චීවරයට මුවා වී ප්‍රචණ්ඩත්වයේ යෙදෙන්නන්ට දඬුවම් දෙමින්
ආචාර සම්පන්න භික්ෂූන් වහන්සේලාට බුදු දහම පවරා දෙන ලෙස
ඔහු ජනපතිවරයාගෙන් ඉල්ලු‍වේ සත්‍යය නිර්භයව කතා කරන බුද්ධිමතෙකු හැටියටයි.
ඒ තමයි පතී!
පසුබිම:
ආචාර්ය ධර්මසේන පතිරාජ අපගෙන් සමුගෙන පසුගිය ජනවාරි මස 28 වැනි දිනට සිවු වසරක් පිරුණි. ඒ පදනම්ව, පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ලලිත කලා අධ්‍යයනාංශය Remembering Pathi (පතී සිහි කැඳවුම) නමින් අනුස්මරණ ශාස්ත්‍රීය දේශනයක්, ජනවාරි මස 28 වැනි දින, විශ්වවිද්‍යාලයීය ශාස්ත්‍ර පීඨ සම්මන්ත්‍රණ ශාලාවේදී පැවැත්වූ අතර එය සිදු කෙරුණේ, පිළිවෙළින් ඕස්ටේ්‍රලියාවේ නිව් සවුත් වේල්ස් විශ්වවිද්‍යාලය, වොලොන්ගොන් විශ්වවිද්‍යාලය සහ සිඩ්නි විශ්වවිද්‍යාලය යන විශ්වවිද්‍යාලවල සිනමා අධ්‍යයනය පිළිබඳ කථිකාචාර්යවරියක ලෙස සේවය කළ ආචාර්ය ලලීන් ජයමාන්න විසිනි. සූම් ඔස්සේ මෙම දේශනය පැවැත්වූ ආචාර්ය ජයමාන්න ‘1947-1978 දක්වා ලාංකික සිනමාවේ කාන්තා නිරූපණය’ පිළිබඳ සිය නිබන්ධනය 1982 වර්ෂයේ දී නිව් සවුත් වේල්ස් විශ්වවිද්‍යාලයට ඉදිරිපත් කරමින් ආචාර්ය උපාධිය දිනාගෙන ඇති අතර The Epic Cinema of Kumar Shahani (Indiana University Press, 2015)” Poetic Cinema and the Spirit of the Gift in the Films of Pabst, Parajanov, Kubrick and Ruiz (Amsterdam University Press, 2021) නමැති මෑත ප්‍රකාශිත සිනමා ග්‍රන්ථ ඇතුළු සිනමාව සබැඳි ලේඛන ගණනාවක් සිනමා අධ්‍යයන ක්ෂේත්‍රය වෙත එක් කොට ඇති ශාස්ත්‍රාලයීය බුද්ධිමතෙකි.
මෙහි පළවන්නේ ඇයගේ දේශනය පදනම් ව ලියැවෙන සංක්ෂිප්ත ලිපියකි.
■ ලලින් ජයමාන්න
පරිවර්තනය: ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා
මගේ කතාවට කොටස් දෙකක් තිබෙනවා. පළමුවැන්නෙදි, ආචාරධාර්මික යහපැවැත්ම ගැන සැලකිලිමත් වුණු ආචාර්යවරයෙක් සහ උපදේශකයෙක් වශයෙන් අපිට පතිරාජගෙන් උරුම වෙන්නෙ මොනවද කියල මම කලක ඉඳන් ආවර්ජනය කරපු අදහස් කිහිපයක් බෙදාගන්නවා. දෙවැන්නෙදි, සිනමා ඉතිහාසය හරහා යමිනුත්, සමකාලීන චිත්‍රපට සංස්කෘතිය වෙත හැරෙමිනුත් ‘චිත්‍රපට සංස්කෘතිය’ පිළිබඳ අදහස කෙටියෙන් සිතියම්ගත කරන්න මම හිතනවා.
පතී: මග පෙන්වන්නෙකු ලෙස
ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන පාලන සමයේ පතිරාජයන්ගේ සිනමාවට වසර 50ක් පිරීම නිමිත්තෙන් රජය විසින් පවත්වන්නට යෙදුණු නිල උත්සවයේ දී පතී කෙටි නමුත් සම්මුති බිඳ හෙළුෑ ප්‍රබල කතාවක් කළා. හැමවිටම මෘදු වෙන ඔහුගේ කටහඬ එක්තරා ආචාරධාර්මික බලයකින් කැපී පෙනුණා. ඒක නිකම්ම නිකම් කතාවක් නෙවෙයි. ‘කවදාවත් උපන්දිනයක් නැත්තම් සංවත්සරයක් මම නම් සමරන්නෙ නැහැ’ කියමින් පතී කතාව පටන් ගත්තේ උඩරට නැට්ටුවන් සහ බෙර වයන්නන් එක්ක රජය උත්කර්ෂවත්ව පවත්වපු උත්සවයේදි. ඔහු තරමක අසනීපයෙන් ඉන්න බව පෙනුණත් ඔහු ඇසූ ප්‍රශ්න සුළුපටු නැහැ. චිත්‍රපට ක්ෂේත්‍රයේ වෘත්තීයභාවය ඔහු ප්‍රශ්න කළා. ‘කොහේ තියෙන කර්මාන්තයක් ද? වෘත්තීය ස්ථාවරබව, නිසි යටිතල පහසුකම් නැතිව, ප්‍රාග්ධනය නැතිව කර්මාන්තයක් තිබේවි ද?’ පතී ඇහුවා. හොඳ සිනමා කෘති සාදන්නට සිටින නව පරපුරට රජය සහාය විය යුතු බව ඔහු කිව්වා. චීවරයට මුවා වී ප්‍රචණ්ඩත්වයේ යෙදෙන්නන්ට දඬුවම් දෙමින් ආචාර සම්පන්න භික්ෂූන් වහන්සේලාට බුදු දහම පවරා දෙන ලෙස ඔහු ජනපතිවරයාගෙන් ඉල්ලු‍වේ සත්‍යය නිර්භයව කතා කරන බුද්ධිමතෙකු හැටියටයි. ඒ තමයි පතී!
ඒ යටතේ එන දෙවැනි සිතුවිල්ල මගේ හිතේ ඇති වුණේ පතීගේ වියෝවෙන් පස්සෙ මහාචාර්ය සුමති සිවමෝහන් ලියා තිබුණු ලිපියක් අන්තර්ජාලයෙන් කියවනකොට. සිනමාවට ආධුනිකයෙක් හැටියට තමා වෙත පතීගෙන් ලැබුණු උපදේශකත්වය ඇය දක්වනවා. ඒ කතාව මට සිහිකැfඳව්වෙ 70 දශකයේදී රෙජී සිරිවර්ධනගේ සභාපතිත්වයෙන් රැස්වුණු සිනමා කර්මාන්තය පිළිබඳ රාජ්‍ය කොමිසම යෝජනා කළ දේවල්. චිත්‍රපට පාසලක් හෝ පුහුණු වැඩටසටහනක් රට තුළ නොතිබීම එදා එතැන කියැවුණා. පතීගේ මැදිහත්වීම ඒ හිස් තැන පිරවීමක් බව පෙනෙනවා. සුමති මෙතෙක් නිර්මාණය කර තිබෙන චිත්‍රපට හතර අන්තර්වාර්ගික සබඳතා, සුළුතර ප්‍රජාවන්, වතු දෙමළ ජනතාව සහ විශේෂයෙන් එහි කාන්තාව පිළිබඳ වටිනා මැදිහත්වීම් බව පෙනෙනවා.
පතී යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ කථිකාචාර්යවරයෙක් හැටියට වැඩ කරපු කාලේ, 1977 දී, එහෙ මිතුරන් සහ සගයන් එක්ක හදපු ‘පොන්මනි’ යම් හරස්-සංස්කෘතික හුවමාරුවක ආරම්භයක් බව පෙනෙනවා. ඔහු යාපනයට යවලා චිත්‍රපට සංස්කෘතියක බීජ එහි පැළකරපු විශ්වවිද්‍යාල පරිපාලකයන්ට අපි ස්තුති වෙන්න ඕනෑ. බොහොම වෙලාවට, ‘පොන්මනි’ එක්ක ඇරඹුණු මේ සහයෝගිතාවේ ගමන, දශක ගණනාවකට පස්සෙ, කොළඹ නගරය මග හරිමින් ශක්තිමත් විකල්ප සිනමා සංස්කෘතියකට මග පාදපු යාපනය අන්තර්ජාතික සිනමා උළෙලට මග පෑදුවා කියල අපිට හිතන්න පුළුවන්.
පතී පොන්මනි හරහා ගෙනා සිනමා භාවිතය වගේම ඔහුගේ ආලෝකය ලැබූ සුමතිගේ සිනමා කෘති තුළත් හුරුපුරුදු සමාජ අත්දැකීම් හා මව් භාෂාවෙන් මිදිලා සංස්කෘතික හා වෙනත් භාෂා කලාප දිහාට ගිය ගමන හඳුනාගන්න පුළුවන්. ඒ වගේම මේ චිත්‍රපටවල රෝමාන්තික සෞන්දර්යය වෙනුවෙන් ඉල්ලා සිටින, භූ දර්ශන හෝ සිනමා රූප හමුවන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට හමුවන්නේ අන්ද්‍රෙ බසින් යෝජනා කරන ආකාරයේ නව-යථාර්ථවාදී ‘තොරතුරුමය-රූප’ (Fact-image) ය.
චිත්‍රපට සංස්කෘතිය පිළිබඳ අදහස: ඓතිහාසික සටහනක්
1920 දශකයේ මුල් භාගයේ දී, නිහඬ සිනමා යුගය තුළ, යුරෝපයේ චිත්‍රපට සංස්කෘතික අදහස වර්ධනය වීම සම්බන්ධ ඓතිහාසික ඉදිරි දර්ශනය පිළිබඳ කතා කරන්න මම කැමතියි.
සෝවියට් රුසියානු සමූහාණ්ඩුව බිහිවීමත් එක්ක එන දේශපාලනික පෙරටුගාමී සිනමාව, ප්‍රංශ උපස්ථිතිවාදී පෙරටුගාමී සිනමාව සහ ඔවුන් ගොඩනැගූ අදහස් සහ සංකල්ප කිහිපයක් කතා කරන්නත් කැමතියි. ඒත් එක්ක මම ඕස්ටේ්‍රලියාවේ මුල් පදිංචිකරුවන්ගේ විචිත්‍රවත් සමකාලීන විකල්ප චිත්‍රපට සංස්කෘතිය ගැනත් කෙටියෙන් ගෙන හැර දක්වන්නම්.
චිත්‍රපටය සහ සංස්කෘතිය ගැන කතා කරද්දි ‘සංස්කෘතිය’ විකාශනය වුණු විදිහ විමසන එකත් වැදගත්. යුරෝපයේ දී එය දුෂ්කරතා එක්කයි ඒකාබද්ධ වෙන්නෙ. එහෙදි එය කෘෂිකර්මය (Agri-culture) සහ භෝග වගාව (cultivation) පිළිබඳ අදහස් සම්බන්ධ කෙරෙනවා. එය ක්‍රියාවලියක්, නැගීමක් වගේම ක්‍රියාකාරකමක්.
යුරෝපයේ දී මෙම පද දෙකේ සංයෝජනයට දිගු ඉතිහාසයක් තියෙනවා. ඓතිහාසික වශයෙන් සංස්කෘතිය යන වචනය යුරෝපයේ කිසි විටෙක මධ්‍යස්ථ වන්නේ නෑ. සියවස් ගණනාවක් පුරා අතිවිශාල දැනුම් සම්භාරයක් සඳහා ප්‍රවේශය සහිත සමාජ පන්තිය, උරුම වූ ධනය සහ වරප්‍රසාද සමඟ සම්බන්ධ වූ යුරෝපයේ ඉහළ සංස්කෘතිය හරිම බලවත්. යුරෝපා කලාව, රජු සහ පල්ලිය සඳහා නිර්මාණය වුණු දෙයක්. නමුත් ප්‍රංශ විප්ලවයෙන් පස්සේ බුර්ෂුවා පන්තිය ඉගෙනීමට සහ රස විඳීමට ප්‍රවේශ වෙනවා. සංස්කෘතිය, සංස්කෘතික වීම යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ ඉගෙනීම සහ රසය පිළිබඳ කරුණුවල සංකීර්ණත්වය හඳුනාගැනීම වන්නේ සංස්කෘතික නොවූ පිරිසකුත් හමුවීම හේතුවෙන්.
බි්‍රතාන්‍යයේ දී සංස්කෘතිය යන වචනය සංස්කෘතික අධ්‍යයනයේ ආරම්භකයකු හැටියට සැලකෙන සමාජවාදී විශාරද රේමන්ඩ් විලියම්ස් ගැඹුරු විමර්ශනයකට ලක් කළා. විලියම්ස් ‘සංස්කෘතිය’ කියලා අදහස් කරන්නේ කුමක්ද කියන දේ ගැන අපගේ අවබෝධය පුළුල් කළා. බොහොම වෙලාවට අප්‍රිකාවේ, ඊනියා ‘ප්‍රාථමික’ සංස්කෘතීන් සහ ඒවායේ භාවිතයන් පිළිබඳව මානව වංශ පර්යේෂණ සිදු කරද්දි, ඉහළ පැලැන්තිය ඇවිත් ‘උසස් සංස්කෘතිය’ ලෙස සැලකූ දෙයට වඩා පුළුල් දෙයක් බවත්, යටත්විජිත මානව විද්‍යාව සංස්කෘතිය ලෙස හැදෑරූ දෙයට වඩා වැඩි දෙයක් බවත් අපට පෙන්වලා දෙනවා. දැන් මේ වෙද්දි, Culture and Society, Key Words වගේ විලියම්ස්ගේ පොතපත, සංස්කෘතික අධ්‍යයනය පාඨමාලාවල මූලික පාඨ ග්‍රන්ථ වෙලා. දැන් මීගන් මොරිස් වගේ අය බොහොම මෑත මැදිහත්වීම් කරගෙන යනවා.
දකුණු ආසියාවට ඇවිත් සංස්කෘත කියන වචනය දිහා බලන්න. ඒක දර්ශනවාදයේ සහ සෞන්දර්යයේ බොහොම දැනුම ක්ෂේත්‍රවල විශාල ලේඛන සමූහයක් තියෙන සම්භාව්‍ය ඉන්දියානු භාෂාවේ නම. සිංහලට එද්දි ඒ නමට පුංචි වෙනස්කමක් එක්ක සංස්කෘතිය යන වචනය එනවා. සංස්කෘත-සංස්කෘතිය. පළවෙනි එක භාෂාව, දෙවැනි එක අදාළ වචනය. මෙතනදි සංස්කෘතිය ඉන්දියාවේ බ්‍රාහ්මණ කුලයේ වරප්‍රසාදය වූ සංස්කෘත කියවීමට හා ලිවීමට ඇති හැකියාව පූර්වාදර්ශනය කරනවා. ඒ හින්දම ඒක සුවිශේෂයි.
දැන් අපිට film-culture කියලා කිව්ව විදිහටම සරලව, සිංහල භාෂාවෙන් සිනමා-සංස්කෘතිය කියලා කියන්න පුළුවන් ද? එහෙම නම් ඒ කවදා ඉඳල ද? ‘රේඛාව’ට කලින් එහෙම පුළුවන් වුණාද කියන්න? සිනමාව සහ ශිෂ්ටාචාරය ගැන සිංහලෙන් කතා කරන්න පුළුවන් ද? ශිෂ්ටාචාරයක් කියන්නෙ සාක්ෂාත් කර ගත්තු රාජ්‍යයක්, උරුමයක්. සිනමාව එක්ක ශිෂ්ටාචාරය? ඔබ මට වඩා හොඳින් දන්නවා ඇති. කුමාර් ෂහානි ගැන මම ලියපු පොතේ දි එයා තර්ක කරනවා, එයයි, රිත්වික් ඝටක් වගේම මනි කෞල් දෙන්නයි ඉන්දියානු සිනමාව ඒ රටේ ශිෂ්ටාචාරගත කලාව එක්ක එකතු කළා කියලා. නමුත් එයාලගෙ ඉතිහාසය අපට වඩා විවිධයි. විචිත්‍රවත්. අපේ ඉතිහාසයට වඩා පොහොසත්.
සිනමාව සහ සංස්කෘතිය අතර විරුද්ධත්වය යුරෝපීය සිනමා ඉතිහාසයේ මුල ඉඳන්ම මුණ ගැහෙන දෙයක්. හේතුව, චිත්‍රපටය මුලින්ම කාර්මික විප්ලවයේ නිෂ්පාදනයක් වුණු හින්දත්, යාන්ත්‍රික ක්‍රියාවලියක් වුණු හින්දත්, එය මුල් කාලෙදි ගෙවත්තෙ විකුණන ලද භාණ්ඩයක් වගේ වුණු හින්දත් බව පේනවා. ඒ කාලෙ කෙටි චිත්‍රපටවල මුල්ම ප්‍රේක්ෂකයන් වුණේ නාගරික කම්කරු පංතිය වගේම සංක්‍රමණිකයෝ. ලොකු කාර්මික නගරවල ඇමරිකානු ප්‍රේක්ෂකයො වගේ එයාලා බොහොම දෙනෙක් ඉංග්‍රීසි කතා නොකළ නූගත්තු. මුල් කාලේ චිත්‍රපට ප්‍රදර්ශනය කළේ මුඩුක්කු ප්‍රදේශවල. මේ ලාභ ජනප්‍රිය ස්ථාන චිත්‍රපටයට ඉතා නරක නමක් අරගෙන ආවේ පළවෙනිම ප්‍රේක්ෂකයො ගණිකාවො, ඒත් එක්ක සමාජීය වශයෙන් ප්‍රතික්ෂේප කරපු බව සිතන මිනිස්සු වගේම නූගත් කම්කරුවන් වුණු හින්දයි. පියුරිටන් පල්ලියේ කණ්ඩායම් වගේම සමාජ ප්‍රතිසංස්කරණවාදියො චිත්‍රපටයට හොඳටම විරුද්ධ වුණා. ඇත්තටම සිනමාව තිබුණේ සංස්කෘතිය තිබුණු තැන නෙවෙයි.
පස්සෙ කාලෙක මේක මධ්‍යම පන්තියට අයිති කලාවක් වෙනවා. වේදිකා නාට්‍යවල, නවකථාවේ ආඛ්‍යාන සිනමාට නැගෙද්දි, සිනමාව කර්මාන්තයක් බවට හැරෙද්දි, සිනමා ශාලා නගර මධ්‍යයට එනවා. 1915 විතර වෙද්දි සිනමාව ප්‍රබල මධ්‍යම පන්තික කලාවක් වෙද්දි, ඒකට විශාල සමාජ පිළිගැනීමක් ලැබෙනවා. යුරෝපයට තරම් අතීතයට විහිදුණු උසස් සංස්කෘතියක් නොතිබුණු ඇමරිකාවට, එයාලගෙ රටේ නැගෙමින් තිබුණු දේශපාලනික සහ ආර්ථික ශක්තිය එක්ක ප්‍රබල කර්මාන්තයක් තනා ගන්න පුළුවන් වෙනවා. පළමු ලෝක යුද්ධයෙන් පස්සෙ ඔවුන් ලෝක වෙළඳ පොළටත් යනවා.
සෝවියට් සමූහාණ්ඩුවේ දී චිත්‍රපටය ඔවුන්ගේ වැදගත්ම කලාව වෙනවා යුරෝපාකරයේ අනෙත් කලාපවලට ප්‍රතිපක්ෂව. බහුතරයක් නූගත් සමාජයට රූපවලින් සෝවියට් ඉතිහාසය තේරුම් කළ හැකි වීම මෙතැනදී හේතුව වෙනවා. ඉතින් නූගත් ජනතාවගේ අධ්‍යාපන මාධ්‍යයක් ලෙස සිනමාව පිළිගැනෙනවා. 1920 ගණන්වලදී ප්‍රංශයේ ආර්. කැනූඩෝ, ෂෝන් එප්ස්ටීන් වගේ විචාරකයො,චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂවරු, චිත්‍රපට තාක්‍ෂණය අද්විතීය නවීන මාධ්‍යයක් බව ඒත්තු ගන්වලා, එහි මුල් ගුණාංග ගවේෂණය කරමින් එය ඇත්ත වශයෙන්ම ලෝකයේ සත්වැනි කලාව බවට අදහසක් වර්ධනය කිරීමට පටන් ගන්නවා, චිත්‍ර කලාව, ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, මූර්ති කලාව, සංගීතය, නැටුම් සහ රංග කලාව එක්ක තබමින්. ඒත් එක්කම යුරෝපීය චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයන් සහ න්‍යායාචාර්යවරුන්ගේ පළමු පරම්පරාව වුණු අයිසන්ස්ටයින්, වර්ටෝව්, එප්ස්ටයින්, බෙලා බාලාස් යන හැමෝම පළවෙනි ලෝක යුද්ධයේ බිහිසුණු බවට එරෙහිව, වඩාත් මානුෂීය ජීවන දර්ශනයක් ඉදිරිපත් කරන්නට හැකියාව තිබෙන, කැමරා ඇස තුළින් ලෝකය අලු‍තින් දැකීමට හැකි අද්විතීය උපකරණයක් විදිහට කැමරාව දකිනවා. එය ජනතා කලාවක්!
සිනමා සංස්කෘතියක් නිර්මාණය වීමත් සමග ප්‍රංශය වැනි රටවල නැගුණු චිත්‍රපට සමාජ සංවිධානය කිරීම, ඉහළ සංස්කෘතියේ සම්ප්‍රදායන් කපා දමන්න හේතු වුණා. මෙම ප්‍රංශ සම්ප්‍රදායට එදා ඉඳන් මේ දක්වා අඛණ්ඩ ඉතිහාසයක් තිබෙනවා. ඒ අය නිර්මාණය කළ ආයතන හරහා නිකුත් වුණු Cahier du Cinema වගේ ඇතැම් සඟරා තවමත් නිකුත් වෙනවා. ඒක චිත්‍රපට විචාර සම්ප්‍රදායක් වර්ධනය කළා. 1930 ගණන්වල හෙන්රි ලැන්ග්ලොයිස් ආරම්භ කළ ප්‍රංශ සිනමා ආයතනය තවමත් තියෙනවා. ඒක විශිෂ්ට චිත්‍රපට ලේඛනාගාරයක්.
සිනමාව විවිධ සංකල්ප නිර්මාණය කර දුන්නා. Montage ගෙන බලන්න. ඒක යන්ත්‍ර සූත්‍ර කැබලි එකට සවි කරන්න ඉංජිනේරු විද්‍යාවෙන් ගත්තු යෙදුමක්. නමුත් ඒක තාක්ෂණික යෙදුමකට වඩා වැඩියි. ඒක සංකල්පයක්. සිනමාව ගඟක් වගේ ගලන්නේ නෑ. රූප, කැපීම්, බිඳීම්, ප්‍රවාහයන් සහිතයි. සංස්කරණය සඳහා ප්‍රංශ වචනය ඒක. නමුත් සෝවියට් අදහස චිත්‍රපට සංකල්පයක් බවට පරිවර්තනය කිරීම. නිර්මාණාත්මකව භාවිත කළ montage වචනවලින් විතරක් නෙවෙයි රූපවලිනුත් හැඟීම් උත්තේජනය කිරීමේ බලය තියෙනවා. විධිමත් අදහස්, න්‍යායික සංකල්ප, සෞන්දර්යය සහ දේශපාලනය ඔවුන්ගේ සිතීමේ හා චිත්‍රපටය සෑදීමේ ක්‍රමය තුළ ඒකාබද්ධව සම්බන්ධ වෙනවා. මේක අපූරු උරුමයක්. සෞන්දර්ය =Aisthesis.
ඕස්ටේ්‍රලියානු ආදිවාසී චිත්‍රපට සංස්කෘතිය අසාමාන්‍ය වෙන්නෙ Walkabout (1971″ Nicholas Roeg) නම් බි්‍රතාන්‍ය චිත්‍රපටයක් හරහා පළමු ඕස්ටේ්‍රලියානු ආදිවාසී නළුවා වුණු ඩේවිඩ් ගුල්පිලි (David Gulpili) ප්‍රධාන චරිතයක් එක්ක ආවාම. එයා එයාගෙම භාෂා කිහිපයක් කතා කළාට චිත්‍රපටියට ගනිද්දි ඉංග්‍රීසි කතා කළේ නැහැ. එයා දඩයක්කාරයෙක්, නැට්ටුවෙක්, ඒත් එක්ක ගෝත්‍රික ආදිවාසියෙකු වූණු හින්ද සින්දු කිව්වා, චිත්‍ර ඇන්දා. සමහර සුදු ඕස්ටේ්‍රලියානුවො, කළු ජාතිකයෙකු චිත්‍රපටයක දැකපු පළවෙනි අවස්ථාව ඒක වෙන්න පුළුවන්. වසර 50 ක වෘත්තීය ජීවිතයකට පස්සෙ මෑතක මියගිය ගුල්පිලි, ස්වදේශික සංස්කෘතිය සහ ඓතිහාසික අත්දැකීම්, සුදු ජාතිකයන්ට සහ අනෙත් මිනිසුන්ට ගැඹුරු ආකාරයකින් විවෘත කළ ආදරණීය ජාතික සංකේතයක් බවට පත්වෙමින් ශක්තිමත් දේශීය චිත්‍රපට සංස්කෘතියක් නිර්මාණය කිරීමට උපකාරී වුණා.
වසර ගණනාවක් පුරා ස්වදේශික දේශපාලන බලපෑම් කිරීම හරහා ස්වදේශික කථා කීම ප්‍රවර්ධනය කරන්නScreen Australia සංවිධානයේ ස්වදේශික දෙපාර්තමේන්තුවක් පිහිටුවීමේ වගකීම රජය භාර ගත්තා. දැන් අවුරුදු විසි පහකට වඩා පැරණි ක්‍රමානුකූල පුහුණුවක් ලබපු, ස්වදේශික චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයන් සහ නළුවන්ගේ පරම්පරා ගණනාවක් හමු වෙනවා. දැන් වෙනම රූපවාහිනී නාලිකාවක් තියෙනවා. NITV චිත්‍රපට ඇතුළු දේශීය කටයුතු සඳහා කැපවී තිබෙනවා. වසර 65,000ක් තරම් ඈතට දිව යන ලෝකයේ පැරණිතම, අඛණ්ඩ, ජීවමාන සංස්කෘතියක් ඇති ඕස්ටේ්‍රලියාවේ පළමු ස්වදේශික ජාතියේ ජනතාවගේ සංස්කෘතිය අවබෝධ කර ගැනීමේ ක්‍රම දියුණු වෙලා ඇවිත්. සිතුවම් හා චාරිත්‍ර, නීතිය ඇතුළු දේ අපි දකිනවා. ආදිවාසී සහ ආදිවාසී නොවන පුද්ගලයන් දැන් ව්‍යාපෘති සඳහා සහයෝගයෙන් කටයුතු කරනවා.
හැරී බලමු.
- චිත්‍රපට සංස්කෘතියක් නිර්මාණය කළ හැකියි. චිත්‍රපටයට, එහි සාමූහික පිළිගැනීමේදී අදහස්, සදාචාරාත්මක සහ දේශපාලනික ලෙස ජනනය කළ හැකියි.
- චිත්‍රපටය ගැන ලිවීමේ කවර හෝ මාධ්‍යයක් දිරිමත් කළ යුතුයි. ඕනෑම අඛණ්ඩ පැවැත්මක් සහිත චිත්‍රපට සංස්කෘතියක් සඳහා මෙය අත්‍යවශ්‍ය අවශ්‍යතාවක්. සැම විටම විෂයයන් හරහා නව සම්බන්ධතා සඳහා මංපෙත් විවර කරමින් චිත්‍රපටය පිළිබඳ ලිවීමේ විවිධ ක්‍රමවල දිරිගැන්වීමක් තිබිය යුතුයි. හැකි නම් භාෂා තුනම දිරිමත් කළ යුතු අතර වාර්ගික වෙනස්කම් හරහා චිත්‍රපට කෙරෙහි උනන්දුව දිරිමත් කළ යුතුයි.
- විකල්පය පිළිබඳ අදහස හුදෙක් විරුද්ධවාදී නොවිය යුතු අතර ඒ වෙනුවට එහි ධනාත්මක න්‍යාය පත්‍ර සහ දේශපාලන සහ වෙනත් ආශාවන් වර්ධනය කළ යුතුයි. වාද විවාද සහ එකඟ නොවීම් බියෙන් හා බිය ගැන්වීම්වලින් තොරව නිදහසේ විකාශය කළ යුතු අතර එමඟින් විවේචනාත්මක චින්තනයට ඉඩ දිය යුතුයි.
- අතීත සහ සමකාලීන සිනමාවේ ඉතිහාස පිළිබඳ කුතුහලයක් වර්ධනය කළ යුතු අතර, ගෝලීය වශයෙන් විවිධ චිත්‍රපට කෙතරම් ද යන්න සහ එහි පොහොසත් ඉතිහාසය කුමක්ද යන්න පිළිබඳ අවබෝධය පුළුල් කිරීම සිදු කළ යුතුයි.
- මේ සියල්ල අතර, චිත්‍රපට නිෂ්පාදනය, අත්හදා බැලීම් දිරිමත් කළ යුතු අතර දැන් හමුවන තාක්‍ෂණයට ප්‍රවේශ වීමේ සාපේක්ෂ පහසුව සමඟින්, තරමක් ලාභදායී, කුඩා පරිමාණයෙන් පවා චිත්‍රපට නිෂ්පාදනයට රජයට සහාය විය හැකියි.■
