බටහිර විරෝධය නිසා
අහිමි වන්නට ඉඩ තිබුණු
සීටී

■ අතුල දිසානායක

අපි කොතරම් බටහිර විරෝධී වුවත් අපගේ සමාජ, දේශපාලනික, සංස්කෘතික සහ ආර්ථික ක්‍ෂේත්‍රය තුළ අප බටහිරින් ලබාගත්, ලාංකික සමාජයට ස්වීයකරණය කරගත්, මිශ්‍ර කරගත් බෙහෝ දේ කිසි දිනක ඉවත් කිරීම කළ හැකි නොවේ. ඒවා ඒ තරමට අපේ ජීවිතවලට බද්ධ වී තිබේ. බටහිර අධිරාජ්‍යවාදීන්ට යටත් ව තිබූ රටවල මහජනයා තුළ බටහිර විරෝධයක් ඇතිවීම ස්වාභාවිකය. ලංකාව ගත් විට 1505 සිට 1948 දක්වා වසර 450කට ආසන්න කාලයක් බටහිර ජාතීන් තුනකට අඩ වශයෙන් සහ මුළුමනින්ම යටත් වී සිටියේය. එබැවින් අර බටහිර විරෝධී සමාජ-දේශපාලන විඥානයක් මිනිසුන් තුළ ඇති වීම ස්වාභාවික වේ. අනෙක් අතට අනුරාධපුර – පොළොන්නරු යුගයේ (ක්‍රි.ව. 04 වන සියවස – 14 වන සියවස) තරම් ඈත කාලයේ අපව ආක්‍රමණය කළ ඉන්දියානුවාට වඩා මෑත 16 වන සියවසේ සිට 20 සියවස දක්වා කාලයේ අප ආක්‍රමණ කොට යටපත් කොටගෙන සිටි බටහිර ජාතීන් පිළිබඳ විරෝධයක් ශ්‍රී ලාංකේය ජනමනසේ රැඳී තිබීම පුදුමයක් නොවේ. ඇතැම් විට ශ්‍රී ලාංකිකයන්ට බුද්ධාගම ඇතුළු බොහෝ සංස්කෘතික දායාදයන් ලැබුණේ ඉන්දියාවෙන් නිසා ශ්‍රී ලාංකිකයන් ඉන්දියාව පිළිබඳ එතරම් සතුරු ආකල්පයක් දරන්නට කැමැත්තක් නොදක්වනවා වන්නට පුළුවන.

අද සිංහල සංගීතය යයි අප ව්‍යවහාර කරන දේ, සිංහල සිංදු යයි අප ව්‍යවහාර කරන දේ පෝෂණය වී ඇත්තේ පෙරදිග-අපරදිග විවිධ සංගීත ධාරාවන්ගෙනි. බටහිර සංගීතය ඉන් එකකි. බටහිර සංගීතය නිසා අපගේ සංගීතය කොතරම් විචිත්‍ර, විවිධ සහ සුමධුර එකක් වී ඇත් ද?

බටහිර සංගීතය පිළිබඳ මුල් කාලයේ කොතරම් විරෝධයක් තිබුණේ ද යත්, එය අවඥා සහගත ලෙස සැලකුවේ ද යත් එදවස බටහිර සංගීතය හැඳින්වූයේ ‘තුප්පහි’ සංගීතය යනුවෙනි. 1925 දී රේඩියෝ සිලොන් නමින් ශ්‍රී ලංකා ගුවන් විදුලි සංස්ථාව ආරම්භ වුණත් එහි ප්‍රථම ස්ථීර වාදක මණ්ඩලය පිහිටුවා ඇත්තේ 1952 දීය. එම කණ්ඩායමට ගුවන් විදුලිය ආරම්භ වී වසර 25ක් පමණ ගත වී හෝ ගිටාරයක් සමග වාදක ශිල්පියෙකු එක් නොකර ගැනීම එකල සංගීත ගුවන් විදුලි බලධාරීන්ට උවමනාවක් තිබී නැත්තේ අර බටහිර සංගීත විරෝධී ආස්ථානය නිසා විය හැකි බව මහාචාර්ය සුනිල් ආරියරත්න සිය “ශ්‍රී ලංකාවේ කණ්ඩායම් සංගීතය” (2002) නම් ග්‍රන්ථයේ සඳහන් කරයි (පිටුව 41). එහෙත් එහි ඇති උත්ප්‍රාසය නම් අප අද වාදනය කරන සියලුම වාද්‍ය භාණ්ඩ අතර අපගේ කිසිවක් නොතිබීමය. ඒ සියල්ල බැහැරින් ගත් ඒවාය.

ශ්‍රී ලාංකේය ව්‍යවහාර සංගීතයේදී මේ බටහිර විරෝධය බටහිර ශෛලියේ ගීත ගායනා කරන්නවුන්ට විවිධ ස්වභාවයෙන් එල්ල විය. අපගේ විනෝදකාමී ලෞකික ජීවිතයේ දී කිසිදිනෙක අප අත හැර නොයන ජනප්‍රිය ගායකයකු වූ සී.ටී. ප්‍රනාන්දු (1921-1977) ඉන් එක් අයෙකි. ප්‍රිය සම්භාෂණ උත්සවයකදී, විනෝද චාරිකාවක දී, පාසල් තූර්ය වාදනයකදී, ක්‍රීඩා සැණකෙළිවල මෝලං වාදනයකදී සී.ටී. ප්‍රනාන්දුගේ ගීතයක් නොගයා සිටින අවස්ථාවක්, ඔහුගේ ගීතවල සංගීත ඛණ්ඩයක් වාදනය නොකර සිටින අවස්ථාවක් නැති තරම්ය. මී වදයකි ජීවිතේ, සීගිරි සුකුමාලියේ, ලෝ අඩ නින්දේ මේ රෑ යාමේ, අම්බිලි මාමේ, හෙළ ජාතික අභිමානේ, සිහින ලොවේ මිහිර මැවූ මාලී, රන්වන් රන් කෙඳි පිරාලා, රෑ පැල් රැකලා, පින් සිදු වන්නේ, සුවඳ රෝස මල් නෙලා, පුන් සඳ හිනැහෙන්නේ (රුක්මනී දේවී සමග), බිළිඳා නැළවේ උකුලේ, පරවුණු මල් නැවත නැතේ පිපෙන්නේ, අවදි වන්න අවදි වන්න, රන මොනරයි රන මොනරියි, අම්බිලි මාමේ ඔබ මොකද කරන්නේ, පුන්සඳ හිනැහෙන්නේ, ආනේ ඩිංගක් ඉන්නකෝ, සැළලිහිණි කොවුල් හඬ ආදි ලෙස සී.ටී. ප්‍රනාන්දු ගැයූ සුමධුර ගී අදටත් ශ්‍රී ලාංකිකයන් අතර එකසේ ජනප්‍රියය.

අපේ ඊනියා ජාතිකවාදය සහ දේශප්‍රේමිත්වය කෙසේ වෙතත් අපේ ලෞකික දෙසවන සිංදු හෝ සංගීතය පිළිගන්නේ එහි ජාති-ජන්මය බටහිර එකක්ද? පෙරදිග එකක් ද? දේශීය එකක්ද වශයෙන් සලකා නොව එහි මියුරු බව සලකාය. එහෙත් අපේ රටේ මුල් කාලයේ බටහිර සංගීතයට ඇති විරෝධය තල දෙකක දී දක්නට ලැබිණි. එකක් නම් දේශීය දේ, ජාතිකත්ව ආදිය අගයන සාමාන්‍ය සමාජය අතර තිබූ විරෝධයයි. අනෙක එකල සංගීතය පිළිබඳව තිබූ නිල ආයතනය වූත්, ගුවන් විදුලි මාධ්‍යයක් ලෙස තිබූ එකම ආයතන වූ ගුවන් විදුලි සංස්ථාව තුළ තිබූ නිල හෝ නිල නොවන බටහිර සංගීත විරෝධී ආස්ථානයයි.

බටහිර කණ්ඩායම් සංගීතය පිළිබඳ තද බල ලෙස විරෝධය දැක්වූවන් අතර එකල ගුවන් විදුලි සංස්ථාවේ සංගීත පාලක පී. ඩන්ස්ටන් ද සිල්වා, සංගීතඥ සෝමදාස ඇල්විටිගල ආදින් පමණක් නොව පසුකලෙක බටහිර සංගීත සම්ප්‍රදායන් ඔසවා තැබූ ප්‍රේමසිරි කේමදාස ද වෙයි. මේ ඔවුන්ගේ විරෝධයන් පිළිබඳ මහාචාර්ය සුනිල් ආරියරත්නගේ ශ්‍රී ලංකාවේ කණ්ඩායම් සංගීතය නම් ග්‍රන්ථයේ සටහන්ය.

‘ගුවන් විදුලි සංගීතය උසස් තලයකට නැංවීමට, ප්‍රමිතිගත කිරීමට අනුපමය මෙහෙයක් කළ එහි සංගීත පාලක පී ඩන්ස්ටන් ද සිල්වා කණ්ඩායම් සංගීතය පිටු දුටු ප්‍රධාන උද්ඝෝෂකයෙක් විය. සිංහල සංගීතයට බටහිර සංගීතය මුසු වීම නොසිදුවිය යුත්තකැයි ඔහු විශ්වාස කළේය. ඩන්ස්ටන් ද සිල්වා, ජෙරාල්ඩ් වික්‍රමසූරියට කියා සිටියේ ඔහුගේ ලේබලයෙන් එන කණ්ඩායම් සංගීතය “විෂ” බවත් ඒවා කසළ ගොඩට විසිකළ යුතු බවත්ය. (පිටුව 114- 115 )

”බටහිර සංගීතය ප්‍රියකළද කණ්ඩායම් සංගීතය ප්‍රිය නොකළ කේමදාස ‘සරසවිය’ පත්‍රයට ලිපියක් ලියමින් මෙසේ කීවේය. ‘මාගේ ලොකුම විරුද්ධත්වය මේ වාගේ විකාර දේවල් කණ්ඩායම් සංගීතය ලෙස හැඳින්වීම ගැනයි. මේවාට සංගීතය කියන වචනය යෙදීමත් නින්දාවක්… මේ නවීන විකාර දේවල් බටහිර සංගීතය ලෙස හැඳින්වීම බීතෝවන්, ශූබට් වැනි බටහිර සංගීතඥයනට කරන නින්දාවක්” (පිටුව 115)

ප්‍රවීණ සංගීතඥ සෝමදාස ඇල්විටිගල සරසවිය පුවත්පතට බටහිර කණ්ඩායම් ගැන පවසා තිබුණේ මෙවැනි අදහසකි. “අලුත් සංගීත කණ්ඩායම් නිසා සිංහල සංගීතයට වෙලා තියෙන්නේ විශාල හානියක්. මෙය අපේ දේශයේ සංගීතයට බෝවුණු වසංගතයක් වාගේ… මේ සංගීත කල්ලිවල සමහර ගීත අහගෙන ඉන්න බැරි තරම් කංකරච්චලයක්. හැම තිස්සේම වාදනය කරන්නේ කිසිම විවිධත්වයක් නැති එකම රිද්මයක්.” (පිටුව 115-116 )

එහෙත් බටහිර කණ්ඩායම් සංගීතය වෙනුවෙන් ඩබ්ලිව්.ඩී. අමරදේව මෙන්ම ෂෙල්ටන් ප්‍රේමරත්න ද අනෙක් පිරිසට වඩා විවෘත ලෙස පෙනී සිටියහ.

‘නානාවිද මිනිස් කොටස්වලින් සැදුම් ලත් අපේ සමාජයේ කණ්ඩායම් සංගීතය වැනි දෙයක් බිහි වූයේ ඊට ප්‍රිය කරන එක්තරා කොටසක් සිටි නිසායි. ඔවුනටත් සංගීතයක් තිබිය යුතුයි. හැමදෙනාගේම රස වින්දනය එක මට්ටමක නැහැ. අපේ සංගීතයේ බාහිර ලක්ෂණ ඒ ඒ කාලයට අනුව වෙනස් වේවි. එහි මූලික හරය හැමදාම නොනැසී පවතීවී…” (පිටුව 116)

අමරදේව බටහිර කණ්ඩායම් සංගීතය පිළිබඳ එවන් ප්‍රගතිගාමී අදහසක් දැක්වූවද බටහිර ගායකයකු වූ සී.ටී. ප්‍රනාන්දු ගැන 1973 දී පැවැති ගුවන් විදුලි ගායක-ගායිකා ශිල්පීය වර්ගීකරණයේදී දක්වා ඇත්තේ මීට වඩා වෙනස් ස්ථාවරයකි. අමරදේව ඉහත දැක්වූ අදහස එම වර්ගීකරණයට පෙර දැක්වූවක් ද පසුව දැක්වූ එකක් ද යන්න පැහැදිලි නැත.
ෂෙල්ටන් ප්‍රේමරත්න ද බටහිර සංගීත කණ්ඩායම් පිළිබඳ සුබවාදී සහ ප්‍රගිතිශීලී අදහසක් දරා ඇත්තේය. “සංගීත කණ්ඩායම් නිසා අපේ දේශීය සංගීතයට හානියක් වන්නේ නැහැ. සමාජයට අවශ්‍ය දෙයක් තියනවා නම් එය සමාජයේ ජීවත් වෙනවා. සමාජයට අනවශ්‍ය නම් නිරායාසයෙන්ම නැතිවෙලා යනවා. සමාජ විපර්යාස සිදුවන මෙ වැනි කාලයක මේ අලුත් සංගීත කල්ලි ජනප්‍රිය වෙන්න හේතුව එවැනි සංගීතයක් සමාජයට අවශ්‍ය නිසයි. ඒවායේ වචනවලට වඩා බලපාන්නේ රිද්මය. මිනිසුන්ට ඒකාකාරී බවෙන් මිදෙන්ට අවශ්‍යයි. එක් එක් අවස්ථාත් සඳහාත් එක් එක් විදිහේ සංගීත ශෛලීන් අවශ්‍යයි. එකම දේකින් සියල්ල පිරිමහා ගන්න බැහැ. මේ බටහිර ශෛලියේ ගීත අපේ රටේ ජනප්‍රිය වීමට එක් හේතුවක් මේ මිශ්‍ර ජාති රිද්මයයි… මේ අලුත් සංගීත ක්‍රමය නරකයි කියල බැහැර කළ යුතුයි මට හිතෙන්නේ නෑ. මන්ද ඒ ගීතවල එක්තරා ක්‍රමවත් රටාවක් ශාස්ත්‍රීය හරයක් තිබෙන නිසා..” (පිටුව 116)

අදත් අලුත් පරම්පරාව තුළ ද නින්නාද දෙන මියුරු ගී තනුවලින් අලංකාර ගීත ගැයූ සී.ටී. ප්‍රනාන්දුට පෙර කී බටහිර සංගීත විරෝධී ආස්ථානය නිසා එක්තරා අසාධාරණයක් සිදු වී යයි අනුමාන කළ හැකිය. ඒ ගුවන් විදුලිය තුළ එදා පැවැති නිළ වර්ගීකරණය තුළින් ජනතාව අතරට පැමිණෙන්නට ඉඩක් නොමැති වීමය. මේ පිළිබඳ අපූරු විස්තරයක් අප අතරින් වෙන්වූ සිනමාවේදියකු මෙන්ම විශිෂ්ට ලේඛකයකු වූ තිස්ස අබේසේකර සිය “ අයාලේ ගිය මතක සටහන්” (2007) නම් ග්‍රන්ථය තුළින් විස්තර කරයි. එය දිවංගත සුනිල් සාන්ත විසින් තිස්ස අබේසේකරට පවසන ලද්දකි.

1973 වර්ෂයේදී ශ්‍රී ලංකා ගුවන් විදුලි සංස්ථාව විසින් ගායක ගායිකා ශිල්පී වර්ගීකරණය සඳහා පරික්ෂණයක් පවත් වන ලදි. මෙම පරීක්ෂණ මණ්ඩලයේ සිටි සාමාජිකයන් වූයේ එච්.ඩබ්ලිව්. රූපසිංහ, ඩබ්ලිව්.ඩී. අමරදේව සහ සුනිල් සාන්තයි. එම පරීක්ෂණයේදී මොහිීන් බෙග් විශිෂ්ට ශ්‍රේණියේ ගායකයකු ලෙස තේරුණත් සී.ටී. ප්‍රනාන්දු ඒ සඳහා නොතේරුණි. පරීක්ෂණ මණ්ඩලයේ සිටි සුනිල් සාන්තගේ නිර්දේශය වූයේ සී.ටී. ප්‍රනාන්දු විශිෂ්ඨ ශ්‍රේණියට පත් කළ යුතු බවයි. එහෙත් අනිත් දෙදෙනාගේ මතය වූයේ පෙරදිග ගායනා ශෛලියට අනුව සී.ටී. ප්‍රනාන්දුට ගායනා කළ නොහැකි බැවින් ඔහු නුසුදුසු බවයි. එහෙත් සුනිල් සාන්තගේ මතය වූයේ කිසිවෙකුගේ ගායනා ශක්තිය තීරණය කිරීමේ දී ඒ ගායකයාට හුරුපුරුදු ගායන සම්ප්‍රදාය අනුව විනිශ්චය කළ යුතු බවයි. සුනිල් සාන්ත තමන් සිටි ආස්ථානය තවදුරටත් මෙසේ පැහැදිලිව දක්වා තිබිණි. “අපගේ කාර්යභාරය සම්ප්‍රදාය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් නොවේ. ගායන හැකියාවන් පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක්. සංගිතය නිල වශයෙන් කිසියම් සම්ප්‍රදායකට සීමා කරන්න බැහැ. ඒක අසාධාරණයි” (පිටුව 143) මෙම සිදුවීම එක් අතකින් එම පරීක්ෂණ මණ්ඩලයේ සිටි අනිත් දෙදෙනාට අපරදිග ගායනා පිළිබඳ තිබූ නොදැනුම නිසා සිදු වන්නට ඇති බව ද තිස්ස අබේසේකර විශ්වාස කරයි. එමෙන්ම අනෙක් අතට එවකට තිබූ බටහිර සංගීතය පිළිබඳ පෙරදිග සංගීත ව්‍යවහාර කරන අය අතර තිබූ විරෝධය එම තෝරා නොගැනීමට අවිඥානිකව බලපෑවා ද විය හැකිය.

එකල සිටි ගුවන් විදුලි බලධාරීන්ට බටහිර පොප් සංගීතය කුමක් ද යන්න ගැන එතරම් අවබෝධයක් තිබූ ‍බව නොපෙනේ. මේ ගැන අපූරු සටහනක් මහාචාර්ය සුනිල් ආරියරත්නගේ ‘ශ්‍රී ලංකාවේ කණ්ඩායම් සංගීතය’ නම් ග්‍රන්ථයේම සඳහන් වෙයි. 1971 ජපානයේ පැවැති පොප් සංගීත උළෙලක් සඳහා ගීත ඉදිරිපත් කරන්නැයි එහි සංවිධායකයින් ඉල්ලූ විට ගුවන් විදුලිය ඉදිරිපත් කර ඇත්තේ ඩබ්ලිව්.ඩී. අමරදේව, නන්දා මාලිනී, වික්ටර් රත්නායක, දයාරත්න සහ අමරා රණතුංග යන ශිල්පීන්ගේ ගීත සහ කණ්ඩායම් ගීත 2කි. එයින් ජපන් සංවිධායකයන් තෝරා ගෙන ඇත්තේ මිනෝන් රත්නම් ඇතුළු 60 දශකයේ ජනප්‍රිය බටහිර සංගීත කණ්ඩායමක් වූ ‘ජෙට්ලයිනර්’ සංගීත කණ්ඩායම ගැයූ ගීතයකි.

සී.ටී. ප්‍රනාන්දු විශිෂ්ට ශ්‍රේණියේ ගායකයකු ලෙස වර්ගීකරණය නොකරනු ලැබුවත්, එයින් ඔහුට කිසියම් අසාධාරණයක් සිදු වුවත්, එවකට පැවැති වෙළඳ සේවය තුළින් සී.ටී. ප්‍රනාන්දු ඇතුළු බටහිර සංගීතයන් අනුව ගායනා කරන්නන්ට අවස්ථාව ලැබිණි. ගුවන් විදුලි සංස්ථාවේ සභාපතිවරයා වූ නෙවිල් ජයවීරගේ කාලය (1967 -1973) බටහිර සංගීතයට ගුවන් විදුලියේ තිබූ සීමාමායිම් ඉවත් වූ කාලයක් බව පැවසේ. ඒ නෙවිල් ජයවීර බටහිර සංගීතයට ඇලුම් කරන්නෙකු වීමත්, නිදහස් අදහස් ඇත්තෙකු වීමත්, සංගීතය පිළිබඳ පුළුල් රුචිකත්වය ඇති අයෙකු වීමත් නිසාය. අනෙක් අතට නිල පිළිගැනීමක් ඇතිව ගුවන් විදුලි ශ්‍රාවකයන් අතරට යන්නට අවස්ථාව ලැබුණත් නොලැබුණත් එකල පැවැති කණ්ඩායම් සංගීතය නිසා නාගරික ජනයා අතර සී.ටී. ප්‍රනාන්දු ජනප්‍රිය ගායකයෙක් විය.

පසුකලෙක සී.ටී. ප්‍රනාන්දුගේ කටහඬට රිසි වූ බටහිර ඔපෙරා ගායිකාවක වූ ඩෙල් ගාඩෝ සී.ටී. ප්‍රනාන්දු ලන්ඩනයට ගෙන්වාගෙන ප්‍රසංගයක් පැවැත්වූ බවත් එය ශ්‍රී ලාංකිකයකු බටහිර රටක පැවැත්වූ මුල්ම ප්‍රසිද්ධ සංගීත ප්‍රසංගය වන බවත් තිස්ස අබේසේකර පවසයි.
සි.ටී. ප්‍රනාන්දු නම් අසහාය ගායකයාගේ මතු වීම හා පැවැතීම යනු අන් කිසිවක් නොව බහු සංස්කෘතිකත්වය, බහුත්වය, විවෘතභාවය සහ විවිධත්වය ඇති සමාජයක මියුරු ඵලය. ගතානුගතිකව අර බටහිර විරෝධය හෝ හෝ දේශප්‍රේමය නමැති ආස්ථානයන් ඔස්සේ අප කිසිවක් ප්‍රතික්ෂේප නොකළ යුත්තේ ඒ නිසාය. සංගීතය නම් වූ ආනන්දනීය කලාව මෙතරම් විවිධත්වයෙන් පූර්ණ වී ඇත්තේත්, අලංකාර වී ඇත්තේත් බහු සංස්කෘතිකත්වය හා එය පවත්නා සමාජ සංස්ථාව නිසාය. අපේකමට, අපගේ දෙයක් නිර්මාණය කරගැනීමට එය ආධාරකයක්, උත්තේජනයක් විනා බාධාවක් නොවේ.■