■ ඇන්තනී වෙරංග පුෂ්පික
නැවත වතාවක් අලුත් මුහුණුවරකින් සොෆොක්ලීස්ගේ ‘ඊඩිපස් රජ’ නාට්‍යයේ අනුවර්තනයක් ලෙස ‘රතු වෙස් මුහුණු’ නාට්‍යය වේදිකාගත කිරීමට නියමිතයි.
‘මනමෙ’ නාට්‍යය දේශීය නාට්‍ය කලාවේ සංධිස්ථානයක් කියලා අපි කියනවා. ඒ වගේම තමයි ඊඩිපස් ලෝක නාට්‍ය කලාවේ මාස්ටර් පීස් එක. එතැනින් පස්සේ විවිධ යුගවල ශේක්ස්පියර්ගේ සිට චෙකොෆ්, ටෙනසි විලියම්ස්, ආතර් මිලර්ගේ විතරක් නෙමෙයි සරච්චන්ද්‍රගේ සිංහබාහු වගේ නාට්‍යයක පවා මේ නාට්‍යයේ බලපෑම බරපතළ විදිහට තියෙනවා. නාට්‍ය කලාවේ ප්‍රායෝගිකව හෝ න්‍යායාත්මකව හෝ නිරත වන කෙනෙකුට මේ නාට්‍යයේ බලපෑමෙන් මිදෙන්න බැහැ. සමහර වෙලාවට මලයාලම්, ඉන්දියන් චිත්‍රපටිවල පවා මේ නාට්‍යයේ බලපෑම තියෙනවා. මේක එක්තරා විදියට කාලයෙන් කාලයට විවිධ අර්ථ නංවමින් මිනිස්සු එක්ක සංවාදයේ යෙදෙන නාට්‍යයක්. අවාසනාවකට වගේ ලංකාව වගේ රටවල විදේශීය කලාකෘතීන් බහුලව නිෂ්පාදනය වෙන්නේ නැහැ. නැවත නැවත නිෂ්පාදනය වෙන්නෙත් නෑ. ඒ වගේම මේ නාට්‍ය විවිධ අර්ථකථනයන්ගෙන් බලන්න තියෙන අවස්ථාව අඩුවෙලා තියෙනවා. කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ පුරෝගාමී කෘතිය තමයි ඊඩිපස් නාට්‍යය. ඒක මම මුල් කාලයේ ශිෂ්‍ය නිෂ්පාදනයක් විදියට නිර්මාණය කළේ මුල් නාට්‍යයත් ඒක්ක තිබුණ සාම්ප්‍රදායික බැඳීමත් එක්ක.
වර්තමාන සමාජයට මේ නාට්‍යයේ තියෙන සමාජ ප්‍රශ්න, මානව ප්‍රශ්න හා ස්වභාවධර්මය එක්ක තියෙන ප්‍රශ්නය කොයි තරම් දුරට සමානද කියන කතිකාවත ඇතිකිරීම සඳහා තමයි වෙනත් විදිහකට මේ නාට්‍යය නිෂ්පාදනය කළේ. ආරම්භක දර්ශනයෙන් පස්සේ නාට්‍යය පවත්වාගෙන යන්න අවස්ථාවක් ලැබුණේ නැහැ. මේ නාට්‍යයේ තියෙන්නේත් වසංගතයකට මුහුණ දීපු සමාජයක් කොහොමද නැවත ජීවිතය හා මනුෂ්‍යයා සම්බන්ධ ප්‍රශ්නවලට මුහුණ දෙන්නේ කියන එක. ජීවිතය ගැන, ලෝකය ගැන මනුෂ්‍යයන්ගෙ ප්‍රශ්න ගැන හා අපි ගැනම පවා හිතන්න අවස්ථාවක් අපිට හම්බවෙනවා. නාට්‍ය කලාව ගැන ආයෙම උනන්දුවක් ලෝකයම දක්වන මේ වෙලාවේ මේ නාට්‍යය වේදිකාවට ගේන්න අවශ්‍ය වෙනකොට ඉස්සර හිතපු හිතීම් ගොඩක් වෙනස් වෙලා. නාට්‍යයේ තියෙන මානව සම්බන්ධකම්, සමාජ සම්බන්ධකම්, චරිත හා ස්වභාවයන්වල තියෙන සම්බන්ධකම් පවා අපිට අලුත් විදියට, වෙනස් විදියට ප්‍රායෝගික අත්දැකීම් තුළින් හිතන්න අවකාශයක් හම්බවෙලා තියෙනවා මේ අවකාශය ඇතුළේ.
නාට්‍යයෙන් කියවෙන්නේ ග්‍රීසියේ එක්තරා අත්දැකීමක්නේ. ඒක ලාංකීය වේදිකාව මත ගෙනහැර දැකීවීම මොන වගේ කාර්යභාරයක්ද?
සිංහබාහු වගේ නාට්‍යයක් තව අවුරුදු ගණනක් ගියත් කොච්චර වටිනවාද? හැබැයි සිංහබාහු නාට්‍යයේ කතාව ලංකාවෙ නෙමෙයි. වංග දේශයේ. මනමෙ නාට්‍යයේ කතාවත් සිද්ධ වෙන්නෙ ලංකාවෙ නෙවෙයි ඉන්දියාවෙ. අපිට අදාළ වෙන්නේ යම්කිසි නාට්‍යයක සිදුවීම කොහේද වුණේ කියන කාරණාව මත නෙමෙයි. ඒ නාට්‍යයෙන් කතා කරන මානව සම්බන්ධතාවන්වල විග්‍රහය මේ මොහොතේ අපිට අදාළ වෙන්නේ කොහොමද කියන සාධකය මතයි. ඒ සියලු දේවල් මේ මොහොතේ අපි අත්විඳිමින් සිටිනවා. ඊඩිපස්, සිංහබාහු, හැම්ලට්, මනමෙ කාලය, දේශය කියන අවකාශයන් අතික්‍රමණය කළ නාට්‍යයන්. ඒ නාට්‍යවල කතා කරන්නේ යම් කිසි භූමියක් ගැන නෙමෙයි. මනුෂ්‍යයා ගැනයි. වසංගතය ඉදිරියේදී අපි හැමෝම මුළු ලෝකයම එකම අත්දැකීමක් ලබන්නේ. එහිදී දියුණු හා නොදියුණු රටක් ලෙස මුහුණ දෙන අත්දැකීම වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. නමුත් මනුෂ්‍යයා ලෙස මුහුණදෙන අත්දැකීම්වල සාම්‍යයක් තියෙනවා. අපි ඊඩිපස් නාට්‍යය දිහා බලන්නේ ග්‍රීසියේ මිනිස්සු බලපු විදිහට නෙමෙයි. මේ මොහොතෙ ලංකාවෙ දේශපාලන අර්බුදය ඇතුළෙ අපි ලබපු අත්දැකීම් එක්ක ඊඩිපස් කියවාගැනීමක් තමයි කරන්නේ.
රතු වෙස් මුහුණු මේ ගතවෙන මොහොතට ගළපාගන්නේ කොහොමද කියලාත් දැන ගන්න කැමතියි.
යම්කිසි රටක, තමන්ට පහළින් ඉන්න අය හෝ තමන්ට වඩා සාධනීය පහසුකම් සලසා දෙන මිනිසුන්ට හොඳින් ඇහුම්කන් දෙන්නේ නැති උද්දච්ච නායකයෙක් පත්වුණොත් ඒ රටේ ඛේදවාචකය මොන වගේද වෙන්නේ? රටේ නායකයා ව්‍යසනයට පත්වුණොත් ජනතාවත් ව්‍යසනයට යන එක නවත්වන්න බැහැ. මේ නාට්‍යයේ ඊඩිපස්ගේ චරිතයේ ඔහුට බලය ලැබෙන්නේ අරගලයක් කරලා නෙමෙයි. ඒ රටට විනාශය ඇති කරන යක්ෂණියකගේ ප්‍රශ්නයක් විසඳීමෙන්. ඒකට උත්තරයක් විදියට තමයි ඔහුට නායකත්වය ලැබෙන්නේ. වර්තමානයේත් රටේ බලයට පත්වෙලා ඉන්න පුද්ගලයා බලයට පත්වෙලා ඉන්නේ යුද්ධය දිනවපු නිසා කියන සාධකය මත. ඒ ඇරෙන්න ඔහුට තිබෙන දේශපාලන දර්ශනයක් හෝ දේශපාලන අත්දැකීම් හෝ දේශපාලන දැනුමක් නිසා නොවෙයි. ග්‍රීසියේ ඊඩිපස් නිසා රටත්, ඔහුත් ව්‍යසනයට යන්නේ ඔහුගේ උද්දච්චකම නිසා. දේශපාලනික විදිහට අනාගතය දකින්න පුළුවන් මිනිස්සු කියන දේවල්වලට පවා ඇහුම්කන් දෙන්නේ නැහැ. තමන්ගේ බිරිඳටත් ඇහුම්කන් දෙන්නේ නැහැ. තමන්ගේ රාජ්‍ය බලය පවත්වාගෙන යන්න උදව් කරන ඥාතියාට පවා ඇහුම්කන් දෙන්නේ නෑ. ඒකේ ප්‍රතිඵලයක් විදියට තමයි ඊඩිපස් ව්‍යසනයට යන්නේ. රට එවැනි ව්‍යසනයකට යන්න හේතු මේ මොහොතේ අපි අත්විඳිමින් තියෙනවා. මේ මොහොත වන විට ලංකාව තියෙන්නේ කවදාවත් අත් නොවිඳපු තරම් දේශපාලනික ව්‍යසනයක. මෙහෙම වෙන්න හේතුව තමයි මේ රටේ නායකයා ගන්න අදූරදර්ශී තීරණ. ඊට ප්‍රධානම හේතුව තමයි ඔහු අනිකාට ඇහුම්කන් නොදීම. මේ ව්‍යසනයම තමයි ඊඩිපස් නාට්‍යයේ තියෙන්නේ. එවැනි ව්‍යසනයක් ඇතුළේ පවුලක තියෙන සම්බන්ධකම් බිඳවැටෙනවා. ස්වභාවධර්මයත් එක්ක තියෙන අපේ බැඳීම් බිඳවැටෙනවා. ඊඩිපස් බලයට පත්වෙන්නේ වසංගතයකින් පස්සේ. එදා ඊඩිපස් නිසා සිද්ධ වෙච්ච ව්‍යසනයයි, දැන් මේ සිද්ධවෙන ව්‍යසනයයි එක හා සමානයි.
ගොඩාක් අය හිතන් ඉන්න දෙයක් තමයි ග්‍රීක නාට්‍ය සම්භාව්‍යයි, ඒවා ඥානනය කර ගැනීම පහසු දෙයක් නෙමෙයි කියලා. විශේෂයෙන් ඔබ මේ කරන දෙයත් සම්භාව්‍ය යැයි සැලකෙන සොෆොක්ලිස්ගෙ නාට්‍යයක්.
ග්‍රීක නාට්‍ය හෝ ශේක්ස්පියර්ගේ නාට්‍ය සම්භාව්‍ය යැයි කියන ලේබලයකින් හඳුන්වාදීම සම්පූර්ණ ව්‍යාජයක්, බොරුවක්. උදාහරණයක් වශයෙන් ග්‍රීක නාට්‍ය නැරඹීමට ප්‍රේක්ෂකයො තිස්දාහක් හතළිස්දාහක් පමණ ඇවිත් තිබෙනවා. එතකොට ඔබ හිතනවාද ඒ ප්‍රේක්ෂකයො තිස්දාහම සම්භාව්‍යයි කියලා. ග්‍රීක නාට්‍ය, ශේක්ස්පියර්ගේ නාට්‍ය ලියවුණේ සම්භාව්‍ය ප්‍රේක්ෂාගාරයකට නෙමෙයි. එය ලියැවුණේ සාමාන්‍ය මිනිසුන්ට. ග්‍රීක නාට්‍ය ලියනකොට කියනවා, නාට්‍යයක් ලියන්න ඕනෑ මනුස්සයෙකුට බලලා විතරක් නෙමෙයි කියවලා, අහලා රස විදින්න පුළුවන් විදිහට කියලා. නාට්‍යයේ භාෂාව හෝ නාට්‍යයේ අත්දැකීම සාමාන්‍ය මිනිස්සු මුහුණදෙන අත්දැකීමක්. නාට්‍යමය උපක්‍රම වුණත් සාමාන්‍ය මනුස්සයෙක්ට රසවිඳින්න පුළුවන් බොහොම සරල ප්‍රවේශයක් තමයි ග්‍රීක නාට්‍යවල තියෙන්නේ. ඒ නාට්‍යවල මනුෂ්‍යයා සම්බන්ධයෙන්, මනුෂ්‍යයා සහ ස්වභාවධර්මයා සම්බන්ධයෙන් ගැඹුරු සංවාදයක් තියෙනවා. ඒ සංවාදය නාට්‍ය තුළින් විවෘත කරලා තියෙනවා සාමාන්‍ය මිනිසුන්ටත් රසවිදින්න පුළුවන් ආකාරයෙන්. මේ දැනුම සහ ඥානය තමයි සමාජය වෙනස් කිරීමට අවශ්‍ය වෙන්නේ. ඒවා සම්භාව්‍ය ලේබලයක් ගහලා, සාමාන්‍ය ජනතාවගෙන් ඈත් කරලා තියෙනවා නම්, එය යම්කිසි ප්‍රතිගාමී ව්‍යාපාරයකම කොටසක්. මේ ඥානනය මිනිස්සු අත්පත් කර ගත්තොත් මිනිස්සු වෙනස් වෙනවා, මිනිස්සු මේ ලෝකය වෙනස් කරනවා කියලා දන්න පිරිසක් සම්භාව්‍ය ලේබලයක් ගහලා තියෙනවා. දැන් අපි ඒ සම්භාව්‍ය ලේබලය කඩන්න ඕනෑ. සම්භාව්‍ය කියලා ලෝකයේ නාට්‍ය කලාවක් නැහැ. තියෙන්නේ සාමාන්‍ය මිනිසුන්ටත් රස විඳින්න පුළුවන් නාට්‍ය කලාවක්. හැබැයි සාමාන්‍ය මිනිසුන්ට සාමාන්‍ය විදිහට රස විඳින්න පුළුවන් ගමන්, කෙනෙකුට ඒ නාට්‍යය ඇතුළේ තියෙන ගැබුරු සංවාදයට පිවිසෙන්න පුළුවන් මාර්ගත් තිබෙන නාට්‍යත් තිබෙනවා. සමහර නාට්‍ය විනෝදය සඳහා පමණයි. බොහොමයක් ග්‍රීක නාට්‍ය, ශේක්ස්පියර්ගේ නාට්‍ය, සොෆොක්ලීස්ගේ නාට්‍ය සාමාන්‍ය රස වින්දනයටත් විවෘත, ඥානන අත්දැකීමටත් විවෘත නාට්‍ය. ඒවා සම්භාව්‍ය කියලා ගහලා තියෙන්නෙ පසුකාලීනව. පසුකාලීනව නාට්‍ය හදාරන පිරිස් මේ නාට්‍යවලට සම්භාව්‍ය ලේබලයක් ගහලා, පුස්තකාලවල රාක්කවලට හිරකළා. අපි කරන්න ඕනෑ ඒ රාක්කවලින් නැවත ගලවලා, සාමාන්‍ය මිනිසුන්ටත් සමීප කරන එක.
ඔබව වෙනත් අධ්‍යක්ෂවරුන්ගේ වේදිකා නාට්‍යවලින්, ටෙලිනාට්‍යවලින් සහ චිත්‍රපටවලින් රංගන ශිල්පියෙක් විදිහට හඳුනාගත්තත් ඔබගේ අධ්‍යක්ෂණයන් තුළින් ප්‍රියංකර රත්නායක කියන රංගන ශිල්පියාව දකින්නට නැති තරම්.
මම අධ්‍යක්ෂණය කළ වේදිකා නාට්‍ය එකක ඇරෙන්න මම රගපෑවේ නැහැ. ඒකට හේතුව නාට්‍ය අධ්‍යක්ෂවරයාගෙ භූමිකාව වගකියනවා සමස්ත නාට්‍යයටම. මම රංගනයේ යෙදුණොත් මම වගකියන්නේ මගේ චරිතෙට විතරයි. සමස්ත නාට්‍යයේ අර්ථකථනය කියන්නේ මේ මොහොතේ අපි ජීවත්වෙලා ඉන්න සමාජයත් එක්ක, මනුෂ්‍යයා හා මනුෂ්‍ය අර්බුදයත් එක්ක, මනුෂ්‍යයාට තේරුම් ගැනීමට හැකිවන ලෙස නාට්‍යය සමීප කරන එක. අපි ජීවත්වන පරිසරය බරපතළ විදිහට වෙනස් වෙනවා. බරපතළ අර්බුදවලට මුහුණ දෙන්නට වෙනවා. මේ අර්බුදවල ස්වභාවයන් තේරුම් ගන්නේ නැතිව නාට්‍ය අර්ථකථනය කරන්න බැහැ. විශේෂයෙන්ම වේදිකා නාට්‍ය අර්ථකථනය මොහොතින් මොහොත වෙනස් වෙන දෙයක්. චිත්‍රපටයක් නම් අවසන් කරලා ඉවර කරන්න පුළුවන්. නාට්‍යයක් එහෙම අවසන් කරලා ඉවර කරන්න බැහැ. ඒ අර්ථකථනයන්ට ප්‍රතිචාර දක්වන්න නම් අධ්‍යක්ෂවරයා හැම වෙලේම නාට්‍යයෙන් පිටස්තරව ඉන්න ඕනෑ. මම විශ්වාස කරන්නේ හැම වෙලේම නාට්‍යයේ අධ්‍යක්ෂවරයා ප්‍රේක්ෂාගාරයත් එක්ක ඉන්න ඕනෑ. ප්‍රේක්ෂකයා කොහොමද නාට්‍ය රස විදින්නේ, ප්‍රේක්ෂකයා කොහොමද නාට්‍යයට ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ, කියන එක වැදගත්. ප්‍රේක්ෂාගාරයේ ප්‍රේක්ෂකයෙක් බවට පත් වුණාම මට මගේ නාට්‍යයේම තියෙන අඩුපාඩු පේනවා. මම නළුවෙක් හැටියට නම් හරිම ආසයි ඊඩිපස් රඟපාන්න. හැබැයි රඟපෑමට තියෙන ලෝබකමට වඩා, නාට්‍යයේ අර්ථකථනයට තියෙන වගකීම දේශපාලනිකයි. කලාව ඇතුළේ තියෙන දේශපාලනය නිවැරදි මගට ගන්න නම්, අධ්‍යක්ෂවරයාට තමන්ගෙ නාට්‍ය පිළිබඳව ස්වයං විවේචනාත්මකව බලන්න නම්, ඔහු ඒකෙ ඇතුළේ ඉන්න බැහැ. ඒ වගේම මම හිතනවා අධ්‍යක්ෂවරයාගේ දේශපාලනය නළුවෙකුගේ දේශපාලනයට වඩා ගොඩක් ඉස්සරහින් තියෙන්නේ කියලා. අධ්‍යක්ෂවරයා සිටිය යුත්තේම ප්‍රේක්ෂකයා සමග.
මෙවර රයිගම් ටෙලි සම්මාන උළෙලේ විශිෂ්ටතම ටෙලිනාට්‍ය නළුවාටත් ‘සකර්ම‘ ටෙලිනාට්‍යය සඳහා ඔබව නිර්දේශ වෙලා තියෙනවා. අපි ඒ ගැනත් කතා කරමු.
මම මීට පෙරත් සහාය නළුවා සහ වෙනත් සම්මානවලටත් නිර්දේශ වෙලා තියෙනවා, නමුත් මම පළමු වතාවට තමයි විශිෂ්ටතම නළුවාට නිර්දේශ වෙලා තියෙන්නෙ. මම සුබ පතනවා මමත් එක්කම නිර්දේශ වෙලා ඉන්න තුසිතට. තුසිත තමයි මාත් සමග රගපාපු අනෙක් නළුවා. අපි දෙන්නාගෙන් කාටද සම්මානය හම්බවෙන්නේ කියන එක ගැටලුවක් නැහැ. හැබැයි මම විශ්වාස කරනවා, විශිෂ්ටතම නළුවා හැටියට නිර්දේශ වෙන්න ඇත්තේ යම්කිසි ආකාරයකට මගේ රඟපෑම තුළම යම් ශික්ෂණයක්, චරිතයට කරපු යම් සාධාරණත්වයක් දකින්න ඇති. නාට්‍යය පුරාම මගේ චරිතය යන්නේ නැහැ. චරිතයක් හම්බවුණාම ඒ චරිතයේ දිග පළල නෙවෙයි, චරිතයට දෙන ගැඹුර තමයි වැදගත්. ඒ චරිතයට දෙන අර්ථකථනය තමයි වැදගත්. මම රඟපාන රන්හාමි කියන්නේ පියෙක්. ඒ වගේම ගොවියෙක්. ජීවිතය සම්බන්ධයෙන්, පවුල සම්බන්ධයෙන්, ආර්ථිකය සම්බන්ධයෙන් බරපතළ ප්‍රශ්නවලට මුහුණදෙන චරිතයක්. එවැනි චරිතයක් කොහොමද ප්‍රශ්නවලට මුහුණ දෙන්නේ? ඔහු ප්‍රශ්නවලට මුහුණ දෙනකොට චෛතසිකයේ සිද්ධවෙන වෙනස්කම්, ගැටලු මේ සියලුම කාරණා මට හැකි පමණින් ඒ චරිතයට ලබා දුන්නා කියලා මම හිතනවා. එතැනදී රූපණයට ලැබිච්ච නිදහස සහ විවේකය වැදගත්. මම ටෙලිනාට්‍යයක රඟපාන්න ගියාම ගොඩක් අකමැති දෙයක් තමයි දවසට දර්ශන දහයක් පහළොවක් රඟපාන්න වීම. මම එහෙම රඟපාන්නේ නැහැ. අපි චරිතයක් රඟපානකොට ඒ චරිතයට සාධාරණයක් ඉෂ්ට කරන්න විවේකයක්, සිතීම සඳහා අවශ්‍ය නිදහස සහ අධ්‍යක්ෂවරයෙක් හැටියට එය අර්ථකථනය කරන ආකාරය හරිම වැදගත්.■
