථික උපදෙස් දෙන අවියත් මගේ දොස්තර මහත්තුරුන් හෝ රස්තියාදුකාර හාමුදුරුවරුන් හෝ යෝජනා කරන දේවල් හිනා වෙවී ක්‍රියාත්මක කරනවා ඇරෙන්න දන්නා වෙන දෙයක් නැහැ. දැන් වැඩේ ඇනිලා.
රටට ඩොලර් හොයලා දුන්න අපනයන වගාවන් වගේම ඩොලර් දීලා පිටරටින් ගෙන්වන්න ඕන නැති වගාවන් සේරමත් කාබාසිනියා වුණා කාබනික පොහොර උන්මාදයක් හින්දා. පිටරට ඉඳන් බැංකු ක්‍රමය හරහා මෙරට තමන්ගේ ඥාතීන්ට ඩොලර් එවපු පිටරටවල වැඩ කරපු අපේ ‘ඩයස් මී’ලා උන්ඩියල්, හවාලා ක්‍රමවලට පුරුදු වුණා. ඒ ඩොලර්වලට නියම වටිනාකම දෙන්නේ නැතුව බොරුවට උද්දච්චකමට රුපියල ඉහළ අගයක තියාගන්න ගිහින්. සංචිත හිඳුණා. අල්ලගන ඉන්න බැරිම තැන රුපියල අතඇරියා. අස්සයා ගියාට පස්සේ ඉස්තාලේ දොර වැහුවා. දැන් බ්රේක් නැතුව රුපියල පහළට වැටෙනවා.
ණය ගෙවන්න තියා ඩීසල් ටික, පෙට්‍රල් ටික, ගෑස් ටික ගෙන්නන්න වත් ඩොලර් නැහැ. වරායට ම ආපු තෙල් ගෑස් ටිකත් කාගෙන් හරි අතමාරුවක් ඉල්ලගෙන ගෙවන කල් නැව් වරායේ නවත්තාගෙන ඉන්නවා. වෙලාවට බඩු ටික බාගන්නේ නැතුව වැඩිපුර තියාගන්න වෙන හැම දවසකටම නැවට ගෙවන්න ඕන. අන්තිමට නැවෙන් බඩු බාගන්න කොට ගෙවන්න ඕන ගානට වඩා සෑහෙන ගානක් එකතු වෙලා.
ඩීසල් නැතුව විදුලිය අඛණ්ඩව දීගන්න බැහැ. ප්‍රවාහනය ඇණහිටලා. ගෑස් ටික නැතුව ගෙවල්වල උයාගන්නත් බැහැ, කඩෙන් කන්නත් බැහැ, ඒවත් වහලා. ව්‍යාපාර ඇණහිටලා. ආර්ථිකයම හොම්බෙන් යන ගානට වැටිලා.
රටවල් ආර්ථික වශයෙන් අර්බුදයට පත් වුණු අවස්ථාවල එම දුෂ්කර තත්වයන්ගෙන් ආර්ථිකය මුදා ගැනීමට අවශ්‍ය ප්‍රතිපත්තිමය සැකසීම් කර නැවත ස්ථායිතාව සහ වර්ධනය ළඟා කරගන්නා තෙක් අවශ්‍ය මූල්‍යමය සහාය දීම IMFහි කාර්යභාරයක්. එවැනි අවස්ථාවල IMF සරණ පැතීමට එහි සාමාජික රටවලට එක්තරා විදියක අයිතියක් තියෙනවා. ඒ වූ පමණින් කොන්දේසි විරහිතව මූල්‍ය පහසුකම් ලබා දෙන්න IMF බැඳිලා නැහැ. තමන් ලබා දෙන ණය සහනවල ඵලදායිකම වගේම, නැවත අයකරගැනීම ගැනත් වගකීමක් IMF ආයතනයට තියෙනවා. ඒ නිසා ඒවා ලබා දෙන්නේ අර්බුදයට පත්වූ රටවලට එසේ වීමට හේතු වූ ප්‍රතිපත්තිමය වැරදි පිළිබඳ උපදෙස් ලබා දෙමින්. ඒ සඳහා කොන්දේසි පනවමින්.
රටක් ආර්ථික වශයෙන් අර්බුදයට යාමට බාහිර මෙන්ම අභ්‍යන්තර සාධක හේතු වෙන්නට පුළුවන්. නියං, ගංවතුර, සුනාමි, භූමිකම්පා ආදි ස්වාභාවික අනතුරු, සැපයුම් හිඟකම් නිසා ඇතිවන ආහාර සහ අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩවල මිල මට්ටම් වැඩිවීම් වාගේ කම්පන නිසා රටක් අර්බුදයට යාම රටක අභ්‍යන්තර ප්‍රතිපත්තීන්වල අඩුපාඩුවක් නිසා ඇතිවන අර්බුද නෙවෙයි. ඒවා බාහිර සාධක (External Factors). කොවිඩ් 19 නිසා ඇතිවුණු වසංගත තත්වය එවැනි බාහිර කම්පනයකට උදාහරණයක්. විශේෂයෙන් අඩු ආදායම්ලාභී රටවල් මේ වගේ බාහිර කම්පනවලට ඔරොත්තු දෙන්නේ නැහැ.
අර්බුදයකට හේතු වන අභ්‍යන්තර සාධකවලට උදාහරණයක් ලෙස රටක් ආර්ථික අසමබරතාවකට ඇද දමන නොගැළපෙන මුදල් සහ මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තීන් ගත හැකියි. විදේශ විනිමය අනුපාතය වෙළඳපොළ තත්වයනට නොගැළපෙන මට්ටමක තබා ගැනීමත් තව උදාහරණයක්. මේ නිසා රටක විදේශ විනිමය සංචිතය දවසින් දවස දියවී යන්නට පුළුවන්. උද්ධමනය දරාගත නොහැකි මට්ටමකට ඉහළ යන්න පුළුවන්.
ලංකාවේ අර්බුදය නිර්මාණය වෙන්න මේ අභ්‍යන්තර සහ බාහිර සාධක දෙකම බලපෑවා. මේ අර්බුදය නිර්මාණය කළේ මම නෙවෙයි කියලා ස’ට කියන්න තිබුණා, අපි කොවිඩ් නිසා පමණක් අමාරුවේ වැටුණා නම්. එහෙම නෙවෙයි. අපේ අර්බුදය අප විසින් ම හදා ගත්ත එකක්. අපි කිවුවට රටේ ජනතාව නෙවෙයි. ආණ්ඩුව. 20 වෙනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය යටතේ ආණ්ඩුව කියන්නේ තනිකරම ජනාධිපති. ඉතිං ස’ට කොහොමත් වගකීමෙන් ගැලවෙන්න බැහැ.
අලුත් මහා බැංකු අධිපති ආචාර්ය නන්දලාල් ඇතුළු පිරිසක් IMF වසන්ත රැස්වීම්වලට සහභාගි වෙන්න ගියා. එහෙම ගියේ, පරණ අධිපතිලා අපි IMF යන්නේ නැහැ කියා පම්පෝරි ගහ ගහ ඉඳල බැරිම තැන. ඒත් බලාපොරොත්තු වුණු IMF සහනය ලැබුණේ නැහැ. ඒ වෙනුවට IMF එක ඉල්ලු‍වා ණය දරාගැනීමේ හැකියාව (Debt Sustainability) පිළිබඳ සහතිකයක්. ඒක අපට විතරක් සුවිශේෂිතව දාපු එකක් නෙවෙයි. IMF ණය සහන ලබා ගැනීම සඳහා රටක් සපුරාලිය යුතු පූර්ව කොන්දේසියක්. ඒක සපුරන්නේ නැතුව අපට ණයක් දෙන්න IMF එකට ඕන වුණත්, බැහැ.
අවශ්‍ය කරන ණය දරාගැනීමේ සහතිකය දෙන්න මේ මොහොතේ ලංකාවට බැහැ. හිටපු අධිපති කබ්රාල් මහත්තයා චණ්ඩිකමට වගේ අපි IMF යන්නේ නැහැ කියලා කිවුවේ ගියාට හම්බ වෙන්නේ නැති බව දන්නා හින්දා වෙන්න ඇති.
මේ බව මුදල් ඇමති සබ්රි නොදන්නවා වුණාට ආචාර්ය නන්දලාල්, මහා භාණ්ඩාගාරයේ ලේකම් සිරිවර්ධන නොදන්නවා වෙන්න බැහැ. දෙන්නම IMF එකේ වැඩකරපු දෙන්නෙක්. ඒත් ඒ අය ගියේ මේ වසන්ත රැස්වීම තුළ කුමක් හෝ විවරයක් පාදගන්න වෙන්න ඇති. අඩු තරමින් අර්බුදයෙන් ගොඩයන්න IMF ක්‍රියාමාර්ග අනුගමනය කරන්න ලංකාව සූදානම් කියන සංඥාව (signal එක) ලංකාවට ණය දුන්නු රටවලට ලැබෙනවා. ඒ විශ්වාසය මේ අවස්ථාවේ අපට වැදගත්.
ඒ මොනවා වුණත් රට මේ අර්බුදයට ඇද දැමූ අය පාලනයේ ඉන්නකල් එහෙම විශ්වාසයක් අපි කෙරේ ඇති වෙන්න හේතුවක් නැහැ. ඒ ගැටලු‍ව පාර්ලිමේන්තුව තුළ විසඳා නොගතහොත් අපගේ නොදුරු අනාගතය අතිශය පීඩාකාරී එකක් වීම වළකන්නටත් බැහැ.■
