පාරු කයිවාරු

නීල් විජේරත්න

ඇළ කණ්ඩිය දිගේ ගමන් කරන රෝගුස් අයියා පසුපස මම බයිසිකලය තල්ලූ කරාන යමි. වේග ගමනට රුසියෙකු වූ ඔහු මඳ දුරක් ගොස් නවතින්නේ හිස පැළැඳි කාකි තොප්පිය අතට ගෙනය. ඒ මොනවා හරි පාරු කතාවක් කියන්නටය. ඒ පාරු කතාව කියන – අසන අපි නැවත ගමන් අරඹමු. ආයෙත් පොඩි නැවතුමකි. තවත් පාරු කතාවකි.
අපේ ඇළ කණ්ඩි ගමනේ සොබාව ඒකය.
අපට වම් පසින් වූ හැඳල ඇළ දහවලේ අව් රස්මිය නිසා රිදී පැහැගත් පීත්ත පටියක සෙයියාවෙන් දුරට පෙනේ. ඇළට නැවුණු පොල් ගස් කරටි මූද දෙසින් එන සුළඟට සෙලවෙන්නේ ඕනෑවට එපාවට වාගේය. ඇළ දෙපස තැනෙක කදුරු ගස් පේළියකි. තවත් තැනෙක දුණුකෙයියා පඳුරකි, වැටකෙයියා ගාලකි, කිරළ, ඉකිළිය ගස් පොදියකි.
අපේ ගම්මු හැඳල ඇළ කියා කටවහරට කීවත් මහතැන්වල පතපොතේ ලියැවී ඇත්තේ හැමිල්ටන් ඇළ කියා බව රෝගුස් අයියා කියයි. අලූත් ඇළ එහෙමත් නැත්නම් ඕලන්ද ඇළ කියාද එය හඳුන්වන විත්තිය ඔහු මට කියන්නේ ඇළ කළපුවට වැටෙන් තැන්ද, නැවත කළපුවෙන් වෙන්වෙන තැන්ද විස්තරාත්මකව නම් කරමිනි. දඬුගම් ඔය, මහ ඔය, ගිං ඔය, ලූණු ඔය, පමණක් නොව මීගමු කළපුව, හලාවත කළපුව සහ පුත්තලම් කළපුව ගැනද ඔහු මතක් කරන්නේ ඒ වෙලාවටය.
මාසයකට හමාරකට වතාවක් ඉඩක් ලැබෙන වේලාවක හැඳල ඇළකණ්ඩිය දිගේ එහා මෙහා යාම එක්තරා කාලයක මගේ විනෝදාංශයක් වී තිබිණ. ගමේ වැඩිහිටියකු වූ රෝගුස් අයියාද බොහෝ විට මේ ගමනට මා හා එක් වෙයි.
මේ කියන හැඳල ඇළ දිගේ අප ගමන් කරන වේලාව අනුව එහි වටපිටාවේ සුන්දරත්වයද වෙනස් වෙතැයි ඒ අවට සැරිසරන විට මට සිතේ. උදේ වරුවේ ඒ අවට අප දකින මාළු පෙට්ටි බැඳගත් බයිසිකල්කරුවෝ හැන්දෑ වන විට ආගිය අතක් නැත. ඒ වෙනුවට දැකිය හැක්කේ ඇළ කණ්ඩියේ සිට බිලී බාන මිනිසුන්ය. ඇළ අයිනේ ඕලූ – කෙකටියා පත් අතරින් හිස ඔසවන දිය රෙද්ද ඇඳි කාන්තාවෝ හවස් වරුවේ දක්නට නොවූහ. ඒ වෙනුවට දැකිය හැකි වූයේ වැල් හිඹුටු පඳුරු අතරින් සීරුවට යමින් දර අහුලන දරුදැරියන්ය. ඇළ අද්දර මුහුද දහවල් වරුවට වැඩි සද්දබද්දයක් නැත. රළ ගසන හඬ ඇසෙන්නේ හීන් කන්නලව්වක් ලෙසිනි. ? බෝ වූ විට නම් මුහුදේ සද්දය ඇළ දිහාවට ඇසෙන්නේ මේ දැන් මුහුද ගොඩ ගලතැයි කියා සිතෙන තරම් දරුණු හඬකිනි.
ඉරිදා උදේ වරුවට ඇළකන්ද හන්දිය ගමේ පල්ලියේ මංගල්ල කාලේ වාගේය. ඒ තරම් විිිචිත‍්‍රවත් බවක් එහිවෙයි. ගමේ කඩකාරයන්ට අමතරව පිටින් එන තොරොම්බල්කාරයෝය, මනිබඩු වෙළෙන්දෝය, සරුවත් කඩකාරයෝය, ලෑතර-විස්කිරිඤ්ඤා -සව් දොදොල් විකුණන වෙළෙන්දියෝය. තවත් තැනෙක බයිසිකල් පෙට්ටියේ පිරවූ නූඞ්ල්ස් විකුණ චීන වෙළෙන්දෙකි. ඔහු ඇඳ සිටින්නේ කාකි කොට කළිසමක් සහ අත්දිග සුදු මේස් බැනියමකි.
අප ඇළ කණ්ඩිය දිගේ ගමන් යන්නේ ඉරිදාවක නම් ඇළකන්ද රා තැබෑරුම ළඟ කටගැස්ම විකුණන මාර්තක්කාගේ ඇහැට හොරා ගමන් යනු බොරුය. ‘‘ ඕං මේ අපේ කොලූට ම`ගට කන්න දෙයක් ගෙනාවා’’ යි කියමින් ඕ තොමෝ කැන්ද කොළයේ එතූ මුලක් මා අත තබන්නීය. ඒ තම්බාපු මයියොක්කා සහ කොච්චි සම්බෝල මුලකි. ඇතැම් දවසක තම්බාපු කජු මුලකි. සතියේ දවස්වල මාළු වට්ටිය හිස තබාන ගම්ගොඬේ වෙළෙඳාමේ යන මාර්තක්කා ඉරිදා දවසට රා තැබෑරුම ළඟ කටගැස්ම විකුණන්නීය.
අපේ මේ ගමන නිකමට විනෝදයට වාගේ යන්නක් වුවද ඉස්සර කාලේ පාරු කතා අහන්නට මා මහත් කැමැත්තක් දක්වන බව රෝගුස් අයියා දනී. තමා දන්නා හඳුනන පැරැුන්නන් ලවා ඒ කතා අසන්නට සැලැස්වීම තම යුතුකමකැයි ඔහු සිතුවා සේය. පාරුකාරයන්ගේ ඇතැම් කියුම් කෙරුම් ඔවුනටම ආවේණික වූ ඒවා බව ඔහු මට අනේකවාරයක් කියා ඇත. ඇතැම් විටෙක, එවැනි කතාවක් අතැති නෝට් පොතේ සටහන් කර ගැනුමට මම උත්සුක වීමි.
‘‘ඉස්සර මෙහේ කතාවක් තිවුණා. පාරු ගොයියෝ වෙන වෙනමේ… මූදු ගොයියෝ වෙන වෙනමේ කියලා. මේ දෙගොල්ලෝ අතරේ ලොකු ආරෝවක් හැමදාම තිබුණා. ඒක මඟුල් තුලාවලටත් බලපෑවා.’’ යි මූද පැත්තට අත දිගු කරමින් රෝගුස් අයියා කියයි. ඇළට එහායින් පටු බිම් තීරුවකි. ඊටත් එහායින් මහ මුහුදය. මූදටත් ඇළටත් මැදිවුණු බිම් තීරුවේ කුඩා ධීවර ගම් කීපයකි.
අපේ රෝගුස් අයියා විසින් නුගපෙ ජෙමයියා කියා වතාවක මට හඳුන්වා දුන් තැනැත්තා කතාවට රුසියෙකි. මේ ඇළ දිගේ පාරු ගමන් ගිය අන්තිම කාලයේ පාරු රස්සාව කළ අයෙකි.
තමා රස්සාව කළ පාරුව ගැනද පාරු ගමන ගැනද දොඩන්නට මත්තෙන් ඔහු පාරු බත ගැන කතා කළේ ඒ ගැන මතක් කිරීම වුව තලූ මරන්නට සිත් දෙන්නක් වූ නිසා විය යුතුය.
‘‘පාරු බත ඉදෙන සුවඳට ඇළ අද්දර උන්නු නෑම්බියන් අපෙන් පාරු බත්මුලක් ඉල්ලනවා. තවත් එකියක් පාරුවේ යන අපිට ඇහෙන්න කියනවා, ගෙදර ලිපේ ඉදුණු බත කන්න පාරු සම්බෝල ටිකක් දීල පලයන් කියලා. හරිහරියට උම්බලකඩ දාලා හදපු පාරු සම්බෝලේ ගැන මතක් කරන කොටත් කටට කෙළ උනනවා. ඒ විතරක්යැ. ඇළ දෙපැත්තේ ඉන්න කොල්ලෝ අපෙන් කොප්පරා කෑලි ඉල්ලනවා. අලූත් කොප්පරා කෑල්ල හරියට පුස්නාම්බු කෑල්ලක් තරමට රහයි. අපි උන්ට කොප්පරා කෑල්ලක් නොදුන්නොත්, උං මගදිගට කෑගහනවා. තන්ඩෙල් මාමේ, තන්ඩෙල් මාමේෟ බැල්ලිගෙයි බල්ලගෙයි කෝන්තරේ දන්නවාදෝ කියලා.’’
තවත් වතාවක ඔහු මෙසේ කීය. ‘‘පාරු රස්සාවට යනකොට මං උන්නෙ අලි අල්ලන්න පුළුවන් වයසේ. මොයිසයියාගේ පාරුවටයි, මුලින්ම පාරු රස්සාවට ගොඩවුණේ. එයා තමා අපේ තන්ඩෙල් රාළ. ඇළ දිගේ පාරුව යනකොට ඇළ ඉවුරට ගොඩවෙලා තේඩාවෙන් පාරුව අදින එක තමා මට පැවරුණු මුල්ම රාජකාරිය. ඊට පස්සේ පාරු බත ඉවිල්ල. හබලට අත තියන්න ලැබුණේ තවත් අවුරුදු ගණනාවක් ගතවුණාට පස්සෙ. පහුවෙනකොට ලොරියෙන්, කෝච්චියෙන් බඩු අදින එක ලාබයි කියලා හැමෝම ඒ පැත්තට ගියා. ඔහේට කියන්න, පාරු ගමන නතරවෙන දවස වෙනකල් මං වැඩ කළේ මොයිසයියාගේ පාරුවේ. ඒ කාලේ අපි ලොරි පහක දාන බඩු එක පාරුවේ දාගෙන පුත්තලමේ ඉඳලා නාගලගම් තොටළඟටත් තොටළඟ ඉඳලා හලාවත – පුත්තලමටත් ගෙනිච්චා.’’
මේ වයස්ගත පාරුකරුට අනුව එකල බොහෝ පාරුකාරයන්ට පටබැඳි නම් ඔවුන් පදිංචි ගම හා බැඳුණු ඒවා විය. තමා රැුකියාව කළ පාරුවේ කැපුන්ගොඩයා, දික් ඕවිටයියා, පමුණුගමයා, පිටිපන මල්ලී වැනි නම්වලින් හැඳින්වූ අය සිටි බව ඔහුට මතකය.
‘‘ඒ කාලේ අපි හලාවත, පුත්තලම් පැත්තේ ඉඳල ලූණු, කොප්පරා, පොල්, දැව වාගේ දේවල් පාරුවේ කොළඹට ගේනවා. ආපහු යනකොට හාල්, පිටි, සීනි, යකඩ බඩු වාගේ දේවල් අරගෙන ගියා. මේ ගමනේ ලස්සනම හරිය කොහේද කියලා ඔහේ දන්නවාද? හැඳල පල්ලියවත්තේ කැලණි ගඟ මෝය කට ළඟ ඉඳන් කැපුන්ගොඩ දිහාවට යනකල් ඇළ දෙපැත්ත හරිම ලස්සනයි. ළඟ ළඟ ගෙවල්. කෑම කඩ. රා කඩ. ගොඩබිම ඉඳල අපිත් එක්ක හිනාවෙන, කතා කරන උදවිය. ඉවුර දිගේ ඇවිදිමින් අඹරාවේ බැඳපු තේඩාව ඇදගෙන යන එක හරිම විනෝද වැඩක්. මහන්සිය ඇ`ගට දැනෙන්නෑ. හේල ජිලෝ – ජිලෝ ජිලෝ කියාන අපි තේඩාව ඇදගෙන යනවා. ඇළ ඉවුරේ ඉන්න කෙල්ලෝ ඒ වෙලාවට ඔළුව උස්සලා අපි දිහා බලන්නේ නැහැ. කට කැඩිච්ච කතා කියන්ට පාරුකාරයෝ ඒ තරමට ප‍්‍රසිද්ද නිසා.’’
කළපුවේදී පාරු ගමන රුවලේ ආධාරයෙනි. හබල උවමනා වන්නේ ගඟ දියේදීය. ඇළ දිගට තේඩා මඟින් පාරුව ඇදගෙන යන ගමන වෙහෙසකරය. ඇතැම් විටෙක ඒ ගමන මද්දහන ගිනිපූටකේය. එහෙයිනි, ඇළකන්දේ සහ උස්වැටකෙයියාවේ රා තැබෑරුම් ඔවුන්ගේ ප‍්‍රසිද්ද තිප්පොල වනුයේ.
‘‘රා පොල් කට්ටක් බිව්වාට පස්සේ අඹරාව ඇදගෙන යන එක කජු කනවා වාගෙ වැඩක්. උස්වැටකෙයියාව පහු වුණාට පස්සේ ආයෙමත් පාරු බත උයන්නේ නැහැ. කෙළින්ම තොටළඟ කඬේ ළඟ තමා නතර වෙන්නෙ. එතැන බත් මුට්ටි-වෑංජන හට්ටි සේරම කඬේ ඉස්සරහ ලණු මැස්සක තියල තියෙනවා. බත් කඬේ අයිතිකාරි අපි සේරටම ඒ හැළිවලින් බත් වෑංජන බෙදලා දෙනවා. අපි ඒ බත් පි`ගන් අරන් කඬේ ඇතුළට ගිහිල්ලා කනවා. නැතිනම් කෙසෙල් කොළේක ඔතාන ගොහින් තොටළඟ රා තැබෑරුම ළඟ ගස් හෙවණකට වෙලා කනවා. තන්ඩෙල් රාළලාට නම් බත් කඬේදී ලැබෙන්නේ විශේෂ සැලකිලි. ඒ අයට බෙදාගෙන කන්න මාළුපිනි වෙනම තියනවා. පුඃ එතැන බතේ රහ. උණු උණු සම්බා බත්, තෙම්පරාදු පරිප්පු හොද්ද, කිරි මාළු වෑංජනය, පොළොස් මැල්ලූම, ලූණු-මිරිස් අච්චාරුව. මහත්තයා හාර හාර මේ කතා අහන නිසා බත් කඬේ අයිතිකාරි ගැනත් යමක් කියන්නම්කෝ. ඒකි කට්ට කළු තරබාරු එකියක්. ඒකිගේ දරුවොත් බැඳල. ඒ වුණාට පාට පාට කම්බායකුයි ඇ`ගට කිටිකිටියේ හිරවෙන්න බොඩියක් වගේ අත් නැති හැට්ටෙකුයි ඇඳල ඉන්න වෙලාවට ඒකි දිහා දෙපාරක් බලන්න හිතෙනවා. බත් බෙදනකොට අපි හැමෝගෙම ඇහැ යන්නේ ඒකිගේ පපුව දිහාවට. අපේ සමහරු ඒකිත් එක්ක ආල කතා කියනවා. ඒකිත් ආසයි එහෙම කතාබහට. හැබැයි එච්චරයි. ඊට එහා යන්ට බැහැ. ගියෝතින් එහෙම, සලකන්න බලාන තොටළඟ අයියලා වටේට ඉන්නවා.’’
මේ කතාව අප හා කීවේ තවත් දවසක තවත් වේලාවක රෝගුස් අයියා අපට හඳුන්වා දුන් තවත් පාරුකාරයෙකි.
‘‘ඔය වගේ අපි නිතරෝම යන තවත් කෑම කඩයක් ගැන මට හොඳට මතකයි. ඒක තිවුණෙ පල්ලන්සේන හරියේ. හු`ග වෙලාවට අපි එතැන නතර වුණේ පුත්තලමේ ඉඳලා එමින් ගමන. ඒ කෑම කඬේ ආප්පයක් නෑඹිලියක් තරම් ලොකුයි. කඬේට ගොඩවෙලා ආප්පයි සීනි සම්බෝලයි කන එක පුරුද්දට වගේ කෙරුණු දෙයක්. ඔය කියන පල්ලන්සේන හරියේ ඉඳලා මීගමු කළපුවට පැය එකහමාරක විතර ගමනක් තිවුණෙ. කළපුවට ඇවිත් රුවල් දාන වෙලාවට හොඳට හුළං තිවුණොත් පාරුව යනවා නෙමෙයි ඉගිල්ලෙනවා. නැතිනම් ඉතින් පාරුව ගෙනියන්න රිටි ගහන්ට ඕනෑ. හැබැයි ඒ වෙලාවට බාදියට අහුවුණොත් නම් ගමන සුනංගු වෙනවා.’’
ලන්දේසින්ගේ සහ ඉංගී‍්‍රසින්ගේ කාලයේ සිට නවසිය තිස්ගණන්වල අග භාගය දක්වා කොළඹ, හලාවත, පුත්තලම ආශි‍්‍රතව භාණ්ඩ ප‍්‍රවාහනයට යොදා ගත් මේ පාරු සඳහා පාරු බද්දක් අය කරන ලදි. භාණ්ඩ පැටවූ දිගින් අඩි පනහකට අඩු පාරුවක් සඳහා තොටුපොළ ගාස්තුව රුපියලයි සත පනහකි. භාණ්ඩ පටවා නැතිනම් සත හැත්තෑපහකි. තමා පාරු රැුකියාව කළ කාලයේ ඉස්තරම් කොප්පරා පාරමක මිල රුපියල් හතළිහක් පමණ වූ බව නුගපෙ ජෙමයියා අප සමග කීය. මුතු සම්බා මිටියක් රුපියල් දොළහකි. කුරුඳු රාත්තලක් සත තිහකි.
පාරු කෙරුවාව කළ ඇත්තන්ගේත් මුහුදු රස්සාව කළ ඇත්තන්ගේත් කතා විලාසයේ ඇති විවිධත්වය ගැන වතාවක රෝගුස් අයියා අප දැනුවත් කළේය.
‘‘දැන් මේ පැත්තේ මුදු රස්සාව කරන ඇත්තෝ කතා කරන කොට ‘අපි එහෙනම් යනවා’ කියලා කියන්නේ නැහැ නේද? ඒගොල්ලෝ කියන්නේම අපි එහෙනම් යංඤ්ඤං, නැත්නම් ගංඤ්ඤං, බලංඤ්ඤං කියලා. මං දන්න තරමට පාරුරාළලාගෙ එහෙම කතාවක් නැහැ. ඒ වාගේමයි. ‘නේදෑ (දෑදෑ*’ කියන එක. මූදු රස්සාව කරන අය හු`ගවෙලාවට ප‍්‍රශ්නයක් අහල ඉවර කරන්නේ ‘නේදෑ’ කියලා දිගට ඇදලා. තවත් කතාවක් තියෙනවා මූදුකරේ කට්ටියගෙ, ‘තෙල් ඌරු මස් කෑල්ලක් කන්නට තියේ නම් බිම් ඉඩම් කෑල්ලක් විකුණුණත් මොකෝ’ කියලා. හැබැයි පාරුරාළලා නම් රා බොන්ඩ උපන් කට්ටියක් උනත් උන් මස් ජාති පාරුවට වැද්ද ගත්තෙ නැහැ.’’ මේ රෝගුස් අයියා කියූ කතාවකි.
පාරුකාරයන්ගේ කතාබහේ ඇති විවිධත්වය ගැන වඩාත් පැහැදිලි චිත‍්‍රයක් මට දැකගත හැකි වූයේ ඇඞ්ඩිං උන්නැහේ නමින් රෝගුස් අයියා හඳුන්වා දුන් තැනැත්තා කියූ කතාවක් හේතුවෙනි. හැඳල ඇළේ පාරු පමණක් නොව මගී බෝට්ටුද ගමන් කළ බව ඔහුට මතකය. ඔහු ඒ කතාව කීවේ පාරුකාරයන්ටම ආවේණික කතා විලාසයකිනි.
‘‘ඔන්න ඉතින් ? දොළහට විතර පුල්ලූහේන පාලම ළඟට එනවා ලොකු බෝට්ටුවක්. ඒ එන්නෙ නුගගහමුල පාලම ළඟ ඉඳලා. පුල්ලූහේන පාලම ළඟදී බෝට්ටුකාරයා හක්ගෙඩිය පිඹිනවා. ඒ බෝට්ටුවේ යන උදවිය කැඳවන්ට. සමහරු එතකොටත් එතැනට ඇවිත් බෝට්ටුව එනකල් බලාන ඉන්නවා. පුල්ලූහේනෙන් බෝට්ටුවට ගොඩවෙන වැඩි පිරිස වෙළෙඳාමට කොළඹ යන උදවිය. දිය පොල් ගෙනියන අය එහෙමයි. බිත්තර ගෙනියන අය එහෙමයි. එළවළු පලා ගෙනියන අය එහෙමයි. ගෑනු -පිරිමි දෙගොල්ලෝ සමෝසමේ. ඊළඟට බෝට්ටුව නතර කරන්නෙ උස්වැටකෙයියාවේ. එතකොට එළිය තියෙනවා නොතියෙනවා වාගෙ වෙලාව. ඇළ දිගේ ඇවිල්ලා ගඟට සේන්දු වුණාට පස්සෙ තොටළඟට යන්නෙ සුරුස් ගාල. එතකොට හද්ද පාන්දර. පමුණුගන් පොල් තොටළඟ පොළේ හරිම ප‍්‍රසිද්ධයි.’’
අඹරා පාරුවක් අඩි පනහක් පමණ දිගය. අඩි දහයක් දොළහක් පළලය. හැඳල ඇළේ පාරු දෙකක් එක ළඟ මාරු වන විට මුතුරාජවෙලටත් එහා ඇසෙන තරම් මහා කෑකෝගැසීමකි. එවැනි අවස්ථාවක එදිරිවාදුකාරයන්ගේ පාරුවක තේඩා පන්නන පාරුකාරයෝද වූහ. එය ගෝරියකට මුල පිරීමකි.
පාරුවේ වහල පොල් අතු සෙවිලි කළ දෙපියස්සකින් සමන්විත වූවකි. පාරු කුස්සියේ තේ හැළිය රත් නොවී තියෙන වේලාවක් නැති තරම්ය.
රෝගුස් අයියාගේ මතකයට අනුව ඒ කාලයේ – නවසිය තිස් ගණන්වල මැද හරියේ ඇළබඩ සිටියවුන් ගත කළේ සමෘද්ධිමත් ජීවිතයකි. ඔහු පැවසූ ආකාරයට ඒ කාලේ අපේ ගමේ යමක්කමක් තිබූ පවුල්වල තරුණියන් ඇ`ගලෑවේ පියර්ලස් ඉරාස්මික් සබන්ය. කියුටිකියුරා පුයරය. තරුණයන් අත තිවුණේ එලිෆන්ට් සිගරට් ටින්ය. ගමේ ප‍්‍රභූවරුන්ගේ හිස මත වූයේ පිටරටින් ගෙන්වූ ට්‍රොපිකල් හෙල්මට් තොප්පිය. කෝට් සාක්කුවල වූයේ වේලාව පනින ලිවර් සාක්කු ඔරලෝසුය. මාසයකට හමාරකට සැරයක් කොළඹ ගොස් සිනමාවක් බැලීම ඒ බොහෝ දෙනෙකුගේ පුරුද්දක් විණ.
එකල බස්නාහිර පළාතේ මහදිසාපති තැන තම දෛනික වාර්තාවේ 1937 ඔක්තෝබර් 29 දාතමින් ලියූ සටහනේ ‘‘මේ පළාතේ උදවිය සෑහෙන සමෘද්ධිමත්, විනෝදකාමී පිරිසක් බව’’ සඳහන් කර ඇත්තේ ඒ නිසා විය යුතුය. රාජකාරි කටයුත්තක් සඳහා ඔහු එදින කාරයෙන් හැඳලට පැමිණ හැමිල්ටන් ඇළ දිගේ බෝට්ටුවකින් පමුණුගමට ගිය ගමන ගැන සඳහන් කරැුත්තේ එය අතිශය පී‍්‍රතිජනක ගමනක් වූ බව කියමිනි. (මා මේ ලේඛනය කියැවූයේ ජාතික ලේඛනාරක්‍ෂක දෙපාර්තමේන්තුවට ගිය අවස්ථාවකදීය)
රෝගුස් අයියා, මාර්තක්කා, නුගපේ ජෙමයියා ආදින් ගැන මට නැවත මතක් වූයේ මේ ඊයේ පෙරේදා පරණ ලියවිලි වගයක් සොයන විට ඇස ගැටුණු නෝට් පොත් කීපයක් හේතුවෙනි. ඒ නවසිය හැත්තෑව තරම් ඈත කාලයක රෝගුස් අයියා සමග හැඳල ඇළ දිගේ ගමන් යන විට රැුගෙන ගිය නෝට් පොත්ය. ඩිමයි කඩදාසියේ පැන්සලෙන් ලියූ ඒ සටහන් පිටු බොහොමයක් දුර්වර්ණව තිබුණෙන් ඒවා කියැවීමට මහත් ආයාසයක් දැරීමට සිදු වූවත් එය බොහෝ දෑ නැවත සිහිකැඳවන්නට හේතුවක් විණ. ඇළ කණ්ඩිය දිගේ ඉබාගාතේ ඇවිද ගිය ගමන් ගැන නැවත මතක් වීම වුව කිසියම් නන්දනීය හැ`ගීමක් දනවන්නක් විණ. එම සටහන් අතර වූ එක් කියමනකින් මෙම ලියවිල්ල නිමා කරමි. මේ කතාව, මට හමු වූ පාරු රස්සාව කළ අයෙකුගෙන් රැුකියාව නතර වූ කාලය ගැන විමසූ විට ඔහු පැවසූ දෙයක් යයි අනුමාන කරමි. එය කී තැනැත්තා කවුරුන්දැයි කිව නොහැක්කේ ඒ ගැන ලියූ කොටස කියවන්නට බැරි තරමට දුර්වර්ණව තිබූ බැවිනි.
‘‘පාරු රස්සාව කරපු කාලෙ අපේ අතේ හොඳට සල්ලිය බාගෙ තිබුණා. ගමේ හිටියේ රජා වාගෙ. ගෙදර ඉන්න දවසට නෑදෑ යාළුවන්ගෙන් ගේ පිරිලා. ඇට්හෝම් ගේක වාගේ කෑමබීම. කෙනෙකුට ඕනෑ ඊළඟ වතාවේ පුත්තලමේ ඉඳලා එනකොට හොඳවැයින් ජාඩි ටිකක් ගේන්න. තවකෙකුට ඕනෑ තොටළඟින් එනකොට රටකෑම ටින් එකක් ගේන්න. පාරුවේ තන්ඩෙල් රාළ ගමේ ලොක්කෙක්. මං වැඩකළ පාරුවේ තන්ඩෙල් රාළ පවුල් තුනක් හොඳ අපූරුවට නඩත්තු කළා. කවුරුවත් ඒ ගැන ‘හ්ම්’ කිව්වේ නැහැ. ඔහොම ගිහිල්ලා, නවසිය තිස්ගණන්වල අන්තිම කාලේ වෙනකොට කොප්පරා ගාණ බැස්සා. ලොරි, වෑන් ගමන වැඩි වුණා. රේල්ලූ ගමනත් ඒ වාගේ. බඩු භාණ්ඩ එහාට මෙහාට යවන්න පාරුවට පටවන එක පරණ තාලේ වැඩක් වුණා. ඔන්න උන්හිටිහැටියේම පාරු ගමන නතර වුණා. මුළු ජීවිතේම පාරුවට දුන්නු අපි සතියෙන් දෙකෙන් අවලංගු කාසි වාගේ වුණා. පාරු රස්සාවම කරපු අපි වෙන රස්සාවක් කරන්න දැන උන්නෙ නැහැ. ඇළ අයිනේ තිවුණු කඩ සේරම වැහුණා. අපේ ජීවිතත් පාරුවත් එක්කම වතුරට ඇදගෙන ගියා වාගේ වුණා.’’