පිලිපීනයේ ඊළඟ ඒකාධිපතියා බොන්බොන්ද?
මාකෝස් පුනරාගමනයේ සත්‍ය කතාව

■ නිසංසලා දිසානායක

පිලිපීනයේ හිටපු ආඥාදායක ෆර්ඩිනැන්ඩ් මාකෝස්ගේ පුත්‍රයා, බොංබොං 2022 මැයි මාසයේදී පිලිපීන ජනපතිවරයා වීමට නියමිතයි.

‘වසර 20කටත් අධික කාලයක් රට කොල්ල කෑ ෆර්ඩිනැන්ඩ් මාකෝස් වැනි පාලකයෙකුට ජාතික භූමදානයක් ලබාදීමට සලකා බැලිය හැක්කේ පිලිපීනයට පමණයි.’ නූතන සිංගප්පූරුවේ පියා යනුවෙන් හැඳින්වෙන ලී ක්වාන් යූ ඔහුගේ “ෆ්‍රොම් තර්ඩ් වර්ල්ඩ් ටු ෆස්ට්” (From Third World to First) කෘතියේ එසේ ලියා තැබීය.
කොල්ලකෑම්වලින් සුළු කොටසක් පිළිබඳව සොයා ගෙන ඇතත්, ඔහුගේ භාර්යාව සහ දරුවනට නැවත පැමිණීමට සහ දේශපාලනයේ නියැලීමට ඉඩ ලැබී තිබේ.
පිලිපීනයේ කුප්‍රකට දේශපාලන වංශය ලෙස සැලකෙන මාකෝස්වරුන් වෙනුවෙන් පිලිපීන ජනතාවගේ වටහාගත නොහැකි සමාව දීමේ ආකල්පය ලී ක්වාන් යූ විසින් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රශ්න කර වසර 20කුත් ගෙවී ගොසිනි. ඔවුහු මලකනෑන්ග් මාලිගාව යළි අත්පත් කරගැනීමට ඉතා ආසන්නය.

ෆර්ඩිනැන්ඩ් මාකෝස්ගේ එකම පුතු, කනිෂ්ඨ ෆර්ඩිනැන්ඩ් ‘බොංබොං’ මාකෝස් වත්මන් ජනතාවාදී ජනපති රොඩ්රිගෝ ඩුටර්ටේ වෙනුවට ජනපති ධුරයට පැහැදිලි පෙරගමන්කරුවෙකු ලෙස මතුවී සිටියි.

එළැඹෙන මැයි 09 වෙනිදා වෙන විට පිලිපීන ඡන්දදායකයන්ගෙන් අඩකට ආසන්න ප්‍රමාණයක සහාය හිටපු ආඥාදායකයාගේ පුත්‍රයාහට ලැබෙන බව මෑතකදී සිදු කළ සමීක්ෂණයකින් අනාවරණය වී තිබේ.

ඔහුට ආසන්නතම ප්‍රතිවාදියා වන උප ජනපති ලියනෝර් ලෙනී රොබ්රෙඩෝ ඡන්දදායකයන්ගෙන් හතරෙන් එකක හෝ සහයෝගය සහතික කරගැනීමට අරගලයක යෙදී සිටියි. හිටපු ජනපති දියණිය සාරා ඩුටර්ටේ කනිෂ්ඨ මාකෝස්ගේ ජනපතිවරණ සටනේ සගයෙකු ලෙස කටයුතු කරමින් උප ජනපති ධුරයට ඉල්ලා සිටින බැවින් දැනටමත් ඔහු ජනපතිවරණ සටනේ බොහෝ ඉදිරියෙන් සිටී.

පිලිපීනයේ පවතින ඡන්ද ක්‍රමය නිසා අනෙකුත් අපේක්ෂකයනට වඩා මනාප දිනාගැනීමෙන් කනිෂ්ඨ මාකෝස්ට ජනාධිපතිවරයා වශයෙන් පත්වීමට පුළුවනි.
සුඛෝපභෝගී දිවි පෙවෙත පිළිබඳ කුප්‍රකට චරිතයක් වෙන හිටපු ජනපති ආර්යාව ඉමෙල්ඩා මාකෝස් ජනපති මැදුරේ ඇගේ සුපුරුදු ආඩම්බරය ලබාගැනීමට සූදානම් වෙමින් පසුවෙන්නීය.

පිලිපීන ජනපතිවරණවල අවසානය කෙසේ වේදැයි අනාවැකි පළ කිරීම ඉතා දුෂ්කර වන අතර මාකොස්වරුන්ගේ හදිසි පුනරාගමනයම රටෙහි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතනවල දැවැන්ත අසාර්ථකත්වය පිළිබඳව කටුක විනිශ්චයකි.

දශක ගණනාවක අධිකරණ දණ්ඩමුක්තිය, ඉතිහාසයට සුදුහුණු ගෑම්, අල්ලස පැතිරුණ දේශපාලනය සහ සීමිත ආර්ථික වර්ධනය හේතුවෙන් පිලිපීන ජාතිකයෝ මාකෝස්ලාගේ වැළඳගැනීමට නතුවී සිටිති.

විනාශකාරී ආඥාදායකත්වය

පිලිපීනය නැවත ශ්‍රේෂ්ඨත්වය කරා ගෙන යන එක්සත් නායකත්වයක් පිළිබඳව කනිෂ්ඨ මාකෝස් සිහිපත් කළේය. ආඥාදායක පාලනයක් පිළිබඳ සෘජුව සඳහන් නොකරමින් වුවද හිටපු සෙනෙට්වරයා මෙසේ කීය.

“මගේ පියාට ඔහුගේ සැලසුම් නොනැවතී කරගෙන යාමට ඉඩ දුන්නා නම්, අපි අද වෙන විට සිංගප්පූරුව වැනි දියුණු රටක් වෙන්නට තිබුණු බව මා විශ්වාස කරනවා.!”

මෙය එක්තරා ආකාරයක උපහාසාත්මක ප්‍රකාශයකි. සිංගප්පූරුව අද තිබෙන තත්ත්වයට ගෙන ගිය නායකයා ලී ක්වාන් යූ වරක් ජ්‍යෙෂ්ඨ මාකෝස් හැඳින්වූයේ මෙසේය.

“සූක්ෂ්ම ඒකාධිකාරයන් ඔස්සේ සිය භාර්යාවට සහ ගජ මිතුරන්ට රට සුද්ද කිරීමට ඉඩ දුන්, රජය විශාල ණය බරක පැටලූ ආත්මාර්ථකාමී වයස්ගත පාලකයෙක්…….”
මාකෝස් ඒකාධිපතිත්වය පිලිපීනයට විනාශය කැඳවූ බව හැම මිනුමක් මගින්ම පෙන්නුම් කරයි.

1960 ගණන්වල මුලදී, මාකෝස් ජනපති බවට පත්වෙන්නට පෙර පිලිපීනයට ලොව වඩාත්ම සක්‍රිය ආර්ථිකයක් පැවතිණි. ප්‍රමුඛ අන්තර්ජාතික මූල්‍ය ආයතනයක් වූ ආසියානු සංවර්ධන බැංකුවේ මූලස්ථානය ලෙස දකුණු කොරියාවේ සෝල්, ඉරානයේ ටෙහ්රාන් හා ජපානයේ ටෝකියෝ යන නගර වෙනුවට පිලිපීනයේ මැනිලා නගරය තෝරාගනු ලැබුවේ එබැවිනි.

එම මූලස්ථානය පිහිටුවීමෙන් කෙටි කලකට පසු පිලිපීනයේ ජනපතිධුරයට මාකෝස් පත්වීමෙන් පසු සියල්ල වෙනස් විය.

ඉන් වසර 21කට පසු, එනම් 1986දී රට පුරා පැවති විරෝධතා හමුවේ මාකෝස් බලය අතහැර යන විට එරට මූල්‍යමය බංකොලොත්භාවයක පැවති අතර ආයතනික වශයෙන්ද රට දෙදරා ගොස් තිබිණි.

ඒකාධිපති පාලනය පැවති කාලය අන්ත ම්ලේච්ඡත්වයෙන් සහ ආවේණික දූෂණයෙන් යුක්ත වූ කාලයකි. වර්ෂ 1972දී මාකෝස් මාෂල් නීතිය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් පසු සමාජ ක්‍රියාකාරීන්, මාධ්‍යවේදීන් සහ විරුද්ධවාදීන් බවට සැක කෙරුණු පුද්ගලයෝ දහස් ගණනක් වධ හිංසාවට ලක් වූහ.

සමහරු සදහටම අතුරුදන් වූහ. ස්වාධීන මාධ්‍ය ආයතන වසා දමන ලද අතර පිලිපීනයේ ක්‍රියාත්මක වූ ඇමරිකානු ආභාසයේ ද්වි පක්ෂ ක්‍රමය අහෝසි කෙරිණි.

වසර කිහිපයක් වේගවත් ආර්ථික වර්ධනයක් සිදුවූ නමුදු හිටපු පිලිපීන බලවතුන්ගේ චෞර පාලන රෙජීමය 1980 ගණන්වල මුල් භාගයේදී බංකොලොත් විය. රෙජීමයේ ගජ මිතුරෝ ප්‍රකෝටිපතියන් වූ අතර රටේ ජනගහනයෙන් අති බහුතරයක් අන්ත අපේක්ෂාභංගත්වයකට ඇද වැටිණි.

සමහර ඇස්තමේන්තු අනුව කියැවෙන්නේ පිලිපීනයට 2025 දක්වා මාකෝස් යුගයෙන් උරුම වූ කරුම ණය කන්දරාව ගෙවන්නට සිදු වෙන බවයි. මාකෝස්ගේ වසර 20ක පාලන කාලය සහ බලය තුළ අසල්වැසි දකුණු කොරියාව, සිංගප්පූරුව හා තායිවානය යන රටවලින් පැහැදිලිව දිස් වූ ආර්ථීක ආශ්චර්යයන් සහ ගෝලීය කර්මාන්ත අනුකරණය කිරීමෙහි ලා ඔහු අවාසනාවත් ලෙස අසමත් විය.

මාකෝස් පාලනය බිඳ වැටීමෙන් පසුව එළඹුණු දශක තුනක කාලයේදී (අවස්ථා කිහිපයක් හැරුණු විට) ප්‍රජාතාන්ත්‍රිකව තේරී පත්වූ පිලිපීන පාලකයන් පවා නිදහස සහ සෞභාග්‍යය පිළිබඳව දුන් පොරොන්දු ඉටු කිරීමට අසමත් වූහ.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නමැති රැවටිල්ල

මාකෝස්ගේ ඒකාධිපති පාලනය බිඳ වැටීමෙන් පසු ගෙනෙනු ලැබූ පිලිපීනයේ 1987 ව්‍යවස්ථාවෙන් මූලික දේශපාලන නිදහස ප්‍රතිස්ථාපනය කළ නමුදු, ප්‍රධාන ප්‍රතිසංස්කරණ අරමුණු සහගතවම මගහැරීමෙන් ප්‍රධාන දේශපාලන වංශයන්ගේ සහ ඒකාධිකාරයන්ගේ වුවමනාකම් මහා පරිමාණයෙන් ආරක්ෂා කරන ලදි.

පිලිපීනය තවමත් අපකීර්තිමත් ප්‍රභූ සුළුතරයක් අතින් පාලනය වීම එහි ප්‍රතිඵලයකි. එරට මනාපවලින් තේරී පත්වූ තනතුරුවලින් සියයට 70කටත් වැඩි ප්‍රතිශතයක් පාලනය කෙරෙන්නේ දේශපාලන වංශ මගිනි. මෑත කාලීනව පිලිපීන කොංග්‍රසයේ අනුපාතය සියයට 80කටත් වැඩි වී තිබේ.

2010 වසරේ මුල් කාලයේදී එරට වේගවත් ආර්ථික වර්ධනයක් සිදුවිය. දේශපාලන පක්ෂ සහ ප්‍රධාන මාධ්‍ය ආයතන පාලනය කරන්නටද නැඹුරු වී සිටින පිලිපීනයේ ධනවත්ම ව්‍යාපාරික පවුල් 40ක් විසින් එම නව සමෘද්ධියෙන් හතරෙන් තුනක්ම ගිලගත් බව ලෝක බැංකුව විසින් වාර්තා කරන ලදි.

ප්‍රමාණවත් අරමුදල් නොමැති, දේශපාලන හිතවත්කම් මත තනතුරු ලබාදුන්, අල්ලස් ගැනීම වසංගතයක් මෙන් වන එරට රජයේ ආයතනවලට අත්ව තිබෙන්නේ ඛේදජනක ඉරණමකි. පිලිපීන රාජ්‍ය ආයතන අතරින් වඩාත් කුප්‍රකට වන්නේ එරට අධිකරණයයි. තර්ජනය කර බිය ගැන්වීම හා අල්ලස් දීම, කාර්යබහුල විනිසුරුවන් හා ලිපිකරුවන් මුහුණ දෙන ගැටලුවකි.

විවිධ අපරාධ චෝදනාවලට වරදකරුවන් වී සිටින මාකෝස්වරුනට කිසිවිටෙක දඬුවම් නොලැබීම ඒ අතින් පුදුමයක් නොවේ. 2018දී පිලිපීන ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය හිටපු ජනපති ආර්යාව ඉමෙල්ඩා මාකෝස් වංචා දූෂණවලට වැරදිකාරියක ලෙස ප්‍රකාශ කළත් ඇය තවමත් සාමාන්‍ය පරිදි ජීවිතය පවත්වාගෙන යන්නීය.

ඇගේ පුත්‍රයා බොංබොං බදු සංග්‍රහය උල්ලංඝනය කිරීම නිසා වරදකරු වී ඇතත්, දශක ගණනාවක් මුළුල්ලේ රජයේ නොයෙක් තනතුරුවලට තරග කිරීමට හා එකවර තනතුරු රැසක් දැරීමට ඔහුට ඉඩ දී ඇත.

පද්ධතිමය දණ්ඩමුක්තිය, රටේ අධ්‍යාපන ආයතනවලින් ඉතිහාසයට සුදුහුණු ගෑම මෙන්ම මාකෝස් ගැති ප්‍රචාරණ කටයුතු සඳහා මාර්ගගත ක්‍රමය අසීමාන්තිකව භාවිත කිරීම සමඟ අත්වැල් බැඳගෙන ඉදිරියට යමින් සිටියි.

මැතිවරණ හෝ ව්‍යවස්ථාදායක පරීක්ෂාවලින් අපහසුවට පත් වීමට වුවමනා නැති ‘ශක්තිමත් නායකයෙකුට’ තම සහයෝගය ලබා දෙන බව පිලිපීන ජාතිකයන්ගෙන් බහුතරයක් සමීක්ෂණවලදී පුන පුනා කියා සිටින්නේ ඇයිද යන්න පිලිපීන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ශෝචනීය ඌනතාවලින් කදිමට පැහැදිලි කෙරේ.

වර්ෂ 2020දී ඇමරිකාවේ පිච් පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයෙන් කළ සමීක්ෂණයකින් හෙළි වූයේ පිලිපීන වගඋත්තරකරුවන්ගෙන් අඩක් පමණම (සියයට 47ක්) වැඩිම මනාපවලින් තේරී පත්වෙන නිලධාරීන් පොදු ඡන්දදායකයාගේ මනාපය හෝ සිතිවිලි පිළිබඳව තැකීමක් නොකරන්නේ යැයි පවසන බවයි.

වර්ෂ 2017දී කළ පිච් සමීක්ෂණයකට අනුව, පිලිපීන ජාතිකයන්ගෙන් සියයට 15ක් පමණ ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පද්ධතියකට මුළුමනින්ම කැපවී සිටි බවත්, සියයට 80කට වැඩි ප්‍රතිශතයක් ඒකාධිපති නායකයෙකුට විවෘතභාවය ප්‍රකාශ කළ බවත් හෙළි විය.
සිංගප්පූරුව වැනි අසල්වැසි රටවල නිතර සංචාරය කරන, වේගයෙන් වර්ධනය වෙන පිලිපීන මධ්‍යම පන්තිය, පිලිපීන ඒකාධිපති නායකත්වයේ වඩාත් උද්යෝගිමත් ආධාරකරුවන් බවට පත්වීම පුදුමයට කාරණයකි.

ස්පාඤ්ඤ ජාතික නවකතා රචකයෙකු වූ ජෝර්ජ් සැන්ටියානා මීට සියවසකට පමණ පෙර, අතීතයේ වැරදිවලින් පාඩමක් ඉගෙන ගත්තේ නැතිවුන්, එකම වැරදි නැවත නැවත කරන්නේ යැයි කියා අනතුරු ඇඟවීමක් කළේය. මෙම කියමනෙහි සත්‍යය පිලිපීනයෙන් ඔප්පු වී හමාරය.

මාකෝස් පිලිපීනයට කළ හානියෙන් හටගත් අමිහිරි මතකයන්, හිටපු ඒකාධිපති පාලකයා යටතේ උදාවෙන ස්වර්ණමය යුගයක් පිළිබඳ මනඃකල්පිත නොස්ටැල්ජියාවකින් ප්‍රතිස්ථාපනය කර ඇත. මාකෝස්වරුන්ගේ පුනරාගමනයට මග පෑදුවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලනයේ අසාර්ථකවීම් රැසක් සමඟ අත්වැල් බැඳගත් මෙම නොස්ටැල්ජියාවයි.■

(ආසියානු භූ දේශපාලනය සහ ආර්ථික කටයුතු පිළිබඳ විශේෂඥයෙකු වන රිචඩ් ජාවද් හේදාරියන් විසින් අල් ජසීරා සඳහා සැකසූ ලිපියක් ඇසුරිනි.)