ඉන්ධන,ගෑස් විදුලියට
මිලසූත්‍රයක් යොදාගන්න ඕනෑ
සමගි ජන බලවේගයේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී ඉරාන් වික්‍රමරත්න

■ අමන්දිකා කුරේ

මේ මොහොතේ ශ්‍රී ලංකාව තුළ පවතින ආර්ථික අර්බුදය ඔබ විග්‍රහ කරන්නේ කෙසේ ද?

මේ මොහොතේ ඇතිවෙලා තියෙන අර්බුදය මෙතෙක් ලංකා ඉතිහාසයේ පළමුවරට ඇතිවුණු දරුණු ආර්ථික අර්බුදයක්. මේ තත්වයට කලින් වුණත් යම් අර්බුදයක් ආර්ථිකයේ තිබුණා. අයවැය පරතරය හා ආනයන-අපනයන පරතරය දීර්ඝ කාලයක් පුරාවට තිබුණා. මේ වෙනකන් ඉඳපු හැම රජයක්ම ඒක යම් ප්‍රමාණයකට පාලනය කරගෙන හිටියා. සාමාන්‍යයෙන් අයවැය පරතරය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 5%-7%ක අගයක් පවතිනවා. නමුත් පසුගිය වසරේ අයවැය පරතරය 14%කට වැඩිවෙලා තියෙනවා. ඒ වගේම අපනයන-ආනයන පරතරය ලොකු ප්‍රශ්නයක් හැටියට තියෙනවා.
විදේශ විනිමය සංචිතය මේ වෙනකොට ඉතාමත් අඩු මට්ටමකට, ඒ කියන්නේ ඩොලර් බිලියන 1.7ක් දක්වා පහළ බැහැලා තියෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් විදේශ සංචිත මාස දෙකක ආනයන සඳහා ප්‍රමාණවත් පරිදි තබාගත යුතුයි. නමුත් දැන් එතරම් කාලයකට ප්‍රමාණවත් විදේශ සංචිත ලංකාව සතුව නෑ. ඒ වගේම දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 115%ක් ලංකාවේ සම්පූර්ණ ණය ප්‍රමාණය. මේ අර්බුදය තවත් උග්‍ර වෙලා භාණ්ඩවල මිල ඉතිහාසයේ කවදාවත් නොදැකපු තරමකින් ඉහළ ගිහිල්ලා තියෙනවා. ළදරුවෙක්ට දෙන කිරිපිටි පැකට් එකේ සිට, ගැස්, ආහාර ද්‍රව්‍ය මිල වැඩි වෙලා තියෙන්නේ ඉතාම ඉහළ ප්‍රතිශතයකින්. කඩේට ගිහින් තේ එකක් බොන්න බැරි තරම් තේ එකක, බත් පැකට් එකක මිල ඉහළ ගිහින්.

අර්බුදය කෙතරම් උග්‍රයිද කියනවා නම් විදේශ ණය, ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර මේ තියෙන විදේශ විනිමයෙන් ගෙවාගන්න බැරිවෙලා තියෙනවා. ණය ගෙවුවොත් මිනිස්සුන්ගේ අත්‍යවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය ආනයනය කරන්න මුදල් නැතිවෙනවා. ස්මාර්ට් ෆෝන් එකක් වුණත් දැන් අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩයක්. දරුවන්ට අධ්‍යාපනය ලබාදෙන්න වෙලා තියෙන්නේ ස්මාර්ට් ෆෝන් එක හරහා. ඉදිරියේ දී ලංකාවට ණය ගෙවාගන්න බැරි තත්වයක් තියෙන්නේ. මූඩීස් වැනි ස්වාධීන ණය ශ්‍රේණිගත කිරීමේ ආයතන විසින් තවත් ශ්‍රී ලංකාව ශ්‍රේණිගත කිරීම්වලින් පහළට දාලා තියෙන්නෙ. මෙන්න මේ වගේ උග්‍ර අර්බුදකාරී තත්වයක් තමයි ලංකාවේ දැන් ඇතිවෙලා තියෙන්නේ.

මේ අර්බුදය ඇතිවුණේ කොරෝනා වෛරස ව්‍යාපතිය නිසා යැයි ආණ්ඩුව කියනවා. හේතුව ඒකද? නැතිනම් ආණ්ඩුවේ කළමණාකරනය සම්බන්ධ ප්‍රශ්නයක් ද?

අර්බුදය නිර්මාණය වුණේ කොරෝනා වසංගතය ව්‍යාප්ත වීමට කලින්. රජයට හිමි විය යුතු බදු මුදල් හිමි නොවීම මේ ප්‍රශ්නයට විශාල වශයෙන් බලපෑවා. 2019 පාස්කු ප්‍රහාරයෙන් දින කීපයකට පස්සේ ගෝඨාභය රාජපක්ෂ තමා ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් වෙන බව ප්‍රකාශ කළා. ඉන්පසුව ඔවුන් දිගටම ඔවුන්ගේ ප්‍රවර්ධන වැඩකටයුතු කරගෙන ගියා. ඔවුන් ඉදිරිපත් කළ කාරණයක් වුණේ ආණ්ඩුවෙන් අධික බදු මුදලක් අය කරනවා, අපි ආවාම මේ බදු මුදල අඩු කරනවා, ඒ නිසා බදු නොගෙවා ඉන්න කියන එක. ඒ නිසා ගොඩක් අය බදු ගෙවන එක පැහැර හැරියා. රුපියල් බිලියන 550-600කින් රටේ බදු ආදායම කඩාගෙන වැටුණා.

අපේ රජය තිබුණ සමයේ අපි ආදායම් බදු පනතක් ගෙනාවා. ඒ හරහා බදු ගෙවිය යුතු සියල්ලන්ටම බදු ගෙවීමට සිදුවුණා. සාමාන්‍යයෙන් රටේ බදු ආදායම දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 17-20% අතර ප්‍රමාණයක් තිබිය යුතුයි. නමුත් දැන් ඒක 10.5%ක් දක්වා අඩු වෙලා තියෙන්නෙ. මේ බදු මුදල්වලින් තමයි රටේ අධ්‍යාපනයට සෞඛ්‍යයට මුදල් වෙන් කරන්නේ. මේ අර්බුදය ගැන සරල උදාහරණෙකින් පැහැදිලි කළොත්, දැනට ශ්‍රී ලංකා ගුවන් සේවයේ මුළු පාඩුව ගණනය කළොත් රුපියල් බිලියන 240ක් වෙනවා. 2020 අයවැයෙන් අධ්‍යාපනයට වෙන් කළේ රුපියල් බිලියන 175යි. රටේ අධ්‍යාපනයට ප්‍රමාණවත් තරම් මුදල් වෙන් කළේ නැත්නම් එතැනම ලොකු අර්බුදයක් ඇති වෙනවා. 2022 අයවැයෙත් අධ්‍යාපනයට, සෞඛ්‍යයට වෙන් කළ යුතු මුදල අඩු කරලා තියෙනවා. මේ වෙලාවෙ ජිම්, පාරවල්, අධිවේගී මාර්ග, ක්‍රීඩාංගණ හදන්න සුදුසු වෙලාවක් නෙවෙයි කියන එකයි අපේ මතය. අපිට දැන් තියෙන්නේ සීමිත මුදලයි. ඒක අපි හරි තැනට, ඒ කියන්නේ මානව සම්පත ගොඩනගන්න අවශ්‍ය විදිහට යොදවන්න ඕනෑ. මේ වෙලාවෙ අධ්‍යාපනයට මුදල් වැය කරන එක ඉතා වැදගත්.

දැන් ආනයන සීමා කරලා ආණ්ඩුවේ මිතුරන්ගේ සමාගම් හරහා භාණ්ඩ ආනයනය කරනවා. වෙළඳපොළ ඉවත්කරලා රජය විසින් ආනයනය පාලනය කරනවා. සීනි බදු වංචාවෙන් අහිමි වුණ මුදලෙන් ලංකාවේ සියලුම ජනතාවට මුල් මාස තුනේ දී ම එන්නත් ලබා දී ඉවර කරන්න තිබුණා. එහෙනම් මියගිය අය විශාල ප්‍රමාණයක් අද අපි එක්ක ඉන්නවා.

පැන්ඩෝරා හෙළිදරවුවෙන් එළියට ආවා මිනිසුන්ගෙ මුදල් එකතු කරලා කරලා බදු ගෙවන්න වෙනවාට ඒවා සඟවාගෙන හිටපු හැටි. රජයට හිමිවිය යුතු බදු තමයි ඔවුන් නොගෙවා ඉඳලා තියෙන්නේ. මේ පුද්ගලයන් ගැන පරීක්ෂණ කරනවා කියලා ලංකාවේ අගමැති හෝ ජනාධිපති කියලා තේරුමක් නෑ. මොවුන් ඔක්කොම ඥාතීන්. මේ ආණ්ඩුව හොරකමට වංචාවට ඉඩ දීලා නීතියේ ආධිපත්‍යට හිමි විය යුතු තැන නැති කරලා තියෙනවා. නීතියේ ආධිපත්‍යය නැති වුණාම ප්‍රතිපත්තිවලට තිබෙන වැදගත්කම නැතිවෙනවා. වැරදි ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක වෙන්න පටන් ගන්නවා.

මේ වෙනකොට වැරදි ප්‍රතිපත්ති කලින් මම සඳහන් කළ විදිහට බදු සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියාත්මක එනවා. කෘෂිකර්මය සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. කාබනික පොහොරවලට අපිත් කැමතියි. ඒ ගැන කිසිදු විවාදයක් නෑ. නමුත් එය එක දවසෙන් ක්‍රියාත්මක කරන්න පුළුවන් දෙයක් නෙවෙයි. කාලයක් තිස්සේ සැලසුම් කරලා කරන්න ඕනෑ දෙයක්. කාබනික පොහොර ආනයනය කරනවා කියන්නේ ඔක්කොටම වැඩිය භයානක තීරණයක්. ඕනෑ තරම් වසංගත කාබනික පොහොර ආනයනය හරහා ලංකාවට එන්න පුළුවන්.

වෙළඳපොළ හැසිරීම තුවක්කු පෙන්නලා හමුදාව පෙන්නලා බය කරලා කරන්න පුළුවන් දේවල් නෙවෙයිනේ. භාණ්ඩ සඟවාගෙන ඉන්නවා කියලා ඒවා වටලනවා කියලා පෙන්නනවා. නමුත් ඇත්තටම වෙළඳපොළ ක්‍රියාත්මක වෙන ආකාරය සම්බන්ධයෙන් අවබෝධයක් නැති ආකාරයකට තමයි ආණ්ඩුව හැසිරෙන්නේ.

මේ නිසාම ආණ්ඩුවට නිසි කළමනාකාරීත්වයක් නොතිබීම මේ ආර්ථික අර්බුදයට ලොකුම හේතුවක් වෙලා තියෙනවා.

මේ වගේ ආර්ථික අර්බුදයක් ඇති අවස්ථාවක ආණ්ඩු බලය සමගි ජන බලවේගයට ලැබුණොත් අර්බුදය විසඳීමට ඔබ යෝජනා කරන්නේ මොනවාද?

පළවෙනිම කරුණ තමයි මේ අර්බුදයට දැන් ඉක්මන් කෙටි විසඳුම් නෑ. ආණ්ඩුවත් හිතන් ඉන්නවා මේක පොඩි තුවාලයක්, පැලැස්තරයක් යොදලා මේක වහගන්න පුළුවන් කියලා. නමුත් මේ අර්බුදය පිළිකාවක් තරමටම ඔඩුදුවලා ඉවරයි. ඒ නිසා සැත්කමක්, එහෙමත් නැතිනම් දීර්ඝකාලීන විසඳුම්වලට යන්න සිදුවෙනවා. කවුරුහරි කෙනෙක් ඔබේ ඉදිරියට ඇවිල්ලා අපි බඩු මල්ලක් බෙදන්නම්, සමෘද්ධිය වැඩි කරන්නම් කියනවා නම් මට ඇත්තටම කියන්න තියෙන්නේ එවැනි පුද්ගලයන්ට අහුවෙන්න එපා. එවැනි විසඳුම්වලින් මේ අර්බුදය විසඳන්න බෑ.

මුලින් ම අපි රට තුළ නීතියේ ආධිපත්‍යය ගොඩනගන්න ඕනෑ. විශ්වාසය ගොඩනැගුණාම තමයි ව්‍යාපාරිකයෝ ආයෝජන කරන්නේ. මිනිස්සු තුළත් විශ්වාසයක් ඇති වෙන්න ඕනෑ. ඒ අනුව දූෂණය වංචාව නැති කරන්න ඕනෑ. එහෙම වුණාම කිසි කෙනෙකුට බදු පැහැර හරින්න බෑ.සියලු දෙනාටම වගකීමක් තිබෙනවා ආදායම් බදු ගෙවීමට.

ඒ වගේම ශ්‍රී ලංකාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය වැනි ජාත්‍යන්තර සංවිධාන සමග ඇති කරගෙන තිබෙන සම්මුතීන් හා ගිවිසුම්වලට අනුව කටයුතු කළ යුතුයි. ඒ සම්මුතිවලට අනුව කටයුතු කරන බවට ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව අතර විශ්වාසයක් ගොඩනගාගත යුතුයි. මීට පෙර මානව හිමිකම් කවුන්සිලයෙන් ශ්‍රී ලංකාවට එරෙහිව චෝදනාවක් ගෙන ආ වෙලාවේ යුරෝපීය පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කරන රටවලින් 95%ක්ම අපට විරුද්ධව ඡන්දය භාවිත කළා. අපි මේ වගේ වෙලාවක සූක්ෂ්ම වෙලා ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව තුළ විශ්වාසය දින ගන්න ඕනෑ. අපේ අපනයන වෙළඳපොළ වර්ධනය කරගැනීමේදී ඒක තීරණාත්මක කාරණයක් වෙනවා. අපනයන වෙළඳපොළ ශක්තිමත් කරගත්තොත් විතරයි අපිට මේ අර්බුදයෙන් ගොඩඑන්න පුළුවන් වෙන්නේ.

අපනයනයට මුල් තැන දෙන්න ඕනෑ. කෘෂිකර්මයේ දී අපට පොහොර සහනාධාරයෙන් එහාට යන්න තවම බැරිවෙලා තියෙනවා. වැඩකරන ජනතාවගෙන් 25%ක් ඉන්න කෘෂිකර්මයේ නිෂ්පාදනය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 8%යි. ඒ නිසා කෘෂිකර්මයට තාක්ෂණය එකතු කරලා නගා සිටුවන්න තාක්ෂණික සහනාධාර රජය මැදිහත් වෙලා ගොවීන්ට ලබා දෙන්න ඕනෑ. එහි ඵලදායීතාය ඉහළ දමන්න ඕනෑ. දැනට අපනයනය කෙරෙන්නේ තේ, ඇඟලුම් වගේ භාණ්ඩ වර්ග කිහිපයක් විතරයි. රට තුළ ව්‍යාපාරවල නියැලෙන සුළු හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යාපාරිකයන්ටත් ඔවුන්ගේ නිෂ්පාදන ජාත්‍යන්තර වෙළඳපොළට ගෙනියන්න අවස්ථාව හදලා දෙන්න ඕනෑ. ලංකාව ඇතුළේ තියෙන්නේ කුඩා වෙළඳපොළ අවකාශයක්. ජාත්‍යන්තර වෙළඳපොළට ඔවුන්ව යොමු කිරීම ඒ නිසා සිදු කරන්න ඕනෑ. ජාත්‍යන්තර වෙළඳපොළ හඳුනා ගන්න ඔවුන්ට රජය මැදිහත් වී වැඩපිළිවෙළක් හදන්න ඕනෑ.

ඒ වගේම ව්‍යාපාරිකයන්ට ව්‍යාපාර කිරීමට සුදුසු පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීමත් වැදගත්. ව්‍යාපාර ලියාපදිංචියට, අවසර හා බලපත්‍ර ලබා ගැනීමට දැන් ඉතා විශාල කාලයක් වැය වෙනවා. ඒ වෙනුවට ඒ ක්‍රියාවලිය කාර්යක්ෂම කරන්න ඕනෑ. ඒ හරහා ලංකාවට විදෙස් අයෝජන ගෙනවා ගන්න පුළුවන්. හරි රේල් පාරෙ ගියොත් අපිට මේ අර්බුදයෙන් ගොඩ එන්න පුළුවන්.

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල හරහා මේ අර්බුදයට විසඳුමක් ලබාගත හැකි ද?

දැන් ඇත්තටම ණයක් ගන්නත් බැරි වෙන තරම් ලංකාවේ ශ්‍රේණිගත කිරීම් වැටිලා ඉවරයි. ණයක් ගන්නත් අපි යම්කිසි ආර්ථික විනයක් පවත්වාගෙන යා යුතුයි. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල හරහා ණය ගන්නවා නම් ඒ අනුව වැඩ කළ යුතුයි.

නමුත් දැන් එහෙම ආර්ථික විනයක් පවත්වාගෙන යන්නේ නෑ. අපනයනකරුවන්ට බලකරනවා

ලංකාවට ඩොලර් අරන් එන්න කියලා. ඩොලර් එක රුපියල් 203ට ආසන්න මුදලකට හිර කරගෙන ඉන්නවා. වෙළඳපොළේ සිදුවන දේවල් බලකරලා කරන්න පුළුවන් දේවල් නෙවෙයි. අපි හරි ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළා නම් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට යන එකේ ප්‍රශ්නයක් නෑ.

මෙවැනි අර්බුදයක් තිබියදීත් මෙවර අයවැයෙන් දිස්ත්‍රික් සංවර්ධන කමිටු සඳහා අතිවිශාල මුදලක් වෙන් කිරීම ඔබ දකින්නේ කොහොමද?

දිගටම සල්ලි අච්චුගහන එකෙන් උද්ධමනය ඉහළ ගිහින් තියෙනවා. ඒ අතරම මේ වගේ විශාල මුදලක් ග්‍රාමීය සංවර්ධනයට කියලා වෙන් කරලා තියෙනවා. මේ වෙනකොට සියලුම භාණ්ඩ මිල ඉහළ ගිහින්. ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ජීවත් වන ජනතාවට අඩුම තරමේ දර ළිපක් භාවිත කරන්න පුළුවන්. නමුත් නාගරික ප්‍රදේශවල මහල් නිවාසවල ජීවත්වෙන අය මොකද කරන්නේ. දැන් මේ වෙලාවේ උද්ධමනය අඩු කරන එකද මූලික, එහෙමත් නැතිනම් පාරවල්, බිල්ඩින් හදන එකද?

අධ්‍යාපනයට සෞඛ්‍යයට වෙන් කරන මුදලත් අඩු කරලා මේ වගේ දේවල් කරන එක ලොකු ගැටලුවක්. සාමාන්‍ය මනුස්සයෙක්ගෙන් ඇහුවොත් මේ වෙලාවෙ අධ්‍යාපනයට මුදල් වෙන් කරන එකද පාරවල් හදන එකද වැදගත් කියලා ඔහු අනිවාර්යයෙන් ම කියනවා අධ්‍යාපනයට වෙන් කළ යුතුයි කියලා. ඒ වගේම මුදල් අච්චු ගැහීමෙන් උද්ධමනය වැඩිවෙන්නේ නෑ කියලා මේගොල්ලො ලොකු ලොකු ආර්ථික විද්‍යාත්මක ඉදිරිපත් කිරීම් කළා. කෝ දැන් ඒවාගේ ප්‍රතිඵල? භාණ්ඩ මිල ඉහළ ගිහින් ඉවරයි. ඉදිරියට විදුලිය පවා ඉහළ යනවා. තියෙන මුදල හරියට භාවිත නොකර මුදල් අච්චු ගගහා යෙදෙවුවාම වෙන්නේ අර්බුදය වැඩි වෙන එක විතරයි.

ඔබේ ආණ්ඩුව සමයේ ගෙන ආ ඉන්ධන මිල සූත්‍රය ඒ කාලයේ බෙහෙවින් විවේචනයට ලක් වුණා. දැන් ඉන්ධන මිල එක්වරම ඉහළ දාන්න ඕනෑ කියලා විෂය භාර ඇමති කියනවා. ඉන්ධන මිල සූත්‍රය තිබුණා නම් මේ මොහොතේ යම් විසඳුමකට යන්න තිබුණාද?

ඉන්ධන කියන්නේ ලංකාවේ නිෂ්පාදනය කරන දෙයක් නෙවෙයි. ආනයනය කරන දෙයක්. ලංකාවේ පාරිභෝගිකයො දන්නවා ජාත්‍යන්තර වෙළඳපොළේ මිල ඉහළ පහළ යාම පිළිබඳව. ඉන්ධනවලට යන මුදල වගේම ප්‍රවාහන ගාස්තුවක් යනවා. ගෙන්වීමට මුදල් වැය වෙනවා. මේ වගේ දෙවල් එක්ක විනිවිදභාවයකින් ඉන්ධන මිල තීරණය කරන්න තමයි අපි මිල සූත්‍රය ගෙනාවේ. නමුත් එවකට විපක්ෂය, වර්තමාන ආණ්ඩුව එය හාස්‍යයට ලක් කළා. ජාත්‍යන්තර වෙළඳපොළේ මිල ඉහළ පහළ යන අවස්ථාවල මිල සූත්‍රය අනුව විනිවිදභාවයකින් මිල අඩු වැඩි කළා නම් මේ වගේ එකවර මිල වැඩි කිරීමක් සිදු කරන්න වෙන්නේ නෑ. ගෑස්, විදුලිය වගේ දේවලටත් මේ වගේ මිල සූත්‍රයක් පාවිච්චි කරන්න ඕනෑ. පාරිභෝගිකයන්ට විනිවිදභාවය පෙන්නන්න ඕනෑ. විද්‍යාත්මක විසඳුම් ගෙනාවම හාස්‍යාට ලක් කරන්නේ නැතිව අවධානය ලබා දුන්නා නම් මීට වැඩිය යම් විසඳුමකට එන්න තිබුණා.■