■ අමන්දිකා කුරේ
කොස් කියන්නේ අපේ සංස්කෘතියත් එක්ක බැඳුනු ආහරයක් වගේ. කොස් තම්බලා කට්ට සම්බෝලයක් හා කරවල හොද්දක් එක්ක තියෙන කෑම වේලක් මතක් වුණත් ගොඩක් අයට කටට කෙළ උනනවා. කොස් තම්බලා වගේම කිරට උයලා, මලවලා, මේ විවිධ ආකාරයෙන් අපි ආහාරයට ගනවා. කොස් ඇට වලින් අග්ගලා හදන්නත් පුළුවන්. ඒ වගේ ම කොස් වලින් අලුත් ම ආහාරයක් නිෂ්පාදනය කරන තරුණයෙක් ගැනයි මේ සතියේ ඔබට ගෙන එන්නේ.
ඔහු නමින් දුලාංජන විතානගේ. දුලාංජන ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර ව්ශ්වවිද්‍යාලයේ කළමණාකරණ හා වාණිජ විද්‍යා පීඨයේ අලෙවි කළමණාකරණ විශේෂවේදී උපාධි අපේක්ෂකයෙක්. ව්‍යවසායකයෙකු වශයෙන් ඔහු මේ වන විට ලොකු දුරක් ඇවිත් තියෙනවා. ඔහුගේ ව්‍යාපාරයට යොදගන්නේ කොස් ආශ්‍රිත නිෂ්පාදන.
කොස් විජලනය කරලා සකස් කරන ස්වභාවික කොස් පිටි වර්ගයක් ඔවුන් නිෂ්පාදනය කරනවා. මේ පිටි අපි අග්ගලා සකස් කරන ක්‍රමයට අග්ගලා සකස් කරගෙන ආහාරයට ගන්නත් පුළුවන්. ඔවුන් එයට නම තබා තිබෙන්නේ කොස්පෝෂ යනුවෙන්.
තමන්ට මේ කොස්පෝෂ හදන අදහස මුලින් ම ආවේ කොහොමද කියලා අපි දුලාංජනගෙන් ඇහුවා.
”මගේ ගම ගාල්ලේ ඉහළ කීඹිය කියන ගම. ඉතින් අපේ ගමේ පාරවල් එහෙම හොඳට හදලා නෑ. පාරවල් දෙපැත්තේ කැලෑව වැවිලා තියෙන්නේ. පාරවල් අයිනේ සෑහෙන්න කොස් ගස් තියෙනවා. පාරෙ යනකොට මම හැමදාම දකිනවා පාරට කොස් ගෙඩි වැටිලා කුණු වෙලා තියෙනවා. යන්න එන්න බැරි තරම් පාරෙ කොස් වැටිල තියෙනවා. මෙක යන එන හැමතිස්සේ ම දකින නිසා තමයි මට කොස් වලින් නිෂ්පාදනයක් කරන්න ඕනෑ කියලා මුලින් ම ඔලුවට ආවේ. ඊට පස්සේ මම ගාල්ල දිස්ත්‍රික් කෘෂිකර්ම නිලධාරීන් එක්කත් කතා කළා මගේ අදහස ගැන. ඊට පස්සේ මම එයාලගෙනුත් අදහස් ගත්තා මොනවගේ දේවල් ද හදන්න පුළුවන් කියලා. මේ දේවල් ගැන සොයමින් ඉන්න අතරේ තමයි මම 2017 වර්ෂයේ දී ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයට ඇතුළත් වුණේ. ඊට පස්සේ කළමණාකරණ පීඨයේ අලෙවි කළමණාකරණ අධ්‍යනාංශයේ අය එක්ක අපි පර්යේෂණයක් කළා කොස් වලින් අලුතෙන් හදන්න පුළුවන් නිෂ්පාදන මොනවද කියලා. ඒ පර්යේෂණයෙන් පස්සේ තමයි අදහසක් හරියට ම ආවේ මේ වගේ නිෂ්පාදන කළොත් හොඳයි කියලා. ඒක ගත්තේ ම පාරිබෝගික අදහස් සමීක්ෂණයක් විදිහට. ඊට පස්සේ මාත් එක්ක හිටපු කණ්ඩායම විශ්වවිද්‍යාලයේ ආහාර විද්‍යා අංශයත් එක්ක විවිධ නිෂ්පාදන කරලා බැලුවා. ඒ විදිහට හදපු නිෂ්පාදන තමයි දැන් එකින් එක අපි වෙළඳපොළට නිකුත් කරන්නේ.”
ව්‍යාපාරයක් වශයෙන් නිෂ්පාදන වෙළඳපොළට නිකුත් කරද්දී දුලාංජනගේ උදවුකරුවන් වන්නේ ඔහුගේ විශ්වවිද්‍යාල මිත්‍රයන්. මුලින් ම ඔහු එක්ක එකතු වෙන්නේ අලෙවි කළමණාකරණ අධ්‍යනාංශයේ සිසුන් කණ්ඩායමක්. ඒ අනුව විශ්වවිද්‍යාලයේ පළමු වසර අවසානයේ දීම වගේ දුලාංජන තමන්ගේ ව්‍යාපරය පටන් ගන්නවා. ”මම මුලින් ම හැදුවේ කොස් වලින් හදන ටොපියක්. ඊට පස්සේ තමයි මම කොස් පෝෂ එක හැදුවේ. අපි ඒ නිෂ්පාදනය විවිධ විදිහට දියුණු කළා. මුලින් ම පටන් ගත්තේ තනි පුද්ගල ව්‍යාපාරයක් විදිහට. ඒ ආයතනයේ නම ”රිශ් ලංකා.” ව්‍යාපරය දියුණු කරගෙන යන්න මගේ විශ්වවිද්‍යාල යාලුවෝ ගොඩක් එකතු වුණා. ඊට පස්සේ ව්‍යාපරය හවුල් ව්‍යාපරය බවට පත් කරගත්තා. පස්සෙ ටික කාලයක් යද්දි අපේ ආයතනය අපි සමාගමක් බවට පත් කරගත්තා. එහි නම ”සීමා සහිත ජැක්ෆෘට් සිලෝන් පෞද්ගලික සමාගම”. ඒ සමාගමෙන් අපි කොස් පෝෂ එක වෙළඳ පොළට දානවා වර්තමානය වෙනකොට.”
ජැක්ෆෘට් සිලෝන් ආයතනය හරහා තමයි දැන් කොස්පෝෂ වෙළඳපොළට නිකුත් කරන්නේ. ඒ වගේම කොස් වලින් නූඩ්ල්ස් නිෂ්පාදනයකුත් සිදු කරලා තියෙනවා. මේ කොස් නූඩ්ල්ස් නිෂ්පාදනය තව සති දෙකකින් පමණ වෙළඳපොළට නිකුත් කරන්න ඔවුන් බලාපොරොත්තු වෙන බව දුලාංජන පැවසුවා.
විජලනය කරන ලද කොස් වලින් කිරිකොස් සෑදිය හැකි නිෂ්පාදනයකුත් ඔවුන් වෙළඳපොළට නිකුත් කරනවා.
දුලාංජන සහ ඔහුගේ මිතුරන්ගේ කැපවීම නිසාම මේ ආයතනයට අයිඑස්ඔි 2000 තත්ව සහතිකය ඇතුළු තත්ව සහතික ගනනාවකුත් හිමි වෙලා තිබෙනවා.
ඔහුගේ මේ ආයතන ව්‍යුහයේ සිටින අයගෙන් බහුතරයක් ඔහුගේ විශ්වවිද්‍යාල මිතුරන්. ව්‍යාපරය ආරම්භයේ ඉඳන් ම එය ක්‍රම ක්‍රමයෙන් දියුණු කරගන්න දිවා රෑ නොබලා උදවු කරපු මිතුරන්ටත් ඔහුගේ ආයතනයේ වගකීම් දරමින් සේවය කරන්න අවස්ථාවක් ලැබිලා තියෙනවා. වර්තමානය වන විට විරැකියාව ඉහළ ගිහින්. සමාජයේ හැමතැනම විරැකියාවෙන් පෙළෙන තරුණ කොටස් දැකගන්න පුළුවන්. විශේෂයෙන් ම මේ අතර උපාධිධාරීන් පවා සිටිනවා. පසුගිය කාලයේ විරැකියාවෙන් පෙළෙන උපාධිධාරීන් විශාල ප්‍රමාණයකට රජයෙන් රැකියා අවස්ථා ලබලා දුනා. නමුත් විරැකියාව කියන දේ වසරින් වසර අලුතෙන් වැඩි වීමක් සිදු වෙනවා. එවැනි තත්වයක් තිබිය දී නවෝත්පාදනයක් වශයෙන් දුලාංජනගේ සංකල්පය වැඩිදියුණු වෙනකොට ඒ ව්‍යාපරය තුළින් ම තවත් ඔහුගේ සහෝදර ශිෂ්‍යයන්ට රැකියා අවස්ථාවනුත් උත්පාදනය වෙලා තියෙනවා.
කොස්පෝෂ නිෂ්පාදන වෙළඳපොළට නිකුත් කරන විට ඒ ඒ දිස්ත්‍රික්ක වල වෙළඳසැල් වලට ඒ නිෂ්පාදන හඳුන්වා දෙන්න හා ඒවා බෙදාහරින්න මැදිහත් වී තිබෙන්නේත් ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ ශිෂ්‍යයන් මයි. ඔවුන් ජීවත් වන දිස්ත්‍රික්ක වලට ගිහින් ඔවුන් මේ කොස් නිෂ්පාදන වෙළඳපොළට හඳුවා දී තිබෙනවා. ව්‍යාපාරයේ බෙදාහැරීමේ ජාලයට විශ්වවිද්‍යාලයේ සහෝදර සගයන්ව තෝරාගත්තේ ඇයි කියන කාරණයට දුලාංජන දුන්නේ මේ වගේ පිළිතුරක්.
”මගේ යාලුවොන්ව ම මගේ ව්‍යාපාරයට සම්බන්ධ කරගෙන බෙදාහැරීම් කටයුතු වලට යොදාගත්තේ අපි අතර තියෙන මිත්‍රකමත් එක්ක. එයාලා එක්ක වැඩ කරනකොට විශ්වාසය තියෙනවා. හොඳ නරක ගැන අදහස් හරියට ම එනවා. ඒ වගේ ම අපිට එක කණ්ඩායමක් විදිහට ඉස්සරහට යන්න පුළුවන් කියලා මම හිතුවා. දැනටත් ඒ විදිහට තමයි වෙන්නේ. එයාලා එක්කම තවත් ඉස්සරහට යන්න තමයි මම බලාපොරොත්තු වෙන්නේ.”
මේ වන විට ජැක්ෆෘට් සිලෝන් ආයතනයේ අලෙවි කළමණාකරු වශයෙන් සේවය කරනේත් එලෙස සම්බන්ධ වුණු විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍යයෙක්. ඔහු ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ ශාස්ත්‍රවේදී උපාධි අපේක්ෂකයෙක්. ඔහුගේ නම තමිඳු වීරෝචන. තමන්ගේ අත්දැකීම ගැන ඔහුත් ”අනිද්දා” සමග තොරතුරු හුවමාරු කරගත්තා.
”මම මේ ව්‍යාපාරයත් එක්ක මුලින් ම සම්බන්ධ වුණේ 2018 දි වගේ. අපි ඒ කාලෙ ඉඳන් ම වෙළඳසැල් වලට කොස්පෝෂ හඳුන්වලා දුන්නා. ඒ වගේම ඒ තැන් වලට සැපයීම් කළා. මේකට අපි පිරිසක් එකතු වෙලා හිටියා. අපි එක්ක එකට විශ්වවිද්‍යාල නේවාසිකාගාර වල ඉඳපු අය තමයි ගොඩක් මේ වැඩේ එක්ක සම්බන්ධ වුණේ. මේ ආයතනයත් එක්ක එකතු වෙලා අපි මහන්සියෙන් ආව දුර ගැන සහ අද මම ඉන්න තැන ගැන ලොකු තෘප්තියක් මට තියෙනවා. මම දැන් පූර්ණකාලීනව අලෙවි කළමණාකරුවෙක් වශයෙන් ජැක්ෆෘට් සිලෝන් ආයතනයේ සේවය කරනවා. මට සෑහීමකට පත් වෙන්න පුළුවන් විදිහෙ රැකියාවක් ලැබිලා තියෙන්නේ. රැකියාවක් ලැබෙනකන් කාලයක් තිස්සේ බලාගෙන ඉන්නේ නැතිව අපි පිරිසක් එකතු වෙලා කරපු සාමූහික ප්‍රයත්නයක් නිසා තමයි මේ ආයතනය අද පවතින තැනට ගේන්න පුළුවන් වුණේ. ඒ වගේ ම අපටත් ආදායම් මාර්ගයක් ඒ හරහා නිර්මාණය වෙලා. ආයතන කළමණාකාරීත්වයේ මම සහ දුලාංජන ඉන්නවා. ඒ වගේ ම අපේ බෙදා හැරීම් අංශ වල තවත් අපේ විශ්වවිද්‍යාල මිතුරන් වැඩ කරනවා. ඔවුන් අර්ධ කාලීන විදිහට තමයි දැනට වැඩ කරන්නේ. වෙනත් කටයුත්තක වුණත් ඉඳන් කරන්න පුළුවන් නිසා ඔවුන්ටත් ආදායම් මාර්ගයක් වශයෙන් මේක හොඳ අවස්ථාවක් වෙලා තිබෙනවා. දැනට අපි අපේ නිෂ්පාදන වෙළඳපොළට දාන්න ඒජන්සි කිහිපයකටත් භාර දීලා තිබෙනවා. තව ඒජන්සි ප්‍රමාණයක් අලුතෙන් සොයමිනුත් ඉන්නවා. ඒ වගේම අපේ බෙදාහැරීම් කටයුතු වල ඉන්න විශ්වවිද්‍යාල සහෝදරවරු කිහිපදෙනෙක්ව ආයතනයේ ඉදිරියට පූර්ණකාලීන විදිහට සේවයට ගන්නත් බලාපොරොත්තු වෙනවා. ”
තමිඳුත් මුල් කාලයේ කොස්පෝෂ අරගෙන වෙළඳසැල් වලට හඳුන්වා දෙන්න ගිය කෙනෙක්. ඔහු කියන විදිහට අදටත් ඔහු ඒ කාර්යය කරනවා. ඒ අවස්ථා වලදී ඔවුන්ට වෙළඳසැල් වලින් ලැබුණු ප්‍රතිචාර මොනවගේ ද කියලා අපි ඔහුගෙන් විමසුවා.
”අපි බයික් වල නැගලා කඩවල් ගානෙ ගියා හඳුන්වලා දෙන්න. කඩවල් වලට කතා කළාට හැම කඩේකින් ම ගන්න කැමති වුණේ නෑ.සමහර අය කැමති වුණා. සමහර තැන් වලින් අපිව බැනලා පන්නගත්තා අවස්ථාත් තියෙනවා. අපි මුලින් ම කොස්පෝෂ පැකට් එකක් අලෙවි කළේ රුපියල් 150කට. නමුත් වෙළඳපොළේ තිබෙන ඒ වගේ නිෂ්පාදනයක් ඒ වෙනකොට රුපියල් 70ක් 80ක් වගේ තමයි වුණේ. එහෙම වුණා ම සිල්ලර බඩු කඩේකට රුපියල් 150ක කොස් පෝෂ පැකට් එකක් අරන් විකුණන්න අමාරුයි කියන එක අපි තේරුම් ගත්තා.අපි නිෂ්පාදනයේ මිලත් වෙනසක් කළා. රුපියල් 100කට තමයි දැන් අලෙවි කරන්නේ.
බඩු ගත්ත සමහර කඩ වලත් බඩු ඉතුරු වුණ අවස්ථා තියෙනවා. ඊට පස්සේ අපි සුපිරි වෙළඳසැල් වලට නිෂ්පාදනය දාන්න පටන් ගත්තා. අපේ නිෂ්පාදනය තවම ජනප්‍රිය නැති නිසා සහ ජනතාව වැඩිය ඒ ගැන දන්නේ නැති නිසා සාමාන්‍ය සිල්ලර කඩවල් වලට ගැලපෙන්නේ නෑ. ගොඩක් වෙලාවට ඒ වගේ කඩේකට එන මනුස්සයෙක්ට තේරීමක් කරන්න අවස්ථාව අඩුයි. අවශ්‍ය දේවල් වල නම කිව්වාම මුදලාලි දෙන බඩු අරන් ගෙදර එනවා. නමුත් සුපිරි වෙළන්දසැලක තේරීම කරන්නේ පාරිබෝගිකයාමයි. ඒ නිසා තමයි අපි නිෂ්පාදනය සුපිරි වෙළඳසැල් වලට දන්න පටන් ගත්තේ.”
පුංචි තැනකින් පටන් අරන් ඉස්සරහට ආව ජැක්ෆෘට් සිලෝන් ආයතනයේ නිෂ්පාදන දැන් විදෙස් රටවල් වලට අපනයනය කිරීමත් සිදු කරනවා. පසුගිය වසරේ දී පටන් අපනයන කටයුතු ආරම්භ වී තිබෙනවා. නමුත් ඔවුන් සුදුසුකම් සපුරන ලද සමාගමක් වශයෙන් මේ වසරේ සිට අපනයන කටයුතු යළි ආරම්භ කර තිබෙනවා. මේ වන විට කොස් ආශ්‍රිත නිෂ්පාදන සිදු කරන්න ඔවුන් කර්මාන්තශාලාවක් ආරම්භ කරලා තිබෙනවා. අමු කොස් මදුළු සැපයුම්කරුවන්ගෙන් මිල දී ගන්නා නිසා ග්‍රාමීය ව ජීවත් වන මිනිස්සුන්ටත් දැන් අලුත් ආදායම් මාර්ගයක් හිමිවෙලා තියෙනවා. ඉහළ කීඹිය ගම ආශ්‍රිතව ඉන්න අය මේ විදිහට ජැක්ෆෘට් සිලෝන් ආයතනයට අමු කොස් මදුළු සැපයීම සිදු කරනවා.
තමන්ගේ නිෂ්පාදනය දියුණු කරගන්න රජයේ ආයතන වලින් ඉහළ මගපෙන්වීමක් ලැබූ බව දුලාංජන කියනවා.
”රජයේ ආයතන වලින් තමයි අපට වෙළඳපොළ හඳුනාගන්න වගේම ගොඩක් උපදේශන ලබා දුන්නේ. ශ්‍රී ලංකා අපනයන සංවර්ධන මණ්ඩලය, ශ්‍රී ලංකා නව නිපැයුම් කරුවන්ගේ කොමිෂන් සභාව, ලංකා කාර්මික සංවර්ධන මණ්ඩලය, කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුව වගේ ආයතන වලින් අපට සහයෝගය ගන්න පුළුවන් වුණා. ඒ වගේ ම අයිඑස්ඕ තත්ව සහතික ලබා ගැනීමට අදාල ව අපට කර්මාන්ත අමාත්‍යංශයෙන් අවශ්‍ය උපදෙස් සහ ආධාර මුදලුත් ලබා දුන්නා.”
ව්‍යවසායකයෙකු වශයෙන් දුලාංජන ව අවස්ථා ගණනාවක දීම ඇගයීමට ලක් වුණා. 2018 දී ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයීය හොඳ ම තරුණ ව්‍යවසායකයාට හිමි සම්මානය හිමි කරගත්තා. 2019 දී ඔහු ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයීය හොඳ ම නවෝත්පාදකයාට හිමි සම්මානය හිමි කරගත්තා. 2019 දී ම කුඩා පරිමාණ කර්මාන්ත අංශයේ ගාලු දිස්ත්‍රික්කයේ හොඳ ම ව්‍යවසායකයා බවට පත් වුණේත් දුලාංජනයි. තරුණ සේවා සභාවේ ස්ටාට් අප් 2020 සම්මාන උළෙලෙදි කෘෂි නිෂ්පාදන අංශයෙන් සමස්ථ ලංකා දෙවන ස්ථානය දිනා ගැනීමටත් දුලංජනට හැකි වෙලා තියෙනවා.
විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍යයෙකු, ව්‍යවසායකයෙකු වශයෙන් ඔහු පැමිණි දුර ගැන හා ව්‍යවසායකත්වයේ වැදගත්කම ගැන දුලාංජන අවසාන වශයෙන් දැක්වූවේ මෙවන් අදහසක්. ”විශ්වවිද්‍යාලයේ දී අපිට හොඳ දැනුමක් ලබා ගන්න පුළුවන්. ඒ වගේ ම විශ්වවිද්‍යාලයක දී ලැබෙන පහසුකම් පිට කෙනෙක්ට ලැබෙන්නේ නෑ. ඒ ඒ පහසුකම් එක්ක අපි ව්‍යවසායකත්වය වැඩිදියුණු කරගන්න ඕනෑ. එතකොට ව්‍යාපාරයක් ගොඩනගා ගන්නේ කොහොමද කියන දේ වැටහෙනවා. ඒ අනුව තමයි අපි දැනටත් වැඩ කරන්නේ. උපාධිධාරියෙක්ට ව්‍යවසායකයෙකු වශයෙන් රටට ලොකු සේවයක් කරන්න පුළුවන් මේ දේවල් හරියට තේරුම් ගත්තොත්.
අපි හිතනවා අපිට ඉදිරියේ දී රටට ලොකු ආදායමක් විදේශ රටවල් වලින් ගේන්න පුළුවන් වෙයි කියලා. අපනයනය කරන්න පුළුවන් නිෂ්පාදන නිසා ඒවායින් හොඳ අවස්ථාවක් ගන්න පුළුවන්. වර්තමානයේ ලංකාවේ තියෙන තත්වයත් එක්ක ඉදිරියේ දී විදේශ විනිමය රටට ගෙන එන්න අපි බලාපොරොත්තු වෙනවා. මේ වගේ ව්‍යාපාර අලුතෙන් ආරම්භ වෙනකොට රටේ ගොඩක් ප්‍රශ්න වලට විසඳුම් හොයන්න පුළුවන්. රැකියා ප්‍රශ්නෙට විසඳුමක් ලැබෙනවා, පරිසර දූෂණය අඩු වෙනවා, විනාස වෙලා යන සම්පත් වලින් ආදායම් උපයනවා, විදේශ විනිමය ගේන්න පුළුවන් මාර්ග හැදෙනවා. ඒ නිසා මේ වගේ කර්මාන්ත බිහිවෙන තරමට රටට ලොකු දෙයක් කරන්න පුළුවන් වෙයි කියලා අපි හිතනවා. ”■
