■ සංජීවනී රූපසිංහ
මයිසූරු මාලිගය හෙවත් ඉංග්‍රීසි උච්ඡාරණය අනුව මයිසූර් මාලිගය ඉන්දියාවේ සංචාරක ආකර්ෂණය දිනා ගැනීමේ සමත් සුවිශාලම භූමින්ගෙන් දෙවැන්න වෙයි. පළමුවැන්න වන්නේ ටජ් මහලයි.
මයිසූරු මාලිගය යනු විසල් පවුරුවලින් වට වූ සුවිශාල භූමි භාගයකට හිමිකම් කියන දැවැන්ත ඉදිකිරීමකි. මයිසූරු නගර මධ්‍යයේම පිහිටන මෙය වඩියර් රාජවංශයට අයත් එකක් ලෙස සැලකෙයි. එයට දකුණු පසින් ඇත්තේ චාමුණ්ඩි කඳු වැටියයි. චාමුණ්ඩි කඳු මුදුනේ ඇත්තේ ඉතා ජනප්‍රිය මෙන්ම අතිශය ගෞරවාදරයට පාත්‍ර වන හින්දු කෝවිලකි. එම කෝවිල තුළට ඇතුළු වීමට බලා සිටිය යුතු දිගු පෝලිම්වලදී පිරිමින් පිටුපස සාක්කුවේ ඇති මුදල් පසුම්බිය තම ඉදිරි සාක්කුවට දමා ගනු මම බලාසිටියෙමි. එනම් කොතරම් දෙවිවරුන් සිටියත් මෙහි හොරුන්ද සිටිය හැකිය යන පූර්ව නිගමනය නිසායි.
එම කඳු මුදුනට මුළුමහත් මයිසූර් නගරයම දර්ශනය වෙයි. චාමුණ්ඩි කඳු මුදුනට යන ගමන හරියටම සමාන වන්නේ තිරුපති කඳු මුදුනට යන ගමනටය. ඒ ගැන පසුව දවසක කියන්නට මම ඔබට පොරොන්දු වෙන්නෙමි. කොහොමත් අපේ නායකයන් මෙතරම් හොරා කද්දීත් රැක ගන්නා තිරුපති ගැන නම් කිව යුතුමය. චාමුණ්ඩි කඳු මුදුනේ ඇති දූරදක්නයකින් නගරයේ සියලුම ස්ථාන දැකබලා ගත හැකිය. ඉන්පසු ඒ ඒ ස්ථාන කරා යන අපි යළිත් චාමුණ්ඩි කඳු මුදුන දෙස බලමින් එහි දුරදක්නය ඇති තැන සොයමු. අප මුලින්ම ගියේ මයිසූරු මාලිගයටයි.
වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන්ම එය මාලිගයකි. මයිසූර් රජු සහ රජ පෙළපත විසූ මාලිගය එයයි. එහි ඇති නිදහස් භූමිය එකල ජනතාව රැස් කිරීමට භාවිත කළ එකක් වීම නිසා එය වඩා විශාලව තබන්නට ඇත. රජු ජනතාව ඇමතූ ස්ථානය මාලිගයේ ඉහළ මාලයේ ඉදිරිපස ඇත. රජු අමාත්‍යවරුන් රැස්කළ ස්ථාන එහි අභ්‍යන්තරයේ ඇත. ඒවා ප්‍රතාපවත්ය. රජු ජනයා ඇමතූ ස්ථානයට ඉදිරියෙන් ඇති නිදහස් භූමිය හොඳින් දර්ශනය වේ. එහි සිටින සාමාන්‍ය ජනතාවට ද රජු හා ඇමතියන් කිහිප දෙනෙක් හෝ රජ බිසවුන් හොඳින් පෙනෙන්නට එම සඳලුතල සාදා ඇත. මෙහි එකල විශාල ජනතාවක් රැස්ව හිඳින්නට ඇත. ඇතැම් විශාල උත්සව එහි පැවතෙන්නට ඇත. විශේෂයෙන් දශරා උත්සවවලදී ඇතුන්ට ඇන්දවූ වර්ණ විභූෂිත ඇඳුම් මාලිගයේ ඇතුළත තැන්පත් කර ඇත. රජුට විවිධ රටවලින් ලැබුණු තෑගි ද තෑගි මංජුසා ද ඇතුළත තැන්පත් කර ඇත.
දශරා උත්සවය ගැන ද යමක් කිව යුතුව ඇත. දශරා උත්සවයේදී ඇතුන්ට වර්ණවිභූෂිත ඇඳුම් අන්දවා කරඬුවක් තුළ දේවරූප තබා ඒවා ඇතුන් පිට තබා වීදි සංචාරය කිරීම තවමත් සිදුවන්නකි. එම චාරිත්‍රයේ පැරණි ඡායාරූප මාලිගයේ තවමත් තැන්පත් කර ඇත. එම හින්දු චාරිත්‍රය අමු අමුවේ කොපි කරමින් අලි ඇතුන්ට වද දෙන අප සිතා සිටින්නේ එම චාරිත්‍රය පරම නිර්මල බෞද්ධ චාරිත්‍රයක් කියාය.
මාලිගයේ එපිට ඇති නිදහස් භූමියේ ඇවිද යාම වඩාත් අසිරිමත් සිදුවීමක් වන්නේ එම විශාල හිස් භූමියේ ඇති හිස්කමත් සමඟ දැනෙන නිදහස්බව නිසාය. එසේම මාලිගයේ විසල් කණුවල, පියසිවල ඉහළ ලැගුම් ගෙන සිටින පරෙවියන්ගේ තටු සැලීමත් නිතර කලබල වී අහසට පියාඹා තටු ගසන පක්ෂීනුත් අප සිතට ගෙන එන්නේ සාමකාමී සැහැල්ලු සිතිවිලිය. කොහොමටත් පරෙවියන් තටු සලන හඬ මිහිරිය.
එහි ඇති සුවිශාල උයන් තනිකරම නන් පැහැ ගත් රෝස මලින් පිරී ඇත. එය ඉතා හොඳින් නඩත්තු කර තබා ගන්නා අපේ මුහුණු තරම් විශාල මල් පිපෙන රෝස උයනකි. රෝස පැල දහස් ගනණකි. රෝස මල් දහස් ගණනකි.
මේ රෝස මල් යට කෙතරම් මිනිසුන් මිය යන්නට ඇද්ද? මම සිතමි. අද මේ මල් පිපී තියෙන්නේ අතීතයේ රුහිරු ගලා ගිය බිමකය. මේ රෝස මල් පිපී ඇත්තේ දහසක් මිනිසුන්ගේ රුහිරු මතය. මේ රෝස මල් නම් ප්‍රේමයේ සංකේත නොව මරණයේ සංකේතයන්ය.
දහහතර වන සියවසේ ඉදිකළ මෙම මාලිගය විවිධ අවස්ථාවලදී යුද්ධවලට ගොදුරුව ගිනිබත් වී සම්පූර්ණයෙන් විනාශ වී ඇත. ඒ ගිනිබත් කිරීම් අතරතුර මිනිසුන් දහස් ගණන් මෙහි මියෑදෙන්නට ඇත. යළිත් එතැනම යළි යළි මාලිගය ඉදි කර ඇත. මුල් ඒවා ලීයෙන් ඉදි කර තිබූ නිසා ඒවා ගිනි තැබීම පහසු වන්නට ඇත. එම නිසා මෙම නව ඉදිකිරීම සිදු කර ඇත්තේ සම්පූර්ණයෙන්ම ගලිනි. වටේට ඇති සුවිසල් ප්‍රාකාරද සම්පූර්ණ මාලිගය ද ශෛලමය වේ. අවසන්වරට මේ දර්ශනය වන මාලිගය ඉදිකර ඇත්තේ 1897 දීය. එහි වැඩ නිමවා ඇත්තේ 1912දීලු. මට මේවා කීවේ එදින මගේ මාර්ගෝපදේශකයා වූ සත්‍යාය.
“මේක යට වැළලිලා තියෙන්නේ යුද්ධවල ඉතිහාසයක්. දහසක් මිනිසුන් මියගිය ඉතිහාසයක්” ඔහු කීවේ හැඟීම්බරවය.
එක් එක් මාලිගා සම්පූර්ණයෙන් විනාශව ගොස් යළි නව මාලිගාවක් ගොඩ නැංවූ පසුවත් එයට කියන්නේ මයිසූරු මාලිගය කියාය. එය හරියට රෙබට් නොක්ස්ගේ උදැල්ල වාගේය.
අපේ කෞතුකාගාරයේ රොබට් නොක්ස් භාවිත කළ උදැල්ල ප්‍රදර්ශනයට තබා තිබේලු. මිනිසුන් පැමිණ අසන්නේ මෙහි මිට කවදාවත් මාරු කර නැද්ද යනුවෙනි. එවිට සේවකයන් පවසන්නේ මිට සෑහෙන වාරයක් මාරු කර අලුත් මිටවල් දමා ඇති බවයි. එවිට තලය කිසිදා මාරු කර නැද්ද යනුවෙන් ඇසූ විට තලයද බොහෝ වර මාරු කර ඇත. එසේ නම් එය රොබට් නොක්ස්ගේ උදැල්ල වන්නේ කෙසේද?
මයිසූරු මාලිගයද රොබට් නොක්ස්ගේ උදැල්ල මෙනි. නැතහොත් තීසස් නෞකාව මෙනි. ග්‍රීසියේ තීසස් නමින් නෞකාවක් වීලු. එහි වසර ගණනක මුහුදු ගමන තුළ කැඩී බිඳී ගිය කොටස්වලට අලුත් කොටස් දමා සකස් කළේලු. ගමන අවසාන වෙද්දී එහි සියලුම කොටස් අලුත් ඒවාය. ඒවා ගමන ආරම්භයේ තිබූ කොටස් නොවේ. එවිට තවදුරටත් එයට තීසස් නෞකාව යැයි කිව හැකිද?
මයිසූරු මාලිගයට නම් එසේ කිව හැකිය. මන්ද යත් එය පිහිටා තිබෙන්නේ මයිසූරු නගර මධ්‍යයේය. එම අවකාශමය අනන්‍යතාව නිසා එයට ඒ නම කිව හැකිව ඇතැයි සිතමු.
වඩියර් රාජවංශයේ මහාරාණි ප්‍රමෝදා දේවිට මෙම මාලිගය අයත්ව තිබිණි.
ගැහැනියකට මෙවැනි විසල් මාලිගයක් අයත් වීම යනු ඉන්දීය ගැහැනිය පිළිබඳ බෂාම්ගේ චිත්‍රය යළි සිහි ගැන්වීමකි. සිය අසිරිමත් ඉන්දියාව කෘතියේ බෂාම් පඬිවරයා පවසන්නේ “භාරතීය ගැහැනිය යනු වරෙක දෙවඟනකි. වරක වහලියකි” යනුවෙනි. ස්වාමියාගේ දර සෑයට දමා ගැහැනුන්ට පිළිස්සී මිය යන්නට බල කළ ඉන්දියාවම මෙවැනි විසල් මාලිගාවල අයිතිය ගැහැනුන්ට දරන්නට ඉඩ හැරියේය. මේ පුදුම ඉන්දියාව එසේය.
මාලිගය ආලෝකවත් කරන්නේ හරියටම රාත්‍රී හතටය. එය එක්වරම විදුලි බුබුලින් ආලෝකවත් වීම අසිරිමත් සිදුවීමකි. එහි රැස්ව සිටින මහා ජනකාය එක්වරම කෑගසති. එය පුදුමය සතුටට තනි තනි පුද්ගලයාගේ මුවින් පිටවන උස් නොවූ හඬකි. ඒ සියල්ල එකතු වී එක්වරම මහ පුදුම සහගත හඬක් නැගෙයි. එය රමණීයත්වයේ ආනන්දයෙන් උත්කර්ෂ වූ හිතක නගින ප්‍රමෝදස්වරයකි. එය වචනයට නැගීමට මම උත්සාහ නොදරමි. කළ නොහැක්කක් වන බැවිනි.
මා එහි ගියේ කොරෝනා ව්‍යාප්තිය පැවති කාලයක වුව ද දස දහස් ගණන් ජනයා එහි තැන තැන විසිර සිටියහ. සම්පූර්ණයෙන්ම එකම වර්ණයේ විදුලි බුබුලින් මුළුමහත් මාලිගයත් බලකොටුවේ විිසල් දොරටුත් ආලෝකවත් කළ විට එය මැණික්වලින් දියමන්තිවලින් සෑදූ වෙනත් ලෝකයකට ගියාක් මෙන් චමත්කාරජනක අත්දැකීමකි.
මාලිගය වටකොට බැඳි මහ පවුරේද විදුලි බුබුලු එක සේ දිලෙයි. එහෙත් පවුරු ඇත්තේ සෑහෙන දුරෙනි. මෙය අක්කර සිය ගණනක භූමියකි. එහි පිවිසීමේ දොරටු තුනකි. දකුණු වාසල් දොරටුව සාමාන්‍යයෙන් මහජනතාව සඳහාය. එසේම එහි ඇතුළුවීමට ටිකට්පතක් ගන්නට ඕනෑදැයි මට හරියටම මතක නැත. ඒ සියල්ල සොයා බැලුවේ සත්‍යා විසිනි. මට තිබුණේ සිරි නරඹන්නට පමණි. නැගෙනහිර දොරටුව සාමාන්‍යයෙන් විවෘත කරන්නේ දශරා උත්සවය සඳහා පමණි. එහෙත් බටහිර දොරටුව රාත්‍රී කාලයේ ඇතැම් විට විවෘතව තබයි. එහෙත් එයද සාමාන්‍යයෙන් විවෘත කරන්නේ දශරා උත්සවය සඳහාය. දශරා උත්සවයේ ආභාසයෙන් අපේ දළදා පෙරහැර පැවැත්වීද යන සැකයක් මට ඇති වූයේ මාලිගයේ අභ්‍යන්තරයේ තබා තිබූ, දශරා උත්සවයේ ඡායාරූපයකිනි. එය අලි ඇතුන්ට අන්දා දළදා පෙරහැර ගෙනියනවා වගේමය.
මාලිගය බි්‍රතාන්‍ය ජාතික ගෘහනිර්මාණ ශිල්පියෙකුගේ නිමවුමක් වුවද එහි හින්දු, ගොතික්, මෝගල්, මෙන්ම රාජ්පුත් ගෘහනිර්මාණ ආකෘති දරයි. විසල් ආරුක්කු මෝගල් ආකෘති සිහිගන්වයි. එහි සැඟවුණු බි්‍රතාන්‍ය අනන්‍යතාවක් ද ඇතැයි මට සිතේ. අලංකාර කැටයමින් යුත් කුලුනු එහි ඇති සුවිශේෂ අනන්‍යතාවකි. එසේම රිදියෙන් සෑදූ දොරටුවල දිස්නය මාලිගයේ ප්‍රෞඪත්වය තවත් නංවයි. මුළු මාලිගයම බිම ආවරණය වී ඇත්තේ රෝස සුදු ආදි ග්‍රැනයිට් පාෂාණයෙනි. ඒවා මඟින් මහේශාඛ්‍ය රාජකීයත්වයක් මාලිගයට උරුම කර දී ඇත. විශාල කැඩපත්, විශේෂයෙන් කැටයම් රිදී රාමුවෙන් යුත් කැඩපත්, සියුම් ලී කැටයම්, විශාල මූර්ති සහ පිළිම, රාජාසන, විශාල චිත්‍ර යන මේ සියල්ල මඟින් නිරූපණය කරන්නේ ගම්භීර රාජ්‍යත්වයයි.
ඉන්දියාවේ තවමත් ග්‍රැනයිට් බහුලය. මා සිටි සෑම හෝටලයකම පාහේ බිම ග්‍රැනයිට් අල්ලා සකස් කර තිබුණි. එසේම තවමත් ග්‍රැනයිට් පාෂාණවල ගල් කැටයම් කරන ගල් කැටයම්කරුවෝ පංසල්වල වැඩෙහි යෙදෙති.
මා එහි ගියේ සීතල දෙසැම්බරයකය. රාත්‍රියේ සීත සුළං මැද මම තනිවම ඔහේ ඇවිද ගියෙමි. මියුරු හඬින් ඇසෙන සංගීත නාදය පොලිස් තූර්යවාදක කණ්ඩායමේය. ඒ සංගීතය, රාත්‍රිය සහ සීතල කොතරම් රෝමාන්තික අත්දැකීමක් වුවද අවාසනාවක මහත…, මට සිදු වූයේ තනිවම ඇවිද යන්නටය.■ (ලබන සතියට.)
