ඩේවිඩ්වරු දෙදෙනෙක්
ඉතිහාසය නැවත ලියති

■ සුභාෂිණි චතුරිකා

ඩේවිඩ්වරු දෙදෙනෙක් ඉතිහාසය නැවත ලියති. එක් අයෙක් මානව වංශ කතාවේ වසර දහස් ගණනක අර්ථ ශාස්ත්‍රීය ඉතිහාසය එකට ගොනු කළ Debt:The First 5,000 Years නම්, අලෙවි වාර්තා තැබූ කෘතිය සම්පාදන කළ පුරාවිද්‍යාඥ ඩේවිඩ් ග්‍රේබර්ය. ඔහු ඇමරිකානු ජාතිකයෙකි. අනෙකා ඩේවිඩ් වෙන්ග්‍රෝව්ය. ඔහු බි්‍රතාන්‍ය ජාතික මානව විද්‍යාඥයෙකි. එම විද්‍යාර්ථීන් දෙදෙනා පසුගිය ගෙවුණු දශකය ගතකළේ ලෝක ඉතිහාසය නව මඟකට යොමු කිරීමට ඉඩ ඇති පර්යේෂණයක් උදෙසා තම කාලය සහ ශ්‍රමය වැය කරමිනි.

ඔවුහු දෙදෙනා මානව ඉතිහාසයේ වසර 200,000ක තරම් දිගු කාලයක සාක්ෂි නැවත නැවතත් පිරික්සමින් අසමානත්වය මිනිසා අතර ආරම්භ වූයේ කෙසේදැයි තේරුම් ගන්නට වෑයම් කළෝය. ඔවුන්ගේ එම වෙහෙසකර පර්යේෂණය “The Dawn of Everything” නම් කෘතිය ලෙස ප්‍රකාශයට පත් වූයේ, අපගේ ආදිතමයන් පවා තැති ගන්වන, “දරදඬු, ධුරාවලියකින් යුක්ත රාජ්‍යයන්” තුළ වර්තමාන මානවයා සිරවී සිටින්නේ ඇයිද යන්න පිළිබඳ අසිරිමත් තර්ක සම්පිණ්ඩනයක් ගෙන එමිනි. “කිසිවක් බරපතළ ලෙස වැරදී ඇත” ඔවුහු ලියති. “ජනගහනයෙන් ඉතා කුඩා ප්‍රතිශතයක් ලොව අනෙක් සියලු දෙනාගේම ඉරණම පාලනය කරමින් සිටින අතර ඔවුහු එම ක්‍රියාව දිනෙන් දින වඩාත් විනාශකාරී ලෙස සිදුකරමින් සිටිති.”
ඉතා කනගාටුදායක ලෙස The Dawn of Everything”, ග්‍රේබර්තම දායකත්වය සැපයූ අවසාන කෘතිය බවට පත් වූයේය. සුප්‍රසිද්ධ ආරාජිකවාදි දර්ශනවාදියා සහ Occupy movement වඩාත් බලපෑම් සහගත විද්‍යාර්ථියා වූ ග්‍රේබර් මෙම පොත ලියා අවසන් කොට සති කීපයකින්, 2020 වසරේ අගභාගයේදී රෝගී තත්වයක් නිසා ජීවිතයෙන් සමුගත්තේය. (Occupy movement යනු සමාජීය සහ ආර්ථික අසමානතාවත් ‘සැබෑ ප්‍රජානත්ත්‍රවාදයේ’ අඟහිගකමත් නිසා ඊට එදිරිව ලොව පුරා සංවිධානය වුණු අන්තර්ජාතික වාමාංශික සමාජ – දේශපාලනික ව්‍යාපාරයකි. එය සමාජ ආර්ථික සාධාරණත්වයක් සහ නව ස්වරූපයක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ගෙන ඒම මූලික අරමුණ කරගත් ව්‍යාපාරයකි.) The Dawn of Everything කෘතිය ලියා පළ කළ මෙම ඩේවිඩ්වරු දෙදෙනා කෙතරම් අනඟි සොයාගැනීමක් සිදු කර ඇත්දැයි දැන සිටි එම ක්ෂේත්‍රවල විද්වතුන්, ග්‍රේබර්ගේ මරණය ගැන ශෝක වූයේ තම සගයෙකු මියයාම පිළිබඳ කනගාටුවට වඩා, එවැනි ශූර බුද්ධිමතෙකුගේ නව සොයා ගැනීම් මානව වංශකතාවට අහිමි වී යන හේතුව නිසාය.

සැබවින්ම විද්වතුනට අනුව The Dawn of Everything යනු මානව වංශකතාව අලුතින් ලිවීමකි, මිහිතලයේ අලුත් ඉතිහාස කතාවකට කෙරෙන බරපතළ යෝජනාවකි. එම කෘතියෙන් ඇමරිකානු ස්වදේශික ජනතාව බටහිර අදහස් යැයි අප තේරුම් ගෙන සිටින ප්‍රජානත්ත්‍රවාදය, සමානාත්මතාව වැනි සංකල්ප බිහිකිරීමට කෙතරම් දායකත්වයක් ලබා දී ඇද්ද යන්න පෙන්වා දෙන අතරම එම දායකත්වය මොන යම් හේතුවකට හෝ ඉතිහාසයෙන් අබිරහස් ලෙස මකා දමා ඇතැයි යන්න ද පිළිබඳව ඔවුහු සාක්ෂි මත පිහිටා තර්ක කරති.

The Dawn of Everything කෘතිය මූලික වශයෙන් ලියැවී ඇත්තේ එතෙක් අප දැන සිටි, හොබ්ස් සහ රූසෝ විසින් පළමුවරට වැඩි දියුණු කළ, ඉන්පසු බිහි වූ චින්තකයන් විසින් විස්තාරණය කරන ලද, එසේම ජරෙඩ් ඩයමන්ඩ්, යූවල් නොආ හරාරි සහ ස්ටිවන් පින්කර් විසින් ජනතාව අතර ප්‍රසිද්ධියට පත් කරන ලද, අඩු වැඩි වශයෙන් විශ්ව සත්‍යයක් ලෙස පිළිගත් සම්මුතිගත ඉතිහාස කතාවක් අභියෝගයට ලක් කරමිනි.

ඒ සම්මුතිගත කතාව තරමක් දුරට මෙසේය : එක්තරා කාලයක මානවයා අඩු වැඩි වශයෙන් සමාන අයිතිවාසිකම් භුක්ති විඳින දඩයක්කාර – ආහාර රැස් කරන කුඩා කණ්ඩායම් ලෙස ජීවත්වූයේය. අනතුරුව කෘෂිකර්මය වෙත නැඹුරුවීමත් සමඟ අතිරික්තයක් ඇතිවීමෙන් පසු පෞද්ගලික දේපළ ඇති වීම ආරම්භ විය. කණ්ඩායම්, ගෝත්‍ර ලෙස වර්ධනය විය, එසේ වර්ධනය වීමේ පරිමාණයටම සංවිධානය වීම්, ස්තරායනය, විශේෂීකරණය: ප්‍රධානීන්, රණ ශූරයන්, පූජකයන් වැඩි වීමද අවශ්‍ය විය.

ඉන් පසු සිදුවිය යුතුම ලෙස නගර බිහිවිය, ඒ සමඟ ශිෂ්ටාචරය – සාක්ෂරතාව, දර්ශනය, තාරකා විද්‍යාව, වස්තුව හිමි වූවන්ගේ සමාජ ධුරාවලි, තත්වය, බලය සහ පළමු රාජධානි සහ අධිරාජ්‍ය ඇති විය. අවුරුදු දහස් ගණනකට පසු විද්‍යාව, ධනවාදය සහ කාර්මික විප්ලවය සමඟ අපි දැන් අත්දකින නිලධාරිවාදී රාජ්‍යයන් බිහි වුණේය. ඒ කතාව රේඛීයය (එම අවධීන් එළඹෙන්නේ අනුපිළිවෙළටය, ආපස්සට යාමක් නැත), සමාකාරය (ලොවේ කොතැනක හෝ සිදුවන්නේ මේ ආකාරයටය), ප්‍රගමනශීලීය (එකකට එකක් පසුව එළැඹෙන අවධිවල තත්වයන් ක්‍රමයෙන් සංවර්ධනය වෙයි, වඩාත් ප්‍රාථමික තත්වයේ සිට වඩාත් සංකීර්ණ තත්වයක් දක්වා), නිර්ණයකාරීය (සංවර්ධනය මෙහෙයවන්නේ මිනිසාගේ තෝරාගැනීමෙන් නොව තාක්ෂණයෙනි) සහ සාධ්‍යතාවාදීය- සියල්ලම අරමුණක් සහිතව නිර්මාණය වී ඇතිය යන න්‍යාය- (ක්‍රියාවලිය අප තුළම කූටප්‍රාප්තියට පත්වෙයි).

එහෙත් ඒ කතාව ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝට අනුව සම්පූර්ණයෙන්ම වැරදිය.
කෘතිය ආරම්භ වන්නේ ආගම සහ සම්ප්‍රදායට වඩා විද්‍යාව වැදගත් බව අවබෝධ කරගත් ප්‍රබුද්ධත්ව යුගය පිළිබඳ අලුත් තර්කයක් ගොඩ නඟමිනි. 18 වැනි සියවසේ යුරෝපයේ හේතුවාදී චින්තනය පිළිබඳ සොයායෑම සැබවින්ම ආරම්භ වූයේ උතුරු ඇමරිකාවේ ජීවත් වූ ‘වෙන්දාත්’ බුද්ධිමතෙකු වූ ‘කන්ඩියරොන්ක්’ගේ දායකත්වය හරහා ඇමරිකානු මහද්වීපවල බව ඔවුහු කියා සිටිති. (Wendat යනු උතුරු ඇමරිකාවේ ජීවත් වූ ‘හුරොන් වෙන්දාත්’ -්‍Huron Wendat- නමින් හැඳින්වුණු ස්වදේශික ගෝත්‍රයකි)

ඩේවිඩ්වරුන්ට අනුව 1703 වසරේ, ‘ලාඔන්තොං’ නම් ප්‍රංශ යටත් විජිත ගවේෂකයා සංවාදාත්මක කෘතියක් ප්‍රකාශයට පත් කර ඇති අතර, ලාඔන්තොං සහ කන්ඩියරරොන්ක් සිවිල් සමාජයත්, එහි මානව නිදහසේ ස්වභාවයත් පිළිබඳ කළ සංවාදයන් තුළ, කන්ඩියරොන්ක් දැරූ අදහස්, එහි ඉතාමත් සියුම් ලෙස සම්පිණ්ඩනය කොට තිබුණි. (ලාඔන්තොං වෙන්දාත් සහ ඇල්ගන්ක්වින් භාෂා -Algonquin- කතා කළ නිසා, එම කෘතියේ දැක්වෙන සංවාද ඔවුන් අතර සිදුවුණු සැබෑ කතාබහක අන්තර්ගතයේ සංස්කරණයක් ලෙස සිතිය හැකිය).
ලාඔන්තොං තර්ක කළේ යුරෝපීය සමාජය ධනවත්, නිදහස් සහ ආධ්‍යාත්මික උසස් සමාජයක් බවය.

ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධව කන්ඩියරොන්ක් දක්වා සිටියේ ප්‍රංශුවන් ඔවුන්ගේ රජතුමාට වහල්කම් කරන බවය, මුදල් මඟින් ඔවුන්ව දරුණු ලෙස පාලනය කර ඇත, එසේම ඔවුන් සදාචාරාත්මක ලෙස දුගීය, මන්ද යත් ඔවුන් සමහර මිනිසුන්ට ආහාර නාස්ති කිරීමට ඉඩ දෙන අතරේ තව ජන කොටසක් කුසගින්නේ සිටීමට ඉඩ තබන නිසාය.

ප්‍රබුද්ධත්ව යුගයේ සැබෑ නිමැවුම්කරුවන් වන්නේ, කන්ඩියරොන්ක් ඇතුළු අනෙක් ඇමරිකානු ස්වදේශීය චින්තකයන්ය, ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝව් දෙදෙන තර්ක කරති. මන්දයත් එම චින්තකයන් යුරෝපීය ජාතිකයන් ජිවිතය පිළිබඳ සැහැල්ලුවට ගත් සියල්ල ප්‍රශ්න කළ නිසාය, ඒ පිළිබඳ සැක පහළ කළ නිසාය. ජෝන් ෂැක් රූසෝ සහ අනෙක් ප්‍රංශ දාර්ශනිකයින් වඩා කැමැත්තෙන් ලාඔන්තොංගේ කෘතිය මෙන්ම ස්වදේශික බුද්ධිමතුන් එකල ප්‍රකාශයට පත් කළ ප්‍රසිද්ධ සංවාද කියවා, සමාජ අසමානතාව පිළිබඳ ඔවුන්ගේ චින්තනයට කිසියම් ආභාසයක් ලබා ගන්නට ඇත.

යුරෝපීයයන් ධනය ලෙස හැඳින්වූ දෙය සැබවින්ම ආධ්‍යාත්මික දුගීභාවයයි, ඔවුන් කියන මාහැඟි නිදහස භුක්ති වින්දේ රදළ සමාජය පමණි. කන්ඩියරොන්ක්ගේ විවේචනවලින් අනුප්‍රාණය ලැබූ The Dawn of Everything නම් කෘතිය, විවිධ යථාදර්ශයන් තුළින් ශිෂ්ටාචාරය පිළිබඳ අප අත්පත් කරගත් ඥානය දෙස නැවත හැරී බලා, බටහිර රාජ්‍යය යනු එකම තර්කාන්විත දේශපාලන සැකැස්ම ලෙස නොසිතන්නට පාඨකයාට ආරධනා කරයි.

The Dawn of Everything කෘතියට අනුව ඉතිහාසයේ අප උගත් කතාව, සත්‍ය වන්නේ යුරෝපයේ සමහර ප්‍රදේශවලට පමණි. අනෙක් ස්ථානවල ශිෂ්ටාචාර බිහිවූයේ ඒ කියන පිළිවෙළට නොවේ.

නැගෙනහිර දිග සමහර ප්‍රදේශවල දඩයක්කාර ගෝත්‍ර, කෘෂිකාර්මික අවධිය මඟහැර නාගරීකරණය වූ රාජ්‍යයන් බවට පත් වූ අවස්ථා ඇත. මේ අතර ඇමරිකානු මහාද්වීපවල ස්වදේශික කණ්ඩායම් වසරේ එක් කාලෙක කෘෂිකාර්මික ජිවිතයක් ගත කරන අතර වසරේ අනෙක් කාලය එඬේර ජිවිතයක් ගත කරති. සමහර ශිෂ්ටාචාර නිලබල ක්‍රම, මිලිටරි සේවා සහ දේපළ වස්තුව විසින් සමාජ තත්වය නිර්ණය කරන (property regime) රාජ්‍යයන් වර්ධනය කර ගන්නා අතරවාරේ සමහර ශිෂ්ටාචාර, දේපළ පොදුවේ භුක්තිවිඳීම සඳහා පවත්වා ගනිමින්, මාස කිහිපයකින් විසිරුවා හැරෙන තාවකාලික පොලිසි ස්ථාපිත කරගත් අවස්ථා ඇත.
සෙමෙන් මානව ශිෂ්ටාචාරයේ නව සිතුවමක් මතුව එයි, එය අපව සංවර්ධනය පිළිබඳ බටහිර මිථ්‍යාව තුළ සිර නොකරන සිත්තමකි. එමෙන්ම ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝ අපට යටින් ඇති පාපිස්න ඇද දමන්නේ, අප විඳවමින් සිටින රෝගයට ප්‍රතිකාර ලෙස අසමානතාවේ ආරම්භය සොයා යාම එතරම් ප්‍රයෝජනයක් නොවන බව කියා පාමිනි. සියල්ලෝම ‘එක සමාන’ වීම විය නොහැකි දෙයකි, ඔවුහු ලියති. සැබවින්ම සමානාත්මතාව වෙත අවධානය යොමු කිරීම යනු ඉතිහාසයේ සියලු සිදුවීම් එකම කෝවකට දැමීමකි. ඒ වෙනුවට වර්තමානයේ අප සිරවී සිටින අර්බුදයෙන් ගැලවීමට, ‘නිදහසේ’ විශේෂයෙන්, අපගේ ජීවිතයේ අර්ථය වඩාත් හොඳින් තේරුම්ගැනීමට අප පොළඹවන, කැමති ලෙස සංචරණය කිරීමට, අධිකාරි බලයට හිස නොනැවීමට සහ ජනප්‍රවාද නැවත නිර්වචනයට කීරීමට ඇති නිදහසේ ආරම්භය අපට සොයා යා හැකිය.

ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝ නිදහස යන්නෙන් අදහස් වන්නේ කුමක්දැයි යන්න තේරුම් ගැනීම සඳහා වසර දහස් ගණනක කාල පරාසයක් තුළ, මහාදීප රැසක් හරහා අප වෙත ශිෂ්ටාචාරය පිළිබඳ මනස කුළුගන්වන කතාන්දර රැසක් ගෙන එති. ඔවුහු අප වෙත වසර 9000ක් පැරණි කැටැල්හොයුක් නම් (Catalhoyuk) තුර්කි නගරය පිළිබඳ කතාන්දරයක් ගෙන එති. එහි ශ්‍රේෂ්ඨ “කෘෂිකාර්මික විප්ලවයක්” සිදුවූයේ නැති නමුත් ඒ වෙනුවට වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ දඩයක්කාර සහ ආහාර රැස්කරන ජිවිතය, වසරක් පාසා අස්වැන්න නෙලන, වගා කිරීමේ ජිවිතයකට පරිවර්තනය වූයේය; දහනව වැනි ශතවර්ෂයේ කැලිෆෝර්නියා වෙරළබඩ පෙදෙසේ පැවති යුරොක් (Yurok) ශිෂ්ටාචාරයේ ජනතාව කෘෂිකර්මයේ යෙදීමට උත්සාහ කර එය අත්හැර දැමූ පිරිසකි. පුරාණ ග්‍රිසියට අයත් මිනොවෙන් (Minoan) ශිෂ්ටාචාරයේ නගර, දේශපාලකවරියන් විසින් පාලනය කරන ලද අතර පිරිමි වෙළඳුන් සමඟ බලය බෙදා ගැනීමක් සිදුකළහ.

මෙම කෘතියේ එන වඩාත් විස්මිත එක් අවධාරණය කිරීමක් වන්නේ, සෑම ආකාරයකම දේශපාලනික ව්‍යුහයන් අත්හදා බලමින් මානවයා සමාජ පර්යේෂණයක සහ දේශපාලනික විවාදයක, වසර 200,000ම මුළුල්ලේම නිරතව ඇති බව පෙන්නා දීමයි. මෙහි ගැටලුව වන්නේ අපගේ මතකයේ රැඳී ඇත්තේ යුද්ධය සහ බලධුරාවලි මඟින් බිහිවුණු ශිෂ්ටාචාරයන් පමණි, මන්ද යත්, එම සමාජයන් ඔවුන්ගේ සෑම ක්‍රියාවක්ම අතිශයෝක්තිය එක්කොට ලියා තැබීමට පරෙස්සම් වී ඇති නිසාය. නූතන චින්තකයන් වාග් සම්ප්‍රදායන් මත බිහිවුණු සහ නිරන්තරයෙන් වෙනස් වන දේශපාලන ව්‍යුහයන් ඇති සමාජයන් පරිධියට තල්ලු කරන්නේ ඒවා ‘ප්‍රාග් ඓතිහාසික’ හෝ ’අඳුරු යුගය’ දක්වා පහත හෙළමිනි.

මෙවැනි අප්‍රධාන යැයි සැලකුණ යුග ගවේෂණය කරමින්, එකිනෙකාගේ භූමිය අත්පත් කරගන්නවාට වඩා ආගන්තුක සත්කාරයේ සහ වෙළඳාමෙන් දියුණු ජාලයන් සහිත ශිෂ්ටාචාරයන්ගේ මොඩලයන් සොයා ගත හැකිය. උතුරු ඇමරිකාවේ වසර දහස් ගණනක් විනාශ නොවී පැවතුණ මැටි භාණ්ඩ තැනූ හෝප්වෙල් ජනතාව (Hopewell) සියල්ලට ඉහළින් සර්ව බලධාරියෙකු සිටින, සමාජ ඉනිපෙතක් ලෙස ඔවුන්ගේ ශිෂ්ටාචාරය නිර්වචනය නොකරන්නේ යැයි ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝ අනුමාන කරති. ඒ වෙනුවට ඔවුන්ගේ බොහොමයක් නගර සහ ගම් ලිහිල් සන්ධාන රාජ්‍යයන් ලෙස පැවතුණි. එහි පුද්ගලයනට තම නායකයාට අකීකරු වීමට නිදහස තිබුණු අතර අනෙක් කණ්ඩායම්වල සාමාජිකයන් පිළිගන්නේ නම්, එම පුද්ගලයාට තම මුල් කණ්ඩායම අතහැර දමා වෙනත් කණ්ඩයමකට යාමට ද අවසර තිබිණි. හෝප්වෙල් යනු සංකීර්ණතා සහිත විශාල සමාජයක එක් කොටසක් වුවත්, ඔවුහු වර්තමාන ලෝකයේ මානවයාට අහිමිව ගිය නිදහසක් සෑම පුද්ගලයෙකුටම ලබා දීමට සමත් වූහ.

කෘතියේ කර්තෘවරු උදාහරණ තෝරා ගන්නේ ඔවුන් සතුව ඇති මූලාශ්‍රවලින් බවත් සමහර සිදුවීම්වල අර්ථ නිරූපණය අසීමාන්තික ලෙස අනුමාන කළ බවත් ඉතා විවෘත ලෙස පිළිගනිති, මක්නිසාදයත් ඔවුන් ලියන්නේ විද්‍යා ග්‍රන්ථයක් නොවන නිසාය. ඔවුන් ලියන්නේ අපගේ ආදිමතයන් තබා ගිය අදහස්වලින් අනුප්‍රාණය ලැබ, මිනිස් සංහතියට ජීවිත් වීමේ තවත් විදියක් යෝජනා කරන ප්‍රකාශනයකි. ඔවුනට අනුව ඔවුන් ඉදිරිපත් කරනු ලබන අදහස් ගොන්න පරම සත්‍යය ලෙස හිස් මුඳුනින් පිළිගත යුතු නැත.

අපගේ ආදිතමයන් ඇවිද ගිය මාවත් කෙතරම් ප්‍රමාණයක් පිළිබඳ අප දැනුවත් වන්නේ ද, එපමණකටම අපේ අනාගත මාවත් ද අපට විවෘත වනු ඇත. The Dawn of Everything ආරම්භ වන්නේ නොවිධිමත් සංස්කෘතික විශ්ලේෂණයට තියුණු ප්‍රතිඋත්තරයක් ලෙසය, එය අවසාන වන්නේ පැවැතුණා යැයි සිතීමට තරම් වත් අපට නොහැකි ආකාරයේ නිදහසක් වෙනුවෙන් ගැයෙන උදාන ගීතයකිනි. ‘ජීවත්වීමට වෙනත් ක්‍රම ද ඇතැයි දැනුවත් වන අප, තවදුරටත් අත්පත් කර නොගත් දෙය කුමක්දැයි අපට සිතීමට අවකාශ ලබා දෙයි’ ග්‍රේබර් සහ වෙන්ග්‍රෝ අවසානයේ කියති.■

තොරතුරු මූලාශ්‍ර:
theatlantic.com/magazine/archive/2021/11/graeber-wengrow-dawn-of-everything-history-humanity/620177/

heguardian.com/books/2021/oct/23/the-dawn-of-everything-by-david-graeber-and-david-wengrow-review-inequality-is-not-the-price-of-civilisation