ඔහු ආත්ම විශ්වාසයෙන් යුතුව කියා සිටියේ, ‘ජනපතිනියනි, වාහනයේ තිරිංග නිවැරදිව වැඩ කරනවාද යන්න සොයා නොබලා වාහනය පාරට දැමිය නොහැකියි, මුලින්ම ඒවා නිසි ආකාරයට වැඩ කරන බවට මම ඔප්පු කර ගත යුතුයි’ යන්නයි. වෙනත් අයුරකින් කියන්නේ නම් සැලසුම වැරදුණොත් අක්‍රමික ලෙස රුපියලේ අගය කඩා වැටීම නවත්වා ගැනීමට තිරිංග යෙදීමට ඔහුට සිදුවන බව එයින් කියවිණි.
■ ආචාර්ය ඩබ්ලිව්.ඒ. විජේවර්ධන
“මට මතක් වන්නේ එවකට මහා බැංකු අධිපති ජයවර්ධනයන්, ලතැවිල්ලෙන් පසුවූ ජනපති චන්ද්‍රිකා මැතිනියගේ දූරකථන ඇමතුමකට පිළිතුරු දුන් ආකාරයයි, ඇයට දැනගැනීමට අවශ්‍ය වූයේ රුපියල පා කිරීම පිළිබඳ නිවේදනය ප්‍රකාශයට පත් කිරීම පමා කිරීමට හේතුවයි. මම ඒ මොහොතේ එම කාමරයේම සිටි අයෙක්මි. ඔහු ආත්ම විශ්වාසයෙන් යුතුව කියා සිටියේ, ‘ජනපතිනියනි, වාහනයේ තිරිංග නිවැරදිව වැඩ කරනවාද යන්න සොයා නොබලා වාහනය පාරට දැමිය නොහැකියි, මුලින්ම ඒවා නිසි ආකාරයට වැඩ කරන බවට මම ඔප්පු කර ගත යුතුයි’ යන්නයි. වෙනත් අයුරකින් කියන්නේ නම් සැලසුම වැරදුණොත් අක්‍රමික ලෙස රුපියලේ අගය කඩා වැටීම නවත්වා ගැනීමට තිරිංග යෙදීමට ඔහුට සිදුවන බව එයින් කියවිණි. තවදුරටත් ඔහු චන්ද්‍රිකා ජනපතිනියට කියා සිටියේ රුපියල පා කිරීම නම් මේ වාහනය කන්දකින් පල්ලමට කඩා වැටීමට යන්නේ නම් අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල නම් ගසේ හප්පාගෙන හෝ වාහනය නවතා ගත හැකි බවයි. එය අනතුර අවම කර ගැනීමට භාවිත කළ උපක්‍රමයයි”.
රුපියල හා ඩොලරය අතර විනිමය අනුපාතිකය පාලනය කිරීම
ජයග්‍රහණයක් ලෙස හුවා දැක්වීම
මාර්තු මාසයේ පළමු සතියේදීම ශ්‍රී ලංකා රුපියලේ කඩා වැටීම විදේශ විනිමය වෙළඳපළ තුළ දැකගත හැකි විය. ඊට පෙර මහා බැංකුව එදිනෙදා සිය වෙබ් අඩවියෙහි පළ කරන ලද්දේ ඇ.එ.ජ. ඩොලරයක් සඳහා වන මිලදී ගැනුම් අගය හා විකිණුම් අගය පිළිවෙළින් රු. 197ක් හා රු. 203ක් ලෙසයි, නමුත් අපගේ බැංකු පද්ධතිය තුළ මෙකී අගයයන්ට මිලදී ගැනීම සඳහා ඇ.එ.ජ. ඩොලර් නොවීය. යම් කෙනෙකුට ඇමරිකානු ඩොලර් හදිසියේ අවශ්‍ය වූයේ නම් ඔවුනට ඒවා රු. 250 – 260 යන ගැනුම් හෝ විකුණුම් මිලට නිදහසේ ගනුදෙනු වන, අවිධිමත් වෙළඳපළ හෙවත් කළු කඩවලින් මිලට ගැනීමට සිදුවිය. මහා බැංකු වෙබ් අඩවියේ පළවූ මෙම මිථ්‍යා සහගත විනිමය අනුපාතය එම ආයතනයේ ආර්ථික පර්යේෂණ අංශයේ අධ්‍යක්ෂ විසින් හුවා දක්වා ඇත්තේ මාස 11ක් තරම් දිගු කාලයක් ශ්‍රී ලංකා රුපියල ස්ථාවරව පවත්වා ගත් ආකාරය ජයග්‍රහණයක් ලෙස දක්වමිනුයි.
ඔහුගේ මෙම පැහැදිලි කිරීමට පෙර මහා බැංකු අධිපති අජිත් නිවාඩ් කබ්රාල් පෙන්වා දෙන්නේ එකී පාලනය මගින් මහා බැංකුව, ආර්ථික හා මිල මට්ටම් ස්ථායීකරණය හා මූල්‍ය පද්ධතියේ ස්ථායීතාව නම් සිය ප්‍රධානතම මෙහෙයුම් ඉලක්කයක් ජය ගෙන ඇති බවයි.
ආර්ථිකයේ හා මිල මට්ටම් ස්ථායිතාවෙහි සැබෑ අර්ථය: වැඩිපුර ඉල්ලුමක් හෝ වැඩිපුර සැපයුමක් නොමැති වීම
මා මීට ඉහතදී පළ කළ ලිපියක් මගින් දක්වන ලද ආකාරයට ආර්ථික හා මිල මට්ටම් ස්ථායී තත්වයක පවත්වා ගැනීම යනු උද්ධමන අනුපාතය යාන්ත්‍රිකව පහළ මට්ටමක පවත්වා ගැනීමම නොවේ, ආර්ථිකයේ වන සියලුම අංශවල සාර්ව ආර්ථික ස්ථායීභාවයයි, නම් වශයෙන් දක්වුවහොත් ඒවා; රාජ්‍ය අදායම් අංශය, දේශීය මූල්‍ය අංශය, බාහිර අංශයයි, එනම් වැඩිපුර ඉල්ලුමක් හෝ වැඩිපුර සැපයුමක් භාණ්ඩ වෙළඳපළේ ඇති නොවේ. නමුත් ආර්ථිකයේ අතුරු අංශයන්හි අසමතුලිතතාව නිසා වෙළඳපළේ අමතර ඉල්ලුමක් හෝ අමතර සැපයුමක් ඇතිවුවහොත් මහා බැංකුවේ ප්‍රමුඛතම අරමුණක් වන ආර්ථික හා මිල මට්ටම් ස්ථායීකරණය සිදු කිරීමට අපොහොසත්වී ඇති බව ප්‍රත්‍යක්ෂ වේ.
මෙම ත්‍රිත්ව අංශයන් අසමතුලිතතාවකින් යුක්ත වීම නිසා – මධ්‍යක අයවැය පරතරය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 11%ක්, මුදල් සැපයුමේ ප්‍රසාරණය 40%කට වඩා වැඩිවීම සහ ආර්ථිකයේ බාහිර අංශයේ 2019 දෙසැම්බර් සිට මේ දක්වා වන මස 25ක කාලය තුළ සම්පූර්ණ හිඟය (ඌනතාව) ඇ.එ.ජ. ඩොලර් බිලියන 8.2ක් වීම – වෙළඳපළේ නිරන්තර අමතර ඉල්ලුමක් ඇතිවීමටත් එමගින් උද්ධමනය 17%ක් ඉක්මවා වැඩි වීමටත් විනිමය අනුපාතය දැඩි ලෙස කඩා වැටීමටත් හේතු විය.
එමෙන්ම, මහා බැංකුව විසින් පෙර කී පරිදි ඔවුන්ගේ අරමුණ සාක්ෂාත් කර ගැනීම යථාර්ථයෙන් ඉවතට යෑමකි. ඇත්ත වශයෙන්ම ගතහොත් විධිමත් පද්ධතියකට පිටතින් විශාල කළු කඩ ව්‍යාපාර ව්‍යාප්තව තිබීම, අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩ සඳහා මේ සා විශාල පෝලිම්වල ජනතාවට රස්තියාදු වීමට සිදුවීම තුළ කිසිදු මහා බැංකුවකට තමන් සිය අරමුණු අත්පත් කර ගෙන ඇති බවට උදම් ඇනිය නොහැක.
මෙයින් කියැවෙන්නේ මහා බැංකුවේ නායකත්වය ඇතුළු මුදල් මණ්ඩලයේ සාමාජිකයන් නැවතත් පාසල් ගොස් මහා බැංකුවක ක්‍රියාත්මක මුලධර්මයන් ඉගෙනගත යුතු බව නොවේද?
අසමත්වූ දේශීය යාන්ත්‍රණ වැඩපිළිවෙළ
වර්තමානයේ සිදුවන ශ්‍රී ලංකා රුපියලේ කඩා වැටීම සම්පූර්ණයෙන්ම අනපේක්ෂිත සිදුවීමක් නොවේ. බොහෝ මාස ගණනක සිටම ස්වාධීන විශ්ලේෂකයන් රජයට හා මහා බැංකුවට අනතුරු ඇඟවූයේ විදේශ සංචිතයන්හි උපකාරය නොමැතිව රු. 200 යන මධ්‍ය මට්ටමට රුපියල හා ඇ. ඩොලරයට වන විදේශ විනිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම අමනෝඥ ක්‍රියාවක් බවයි.
එහෙත් මහා බැංකුව සිය මුරණ්ඩු ප්‍රතිපත්තීන් ඉදිරියට ගෙන යමින් ජනාධිපතිතුමා පවා මුලා කරන්නට වූයේ මෙම මිල මට්ටමට ඇ. ඩොලරයක් සඳහා වන විනිමය අනුපාතය පවත්වා ගැනීමට අවශ්‍ය සංචිත අප රට සතුව ඇති බවත් උපකාර ලබා ගැනීමට අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල වෙත යෑමට හෝ විදේශීය ණය ප්‍රතිව්‍යුහගතකරණයට කිසිදු අවශ්‍යතාවක් නොමැති බවත් හඟවමිනි. මහා බැංකු අධිපතිව සිටි ඩබ්ලිව්.ඩී. ලක්ෂ්මන් මහතා මෙම තත්වය ඔහුම පමණක් දන්නා ප්‍රතිපත්ති උපායක් වෙත ඈඳනු ලැබිය; ඉන්පසු මහා බැංකු අධිපතිවූ කබ්රාල් මහතා එකී උපාය හඳුන්වාදුන්නේ දේශීය ප්‍රතිපත්ති මාලාවක් ලෙසයි, මෙම වැඩපිළිවෙළේ ප්‍රධාන අංගයන් එය සය මස් මාර්ග සටහනක් ලෙස 2021 ඔක්තෝබර් 1වනදා වෙළඳපළට හඳුන්වාදෙන ලදි.
එහි ප්‍රධානතම අංගය වූයේ මිත්‍රශීලි අසල්වාසී රටවලින් හා මහා බැංකුවලින් තාවකාලික පදනම යටතේ ණය පහසුකම් ලබා ගැනීමයි. මේ දේශීය යාන්ත්‍රණයේ වූ අවදානම වූයේ එකී රටවලින් බලාපොරොත්තු වූ මුදල් අවශ්‍ය ප්‍රමාණයන්ගෙන් නොලැබුණහොත් බාහිර සහයෝගයක් නොමැතිව ශ්‍රී ලංකා රුපියල කඩා වැටීමට ඇති හැකියාවයි. 2022 මාර්තු පළමු සතියේදී සිදුවූයේ මෙයයි. මහා බැංකුව සිය වෙබ් අඩවියේ රු. 197 – 203 යන මායා අගයන් පළ කිරීමෙන් දැන් වැළකී ඇත. ඒ වෙනුවට දැන් පළවී ඇත්තේ රු. 250 – 260 යන අගයනුයි. එහෙත් වාණිජ බැංකු තොරතුරු මාර්ග හෙළි කරන්නේ කවුන්ටර හරහා කෙරන ගනුදෙනුවලදී මෙම අගය ඇ. ඩොලරයකට රු. 265 – 275 සීමාවේ ඇති බවයි.
මෙයට සමගාමීව රුපියල පාකළ පළමු දවසේදීම කළුකඩයේ විනිමය අනුපාතිකයන් මෙම අනුපාත සමග එක්රැස් වන්නට විය. කෙසේවුවද විධිමත් බැංකු පද්ධතිය තුළ මෙම මිල මට්ටම්වලට පවා අවශ්‍ය තරම් විදේශ විනිමය නොමැති වීම නිසා කළුකඩ තුළ ඉහළ විනිමය අනුපාතයක් එතැන් සිට ඇතිවිය. මෙම තත්වය ඇතිවූයේ පොලී අනුපාත ඉහළ නොදැමීම සහ අවශ්‍ය මූල්‍ය පහසුකම් අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල වෙතින් ලබා නොගැනීම යන අවශ්‍ය කරන සහයෝගි ප්‍රතිපත්ති හඳුන්වාදීමෙන් තොරව රුපියල පා කිරීම නිසායි. තවමත් ඉතා හොඳින් විධිමත් වෙළඳපළට සමාන්තරව ක්‍රියාත්මක වන මෙම කළුකඩ ව්‍යාපාරය මහා බැංකුවේ ප්‍රමුඛතම සතුරාය. එමගින් මහා බැංකුව ක්‍රියාත්මක කරන ප්‍රතිපත්තිවල සාර්ථකත්වයට බාධා ඇති කරයි.
පා කිරීම තහනම් වචනයක්ද?
රුපියල පා කිරීම මගින් සිදුවුයේ වෙළඳපළේ ඇති ඉල්ලුම හා විදේශ මුදල් සැපයුම යන කරුණු මත විදේශ විනිමය අනුපාත තීරණය වීමයි. මෙලෙස රුපියල පා කිරීම පහසු කටයුත්තක් නොවේ, එය සාර්ව ආර්ථික උපක්‍රමයක් ලෙස සාර්ථක කර ගැනීමට තවත් වැඩ කටයුතු බොහොමයක් කළ යුතුයි.
එහෙත් මහා බැංකුව විසින් මේ පිළිබඳව වෙළඳපළට නිකුත් කරන ලද වීඩියෝවේ දැක්වෙන ආකාරයට නම් ඔවුන් වෙළඳපළේ සිදුවන දේ ගැන අවබෝධයක් නොමැති බව දිස්වේ. එම හේතුව නිසා අධිපතිතුමා හා ආර්ථික පර්යේෂණ අධ්‍යක්ෂතුමා පවසන්නේ ඔවුන් රුපියල හා ඇ. ඩොලර විනිමය අනුපාතය වඩාත් නම්‍යශීලි කළ බව මිස එම අනුපාතය පා කළ බව නොවේ, පා කිරීම යන වචනය තහනම් වචනය වන්නට ඇත.
සරල ලෙසම කිවහොත් නැවතත් 1977 – 2001 කාල පරාසයට යාම බඳුය, එම අවධියේ අප රට නම්‍යශීලී විනිමය අනුපාතයක් සහිතව ක්‍රියාත්මක වුණි. රුපියල මුලින්ම පා කෙරුණේ 2001 ජනවාරි මාසයේදී එවකට මහා බැංකු අධිපති වූයේ දිවංගත ඒ.ඇස්. ජයවර්ධන මහතායි. ඔහු රුපියල පා කිරීමට සති කිහිපයකට පෙර සිටම ඉතා සූක්ෂ්ම ලෙස සැලසුම් සංවිධානය කර ලදි. ඔහු එදා එය සිදු කළ ආකාරය අප සියල්ලන්ටම හොඳ ඉගෙනුමක් වන බව මාගේ අදහසයි.
2001 වසරේ රුපියල පා කිරීම සඳහාවූ ක්‍රියාවලිය
2001 වසරට පෙර ඇ.එ.ජ. ඩොලරය සඳහා මිලදී ගැනුම් හා විකිණුම් විනිමය අනුපාතිකය, මූල්‍ය පනතේ ප්‍රතිපාදනයන්ට අනුකූලව දෛනිකව ශ්‍රී ලංකා මහා බැංකුව විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදි. වාණිජ බැංකු මෙකී ප්‍රකාශයට පත් අනුපාතික අගයන් ආසන්නයේ සිය විදේශ මුදල් මිලදී ගැනුම් හා විකිණුම් පවත්වා ගත යුතු විය. නමුදු රටේ ආර්ථිකය තුළ දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ නිදන්ගතව පවතින ගෙවුම් ශේෂ හිඟය නිසා මහා බැංකුවට නිරන්තරයෙන් වෙළඳපළ වෙත විදේශ විනිමය සපයා මහා බැංකුව ප්‍රකාශයට පත් කරන විනිමය අනුපාතික ආශ්‍රිතව එම අගයයන් පවත්වා ගැනීමට සිදුවිය. මහා බැංකුවට ඔවුන් ප්‍රකාශ කරන විනිමය අනුපාතික අගයයන්ට අනුව වෙළඳපළට අවශ්‍ය කරන විදේශ මුදල් නිකුත් කිරීමට නොහැකි වුවහොත් එම අනුපාත ඉහළ යෑම හෝ විදේශ විනිමය ගනුදෙනු සඳහා කළුකඩ ව්‍යාපාර ප්‍රවර්ධනය වීම සිදුවේ. මෙම කළුකඩ ව්‍යාපාරය මහා බැංකුවේ ප්‍රධාන සතුරෙකු බව හඳුනා ගැනීම නිසා විනිමය මිලදී ගැනීම හා විකිණීම අතර පරතරය ඉහළ දැමීමට මහා බැංකුව කටයුතු කරන ලදි.
2000 වසරේදී මෙලෙස මෙම පරතරය 2% සිට 5% දක්වා වැඩි විය, නොවැම්බරයේදී 6% දක්වාත් 2001 ජනවාරියේදී 10% දක්වාත් වර්ධනය විය. මෙම පරතරය වැඩි වන වාරයක් වාරයක් පාසා වාණිජ බැංකුවල මෙහෙයුම් අනුපාත හා මහා බැංකුවේ විදේශ විනිමය විකුණුම් මිල ඉහළ යාම සිදුවිය, එමගින් ශ්‍රී ලංකා රුපියල අවපාතනය වීම සඳහා වන පීඩනය තවත් වැඩි විය. එහි ප්‍රතිඵලය ලෙස පහරකෑම් දෙකකට ලක්වීමට සිදුවීමයි ඒවා නම් මහා බැංකුව සිය විදේශ සංචිත දිය කර ගැනීමත් ඒ සමගම රුපියලෙහි වටිනාමක කඩා වැටීමත්ය.
වර්තමානයේත් මෙම අනිටු ප්‍රතිවිපාක අපට අත්විඳින්නට සිදුව ඇත, නමුත් රුපියලෙහි අගය කඩා වැටීම ලෝකයෙන් සැඟවීම සඳහා මහා බැංකුව මායාකාරී විදේශ විනිමය අනුපාත සිය වෙබ් අඩවියෙහි පළ කරන්නට විය. එමගින් විදේශ විනිමය වෙනුවෙන් කළුකඩ ව්‍යාපාරය දරුණු ලෙස වර්ධනය විය.
කඩා වැටෙන විදෙස් සංචිත හා
කළුකඩ ව්‍යාපාර මහා බැංකුවක ප්‍රබලතම සතුරන් වේ: ඒ.ඇස්. ජයවර්ධන
රට සතු විදේශ සංචිත වේගයෙන් කඩා වැටෙන්නට වූ අතර අධිපති ජයවර්ධන ඊට අකමැති විය. 1998දී අපගේ විදේශ සංචිත ඇ.එ.ජ. ඩොලර් බිලියන 2ක මට්ටමේ විය; 1999දී එය ඇ.එ.ජ. ඩොලර් බිලියන 1.6 දක්වාත් 2000දී ඇ.එ.ජ. ඩොලර් බිලියන 1ක් දක්වාත් පහත වැටුණි. ඒ සමගම රුපියල කඩාවැටෙන්නට විය 1998දී ඇ. ඩොලරයට සාපේක්ෂව රු. 68ක් ලෙසත් 1999දී 72ක් ලෙසත් 2000දී රු. 80ක් ලෙසත් විය. ඔබට විදෙස් සංචිත හා ඇ. ඩොලර් යන දෙකම අල්ලාගෙන සිටීමට නොහැක. ඔබ ඩොලරය අල්ලා ගෙන සිටියහොත් රටේ විදෙස් සංචිත අහිමිව නැවත ප්‍රකෘතිමත් කළ නොහැකි අවදානම් තත්වයකට රට පත්වනු ඇත. ඔබ විදෙස් සංචිත අහිමි කරගතහොත් ස්වෛරීත්වය, නිදහස, ආර්ථිකය යන මේ සියල්ල නැති වනු ඇත.
මේ සියල්ලට වඩා දරුණු බලපෑම වන්නේ විදෙස් සංචිත නොමැතිව මහජනතාවගේ අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩ ආනයනය හා කර්මාන්ත සඳහා අවශ්‍ය ආනයනික අමුද්‍රව්‍ය හිඟ තත්වයකට මුහුණදීමට සිදුවීමයි. මේ තත්වය රට තුළ අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩ සඳහා පෝලිම් නිර්මාණය වීමටත්, කළුකඩ ව්‍යාප්ත වීමටත්, හොර පාරෙන් රටට මේ භාණ්ඩ ගෙන ඒම යන අනිසි විපාකයන්ට මුහුණදීමට සිදුවේ. මේ සියල්ල මහා බැංකුවට එදිරි සතුරු බලවේග බව අධිපති ජයවර්ධනයන් හඳුනා ගන්නා ලද අතර ශ්‍රී ලංකා මහා බැංකුව මේ අන්තරාවන්ට ලක් කිරීමට ඔහු අකමැති විය.
ඔහු අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල සමග සකච්ජාවන් ඇරඹීය, අරමුදල සමග වැඩසටහනක් සඳහා එකඟතාවකට එළඹිණ, ඉන්පසු 1977න් පසුව ප්‍රථම වරට ශ්‍රී ලංකා රුපියල පා කිරීම සඳහා පෙරසූදානම් කටයුතු ආරම්භ කළේය. ඔහු එවකට ජනපතිනිය හා මූල්‍ය අමාත්‍යවරිය වූ චන්ද්‍රිකා කුමාරණතුංග මැතිනිය, රුපියල පා කිරීම සඳහා එකඟ කර ගත්තේය. මේ ක්‍රියාවලියේදී ඔහු අත්පත් කර ගත් සුවිශේෂී ජයග්‍රහණයක් වූයේ මුදල් මණ්ඩලයේ සාමාජික, මුදල් අමාත්‍යංශයේ ලේකම් ආචාර්ය පී.බී. ජයසුන්දර මහතාගේ සහයෝගය ලබා ගැනීමයි. මේ පුද්ගයන්ගේ සහයෝගය නොමැතිව ඔහුගේ ව්‍යායාමය අසාර්ථකවන බව ජයවර්ධනයෝ දැන සිටියහ.
වාහනය පාරට දැමීමට පෙර තිරිංග පරීක්ෂා කළ යුතුයි
ඉහත කී පෙර සූදානම් කටයුතු සංවිධානයෙන් පසුව මුදල් මණ්ඩලය මගින් රටේ බැංකු පොලී මට්ටම ඉහළ දැමීමට කටයුතු කෙරිණ, අද භාවිත වන තාක්ෂණික යෙදුම අනුව මහා බැංකුවේ නිත්‍ය ණය පහසුකම් අනුපාතිකය 16% සිට 25% දක්වා ඉහළ දැමීම සිදු කෙරිණ. මෙම පොලී මට්ටම ඉහළ දැමීම හරහා වෙළඳපළේ සමපේක්ෂණය සඳහා වන අංගයන් ඉවත් කිරීමත්, සමපේක්ෂණය වඩාත් මිල අධික විකල්පයක් බවට පත් කිරීමත් සිදුවිය. ඔවුන් රට තුළට මුදල් නොඑවා දේශීයව ණය ලබා ගැනීමෙන් වාසි ලබා ගැනීම මෙමගින් වැළැක්විණ. මට මතක් වන්නේ එවකට මහා බැංකු අධිපති ජයවර්ධනයන් ළතැවිල්ලෙන් පසුවූ ජනපති චන්ද්‍රිකා මැතිනියගේ දූරකථන ඇමතුමකට පිළිතුරු දුන් ආකාරයයි, ඇයට දැනගැනීමට අවශ්‍ය වූයේ රුපියල පා කිරීම පිළිබඳ නිවේදනය ප්‍රකාශයට පත් කිරීම පමා කිරීමට හේතුවයි. මම ඒ මොහොතේ එම කාමරයේම සිටි අයෙක්මි. ඔහු ආත්ම විශ්වාසයෙන් යුතුව කියා සිටියේ, ‘ජනපතිනියනි, වාහනයේ තිරිංග නිවැරදිව වැඩ කරනවාද යන්න සොයා නොබලා වාහනය පාරට දැමිය නොහැකියි, මුලින්ම ඒවා නිසි ආකාරයට වැඩ කරන බවට මම ඔප්පු කර ගත යුතුයි‘ යන්නයි. වෙනත් අයුරකින් කියන්නේ නම් සැලසුම වැරදුණොත් අක්‍රමික ලෙස රුපියලේ අගය කඩා වැටීම නවත්වා ගැනීමට තිරිංග යෙදීමට ඔහුට සිදුවන බව එයින් කියවිණි. තවදුරටත් ඔහු චන්ද්‍රිකා ජනපතිනියට කියා සිටියේ රුපියල පා කිරීම නම් මේ වාහනය කන්දකින් පල්ලමට කඩා වැටීමට යන්නේ නම් අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල නම් ගසේ හප්පා ගෙන හෝ වාහනය නැවත ගත හැකි බවයි. එය අනතුර අවම කර ගැනීමට භාවිත කළ උපක්‍රමයයි.
රුපියල පා කිරීම සඳහා අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලේ සහාය
2001 ජනවාරි 23 වනදා පෙ.ව. 7ට අධිපති ජයවර්ධනයන් නිවේදනයක් මගින් ශ්‍රී ලංකා රුපියල පා කිරීමට ලක් කරන ලදි. එතැන් පටන් මහා බැංකුව වාණිජ බැංකු, ඇ.එ.ජ. ඩොලර් මිලදී ගත යුතු හා විකිණිය යුතු මිල ගණන් ප්‍රකාශයට පත් කිරීම නැවැත්විය. ඒ වෙනුවට මහා බැංකුව ඇ.එ.ජ. ඩොලර් මිලදී ගැනීමට හා විකිණීමට අදාළ බර තැබූ සාමාන්‍ය මිල, ප්‍රතිරූපිත අගයක් ලෙස දක්වන ලදි. මහා බැංකුවට පිටතින් මේ ගැන දැන සිටියේ ජනපතිනි චන්ද්‍රිකා සහ පී.බී. පමණි. නියෝජ්‍ය මුදල් අමාත්‍ය ජී.එල්. පීරිස් මහතා පවා මේ ගැන දැන ගත්තේ නිවේදනයට විනාඩි 10කට කලින් පමණි, ඒ දැන්වූයේද හුදෙක්ම ආචාරශීලීභාවය නිසායි.
මේ මුළු ක්‍රියාවලියේම රහසිගත බව ඉතාමත් අවශ්‍යය, නැතහොත් රුපියල පා කිරීම හරහා මුදල් ගරා ගැනීමට ඇතැම් දෙනා පෙළඹීමට ඉඩ ඇත. එනිසා අවම පුද්ගලයන් සංඛ්‍යාවකගේ අනුදැනුමැතිව මෙය සිදුවිය. වෙළඳපළ ආරම්භයෙන් පසුව ඇ. ඩොලරයක් සඳහා අගය රු. 98ක් දක්වා ඉහළ ගියේය. මේත් සමගම අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල නිවේදනය කළේ, තමුන් ශ්‍රී ලංකාව විසින් සිය මුදල් ඒකකය සඳහා අගය වෙළඳපළ බලවේග මගින් තීරණය කිරීමේ මෙම ව්‍යායාමය පිළිගන්නා බවත් ඔවුන් ශ්‍රී ලංකාවට ශක්තියක් වනු පිණිස රට සමග සිටගන්නා බවත්ය. එමගින් සමපේක්ෂණය හරහා වෙළඳපළට වන බලපෑම නැවැත්විය හැකි විය. ඉන්පසු ශ්‍රී ලංකා රුපියල ශක්තිමත් වීමට පටන් ගත් අතර 2001 පෙබරවාරී 12 වන දින වන විට ඇ. ඩොලරයක් සඳහා රු. 88ක් ලෙස ස්ථාවර විය. 2001 වසරේ අවසානය වන විට අපගේ විදෙස් සංචිත ශක්තිමත් වීමට පටන් ගත් අතර ඇ.එ.ජ. ඩොලර් බිලියන 1.3ක සිට 2002 අවසන් වන විට ඇ.එ.ජ. ඩොලර් බිලියන 1.7ක් ලෙසත් 2003 වසරේදී ඇ.එ.ජ. ඩොලර් බිලියන 2.3ක් ලෙසත් වර්ධනය විය.
“වර්තමානයේ ශ්‍රී ලංකාව තුළ පවතින දරුණු විදේශ විනිමය අර්බූදයෙන් අප රට ගලවා ගැනීම සඳහා අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලෙන් දිගු කාලීන ණය පහසුකමක් ලබා ගැනීම හැර වෙනත් විසඳුමක් නොමැත”
නීතිමය බාධක
මහා බැංකුවට නීතිමය බාධකයන්ට මුහුණදීමටත් සිදුවේ. 1949දී බලාත්මක කරන ලද මුදල් නීති පනතට අනුව මහා බැංකුව දිනපතා සිය මිලදී ගැනුම් හා විකිණුම් මිල ප්‍රකාශයට පත් කළ යුතුය. නමුත් මහා බැංකුවට මෙම මිලදී ගැනුම් හා විකිණුම් මිල ප්‍රකාශයට පත් නොකර සිටීමට ඇති හැකියාව ගැන මෙම පනත නිශ්ශබ්දය. එමෙන්ම මහා බැංකුව එකී මිල මට්ටම් ප්‍රකාශයට පත් කිරීම නැවත්වුවහොත් යමෙකුට මහා බැංකුව අධිකරණය වෙත ගෙන යාමට හැකි අවදානමක් තිබේ. අධිපති ජයවර්ධනයන් මෙම අවදානම ගැන තක්සේරුවකින් යුතුවූ අතර යමෙකු මහා බැංකුවට විරුද්ධව නීති මාර්ගයෙන් කටයුතු කළ හොත් ඊට විරුද්ධව කටයුතු කිරීමටත් සූදානම්ව සිටියේය. කරුණු 2ක් යටතේ මහා බැංකුවට මෙහිදී පිළිසරණක් ඇති බව ඔහු විශ්වාස කළේය.
පළමුවැන්න, මුදල් නීති පනත නිකුත් කළ 1949 වසරේ පැවති ස්ථාවර විනිමය අනුපාත ක්‍රමය සහ එදා සිට මේ වන තෙක් වෙළඳපළ ස්වරූපයන් හා එහි සංවිධානවීම් වෙනස්වීම්වලට භාජනයව තිබීමයි. දෙවැන්න, වර්තමාන කාලපරිච්ඡේදයේ සිදුවන දියුණුව සඳහා පැරණි යල්පිනූ නීති බැහැර කිරීමට නීති පද්ධතිය කටයුතු කරනු ඇතැයි වූ විශ්වාසයයි. එනිසා පෙරකී පරිදිම අදාළ නිවේදනය පළ විය.
එහෙත් එකල විපක්ෂයේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු මේ හේතුකොට ගෙන මහා බැංකුව අධිකරණය වෙතට ගෙන යන ලදි. නඩුකරය දිග්ගැස්සෙමින් ඉදිරියට යන්නට විය. පසුකාලීනව පැවති මහා මැතිවරණයකින් එම මන්ත්‍රීවරයා පාලක පක්ෂයට තේරී පත්වූ අතර මහා බැංකුව සමග එකී නීති කෘත්‍යය පිළිබඳ සමථයකට පැමිණීමට දෙපාර්ශ්වයට හැකි විය.
වසර 2002දී නව රජයක් යටතේ මුදල් නීති පනත සංශෝධනය වූ අතර නීති කටයුත්තට හේතුවූ බාධකය ස්ථිරසාර ලෙස ඉවත් කිරීමට එය සමත්විය.
කරන්නට තවත් බොහෝ දේ ඇත
අද වන විට වෙළඳපළ අනුපාත දිනෙන් දින ඉහළ නගිමින් පවතී. මහා බැංකුව මේ දැන්ම රජයට දැන්විය යුත්තේ අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලෙන් ණය පහසුකමක් ලබා ගැනීම සඳහා කටයුතු කළ යුතු බවයි. ඒ සඳහා මුදල් අමාත්‍ය බැසිල් රාජපක්ෂ අන්තර්ජාතික අරමුදලේ හා ලෝක බැංකුවේ වසන්ත කාලයේ පැවැත්වෙන රැස්වීම් සඳහා වොෂින්ටනය වෙත යන තුරු බලා සිටිය නොහැක. මේ සමගම පොලී අනුපාත ඉහළ දැමීම සිදු කළ යුතුය. එමගින් වෙළඳපළේ කළුකඩ ව්‍යාපාර ඇතිවීම හා සමපේක්ෂණයට තුඩු දෙන සාධක ඉවත් වනු ඇත, ඒ සමගම 2019 වසරට පෙර පවතී බදු ක්‍රමය යා යුතුය.
පසුගියදා ජනපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා විසින් මහජනයා අමතා රජය අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලේ ණය ආධාර සහාය පතන බවට ප්‍රකාශයක් නිකුත් කළේය. මෙම ප්‍රකාශය අපැහැදිලිය. ඔහු සඳහන් කළේ සාමාජික රටවලට අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලේ තාක්ෂණික සහාය ලබාදීම යටතේ අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල සමග කටයුතු කරන බවයි. දේශීය මාධ්‍ය මෙම ප්‍රකාශය වරදවා වටහා ගෙන අර්ථ නිරූපණය කළේ ශ්‍රී ලංකාව ණය පහසුකමක් ලබා ගැනීමට අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල වෙත යන බවයි. මේ ව්‍යාකුලත්වය විදේශීය ආයෝජකයන් තවත් කලබලයට පත් කරනු ඇත. එමෙන්ම එම ප්‍රකාශය මගින් වෙළඳපළේ මිල කඩා වැටීමට ලක්වන අන්තර්ජාතික ස්වෛරී බැඳුම්කරවල තත්වය ආපසු හැරවීමට අසමත් විය, මේ සියල්ල මිල යන්තම් වර්ධනය වීමට පමණක් හේතුවිය. මීට සමගාමීව මුදල් අමාත්‍ය බැසිල් රාජපක්ෂ මහතා ඉතා බැගෑපත්ව සිදු කළ ඉන්දීය සංචාරය සාර්ථක විය, ඉන්දීය මධ්‍යම රජය මගින් සහතික කරන ලද ඇ.එ.ජ. ඩොලර් බිලියන 1ක ණය පහසුකමක් ඉන්දීය රාජ්‍ය බැංකුව හරහා ශ්‍රී ලංකාවට ලබා දීම සිදුවිය.
මේ ණය පහසුකම ප්‍රයෝජනවත් වුවද ශ්‍රී ලංකාව මුහුණදෙන දරුණු විදේශ විනිමය අර්බුදයට ස්ථිරසාර පිළියමක් මෙමගින් නොලැබෙනු ඇත. තොරතුරු වාර්තා වන අන්දමට මෙම ණය මුදල් මගින් ඉන්දියාවෙන් ගෙන්වන, ශ්‍රී ලංකාවට අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩ සඳහාය. එය වසර 3කින් ගෙවිය යුතුයි. ප්‍රායෝගික හේතූන් මත අප ලද වසර තුනක වෙළඳ ණය පහසුකමක් බැවින් එය රටේ විදේශ සංචිත ලෙස දැක්විය නොහැක.
ශ්‍රී ලංකාව මුහුණ දෙන දරුණු විදේශ විනිමය අර්බුදයට එකම පිළියම අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලෙන් දිගු කාලීන ණය පහසුකමක් ලබා ගැනීම පමණි. එය වටහා නොගෙන මහා බැංකුව මේ සරුංගලයට අහසේ ඔහේ සැරිසැරීමට ඉඩදී ඇත. මේ මොහොතේදීත් බැංකු කවුන්ටරය හරහා සිදු කෙරෙන රුපියල් – ඇ. ඩොලර් අනුපාතය රු. 285 සීමාව ඉක්මවා ඇත. එමෙන්ම වෙළඳපළ අස්ථාවරභාවය යටතේ රුපියලේ කඩා වැටීම නවතින බවක්ද පෙනෙන්නට නැත. මේ අන්තරාව ඕනෑම කැපකිරීමක් සිදු කර නවතා ගත යුතුය.■
‘Collapse of the rupee, Is it sudden or orchestrated by Central Bank?’ ලිපියෙහි අනුවාදය. සැකසුම මිලින්ද පීරිස්.■
කලම්බු ටෙලිග්‍රාෆ් වෙබ් අඩවියෙන් උපුටා ගන්නා ලද්දකි.
