■ අතුල දිසානායක
ආගම් පැමිණෙන විට ලෞකිකත්වය නමැති දෙවඟන පළා යයි. ලෞකිකත්වය සහ ආගම එකට පවතින්නේ යයි සිතුවත් එය පෙනෙන හෝ නොපෙනෙන විවිධ ස්වභාවයේ සංකීර්ණ සමාජ – දේශපාලනික ප්‍රශ්න ඇති කරයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයක් ආගම සමග ගැටගැසුණු විට තත්වය තවත් දරුණු වේ. ආගමාලය ලෞකික සමාජයක මනුෂ්‍යයන්ගේ තාර්කික, නව්‍යකාරක, නිදහස් චින්තනයන් මොට කරයි. මානව ශිෂ්ටාචාරයේ පරිණාමය දෙස බලන විට ආගම සහ රාජ්‍යය එකිනෙක දූරස්ථ වන තරමට ඒ ඒ සමාජයන් වඩාත් ලෞකික නිදහස සහ සමෘද්ධිය අත්කරෙගන ඇති බව පෙනේ. එසේ නොමැති තැන්වල කෙළවරක් නැති සමාජ දේශපාලන ප්‍රශ්න ඇති වී ඇත. ආගම් ඇදැහීම අතිශය පෞද්ගලික එකක් විය යුතු බවට යෝජනා කෙරෙන්නේ ඒ නිසාය.
අපේ දේශපාලන කතිකාවන් තුළ නිතරම ව්‍යවහාර වන කියමනක් වන්නේ ‘වැඩියෙන් ආගම් අදහන රටවල වැඩියෙන් අර්බුද ඇති බවයි’ මෙම ප්‍රකාශය හුදු අසත්‍යයක් යයි කිව නොහැක. එය අදේවවාදීන් මෙන්ම මධ්‍යස්ථ ආගමික මතධාරීන් විසින් මතුකරනු ලබන තාර්කික පදනමක් ඇති අදහසකි. ඒ බව ආසියානු කලාපයේ ඇතැම් රටවල් දෙස බැලීමෙන් අවබෝධ කරගත හැකිය.
ආසියානු කලාපයේ ආගම සහ රාජ්‍යය එකට ගැට ගැසී විවිධ සංකීර්ණ සමාජ සහ දේශපාලනික ගැටලු උත්පාදනය කරන එක් අසමත් රාජ්‍යයක් ලෙස පකිස්ථානය හැඳින්විය හැකිය. රාජ්‍යයට වඩා ආගමික පූජකයන් සහ මිලිටරිය ඉහළින් සිටින, ඒ නිසාම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට වඩා ආගමට බර ආණ්ඩු ක්‍රමයක් ඇති පකිස්ථානයේ දුර්දසාපන්න තත්වය සමස්ත කලාපයට මෙන්ම ලෝකයටම බලපායි.
නොබෙල් ත්‍යාගයක් ලැබීම යනු අතිමහත් කීර්තියකි. පකිස්ථානයට ඉහළම ගෞරවය ගෙන දුන්, නොබෙල් ත්‍යාගය ගෙනදුන් ප්‍රථම සහ එකම විද්‍යඥයා වූ අබ්දුස් සලාම්ටත් සුළුතර ආගමික කොටසකට අයත් වීම නිසා පකිස්ථානයේ නිසි ගෞරවය නොලැබ, රටින් පිටව ජීවත් වන්නට සිදුවූයේ නම් අනෙකුත් සමාජ බලයක් නැති සුළුතර ජනවර්ගයන්ට අත්වන ඉරණම කෙසේ විය හැකිද?
පකිස්ථානයේ සුළුතර ජනවර්ගයක් ලෙස සැලකෙන අහමදියා මුස්ලිම් ජනවර්ගයට අයත් වූ භෞතික විද්‍යාඥයකු වූ අබ්දුස් සලාම් (1926 -1996)ගේ මේ කතන්දරය ඇතුළත් ආනන්ද් කමලකාර් අධ්‍යක්ෂණය කළ වාර්තා චිත්‍රපටයක්Salam – The first * Nobel Laureate (2018) නමින් නිර්මාණය විය. නම් කිරීමේදී ඔහුගේ නමට ඉදිරියෙන් තරු සලකුණු යොදා ඇත්තේ එක්තරා අන්දමකින් උත්ප්‍රාසය මතු කිරීමට විය හැකිය. පකිස්ථානු රජය මේ ශ්‍රේෂ්ඨ විද්‍යාඥයා අහමදියා මුස්ලිම් ජනකොටසට අයත් නිසා මුස්ලිම්වරයකු ලෙස පිළි නොගත් නිසාය. පකිස්ථානයේ ඔහුගේ සොහොන් කොත් පලකයේ නමට ඉදිරියෙන් ඇති මුස්ලිම් යන කොටස කිසිවෙකු වසා දමා ඇති නිසාය. මේ වාර්තා චිත්‍රපටය තුළින් ලෞකික රාජ්‍යයක් ආගම් සමග එකතු වූ විට ලෞකික සමාජයට සිදුකරන විනාශය පිළිබඳ කිසියම් දෘෂ්ටිවාදාත්මක කියවීමක් කළ හැකිය.
1947 පකිස්ථානය පිහිටුවද්දී එහි නිර්මාතෘ මොහොමඩ් අලි ජින්නා අපේක්ෂා කළේ ලෞකික රාජ්‍යය තත්වයක් බව පෙනේ. මොහොමඩ් අලි ජින්නා ඉන්දියානු නිදහස් සටනේ වීරයන්ගේ නොමද ගෞරවයට පාත්‍ර විය. ඉන්දියානු නිදහස් සටනේ පුරෝගාමියෙකු වූ, කිවිඳියක වූ, කාන්තාවාදිනියක වූ සරෝජිනී නායිදු, මොහොමඩ් අලි ජින්නා හැඳින්වූයේ හින්දු සහ මුස්ලිම් සමගියේ තානාපතිවරයෙකු ලෙසය. පකිස්ථානය බිහි කරමින් 1947 අගෝස්තු 11 දින ව්‍යවස්ථාදායක සභාව අමතා මොහොමඩ් අලි ජින්නා පැවසුවේ ‘සෑම පුරවැසියෙකුටම නිදහසේ තම ආගම ඇදැහීමේ අවස්ථාව ඇත. රාජ්‍යය පුරවැසියන්ගේ විශ්වාසයන් මත සුවිශේෂභාවයන් පිරි නමන්නේ නැත.’ යන්නයි. එහෙත් ඔහු අපේක්ෂා කළ ඒ ලෞකික රාජ්‍යය 1948 ඔහු මියයාමත් සමග අභාවයට යන්නේය.
Salam – The first * Nobel Laureate වාර්තා චිත්‍රපටය පකිස්ථානයේ ආන්තික ආගම්වාදය එහි සුළු ජනවර්ග පීඩාවට පත්කරන අයුරු පෙන්නුම් කරයි. වාර්තා වැඩසටහන ආරම්භයේම අබ්දුස් සලාම්ගේ චලන රූප මත ඔහුගේ කථනය දිග හැරෙයි. ඔහු මෙසේ කියයි. ‘මේ විද්‍යාවේ යුගයයි. ඔබට එය මග හැර යා නොහැකිය. පෙරදිග වේවා, බටහිර වේවා කිසිවෙකුට එය මග හැර යා නොහැකිය. ඒක ඉතාම පැහැදිලියි. මම රට හැර යා යුතුයි. නැතිනම් මම භෞතික විද්‍යාව අත්හැරිය යුතුයි. ඉතා බලවත් වේදනාවෙන් මම රට හැර යාමට තීරණය කළෙමි.’ මේ විද්‍යාඥයාට බි්‍රතාන්‍යය බලා යාමට සිදුවන්නේ ඇයි?
ලෝකයේ භෞතික විද්‍යාව සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය ලබාගත් පළමු මුස්ලිම් ජාතිකයා ලෙසත්, පකිස්ථානයේ පළමු නොබෙල් ත්‍යාග හිමිකරුවා ලෙස සැලකෙන්නේත් අබ්දුස් සලාම්ය. නොබෙල් ත්‍යාග දිනාගත් මුස්ලිම් විද්‍යාඥයකුගේ නම කියන්නට කිවහොත් බි්‍රතාන්‍යයේදී, ඉන්දියාවේදී හෝ ලෝකයේ කවර තැනක දී වුවද ඒ අබ්දුස් සලාම් යනුවෙන් කිව හැකිය. එහෙත් ඔහු උපන් පකිස්ථානයේදී එලෙස කිව නොහැකිය. ඔහු මුස්ලිම්වරයකු ලෙස පකිස්ථානු රජය පිළිගන්නේ නැති නිසාය.
1926 ජනවාරි 29 බි්‍රතාන්‍ය ඉන්දියාවේ පන්ජාබ් පළාතේ ජ්හාන්ග් ගම්මානයේ උපන් විද්‍යාඥ අබ්දුස් සලාම් අයත් වන්නේ එරට අහමදියා මුස්ලිම් යන ජන කොටසටය. එය එරට ප්‍රධාන මුස්ලිම් ජනකොටස වන සුන්නි මුස්ලිම් ජන කොටසට අයත් නොවන මුස්ලිම් ජන ප්‍රජාවක් ලෙස සැලකේ. ඔහුගේ පවුලේ සාමාජිකයන් සංඛ්‍යාව එකොළහකි. ඔහුගේ ගැමි අධ්‍යාපනය තුළ කිසිදිනක විදුලි එළියෙන් පාඩම් කරන්නට නොහැකි වූ බව කියැවේ. ලාහෝරයට එන තෙක් විදුලි එළිය කුමක්ද යන්න ගැනවත් ඔහු දැනනොසිටියේය. ඔහු මූලික අධ්‍යාපනය ලැබුවේ එතරම් අව-වරප්‍රසාදිත සමාජයකය. පසුව උසස් අධ්‍යාපනය සඳහා ශිෂ්‍යත්වයක් ලැබ බි්‍රතාන්‍යයේ කේම්බි්‍රජ් සරසවියට ඔහු ඇතුළත් වේ. ඔහුගේ දක්ෂතා එළියට එන්නේ එතැනදීය.
1953දී අහමදියා ජනවර්ගයට එරෙහිව බහුතරය හිංසාකාරී ක්‍රියාවල නියැලෙයි. අහමදියා වාර්ගිකයන් මරා දැමෙන අතර ඒවා සංවිධානය කරන්නේ න්‍Jamat- e-Islami ආගමික පක්ෂයයි. ජීවිතය බේරාගැනීමට සලාම්ට සැඟවී සිටීමට සිදුවෙයි.
සිය උපන් රටෙන් අනුග්‍රහයක් නොලැබීම නිසා අබ්දුස් සලාම් 1974 පකිස්ථානය හැර දමා බි්‍රතාන්‍ය බලා යන්නේය. 1979 දී ඔහු තවත් විද්‍යාඥයින් දෙදෙනෙක් ( ඇමරිකානු විද්‍යාඥSheldon Lee Glashow සහSteven Weinberg) සමග ෑකැජඑරදඇ්න ඹබසසෙජ්එසදබ ඔයැදරහ නම් භෞතික විද්‍යා සොයාගැනීම වෙනුවෙන් නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගනී. එම න්‍යාය විශ්වයේ සම්භවය තේරුම් ගැනීමට උපකාර වන්නකි. අයින්ස්ටයින් පවා මෙම න්‍යාය බිහිකිරීමට උත්සාහ කොට එය සොයා ගැනීමට අසමත් වූ බව මෙම වාර්තා චිත්‍රපටයේ දැක්වේ.
අබ්දුස් සලාම්ට නොබෙල් ත්‍යාගය ලැබුණු පසු, 1980 දී පකිස්ථානයේ ඉස්ලාමාබාද් නුවරQuaid-e-Azam විශ්වවිද්‍යාලයේ සංවිධානය කෙරෙන උපහාර උත්සවයකට ආරාධනා කෙරෙන මුත් ඔහුට විශ්වවිද්‍යාලයට ඇතුළු වීමට පකිස්ථානයේ ප්‍රබල ආගමික පක්ෂයක් වූ ජමාත් ඊ ඉස්ලාම් පක්ෂයට අයත් විශ්වවිද්‍යාල සිසුහු ඉඩ නොදෙති. මේ කීර්තිමත් නොබෙල් ත්‍යාගලාභියා විශ්වවිද්‍යාලයට ඇතුළු වුවහොත් ඔහුගේ දෙපා බිඳ දමන බව මේ සිසුහු කියා සිටිති. අවසානයේ සංවිධායකයන්ට උපහාර උත්සවය නවතා දමන්නට සිදුවෙයි.
අගමැති සුල්ෆිකාර් අලි බූතෝ (1973 -1977) උග්‍ර ආගමික අනුගාමිකයෙකු නොවුණත් ඒ වන විට පකිස්ථානයේ පැවැති ඇතැම් ලෞකික ඇවැතුම් පැවැතුම්වලට වැට බැන්දේය. මත්පැන් තහනම් කළේය. ඉස්ලාමීය ෂරියා නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන බව කීවේය. අලි බූතෝ විසින් එරට අහමදියා ජන සමාජයට කරන ලද ප්‍රබලම වැරැද්ද ලෙස සැලකෙන්නේ 1974දී ඔවුන් ව්‍යවස්ථාපිතවම මුස්ලිම් නොවන ජනකොටසක් ලෙස නීතිගත කිරීමයි. තමන්ගේ රටේ පුරවැසියන් පිරිසකට එරෙහිව එවැන්නක් කළ ප්‍රථම රට ලෙස පකිස්ථානය ලෙස සැලකේ. ජමාතේ ඊ ඉස්ලාමියා සංවිධානය නිරතුරුවම අහමදියා සුළු ජනවර්ගයට එරෙහිව සිටියේය. බොහෝ පූජකවරුන් දේශනා කරන්නේ පකිස්ථානය සුන්නි මුස්ලිම්වරුන්ට පමණක් අයත් වන බවය. අහමදියා ජනවර්ගයට එරෙහි මේ නීති සම්පාදනයෙන් පසු තවත් තදින් ඔවුහු පළිගැනීම්වලට, කොන් කිරීම්වලට හා සාමාජීය කටයුතුවලදී වෙන්කොට සැලකීම්වලට ලක්වෙති. මේ ව්‍යවස්ථාපිත පියවරත් සමගම කනස්සල්ලට පත්වන අබ්දුස් සලාම් වහාම ඒ වන විට දරමින් සිටි රජයේ විද්‍යාත්මක කටයුතු පිළිබඳ උපදේශක තනතුරින්ද ඉල්ලා අස්වේ.
අගමැති අලි බූතෝ හමුදා කුමන්ත්‍රණයක් මගින් බලයෙන් පහ කරන ජනරාල් සියා උල් හක් පකිස්ථානයේ ජනාධිපති (1978 – 1988) බවට පත්වේ. එතැන් පටන් ඇමරිකාවත් සමග එක්ව පකිස්ථානයට සිදු කරන්නට තිබෙන ඉතිරි හරිය ඔහු කරයි. එතෙක් පකිස්ථානය තුළ කිසියම් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලිබරල් ලක්ෂණ ඉතිරි වී තිබුණේ නම් ඒ සියල්ල කණ පිට හරවන්නට අගමැති සියා උල් හක් කටයුතු කරයි. ඉස්ලාමීය නීතිය ක්‍රමයෙන් රටේ ලෞකික නීතියට ඉහළින් බලපැවැත්වීම ආරම්භ වේ. අහමදියා සුළු ජනකොටස්වලට එරෙහිව සිදුවන හිංසනයන් තවත් වැඩිවේ. ඇමරිකාව පකිස්ථානය සමග එකතු වන්නේ පකිස්ථානු වැසියන් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සෝවියට් හමුදාවට එරෙහිව ජිහාඩ් සටන්කාමීන් ලෙස පුහුණු කිරීමටය. ඇමරිකාව පකිස්ථානයේ දැඩි මතධාරී ආගමික කොටස් ඇතිකිරීම නැවත පාරා වළල්ලක් සේ ඇමරිකාවට එරෙහිව පැමිණ ඇතැයි එවකට ඇමරිකානු රාජ්‍ය ලේකම් හිලරි ක්ලින්ටන් (2009 – 2020) වරක් පැවසුවාය. එපමණක් නොව මේ ආන්තික ආගමික කණ්ඩායම් පකිස්ථානයේ අහමදියා, ෂියා, හසාරා සහ ක්‍රිස්තියානි සුළුතරයට ද එරෙහිව ක්‍රියාත්මක වන්නේ එම සුළුතර ජනකොටස් දහස් ගණනින් මරුමුවට පත්කරමිනි.
පසු කලෙක පකිස්ථානය ඉස්ලාමීයකරණයට දැඩි ලෙස කටයුතු කළ ජනරාල් සියා උල් හක් විසින් අබ්දුස් සලාම් පකිස්ථානයට ගෙන්වා එරට සිවිල් වැසියෙකුට පිදෙන ඉහළම සම්මානයෙන් පුදනු ලැබුවේය. ඒ අලි බූතෝ මරා දැමීම නිසා ලබා තිබූ ලෝක අපවාදය මගහරවා ගැනීමට දේශපාලන අවස්ථාවාදය භාවිත කිරීමකි. නොබෙල් ත්‍යාගය අබ්දුස් සලාම්ට ලැබීමෙන් පසු වසර 37කට පමණ පසු මේ සුවිශේෂ කීර්තිමත් නොබෙල් ත්‍යාගලාභී විද්‍යාඥයාට කිසියම් හෝ ගෞරවයක් පිරිනැමීමට අගමැති නවාස් ෂරීප් 2016 වසරේ දී පියවර ගනියි. ඒQuaid-e-Azam විශ්වවිද්‍යාලයේ භෞතික විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව අබ්දුස් සලාම්ගේ නමින් නම් කිරීමෙනි. එහෙත් ඒ වන විට අබ්දුස් සලාම් මිය ගොස් වසර විස්සක් පමණ ගත වී අවසන්ය. පකිස්ථානයේ සුළුතර ජනවර්ග දෙකක් වන ක්‍රිස්තියානි සහ අහමදියා ජනකොටසට සිදුවන අසාධාරණය ගැන pakistantodayවෙබ් අඩවියට ලිපියක් ලියනShabana Mahfoo‘ පවසන්නේ අබ්දුස් සලාම් මෙන්ම ආසියා බිබීද (පකිස්ථානයේ ආගමික අපහාස නීතියෙන් දඬුවම් ලැබීමට සිටි කාන්තාවකි. අවසානයේ ලෝකයේ දියුණු රටවල බලපෑම හමුවේ ඇය වෙනත් රටකට සංක්‍රමණය වීමට ඇයට හැකිවිණ.) එක සමාන ලෙස අනෙකා නොඉවසීමේ ගුණය නිසා වින්දිතයන් බවට පත් වූ අය බව පවසයි.
පකිස්ථානු රජයේ අනුග්‍රහය තමන්ට නොලැබුණත් මිය යන තෙක්ම අබ්දුස් සලාම් සිය උපන් රටට තිබූ ඇල්ම අඩු නොවේ. අබ්දුස් සලාම් සිය නොබෙල් ත්‍යාගයෙන් තුනෙන් එකක් පකිස්ථානයේ දරුවන්ගේ අධ්‍යාපනයට පරිත්‍යාග කළේය. අදටත් පකිස්ථානයේ පෙළ පොත්වල අබ්දුස් සලාම්ගේ විස්තර මකාදමා ඇති බව මෙම වාර්තා චිත්‍රපටයේ ප්‍රවෘත්ති ඉදිරිපත් කරන සීඑන්එන් ප්‍රවෘත්ති සේවයේ ක්‍රිස්ටියානා අමන්පූර් පවසයි. පකිස්ථානයේ උසස් අධ්‍යාපනය ලබන සිසුන් තුළ පවා අබ්දුස් සලාම් ගැන ඒ තරම් දැනුවත්භාවයක් ඇති බව නොපෙනේ. ලාහෝරයේ කුඩා ආයතනයක් මිස ඔහුගේ නම යෙදූ අන් කිසිදු තැනක් පකිස්ථානයේ නැත.
මෙම වාර්තා වැඩසටහනේ අදහස් දක්වන ඉස්ලාමීය පූජකයකු කියන්නේ, අබ්දුස් සලාම් පකිස්ථානයට ගෞරවය ගෙන දුන් කෙනෙකු නොවන බවයි. ගෞරව කළ යුතු යයි කියන්නේ නම්, ඔහු පකිස්ථානයේ වීරයකු ලෙස සැලකිය යුතු යයි කිසියම් රූපවාහිනී නිවේදකයකු කියන්නේ නම් ඔහු මානසික වෛද්‍යවරයකු වෙතට රැගෙන යා යුතු බවයි. ඉදින් ලෞකිකත්වයට එරෙහි ආගමික පූජකයින්ගේ මුග්ධභාවය මෙයින්ම නොපෙනේ ද?
අබ්දුස් සලාම් පසු කාලයේInternational Centre for Theoretical Physics නමින් සංවිධානයක් පිහිටුවාගන්නා අතර එය භෞතික විද්‍යාවේ දියුණුව පිණිස වූවකි. යුනෙස්කෝ සංවිධානයේ අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් ධුරයට අපේක්ෂකයෙකු ලෙස ඉදිරිපත් වීමට අවශ්‍ය වුවත් ඒ සඳහා පකිස්ථාන රජයෙන් ඔහුට සහයෝගයක් ලැබෙන්නේ නැත. පකිස්ථානය වෙනත් අයකු ඒ සඳහා ඉදිරිපත් කරයි. එම සිද්ධියෙන් ඔහු තම උපන් රට ගැන මහත් කනස්සල්ලට පත්වෙයි. වයස අවුරුදු 70 දී, 1996 නොවැම්බර් 21 ඔහු එංගලන්තයේ දී මිය යන අතර ඔහුගේ අවසන් ඉල්ලීම වන්නේ සිරුර පකිස්ථානයේ මිහිදන් කරන ලෙසය. ඒ අනුව අබ්දුස් සලාම් පකිස්ථානයේ මිහිදන් කරන අතර ඔහුගේ ඔහුගේ සුසානයේ නාම පලකයේ එක් තැනක ඔහු මුස්ලිම් යන්න සඳහන් වන තැන කිසිවකු යමක් අළවා එය නොපෙනෙන්නට සලස්වා ඇති බව පෙනේ.■
