ලියනගේ අමරකීර්ති
මහාචාර්ය ආරිය රාජකරුණාගේ ‘සිංහල නවකථාවේ ආරම්භය’ කෘතිය දැන් වයස හතලිස් හය සපුරයි. එහි සිව්වන මුද්‍රණය මේ වසරේ පළ විය. සිය ජීවිතයේ අනූවන දශකය ආරම්භයේදීත් සිංහල සාහිත්‍ය ලෝකය ගැන අවදියෙන් සිටි මහාචාර්යවරයා සිය කෘතියෙහි අලූත්ම මුද්‍රණයෙන් පිටපතක් මට තිළිණ කොට ඒ ගැන යමක් ලියන්නැයි කීවේය. සිංහල පුවත්පත්වල සාහිත්‍ය අතිරේක එන්න එන්නම අඩුවී යාමත්, ඇතැම් අතිරේක සාහිත්‍යය පිළිබඳ ඉතා ඒකමානීය අදහස් දරන අය අත පැවතීමත් ගැන අපි කතා කළෙමු. සෑම සාහිත්‍ය ශානරයක්ම පාහේ ස්වරූපමය වශයෙනුත්, අන්තර්ගතමය වශයෙනුත් ඉතා විචිත‍්‍රය. ඒ විචිත‍්‍රත්වය සාහිත්‍ය සංස්කෘතියෙන් සාහිත්‍ය සංස්කෘතියට වෙනස් වේ. යුගයෙන් යුගයට වෙනස් වේ; කතුවරයාගෙන් කතුවරයාට වෙනස් වේ; ඇතැම් විට ඉලක්ක පාඨකයා අනුවද වෙනස් වේ. මේ ආදි හේතු නිසා සාහිත්‍යය යනු කුමක්දැයි යන්න පිළිබඳ සර්වකාලීන හෝ සර්වදේශීය හෝ නිර්වචන මත රඳා සිටීම අමාරුය. මේ විචිත‍්‍රත්වයට යටින් කලාත්මකත්වය පිළිබඳ යම් පොදු අදහස් මාලාවක්ද තිබේ.
නවකථාවට ස්ථිර සාරමය ලක්ෂණ තිබේද?
සිංහල නවකථාව පිළිබඳ අපගේ මුල් කාලීන අධ්‍යයනවලදී නවකථාව යනු මේ යැයි කරන ලද නිර්වචනය නවකථාවේ විචිත‍්‍රත්වය සැලකිල්ලට ගන්නට අසමත් වූ බවක් පෙනේ. නිදර්ශනයක් වෙත යමු. මහාචාර්ය එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍ර අවුරුදු විසිනවයක තරුණයෙකු ලෙස ලියන ලද ඵදාැරබ ීසබය්කැිැ ත්‍සජඑසදබ යුරෝපීය තාත්ත්වික යථාර්ථවාදී රීතියෙන් ලියවුණු නවකථාව ඕනෑම නවකථාවකට පොදු නවකථා කලාවේ සාරමය ලක්ෂණ අඩංගු කරගන්නා බවක් දැක්කේය. ඒ සාරමය ලක්ෂණ සිංහල නවකථාවේද ඇතිදැයි සලකා බැලීය. ඒ නිසා මාර්ටින් වික‍්‍රමසිංහ නවකථා කලාව තුළ අත්කරගෙන තිබූ ජයග‍්‍රහණ ඉතා හොඳින් වටහාගන්නට හැකි විය. එහෙත් වික‍්‍රමසිංහගේ නවකථා කලාවට වෙනස් මාර්ග ගෙන වර්ධනය විය හැකිව තිබූ නවකථා රීතිවලට ඉන් සිදු වූයේ කුමක්ද?
ප‍්‍රබන්ධ කථාවේ කලාත්මක ශිල්පීයතාවට අයත් සියලූ අංග ”කලාත්මකය” යැයි හඳුන්වන්නට පුළුවන. ප‍්‍රබන්ධ කථාවෙහි තේමාත්මක අංශයට අයත් සියල්ල ”තේමාත්මකය” යැයි හැඳින්විය හැකිය. තරුණ සරච්චන්ද්‍ර උක්ත ඉංග‍්‍රීසි කෘතියේදීත්, ඒ ඇසුරින් පසුව සිංහලෙන් ලියන ලද සිංහල නවකථා ඉතිහාසය හා විචාරය කෘතියේදීත් නවකථාවේ ”කලාත්මකය” වෙත විශේෂ අවධානයක් යොමු කළේය. එය වරදක් නැත. එවකට නවකථාව නමැති ශානරය සිංහල සාහිත්‍ය සංස්කෘතිය තුළ කලාත්මක අනන්‍යතාව සොයමින් සිටියේය. එහෙත් ප‍්‍රබන්ධ කථාවක නියම සාර්ථකත්වය යනු කලාත්මකය සහ තේමාත්මකය අතර මනා සුන්දර සම්බන්ධයයි. එනම් ඒ දෙක අතර සුන්දර වූ අන්තර්වියමනක් තිබිය යුතුය. සැබවින්ම ප‍්‍රබන්ධ කථාවේ නියම කලාත්මකත්වය නම් එයයි.
මහාචාර්ය රාජකරුණා යනු ප‍්‍රබන්ධ කථාව සම්බන්ධයෙන් සරච්චන්ද්‍ර ආරම්භ කළ ගවේෂණය ඉදිරියට ගෙන ගිය කෙනෙකි. සරච්චන්ද්‍ර සැකෙවින් කී යමක් සවිස්තරවද සනිදර්ශනාත්මකවද සාකච්ඡුා කිරීම සිංහල නවකථාවේ ආරම්භය කෘතියෙහි දැකිය හැකි විශේෂ ලක්ෂණයකි. ඇල්. අයිසෙක්ද සිල්වාගේ ”වාසනාවන්ත සහ කාලකන්නි පවුල්” නම් ප‍්‍රකට ප‍්‍රබන්ධ කථාව ගැන මහාචාර්ය රාජකරුණා කරන සවිස්තර සාකච්ඡුාව අද අපට ඉතා ප‍්‍රයෝජනවත්ය. 1888 වර්ෂයේදී ග‍්‍රන්ථයක් ලෙස මුලින්ම පළ වූ එය 1866 සිට 1883 දක්වා රුවන් මල්දම පුවත්පතහෙි පළ වී තිබේ. එය සැලකෙන්නේ ප‍්‍රථම සිංහල ප‍්‍රබන්ධ කථාව ලෙසිනි. ඒවා මගින් පෙනෙන්නේ සිංහල නවකථාවේ ආදිම ස්වරූපය යැයි මහාචාර්ය රාජකරුණා කියයි. ඒ අනුව එය පොතක් ලෙස පළ වූ වර්ෂයේ සිට අද වන විට නවකථාවක ස්වරූපය ගත් පළමු ප‍්‍රබන්ධ කථාවට අවුරුදු 130ක් පිරෙයි.
මහාචාර්ය රාජකරුණාගේ සවිස්තර සාකච්ඡුාව කරුණු කිහිපයක් නිසා වැදගත් වේ. එහෙත් මා මෙහිදී අවධානය යොමු කරන්නේ නවකථාවෙහි තේමාත්මකය සහ කලාත්මකය අතර සහසම්බන්ධය අයිසෙක්ද සිල්වාගේ කෘතියෙහි පැනෙන ආකාරය ගැනය.
ස්ත‍්‍රී-පුරුෂ පේ්‍්‍රමය සහ විවාහය ආශ‍්‍රිත සම්ප‍්‍රදාය නූතනකරණයට ලක් කිරීම පිළිබඳ තේමාව වාසනාවන්ත සහ කාලකන්නි පවුල් කෘතියෙහි දැකිය හැකිය. එනම් නූතන සිංහල ප‍්‍රබන්ධ කථාවෙහි ආරම්භක මොහොතේදී විවාහය ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රකරණය කිරීමේ තැතක් දකින්නට පුළුවන. දෑවැද්ද සලකා විවාහවීම සිදුවීමත්, තමන්ගේ කැමැත්ත ඇති කෙනෙකු සමග විවාහවීමට අවස්ථාව නැතිවීමත් යන කරුණු මෙම ප‍්‍රබන්ධ කථාවේදී මුලින්ම අපගේ අවධානයට යොමු වේ. පුරුෂයන් විසින් ස්ත‍්‍රීන් පහත් කොට සැලකීමේ සිංහල පුරුද්ද විචාරයට ලක් කරන එම ප‍්‍රබන්ධ කථාව ස්ත‍්‍රිය පුරුෂයාගේ වහලියක නොවන බව සෘජුවම කියා සිටියි. බිරිඳ පුරුෂයාගේ ”සමාගම්කාරිය”, ”පේ‍්‍රමවන්තිය” වන දවසක් සහ පුරුෂයා භාර්යාවගේ ”ආදරවන්ත මිත‍්‍රයා” වන දවසක් නුදුරේදීම එළඹිය යුතු බව ඒ ප‍්‍රබන්ධ කථාවේ පිරිමි චරිතයක් වන චාර්ල්ස් ප‍්‍රාර්ථනා කරයි. විවාහයේදී ස්ති‍්‍රයගේ කැමැත්ත අකමැත්ත නොවිමසීමේ ”අධම සිංහල සිරිත” පාදිලි චරිතයක් ලවා විවේචනය කරමින් සිංහල-බෞද්ධ සංස්කෘතියට එරෙහිව ක‍්‍රිස්තියානිය ඔසවා තබන නමුත්, ස්ත‍්‍රියගේ කැමැත්ත විමසීම පිළිබඳ කාරණයේදී අයිසෙක් ද සිල්වාගේ කෘතිය ගන්නේ ප‍්‍රගතිශීලී ස්ථාවරයකි. එසේම පන්ති භේද නොසලකා විවාහවීමේ වැදගත්කමද මෙම කතාවෙන් ඉ`ගි කෙරේ. විවාහයට පෙර ඔවුනොවුන් හඳුනා ගැනීමට විවාහාපේක්ෂිත යුවළට තිබිය යුතු අවසරය සහ අවස්ථාව වාසනාවන්ත පවුල කතාවෙහිදී අවධාරණය කෙරේ. විවාහය හෙවත් ”හිර ගනුදෙනු” වෙළඳ ගනුදෙනුවක් බවට පිරීහී ඇතැයිද එම කතාවෙන් කියවේ. විවාහ වූ යුවළ තමන්ටම වෙන් වූ ටික කාලයක් වත් ගෙවීම පිණිස මධු සමය සඳහා පිටපළාතකට යාමේ වැදගත්කමද සාකච්ඡුාවට භාජනය වේ. විවාහ ජීවිතය ආශ‍්‍රිත මෙම සියලූ ප‍්‍රතිසංස්කරණ කළ හැකි බලවේගයක් ලෙස මතු වන්නේ ක‍්‍රිස්තියානි ආගමය.
”වාසනාවන්ත සහ කාලකන්නි පවුල්” නම් ප‍්‍රබන්ධය පැහැදිලිවම ක‍්‍රිස්තියානි ප‍්‍රචාරණ උපකරණයක් සේ රචනා වූවකි. එහෙත් ඒ ඔස්සේ සාකච්ඡුාවට ගන්නා ඇතැම් තේමාත්මක අදහස් හුදෙක් ක‍්‍රිස්තියානි ප‍්‍රචාරණ ඉක්මවා යයි. ලංකාවේ නූතන සමාජ ජීවිතය ගොඩනැගී ම පිළිබඳ අදහස්ද ඒ අතර වේ. ඒ ඇතැම් අදහස් පසු කලෙක අනගාරික ධර්මපාලතුමා වැනි අය විසින්ද බෞද්ධ පසුබිමෙක තබා පුනරුච්චාරණය කරන ලද දේය. විවාහය නමැති ආයතනය තුළ ස්ත‍්‍රියට ගෞරවනීය තැනක් ලැබිය යුතු බවත්, ඇයට යම් නිශ්චිත කාරක ශක්තියක් ඒ තුළ තිබිය යුතු බවත්, මෙම පළමු ප‍්‍රබන්ධ කථාවෙන්ම ධ්වනිත වේ. යුරෝපයේ පවා නවකථාව යනු පුරුෂ-ස්ත‍්‍රී සම්බන්ධතා වඩා ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී බවට පත් කිරීමේ කතිකාව ගෙන ගිය මාධ්‍යයකි. එපමණක් නොව පොදුවේ නූතන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී කතිකාව පවත්වාගෙන යාමට නවකථාව දායක විය.
සමාජ ප‍්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳ කතිකාවට දායක වන අතරම හුදු ප‍්‍රචාරණ උපකරණයක් නොවී, කලාත්මක පරිසමාප්තිය අත්කරගන්නේ කෙසේද? මේ ප‍්‍රශ්නයට පිළිතුරු සොයා සිංහල නවකථාකරුවන් කළ අරගලය ජයගත්තේ මාර්ටින් වික‍්‍රමසිංහ විසිනි. ඒ නිසා එය සාමූහික ජයග‍්‍රහණයක් සේද සැලකිය යුතුය. එහෙත් ඒ අරගලය ජයගන්නා තවත් ක‍්‍රම නැතිද? මේ ප‍්‍රශ්නයට මහාචාර්ය සරච්චන්ද්‍රද, මහාචාර්ය රාජකරුණාද පිළිතුරු නොදෙති. මවිසින් ‘අමුතු කතාව’ සහ ‘සහෘද සාක්ෂිය’ වැනි කෘතිවලත්, නුදුරු දිනෙක පළ වන ‘කෙටිකතා කලාව: න්‍යායික සහ තුලනාත්මක අධ්‍යයනයක් ’ කෘතියෙහිත් උක්ත ප‍්‍රශ්නයට දිය හැකි පිළිතුරු ගණනාවක් සංකල්පගත කර තිබේ.
කාලකන්නි පවුලේ සිට වාසනාවන්ත විවාහය දක්වා
අයිසෙක් ද සිල්වාගේ වාසනාවන්ත සහ කාලකන්නි පවුල් යන කෘතිය 1888 වර්ෂයේ පළවී ඊට පසුව බොහෝ නවකථා මත බලපෑමක් ඇති කළ බව මහාචාර්ය රාජකරුණා සවිස්තරව පෙන්නා දෙයි. පියදාස සිරිසේනගේ නවකථාවල අර කෘතියෙහි තේමාත්මක බලපෑම හොඳින් දකින්නට හැකි බව මහාචාර්යවරයා පැහැදිලි කරයි. එය ඇත්තකි. අයිසෙක් ද සිල්වා යනු ක‍්‍රිස්තියානි පාදිලිවරුන්ගේ ප‍්‍රබන්ධ රචකයා නම් පියදාස සිරිසේන යනු අනගාරික ධර්මපාලතුමාගේ බෞද්ධ නවකථාකරුවාය. විවාහය තුළ ස්ත‍්‍රියට සහ පුරුෂයාට සමාන ස්ථාන හිමි විය යුතු බව වාසනාවන්ත විවාහය නවකථාවේදී සිරිසේනද පිළිගනියි. එහෙත් තරුණ තරුණියන් නිදහසේ ඔවුනොවුන් ඇසුරු කිරීම ගැන අයිසෙක් ද සිල්වා දක්වන අදහස්වලට සිරිසේන විරුද්ධ වෙයි. හනිමූන් යන අදහසටත් සිරිසේන විරුද්ධය. ඔවුන් ආගම්වලින් වෙනස් වුවත් තේමාත්මක වශයෙන් සමානය. අනෙක, අයිසෙක් ද සිල්වාගේ ප‍්‍රබන්ධ කථා සමග සාහිත්යික විවාදයක් සේ සිරිසේනගේ ඇතැම් නවකථා හඳුනාගන්නට පුළුවන. මෙයින් පෙනෙන්නේ අදාළ යුගය හා බැඳුණු යම් තේමාත්මක සංවාදයක කොටසක් සේ නවකථාව හඳුනා ගැනුණු බවයි.
මෙවන් සාකච්ඡුාවකට පිරිමසින තොරතුරු මහාචාර්ය රාජකරුණාගේ කෘතියෙහි එයි. අනෙක, අයිසෙක් ද සිල්වාගේ කෘතිවලට පැරණි සිංහල සම්භාව්‍ය කෘතිද බලපා ඇති සැටි මහාචාර්යවරයා විස්තර කරයි. සද්ධර්මාලංකාරය වැනි කෘතියක් වාසනාවන්ත පවුල වැනි ප‍්‍රබන්ධයකට බලපාන්නට ඇතැයි යන්න ඔහුගේ අදහසය (99 පිටුව).
පිටු 348කින් යුතු ‘සිංහල නවකථාවේ ආරම්භය’ කෘතිය අවසන් වන්නේ ඒ. සයිමන් ද සිල්වාගේ අපේ ආගම නවකථාව ගැන සාකච්ඡුාවකිනි. ඒ කෘතිය පළ වී ඇත්තේ 1910 වර්ෂයේදීය. එම කෘතිය වන විට සිංහල නවකථාව 1888 වර්ෂයේ පළ වූ වාසනාවන්ත සහ කාලකන්නි පවුල් කෘතිය පසු කර බොහෝ දුරට වර්ධනය වී තිබිණි. එහෙත් මහාචාර්ය රාජකරුණා දකින හැටියට එයද පරිපූර්ණ නවකථාවක් නොවේ. ඒ අපරිපූර්ණත්වයට හේතුව නවකථාව තුළ තේමාත්මකය සහ කලාත්මකය අතර මනා ගැළපීම නම් මංගල කාරණය නොසිදු වී තිබීමය. ඒ මංගල්‍යයමය සංසිද්ධිය යනු පරිසමාප්ත සිදු වී අවසාන වන්නක් නොවේ. ඒ වූකලි සෑම යුගයකම නවකථාකරුවන් කරගෙන යා යුතු අරගලයකි. අපේ ආගමෙන් අවුරුදු 108කට පසුවත් අපි මේ කලා අරගලයෙහි යෙදී සිටිමු.
නවකථා හෝ කෙටිකතා ලිවීම යනු හුදෙක් කතාවක් කීම හෝ අලංකාර ව්‍යුහයක් ගොඩනැගීම නොවන බව අපේ පළමු ප‍්‍රබන්ධ රචකයෝ දැන සිටියහ. කලාත්මකය සහ තේමාත්මකය යන දෙකින් එකක් හෝ අමතක වූ හොඳ ප‍්‍රබන්ධ කථාවක් ගැන සිතීම අමාරුය. එම කාරණයෙහි ඇතැම් අංග වටහා ගැනීමට මග කියන බැවින් මහාචාර්ය රාජකරුණාගේ පොත අවුරුදු 46කට පසුවත් අපට තවමත් වැදගත් වේ. එය ගොඩගේ ප‍්‍රකාශනයක් ලෙස නැවත පළවීම මංගල කාරණයකි.
