ස්පාඤ්ඤ භාෂාමය ලේඛන පරිවර්තනයෙන්ස කස් කළේ
■ ඉන්ද්‍රානි රත්නසේකර
ස්පාඤ්ඤ නාට්‍ය කලාව මුල්වරට අපට හඳුනා ගැනීමට ලැබුණේ හැටේ දශකයේ මූදු පුත්තු නාට්‍යය කරළියට ඒමත් සමගිනි.
මූදු පතුල යට ඉඳලා
මුතු ඇටයක නිදි කරවා
පෙණ කැටියක පා කරලා
මගෙ දෝතට පුතු ආවා
‘මූදු පුත්තු’ නාට්‍යයේ ගැයෙන මේ දරු නැළවිල්ල එදා මෙදා තුර බාල, තරුණ, මහලු කොයි කාගේත් හදවත්වල අමරණීය සිහිටවනයක් තබා තිබෙන බව අපි දනිමු.
ගුණසේන ගලප්පත්ති සහ මහගම සේකර එකමුතුවෙන් අපේ කරළියට නැගූ මූදු පුත්තු නාට්‍යය, ස්පාඤ්ඤ මහා කවි පෙදෙරිකෝ ගර්සියා ලෝර්කාගේ ‘යෙර්මා’ (YERMA) නාට්‍යයේ ඡායානුවාදයක් ලෙස සැලකේ.
එතැන් සිට ස්පාඤ්ඤ නාට්‍ය ධාරාව; යෙර්මා, බ්ලඩ් වෙඩින් (BODAS DE SANGRE), බර්නාඩා අල්බා (BERNADA ALBA) ආදි වශයෙන් අපේ කරළිය වර්ණවත් කරමින් ගලා යනු පෙනුණද, ලොව විශිෂ්ටතම දෘශ්‍ය කාව්‍ය අතරට ගැනෙන එම නාට්‍යවල නිර්මාතෘ ගැන මේ රටේ කියැවෙන්නේ නාම මාත්‍රයෙන් පමණක් බව නොරහසකි. ඒ අඩුව පිරිමසාලීමේ අදිටනින්, ෆෙදෙරිකෝ ගර්සියා ලෝර්කා හා ඔහුගේ නාට්‍ය නිර්මාණ ගැන මේ සටහන තබන්නට මට සිතුණි.
ස්පාඤ්ඤ සාහිත්‍ය ඉතිහාසයේ බිහි වූ ශ්‍රේෂ්ඨතම නාට්‍යවේදියා ලෙස මහා කවි ගර්සියා ලොර්කා ඉමහත් ජනප්‍රසාදයට පත් වී තිබේ. විසි වැනි සියවසේ ලොව බිහිවූ ශ්‍රේෂ්ඨ නාට්‍යවේදීන් අතර ලොර්කාට සුවිශේෂී ස්ථානයක් හිමි වී ඇත්තේ වෙනත් නාට්‍යවේදීන් ගේ ඇස නොගැටුණු තේමාවක් වන ‘ස්ත්‍රී පීඩනය’ වෙත යොමු වීම නිසායි. විවිධ තත්ත්වයන් යටතේ පෙළීම්වලට මුහුණදුන් කාන්තාවගේ සිතුම් පැතුම්, අත්දැකීම්, ස්වභාවයන් ආදිය විදහා පෙන්වන ඔහුගේ නාට්‍ය නිර්මාණ ලොව සුවහසක් ප්‍රේක්‍ෂක හදවත් අමන්දානන්දයට පත් කිරීමට සමත් වී තිබේ. යෙර්මා, බ්ලඩ් වෙඩින් සහ බර්නාඩා අල්බා නාට්‍යවල විජයග්‍රහණය සමග ම ‘ලොර්කා’ ලොව වඩාත් ජනප්‍රියත්‍වයට පත් විය.
‘ලොර්කා’ නාමය ලොව අස්සක් මුල්ලක් නෑර ප්‍රසිද්ධ වීමට තවත් හේතුවක් වූයේ, 1936 වසරේ පැවැති ස්පාඤ්ඤ සිවිල් යුද්ධයේ ‘බිල්ලක්’ව, පැසිස්ට්වාදී මිලේච්ඡයන් අතින් ඝාතනය වීමයි.
1898 ජූනි මස පස් වැනි දා ස්පාඤ්ඤයේ ග්‍රනාඩා නගරයේ දී මෙලොව එළිය දුටු ෆෙදෙරිකෝ ගර්සියා ලොර්කා 1936 අගෝස්තු මස දහ නව වැනි දා (19) හිමිදිරියේ ග්‍රනාඩා නගරයේදීම මෙලොව හැර ගියේය. විශ්වීය කරළිය ම හඬවා ඔහු එසේ සමුගෙන ගියද ඔහුගේ ප්‍රතිභාපූර්ණ නිර්මාණ හරහා ‘ලොර්කා’ නාමය තවමත් ලොව වැජඹෙන බවක් හැගෙන්නේ මෙවන් සංවේ ී ගී පද රචනා කියවන විටදීය.
පුත, නුඹ එන්නේ කොහේ සිටන් දෝ
සීතල ගන කඳු ශිඛර මතින් දෝ
ඕනෑ මොනවද කියන් බිලින් දෝ
කමිස පොඩිත්තක් මසා දෙන්න දෝ
මඳනලින් මල් පොකුරු නැටවේ – හිරු රැසින් අතු කිනිති ලෙළ දේ
උල්පතින් දිය දහර විසිරේ – සෙනෙහසින් දරු මහද ඉතිරේ !
නොපෙනෙන දුර සිට පියවර තබාලා – සිඟිති දෙපා පොඩි රිදෙනවාදෝ!
දොකොපුල් රතු වී දෙතොලග වියැළී – රන් කිරි බිඳුවක් සොයනවදෝ !
මියුරු හඬ මිණි කිකිණි පරදන – සුමුදු ගත සුදු සමන් සුවඳින
උර මඬල කඳු පොඩිති සමවෙන – සිඹින රඟ මම දකිමි සිහිනෙන !
පුතුට යහන වන මගෙ පුළුලුකුළ ද – රිදුම් දිදී ඇත හෙළන සුසුම් මැද
සිහිනෙන්වත් මට කියන්න රන්කඳ – මා තුරුලට පුත, එන්නේ කවදද !
(යෙර්මා නාට්‍යයෙන්)
ෆෙදෙරිකෝ ගර්සියා ලොර්කා විවිධ දක්‍ෂතාවලින් පිරිපුන් මහා කලාගාරයක් බඳු වෙයි. මහා කවියකු, මතු නොව සංගීතඥයකු, නළුවකු, චිත්‍ර ශිල්පියකු, ග්‍රන්ථ කතුවරයකු, සිනමා රචකයකු, පියානෝ හා ගිටාර වාදකයකු, නාට්‍ය රචකයකු (අධ්‍යක්‍ෂවරයකු, නිෂ්පාදකවරයකු) ආදි වශයෙන් හෙතෙම ප්‍රතිභා පෙන්වූවෙකි.
ලොර්කා එවකට 1927 ලේඛක පරම්පරාවේ ක්‍රියාකාරී සාමාජිකයෙකු වශයෙන් කළ නූතන සම්භාව්‍ය ස්පාඤ්ඤ පද්‍යරචනා ලොව බිහි වූ හොඳම නිර්මාණ අතරට ගැනේ. ලේඛකයකු වශයෙන් ලොර්කා කැපී පෙනුණේ අහිගුණ්ඨික සංස්කෘතියේ ජනප්‍රිය ෆ්ලමෙන්කෝ (Flamenco) ආදි කලාංග, නවීනත්‍වය මුසුකොට බුද්ධිමත් ලෙස නිර්මාණ තුළ පිහිටුවා ගත්තෙකු වශයෙනි. එමගින් හේ නාට්‍ය නිර්මාණකරණයට විශාල ආලෝකයක් ලබා ගත්තේ ය. ආදරය හා මරණය පිළිබඳ තේමා අර්ථපූර්ණ භාෂාවෙන් ඉදිරිපත් කළේය. ජනප්‍රිය මූල, බහුල ප්‍රතිරූප, ඉතා විසිතුරු ලෙස සෞන්දර්යාත්මක නිර්මාණ තුළ පිහිටුවා ගත්තේය. එමගින් නීරස බව, අසාධාරණය, නිදහස, මනුෂ්‍යත්‍වය මොනවට හුවා දැක්වීය. මරණය පිළිබඳ හොඳම නිර්මාණ ලොර්කා අති ් ලියැවුණේය.
මා මළ දවසක – මගේ ගිතාරය
වළ ලා ලනු මැන – මා හා සමගින්
වැලි තලයට පහළින් – නාරං ගස් අතරේ
සුවඳ තලා ගොමුවේ…
ලොර්කා ලේඛන කලාවට පිවිසියේ සෞන්දර්යාත්මක ගද්‍ය කාව්‍ය රචනාවලිනි. ඉන් පසු පද්‍ය කාව්‍ය අතිවිශාල සංඛ්‍යාවක් නිර්මාණය කළේය. එකල ඔහු විසින් සම්පාදනය කරන ලද ‘අහිගුණ්ඨික ජන ගායනා (CANTE JONDO), ‘අහිගුණ්ඨික පුරාවෘත්ත ගායනා’
(ROMANCERO GITANO) යන ග්‍රන්ථද්විත්වය යුරෝපා රටවල කෙතරම් ජනප්‍රිය වූවාද කිවහොත් ලොර්කාට ‘අහිගුණ්ඨික කවියා’ යනුවෙන් නමක් ද පටබැඳිණි.
1919 වසරේ වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා ලොර්කා මැඩ්රිඩ් නගරයේ පිහිටි නේවාසික අධ්‍යාපන ආයතනයට (Residensia de Estudiantes) ගිය අතර එහිදී උගතුන්, නාට්‍යවේදීන්, f්දශකයන්, සංගීතඥයින් හා කවීන් රාශියක් ඇසුරු කිරීමට ඔහුට අවස්ථාව සැලසිණි. එකල සිනමාව අධ්‍යයනය කරමින් සිටි ලුවිස් බුඤුඑල් (Luis Buñuel පසු කලෙක අධියථාර්ථවාදී සිනමාවේ නිර්මාතෘවරයා විය.) චිත්‍ර ශිල්පය හදාරමින් සල්මදෝර් ඩාලි (Salvador Dali පසු කලෙක අධියථාර්ථවාදී චිත්‍ර ශිල්පයේ පියා විය.) විහිළුකාරයෙකු වූ ‘ජෝසේ පෙපින් බෙයියෝ’ (Jose Bello මියගියේ 2007 වසරේදීය) යන තිදෙනා ලොර්කාගේ කලණ මිතුරන් බවට පත් වූ අතර නාට්‍යකරණය සඳහා ඔවුන්ගෙන් ලැබුණු සහයෝගය අතිවිශාල විය.
ගර්සියා ලොර්කා නාට්‍ය කිරීමට පටන් ගත්තේ ‘ස්ත්‍රී ගැටලු’ ගැන සමාජයේ කතිකාවක් බහුල වූ සමයකදී ය. එබැවින් එකල ‘ස්ත්‍රීවාදය’ පිළිබඳ ලේඛකයින් උනන්දු වූ අතර ඇතැම් මහාචාර්යවරු ඒ පිළිබඳ දේශන පවා පැවැත්වූහ. ලොර්කා ඔවුන් සමීපව ඇසුරු කරමින් නාට්‍ය සඳහා බොහෝ කළමනා එමගින් සොයාගත්තේය.
ලොර්කාගේ නාට්‍යවල පෙළෙන ස්ත්‍රී චරිත හමුවේ. ඔහු ස්ත්‍රීවාදියෙකු නොවුණද ගැහැනියගේ පන්තිය, තරාතිරම, අධ්‍යාපනය, විවාහය, නිර්මාණ කෞශල්‍ය ආදිය ගැන ගැඹුරින් සිතා බැලුවේය.
ලොර්කාගේ කුලුඳුල් නාට්‍යය වූයේ පරාජිත ජීවිතයක අවාසනාවන්ත ඉරණමක් ගෙන හැර පෑ Maleficio de la mariposa – 1920 (සමනල සාපය) නමැති නිර්මාණය යි. 1927 දී Mariana Pineda (මරියානා පිනේඩා) නාට්‍යය වේදිකාගත කළ අතර ඊට නිදහස ඉල්ලා හඬක් නැගූ තරුණියක එල්ලා මැරීමේ සත්‍ය පුවතක් මුල් විය. 1929 වසරේ Belisa en su jardin (බෙලිසා උයනේ) නමැති ප්‍රාග් ඓතිහාසික නාට්‍යය රඟදැක්වීය. එය තරුණියක හා මහලු මිනිසකු අතර විවාහයක මංගල රාත්‍රිය ගැන කියැවෙන්නකි. 1930 වේදිකාගත වූ Doña Rosita (රොසිතා නෝනේ) නාට්‍යයේ කියැවෙන්නේ තනිකඩව දිවි ගෙවන තරුණියකගේ සිතුම් පැතුම් ගැනයි.
ඉන්පසු ඛේදාන්තත්‍රිකය පිළිවෙළින් 1933, 1934, 1938දී වේදිකාවට නැංවුණි.
ඛේදාන්තත්‍රිකයේ මුලින්ම එළි දැක්වූ බ්ලඩ් වෙඩින් විසි වැනි සියවසේ බිහි වූ ප්‍රබලතම චාරිත්‍රානුගත දෘශ්‍ය කාව්‍යය ලෙස පැසැසුමට ලක්විණි. එය ලොර්කා උපන් අන්දලුසියා පළාතේ විසූ මනාලියකගේ අත්දැකීමක් ගෙන එයි. ඇය ආදරය කරන දිළිඳු පෙම්වතාගෙන් වෙන්කොට බලහත්කාරයෙන් ධනවත් මනාලයකුට විවාහ කර දෙයි. ගැටුම එතැනය.
‘යෙර්මා’ නාට්‍යයට පාදක වූයේ ලොර්කාගේ පියාගේ මුල් විවාහයේ බිරිය වඳ ස්ත්‍රියක වීමේ හැඟුම්බර සිද්ධියයි. ඛේදාන්තත්‍රිකයේ අවසන් නාට්‍යය ‘බර්නාඩා අල්බා’ නිර්මාණයට මුල් වූයේ ලොර්කා උපන් ගමේ ජීවත් වූ ‘බර්නාඩා’ පවුලේ සිදු වූ ඛේදවාචකයකි. එය, මවගේ තදබල නීති රීතිවලට යටත්ව ජීවත් වන දියණියන් ගැන ඛේදාන්තයකි.
එකී නාට්‍ය නිර්මාණය කිරීමෙන් පසු සිවිල් යුදමය තත්ත්ව යටතේ ලොර්කාගේ නාට්‍ය තහනමකට ලක්විය. එකල යුද්ධය නිසා හුදෙකලා වැන්දඹුවන්, මව්වරුන්, පෙම්වතියන්ගේ ජීවිත පසුබිම් කොට නාට්‍යයකුත් සෙබළ මරණ තේමා කොට නාට්‍යයකුත් ලියා තිබූ බව කියැවේ.
ලොර්කාගේ නාට්‍ය ස්පාඤ්ඤයේ තහනම් වුවද යුරෝපය හා ඇමෙරිකාවේ ජයග්‍රාහී ලෙස වේදිකාගත විය. බ්ලඩ් වෙඩින්, යෙර්මා නාට්‍ය තෙමසක් ඇතුළත් සිය වතාවටත් වඩා ඇමෙරිකාවේදී වේදිකාගත වූ බව සැල වේ. එම නාට්‍ය 1960 – 1961 වර්ෂවල ඉතා උත්කර්ෂවත් අන්දමින් ඇමෙරිකාවේ වේදිකාගත වූ අතර නාට්‍ය ග්‍රන්ථ ඉංග්‍රීසි හා වෙනත් භාෂාවලින් සම්පාදනය වීමට පටන් ගත්තේ ය. ‘මූදු පුත්තු’ නාට්‍යවේදීන්ට ‘යෙර්මා’ නාට්‍යය නැරඹීමට අවස්ථාවක් ලැබී ඇත්තේ තත් කාලසීමාවේ විය හැක.
මුල් වරට අපේ රටේ ස්පාඤ්ඤ නාට්‍යයක් වේදිකාවට ප්‍රවිෂ්ට වී ඇත්තේ 1962 මැයි මස හතර වැනි දා හැව්ලොක් රඟහලේදී ‘මූදු පුත්තු’ නාට්‍යය දර්ශනය වීමත් සමගය. මුල් දර්ශනයෙන් පසුව උග්‍ර මතභේදයකට භාජනය වුවද කල්යත්ම විචාරක, ප්‍රේක්‍ෂක ඒකමතික ප්‍රශංසාවට ලක්විය. 1963 අප්‍රියෙල් මස හතර වැනි දා දෙවැනි වරටත් එම නාට්‍යය වේදිකාගත විය.
ලොර්කාගේ අවසන් නාට්‍යය වූ Bernade Alba, ‘බර්නාඩාගේ සිපිරිය ගෙය’ නමින් 1971දී, රංජනී ඔබේසේකර විසින් ද, බ්ලඩ් වෙඩින් නාට්‍යය ‘තුරඟා දැන් දැන් හඬතා’ නමින් 1984දී හේමමාලී ගුණසිංහ විසින්ද, යෙර්මා නාට්‍යය අනූව දශකයේ ලලිතා සරච්චන්ද්‍ර විසින්ද වේදිකාගත කරනු ලැබ ඇත.
2005 වසරේ රාජ්‍ය නාට්‍ය උළෙලේදී කෞශල්‍යා ප්‍රනාන්දුගේ ‘සඳ ළඟ මරණය’ නාට්‍යය සම්මානයට පාත්‍ර විය. එය ලොර්කාගේ Bodas de Sangre නාට්‍යයේ සිංහල පරිවර්තනයයි.
එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍ර, සුනිල් ආරියරත්න මහාචර්යවරුන් ‘යෙර්මා’ නාට්‍ය රචනාව ග්‍රන්ථයක් ලෙස සම්පාදනය කර තිබීම සතුටට කරුණකි. ඒ තරමින් ම සෑහීමකට පත් නොවී, ලොර්කාගේ අනෙකුත් නාට්‍ය නිර්මාණද අත්හදා බැලීමට අපේ නාට්‍යකරුවන් උනන්දු වන්නේ නම් ශ්‍රී ලාංකේය නාට්‍ය ක්‍ෂේත්‍රයේ නිම්වළලු තව තවත් පුළුල් වනු නොඅනුමානය.
ගර්සියා ලොර්කාගේ නාට්‍ය නිර්මාණ ගැඹුරින් අධ්‍යයනය කිරීමේදී ඉතා පැහැදිලිව පෙනී යන කරුණක් නම් ‘පෙළෙන කාන්තාව’ කෙරෙහි ලොර්කා දක්වා ඇති විශේෂ සැලකිල්ලයි.
වරක් මාධ්‍යවේදියෙකු විසින් ලොර්කාගෙන් මෙසේ අසන ලදි.
‘මහා කවියාණෙනි, ඔබේ නාට්‍යවල වඩාත් කැපී පෙනෙන්නේ ප්‍රධාන නිළිය නොහොත් කතා නායිකාවයි. ඒ ඇයි?’
ඊට ලොර්කා දුන් පිළිතුර මෙසේ විය.
‘ගැහැනිය වඩාත් පෙම්බරයි. ආදරණීයයි. ළපටි එළවළුවක් වගෙයි. මගේ ‘යෙර්මා’ත් ‘මනාලිය’ත් (බ්ලඩ් වෙඩින්) ‘සපතේරු හාමිනේ’ත් ‘අඩෙලා’ත් (බර්නාඩා අල්බා) ‘බෙලිසා’ත් (බෙලිසා උයන) ‘මරියානා’ (මරියානා පිනේඩා)ත් හැඟුම්බරයි; ආදරණීයයි; රාගාධිකයි. සමාජ න්‍යාය, ධර්මතා සහ නීති ප්‍රතික්‍ෂේප කරන මෙහැම දෙනා නගන හඬ, මගේ නාට්‍යවල දෝංකාර දෙනවා….’
ලොර්කාගේ වීරවරියන් වූයේ ගැහැනු ය. ඒ ගැහැනියට කරදර අපහසුතා තිබුණි. ඇය ජීවත්වීම සඳහා කලහ කළාය. ඔහු ගැහැනිය මධ්‍යගත කළේ ඇගේ ආශාවන් හා ස්වභාවය හඳුනාගැනීමටයි.
මේ කරුණ ලොර්කා විසින්ම පැහැදිලි කර දෙන ලද්දේ මෙසේය.
‘ගැහැනිය තමයි වැඩියෙන්ම ආශාවෙන් පෙළෙන්නේ; ගැහැනු තමයි ඛේදවාචකවලට වැඩියෙන්ම විරෝධය පාන්නේ; විහිළුවලින් ධෛර්යවත් වන්නේ. මගේ නාට්‍යවල වැඩිතරමක් දර්ශනය වන්නේ ගෙදර දොරේ සිදුවන දේවල්, තමන්, පාලනය කරන්නට යන මිනිසා සමග ඇය භේද වෙනවා. බර්නාඩා නාට්‍යයේ මව වගේ තහනම් නියෝග පනවනවා. ගැහැනු, වෙනත් ගැහැනු සමග පවත්වන ගැඹුරු සංවාද මගින් වේගවත් හැගීම් ප්‍රකාශ වෙනවා. එය සාමාන්‍යයෙන් සිදු වන්නේ මුවින්; ඕපාදූප, කෙනෙහිලි මගින්. විශේෂයෙන් මගේ ඛේදාන්ත තුනේම මේ ලක්‍ෂණ තිබෙනවා. මා තෝරා ගත්තේ ගැමි චරිතයි. බ්ලඩ් වෙඩින් නාට්‍යයේ මව තද පරුෂ චරිතයක්. ඇය මුදල් මත විවාහය සිදු කරනවා. ඇය මෙසේ කියනවා, “මිනිසා අයිති කුඹුරට, ගැහැනිය ගෙදරට. උඹේ සීයා පුතෙක් ඉතිරි කර ගියා; හැම මුල්ලකම… මං වෙන කවුරුවත් දිහා බැලුවේ නැහැ. පස්සේ මං මේ ඉස්සරහ බිත්ති දිහාම බලාසිටියා”
මේ අනුව, පුදුම වෙන්ට දෙයක් නැහැ. මනාලියගේ විවාහය, මව විසින් තීරණය කිරීම ගැන. ඒ නාට්‍යයේ මනාලිය කලහ කරනවා. ඇය සමාජයට එරෙහිව සිර වී ජීවත් වුණා. විවාහය තීරණය වූ විගස ඇය එකවරම අත හපා කනවා. අයියෝ කියා කෑ මොර දෙනවා. ප්‍රකාශ කරගත නොහැකි තරහෙන් හා සත්‍ය ආදරය ගැන ආශාවෙන්. පැහැදිලිවම ඇය ආදරය කරන්නේ ඥාති පෙම්වතාටයි. ඒ ඇයි? ඔහු ඇයට ආදරය දෙනවා. රාගය… කාම තෘෂ්ණාව… ජීවිතය කඩා වැටීම… විසඳීමක් නැති තැන ඇය මංගල දිනයේදීම පෙම්වතා සමග පැනයනවා. ඔහු සමග කැලෑවේ හුදෙකලා වී ඉන්න විට තමයි වෙස්වලා ගත් අයකු විසින් පෙම්වතා ඝාතනය කරන්නේ. මේ ලෙසින්මයි ‘බර්නාඩා අල්බා’ නාට්‍යයේ මව විසින් තම දරුවන් පාලනය කරන ලද්දේ. ‘අඩෙලා’ නමැති දියණිය නිදහසේ ජීවත් වීමට හා සිය ආශාවන් ඉටු කර ගැනීමට ඉඩක් නොලද තැන පීඩාවට පත්ව දිවි නසාගන්නවා. මවගේ කර්කශ විලාසය හා නපුරු නීති නිසා ගැහැනු දරුවන් පීඩාවට පත් වුණා.
ඇය මෙසේ කියනවා;
“නූල හා ඉඳිකටුව ගෑනුන්ට – කොටළුවෝ හා කසය පිරිමින්ට” ඒ මවත් පන්ති භේදය සැලැකූ කෙනෙක්; සල්ලි සමග පවුල කෙතරම් අසරණ වුණත් ඇයට ගාණක් නැහැ. ඇගේ නිහඬ දූවරු, මිනිස්සු නැති ගැහැනු – එච්චරයි”
ඔහුගේ නාට්‍ය ගැන පැහැදිලි කරදීමට තරම් ‘ගැහැනු’ ගැන ඒ තරම් දැනුමක් ලොර්කා ලබා තිබුණි. එකල වෙනත් ලේඛකයන් ස්ත්‍රිය ගැන කතා නොකළා නොවෙයි. ඒත් ලොර්කා තෝරාගත් තේමා හා චරිත අනෙක් ලේඛකයින්ට වඩා වෙනස් විය. ලොර්කාගේ නිර්මාණ තුළ නීතිමය හා සංස්කෘතිකමය විලාස අන්තර්ගත වේ.
ලොර්කාගේ මවාගැනීම් සියල්ල වටා පිටාවෙනි. ඔහුගේ පුළුල් කියවීම්, සංගීත විෂයෙහි නිපුණත්වය, බුද්ධිමතුන් ඇසුර ආදිය නාට්‍ය සාර්ථකත්‍වයට අතිශයින් බලපා තිබෙනු පෙනේ.
ලොර්කාගේ නාට්‍ය පිළිබඳ මෙම ලිපිය නිම කිරීමට, මගේ පෞද්ගලික අත්දැකීමක් ද එකතු කර ගනිමි.
2006 වසරේ අගෝස්තු මස විසි හය වැනිදා මැඩ්රිඩ් නගරයේදී ලොර්කාගේ කලණ මිතුරු ජෝසේ (Jose Pepin Bello 1900 – 2007) බැහැ දැකීමේ අවස්ථාවක් මට උදාවුණි. එදින, මා විසින් ඔහුගෙන් නගන ලද ප්‍රශ්න හා ඊට ඔහුගෙන් ලැබූ පිළිතුරු මෙසේ දක්වමි.
ප්‍රශ්නය : මේ තරම් ගැහැනු ගැන කතා කර ඇති ලොර්කාට පෙම්වතියක් හෙම හිටියෙ නැත්ද?
ජෝසේ පෙපින් බෙයියෝ : අපි හතර දෙනාටම (ඩාලි-ලොර්කා-පෙපින්-බුඤුඑල්) කීවේ ‘විශ්වීය මිත්‍ර චතුරස්‍රය’ කියලා. අප නැවතී හිටියේ එකම නේවාසිකාගාරයේ. ලුවිස්, ඩාලි සහ මම කෙල්ලෝ බලන්ට යන ගමනට ෆෙදෙරිකෝටත් අඬගැහුවාම ඔහු මෙහෙම කියනවා.
“ආ-පෝ ! ඔය බේගල් ඇදබාන, කිචිබිචි ගාන, ඕපාදූප කියන, කෙල්ලන්ට මං කැමති නෑ. උඹලට ලැජ්ජා නැද්ද?” කියා මහහරිනවා. එහෙමයි, ඔහු ගැහැනු ගැන හිතුවේ.
පුදුම විදියට කියෙව්වා. ලිව්වා. බුද්ධිමතුන් ඇසුරු කළා. ස්ත්‍රීවාදය ගැන දේශන පවත්වන අය ඇසුරු කළා. කෙල්ලන්ට කැමැති නැති වුණාට කරපු හරියක් නාට්‍ය කළේ ගැහැනු ගැනයි.
ප්‍රශ්නය : ඔබතුමා ‘ලොර්කා’ චරිතය දකින්නේ කොයි වගේද?
ජෝසේ පෙපින් බෙයියෝ : ෆෙදෙරිකෝ අපූර්ව මිනිසෙක් ! දීප්තිමත්ව බැබැළෙනවා. සියලු දෙනා කෙරෙහිම අනුකම්පාවක් ඔහු තුළ තිබුණා. ෆෙදෙරිකෝ, හරියට පාටක් වගේ. උණුහුමක් වගේ. ඔහු දිදුලන තරුවක්. සතුට උතුරා ගිය චරිතයක්. සංවේදී සිතුවිලි රවා ගත් මහා හදවතක් ඔහුට තිබුණා. සමාජශීලි, ස්වාභාවික, ආදරවන්ත චරිතයක්, ආදරය, මරණය ගැන හොඳින් හඳුනන චරිතයක්. ඔහුට පුළුල් ලෙස මහජන සබඳතා තිබුණා. සහ ඒවා සවිමත්ව ගොඩ නගාගත්තා. ඔහු කවිය අතහැර නාට්‍ය කරන්ට පටන් ගත්තා. ‘නාට්‍ය’ කියන්නේ සාහිත්‍යයට’ ඉදිකරන ලද සෙවිල්ලක්. පෙළෙන කාන්තාව ගැන ඔහු ලියූ නාට්‍ය අතිසාර්ථක වුණා.
ලොර්කා හා ඔහුගේ නාට්‍ය ගැන මෙකී සියලු කරුණු ගැන සැලකීමේදී ‘මූුදු පුත්තු’ නාට්‍ය ග්‍රන්ථ ප්‍රස්තාවනාවේ කතුවරුන් දෙදෙනා (ගුණසේන ගලප්පත්ති සහ මහගම සේකර) විසින් ප්‍රකාශ කරන ලද අයුරින්ම, ලොර්කාගේ සියලුම නාට්‍ය රචනා ස්පාඤ්ඤ ජන සමාජයට පමණක් නොව ලොවැ කවර සමාජ පසුබිමක වුවද සුලබව දක්නට ඇති අත්දැකීම් පසුම්බිකොට නිපදවී ඇති බව පැහැදිලිව දක්නට ලැබේ.■
