තරිඳු උඩුවරගෙදර
‘වා වෙන්නිලා. උන්නෙයිතානේ වානම් තේඩදේ’ සියුම්ව ඇහෙන්නට පටන්ගන්නවා. ‘එන්න සඳවතියේ. ඔබව තමයි මම සොයාගෙන ආවේ.’ තේරුම එහෙමයි. ගීතය ඇහෙද්දීම ගීතයේ තාලයට හිත නැලවෙන්න පටන්ගත්තා. චුන්නාක්කම්, මරදනාමඩම්, කේ.කේ.එස්. කියමින් අපි හිටපු පරණ රෝසා බස්රියේ එළියේ සිට කෑගසන කොන්දොස්තරගේ හඬ මොහොතකට අමතක වුණා. සිංදුව ගැනත් මතකයන් ඇවිස්සුණා.
ඉන්දීය සිනමා සංගීතයේ පළවැනි රජු වන මෙල්ලිසෙයි මන්නන් කියන අන්වර්ථ නමින් හැඳින්වුණ එම්.එස්. විශ්වනාදන් සමඟ එක්ව මේ ගීතයට සංගීතය නිර්මාණය කළේ සංගීත රාජ පදවියට අසූගණන්වලදී පත්වුණ ඉසෙයිරාජා නම් අන්වත් නමින් හඳුනන ඉලයරාජා. ඉලයරාජාගෙ බාල මල්ලී ගංගෙයි අමරන් රචනා කළ ගීයක්. බටහිරින් ගත්ත ගැයුම් ශික්ෂණය, දේශීය සංගීත භාණ්ඩ වගේම ඔහුගේ හදගැස්ම අපූරුවට මිශ‍්‍ර කළ එස්.පී.බී. එක්ක බටහිර සංගීතයෙන් ගත්ත ආභාසය අපූරුවට දේශීය සංගීතයට මුසු කළ සංගීතඥයන් දෙදෙනා මේ ගීය ගයනවා.
මේ ගීත හරි සොඳුරුයි. මතකයන් අවුස්සනවා. වේදනාව යටපත් කරනවා. ආදරය මවනවා. යාපනයේ බස්රථවල නිතර මෙවැනි ගීත ඇහෙනවා. යාපනයේ අත් කකුල් සියල්ලේම ඇඟිලිවලටත් වඩා වාර ගණන් කරක් ගහද්දී රෝසා බස්වල ආ ගිය ගමන් තොගයකින් පසුව මේ මොහොත වෙද්දී මගේ ඔළු‍වේ රෝසා බස්වල ඇහෙන ගීත ගැන මතකයන් මම සෙල්ලමට මෙන් ගණනය කළා. ඒ සියල්ලම පාහේ අසූව, අනූව දශකවල ගීත. දකුණේදී මෙන් සංගීත සංදර්ශනවල කන්කරච්චල වෙනුවට යාපනයේ බස්රථයක ගමන් බිමන් යන්නෙකුට ඇසෙන්නේ බොහෝ වෙහෙස වී තැනූ සුන්දර, සෞන්දර්යාත්මක ගීත.
මම හිටියේ යාපනය ප‍්‍රධාන බස් නැවතුමේ. කේ.කේ.එස්. බසයක පසුපස අසුනේ. තවමත් බස්රිය ගමන් අරඹන පාටක් නැහැ. මගේ ඇස් නගරයේ ඇති වාහන දෙසට යොමුවුණා. ‘යාපනයේ එදිනෙදා ගමනාගමන සංස්කෘතිය’ ගැන අපිළිවෙළ මතකයන් ගොන්නක් ගැටගැහෙන්නට පටන්ගත්තා. යම් ප‍්‍රදේශයක ගමනාගමන සංස්කෘතිය ඒ ප‍්‍රදේශයේ ජනතාව ගැන කතාන්දර රැුසක් කියනවා.
බයිසිකල්
මුලින්ම මගේ අවධානය යොමුවුණේ බයිසිකල් දෙසට. අසූතුනේදී පමණ යාපනයේ හැම නිවසකටම බයිසිකලය ගානේ තිබුණු බව කියනවා. එකල වැඩිපුරම තිබුණේ රැුලේ බයිසිකල්. එංගලන්තයේ නොටින්හැම් සිට එන අභිමානනීය බයිසිකල්. මේ වෙද්දී ලූ‍මාලා වැනි ජපන් බයිසිකල් වර්ග බොහොමයක් තියෙනවා. පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට අලූ‍ත්වැඩියාව සමඟ හුවමාරු වුණ රැුලේ බයිසිකල් අදත් තියනෙවා. ඇතැම් ඒවා අවුරුදු සියයක විතර ජීවිත කාලයක් ගෙවූ බයිසිකල්. කෞතුකාගාරවලට පවා වටිනා කියන බයිසිකල්.
පුංචි ගමනටත් ත‍්‍රීවීලරය, බස්රිය හෝ පෞද්ගලික වාහනයක් සොයන අපට පා බලයෙන් ගමන් කිරීම එදිනෙදා දෙයක් නෙවෙයි. ටකබරස් සද්දයෙන් බයිසිකල් පැදීම අපේ තත්වයටත් එතරම් සුදුසු නැතැයි අපි කල්පනා කරනවා. ඒ ගැන කියද්දී මට සිහිවෙනවා යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ කථිකාචාර්ය අප හිතමිතුරු සාමිනාදන් විමල්. සාමාන්‍ය විශ්වවිද්‍යාල කථිකාචාර්යවරයෙකුට ණය මුදලක් ලබාගෙන මෝටර් රියක් ගැනීමේ අපහසුවක් නැහැ. එහෙම නැතිනම් ගමන් බිමන් ත‍්‍රීවීලර්වලින් යෑමත් අපහසු නැහැ. එහෙත් විමල් සාමිනාදන් නම් වූ විශ්වවිද්‍යාල ගුරුවරයා අදත් අල්පේච්ඡු සහ ආදරණීය ෆුට් සයිකලය පාවිච්චි කරනවා.
යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ හිටපු උපකුලපතිවරයෙකු වන එස්. තුරෙයිරාජා පේදුරු තුඩුවේ සිට කිලෝමීටර් 32ක දුරක් ෆුට් සයිකලයෙන් විශ්වවිද්‍යාලයට පැමිණි බව කියනවා. කථිකාචාර්ය විමල් අප සමඟ කියා ඇති විදියට යාපනය විශ්වවිද්‍යාලය ඇතුළු බොහෝ ආයතනවල ඉහළ නිලධාරීන් තවමත් ෆුට් සයිකලය පාවිච්චි කරනවා.
කාන්තාවන් මෝටර් බයිසිකලයක හෝ බයිසිකලයක පසුපස යනවා නම් එසේ යන්නේ කකුල් සයිකලයේ දෙපසින් දමාගෙන නෙවෙයි. ඒ වෙනුවට කකුල් දෙකම එක පසෙකිනුත් තබාගෙන හරහට බයිසිකලයේ ඉඳගන්න යාපනයේ කාන්තාවන් පුරුදුවෙලා. දකුණේ අපිත් බයිසිකලයේ ඉස්සරහා පොල්ලේ යන ඉරියව්වෙන් තමයි යාපනයේ කාන්තාව සයිකලයේ පසුපස ලගේජයේ නැග යන්නේ. මෝටර් සයිකලයේ පසුපස අසුනේත් බයිසිකලයේ පොල්ලේ ඉරියව්වෙන්ම ගමන් කරන්නට ඔවුන් කැමතියි.
එකවර බයිසිකල් දෙකක් පැදීම, එක් බයිසිකලයේ කිහිපදෙනෙක් යෑම ඇතුළු බයිසිකල් ගිමික් රැුසක් යාපනයේ ගමන් ගන්නා අයට දැකගත හැකියි. බයිසිකල් නම් යාපනයේ ප‍්‍රවාහන සංස්කෘතියෙන් දකුණේ අපද ඉගෙනගත යුතු වැදගත්ම අංගයක්. බයිසිකලයකට යොමු වෙන්නට තරම් අල්පේච්ඡු වීම, ආටෝපවලින් තොරවීම දකුණේ සමාජයටත් හුරු කළ යුතුයි. කෙටි ගමනකට ත‍්‍රීවීලර් සොයනවාට වඩා ෆුට් සයිකලය සොයාගැනීම මොනතරම් අපූරුද.
වාහන නැවතුම්
‘ඉලය නිලා, පොලිගිරදේ’ ආයෙමත් එස්.පී.බී සහ ඉලෙයිරාජාගේ මිශ‍්‍රණයක් ඇහෙන්න ගන්නවා. දැන් රෝසා බස්රථය ගමන් අරඹනවා. යාපනය මැද්දේ වාහන නැවතුම් දෙසට අපේ ඇස් යොමුවෙනවා.
යාපනය නගරයේදී වාහන නවත්වන්නේ පාර මැද ඇති වාහන නැවතුම්වල. කොළඹ මෙන් පාරේ එක් පසෙක වෙනුවට පාරේ හරි මැද තීරුවක් වාහන නැවතුමට වෙන් කර තියෙනවා. එවැනි සැලැස්මක් ආවේ කවදා කොහොමදැයි තේරුම්ගත නොහැකියි. ඒ ගැන විමසීම් කළත් පැහැදිලි කිරීම් ආවේ නැහැ. යාපනයේ මෙවැනි නැවතුම් තිබුණත් යුද්ධයෙන් පස්සේ උතුරු වසන්තය හරහා අලූ‍තෙන් තැනුණු කිලිනොච්චි, මුලතිව් වගේ නගරවල මේ රථවාහන සැලසුම් නැහැ.
මෝටර් රථ
‘පාර්ත න්‍යාබගන් ඉල්ලෙයෝ..’ මෙවර ඇහෙන්නේ පැරණි ගීතයක්. පැරණි ගීවලත් වටිනාකමක් නැතිවා නෙවෙයි. එම්.එස්. විශ්වනාදන් සහ ටී.කේ. රාමමූර්ති දෙපළගේ සංගීතයට ගීතය ගයන්නෙ පී. සුෂිලා. මේ ගීය ඞීන් මාර්ටින්ගේ ස්වේ කියන ගීතය ඇසුරෙන් තැනුණු එකක්. මේ ගීතයත් එක්ක අපේ කල්පනාව පැරණි කාර් වෙත යොමුවුණා.
ලෝකයේ පැරණි මෝටර් රථ එකතුකරන කෙනෙකුට යාපනය කරා යන්නට අවස්ථාව ලැබුණොත් එවැන්නෙක් හත්වැනි දෙව්ලොව විඳිනු ඇතැයි බී.බී.සී. මාධ්‍යවේදියෙක් වසර ගණනාවකට පෙර ලියා තිබුණා. මේ වෙද්දී පැරණි වාහනවල හත්වැනි දෙව්ලොව කෙමෙන් වියැකී යමින් තිබුණත් අද වුණත් පැරණි මෝටර් රථවල රජදහන ලෙස යාපනය සැලකිය හැකියි.
ඔස්ටින්, ෆෝර්ඞ්, මොරිස් මයිනර්, වොක්ස්වැගන්, ෆියට් වැනි විවිධාකාර මෝටර් රථ නවසිය තිස් ගණන් තරම් ඈත අතීතයක් දක්වා පැරණි රථ යාපනයේ අදත් තියෙනවා.
එක් කාලයක උතුරට තෙල් හිඟයක් තිබුණු නිසා පැරණි වාහන බොහොමයක් පෙට‍්‍රල් වෙනුවට භූමිතෙල්වලින් දුවන්නට ප‍්‍රතිනිර්මාණය කර ඇතැයි අප සමඟ පැරණි මෝටර් රථ අලූ‍ත්වැඩියා කරන්නෙක් කීවා. දැන් නැවත පෙට‍්‍රල් උතුරට යන නිසා ඒ මෝටර් රථ නැවතත් වෙනස් වෙනවා.
බොහෝවිට දකුණේ මෙන් යාපනයේ තවමත් වාහනය තත්වය පෙන්වීමට පාවිච්චි කෙරෙන්නෙ නැහැ. තමන්ගෙ ධනවත් බව මවාපානවා වෙනුවට සරල සැහැල්ලූ‍වක් විඳින්නට කැමති මිනිසුන් බොහොමයක් සිටිනවා. සියල්ලෝ එසේ නොවන බව ඇත්ත. බහුතරය එහෙමයි.
ක්ලැසික් මෝටර් රථ පමණක් නෙවෙයි, ප‍්‍රවාහනයේදී බොහෝවිට යාපනයේ ප‍්‍රභූන් සහ ධනවතුන් වෙනත් සරල උපක‍්‍රම පවා තෝරාගන්නවා. යාපනයේ දේශපාලනඥයන්ගේද වාහන පිළිබඳ ආකල්පය වෙනස්. පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රී ධර්මලිංගම් සිද්ධාර්තන්, උතුරු පළාත් සභා මන්ත්රී එම්.කේ. සිවාජිලිංගම් වතාවක් උත්සවයකට ත‍්‍රීවීල් රථවලින් පැමිණෙන අයුරු අප දුටුවා. යාපනයේ සිටින බොහෝ පාර්ලිමේන්තු සහ පළාත් සභා මන්ත්රීවරුන් ප‍්‍රවාහනයට පාවිච්චි කරන්නේ සරලම ප‍්‍රවාහන උපක‍්‍රම.
බොහෝවිට යාපනයේදී ධනය සහ බලය ඇති අය වුණත් එදිනෙදා පරිභෝජනයේදී සුඛෝපභෝගී බව සොයා යන්නේ අඩුවෙන්. එය ප‍්‍රවාහනයට පමණක් සීමා වූ පුරුද්දක් නොවෙයි.
කොහොම වුණත් මේ පැරණි මෝටර් රථත් බොහෝවිට දැන් දැන් නිවෙස්වලට සීමා කරන්නට පටන් අරගෙන. චුන්නාක්මවලදී අපට මුණගැහුණු විශ‍්‍රාමික තැපැල් නිලධාරී මහතෙකුගේ නිවසේ අපූරු ඔස්ටින් කෙනෙක් හිටියා. වාහනය දැක, ඒ ගැන අපි කරුණු විමසුවා. ‘නියමයි නේද?’ අපි ඇහුවා.
‘නියමයි තමයි, ටවුන් එකට ගිහින් එන්න දාහක පෙට‍්‍රල් ගහන්න ඕනෑ.’ හාස්‍යයෙන් වගේ ඔහු කිව්වා. සාපේක්ෂව පැරණි මෝටර් රථ බොහොමයක තෙල් පරිභෝජනය වැඩියි. ඒ නිසාම එදිනෙදා මධ්‍යම පන්තිකයන් පවා වඩා අඩු තෙල් පරිභෝජනයක් ඇති මෝටර් රථවලට මාරුවෙන්නට පටන් අරගෙන. එහෙත් අර සරල ආකල්ප ටික කිසිදා නැතිවෙන එකක් නැහැ.
තරුණ පරපුර
ඔන්න හරිෂ් ජෙයරාජ්ගේ ගීයක් ඇසෙන්නට පටන් අරගෙන. ‘වසීගරා.. උන් නෙන්ජිනදේ..’ යාපනයෙ රෝසා බස්වල නූතන ගීත ඇහෙන්නෙ ඉඳහිට. ක්ලැසික්වලට තමයි බස්වල ගමන් කරන අයගේ කැමැත්ත. ඇහෙනවා නම් ඇහෙන නූතනම ගීත හරිෂ් ජෙයරාජ් වැනි අයගේ පමණයි. අනිරුද්, ජීවී ප‍්‍රකාශ්, විජේ ඇන්තනි වගේ අයගෙ ගීත නම් ඇහෙන්නෙම නැති තරම්. තරුණ තරුණියන් යාපනයේ ප‍්‍රවාහන සංස්කෘතිය වේගයෙන් වෙනස් කරනවා. යුද්ධය අවසාන වීමෙන් පසුව යාපනය පිටත ලෝකයට විවෘත වෙනවා. යාපනයේ යමහා, ටීවීඑස්, හොන්ඩා, හීරෝ, බජාජ් වගේ වෙළෙඳනාම රැුසක් දැවැන්ත පුවරු බවට පත්වෙනවා. වර්ණවත් ජීවිත ඒ පුවරුවලින් පෙන්වනවා. ෆුට් සයිකල් රසයේ සරලබව පසුකර හැඩකාර මෝටර් සයිකලයකට යොමුවෙන්න තරුණ පරපුර පතනවා. වාර්ෂිකව ලක්ෂ ගණනක් යාපනයේ අලූ‍ත් මෝටර් බයිසිකල් මිලට ගැනෙනවා.
එහෙත් හැමෝටම මෝටර් සයිකල් ගන්න බැරි නිසා තරුණ පරපුරත් ෆුට් සයිකල් පදිනවා. යාපනයේ ටියුෂන් පන්තියක් අසල වරක් අපි බලා සිටි අයුරු සිහිවෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් යාපනයේ ටියුෂන් පන්ති කොළඹ මෙන් දැවැන්ත ශාලා නෙවෙයි. ඒවා විවෘත පිටියක පොල්අතුවලින් තැනූ මඩුවක් වැනි සරල තාක්ෂණයක් සමඟ බොහෝවිට ඉදිවෙනවා. කළුලෑලි සහ සරල බංකු බොහෝවිට දකින්න ලැබෙනවා. එවැනි ටියුෂන් පන්තියක ඉඩ පහසුකම් ඇති බයිසිකල් නැවතුමක්ද තිබීම සාමාන්‍යයි.
ඇතැම් වැඩිහිටියන් මෙසේ මෝටර් සයිකල් වෙත යොමුවෙන තරුණයන්ට බැණවදින්නේ ඩයස්පෝරාවේ සිටින ඥාතීන්ගෙන් සල්ලි ඉල්ලාගෙන කම්මැලි වෙන්නට තරුණයන් පටන්ගෙන ඇති බව කියමින්.
රෝසා බස්
නගරයෙන් පිටට රෝසා බස්රිය ඇදෙනවා. දැන් ඇහෙන්නේ දවසේ පළමු රෙහ්මාන් ගීතය. ඒ වගේම පළවැනි නැගලා යන ගීය. ‘හම්මාත්‍ව හම්මාත්‍ව.’ අරාබි සංගීත ආභාසයෙන් රෙහ්මාන් තැනූ සොඳුරු ගීය කන් ඉදිරිපිට දිගහැරෙද්දී චුන්නාක්කම් වෙත බස්රිය ඇදෙනවා.
වෙනත් ප‍්‍රවාහන මාධ්‍ය මෙන්ම බස්රියද නගරාන්තර ප‍්‍රවාහනයට ජනතාව විසින් පාවිච්චි කරනවා. එහෙත් ඒ වාහන බොහොමයක් තනිදොරේ බස්රථ සහ රෝසා බස්රථ.
සාමාන්‍යයෙන් බස්රථ තුළ ඔවුන්ගේ ගමනාගමන පුරුදු දුර්වලතාවලින් සමන්විතයි. එය නම් දකුණේදීත් දියුණු මට්ටමක නැහැ. පුංචි රෝසා බස්රියකට පණහක පමණ පිරිසක් පටවන්නට ඒවායේ කොන්දොස්තරවරුන් සමත්. කොන්දොස්තරගේ ඉල්ලීම පරිදි ඇතුළේ හිරවෙමින් උපරිමය ඉඩ දෙන්නට මගීන්ද සමත්. චුන්නාක්කම් පහුවෙද්දී පසුපසම අසුනේ සිටි මගේ කකුල් මත නැඟී සම්පූර්ණයෙන්ම ඇඟට බරවූ දෙදෙනෙක්ම ඒ වෙද්දී හිටියා. හුස්ම ගැනීමත් අපහසුයි. කිලෝමීටර් 15ක පමණ දුරක් ගමන් කළා. ඒ කාන්තාවන් අපේ ඇඟට බරවෙද්දී ඔවුන් මත තවත් කිහිපදෙනෙක් සිටි නිසා ගමන තරු පෙන්වන එකක් වුණා. එකම සහනය වුණේ බස්රියේ වාදනය කෙරුණු අපූරු ගී එකතුව.
තවත් වාහන
මේ වෙද්දී යාපනයටත් දකුණේ ප‍්‍රවාහන පුරුදු පැමිණෙන්නට පටන් අරගෙන. ඉන්දියානු වාහන බොහෝවිට යාපනයේ දකින්නට ලැබෙනවා. ඉඳහිට දකින නව වොක්ස්වැගන් මොඩලයක් මිස නවීන යුරෝපීය වාහන නම් දකින්නට ඇත්තේම නැති තරම්. කිලිනොච්චි සහ මුලතිව් නගර දෙකේදී නම් බොහෝවිට ඉන්දියානු ලොරි, ට‍්‍රක්, කැබ් වැනි බහුකාර්ය රථ දකින්න ලැබෙනවා. ඩිමෝ බට්ටා, මහීන්ද්‍රා මැක්සිමෝ, මහීන්ද්‍රා බොලෙරෝ, ඩයිහට්සු හයිජෙට් වැනි වාහන ඒ අතර තියෙනවා. හැම වර්ගයටම අයත් ඉන්දියානු ත‍්‍රීවීලර් ඒ නගර දෙකේ දකින්න ලැබෙනවා. එහෙත් තවත් වසර ගණනාවක් යනතෙක් බයිසිකල්, ක්ලැසික් කාර්, රෝසා බස් සහ මෝටර් සයිකල් පිරුණු යාපනයේ ප‍්‍රවාහන සංස්කෘතිය නොනැසී පවතීවි.
ගමනාගමනය පුරුදු නිසාම නගරයකට අලූ‍ත් හැඩතල මැවෙනවා. කොළඹ තදබදය මැද රතු ලාම්පුව දැල්වුණු මොහොතක වාහනයක සිටින අපට එහෙම හිතෙනවා. අපට ඉදිරිපසින් බීඑම්ඩබ්ලිව් රථයක කාර්යාල ඇඳුමක් හැඳගත් තරුණයෙක් සිටිනවා. ඔහු අප පසුකළේ කිහිපවරක්ම නලාව හඬවා තමන්ගේ අභිමානය පෙන්වීමෙන් පසුව. අපට පසුපසින් විශාල හදිස්සියක් පෙන්වමින් ප‍්‍රාඩෝ රථයක් තියෙනවා. දකුණු පසින් ත‍්‍රීවීලරයක් තියෙනවා. ත‍්‍රීවීලරය සහ අප අතරින් මෝටර් සයිකලයක් රිංගා යනවා. තම තමන්ගේ මට්ටම් තම්මට්ටම් මෙන් එකිනෙකට වෙනස් වාහන යායක්. ඉන්දියානු අඩු වියදම් රථ මෙන්ම අධිසුඛෝපබෝගී රථ තියෙනවා.
වම්පසින් ප‍්‍රයිවෙට් බස්රියක්. කොළ ලාම්පුව දැල්වී අපද බස්රියද ගමන් කරන්නට පටන්ගත් පසුව බසයෙහි රූපවාහිනියේ සංගීත ප‍්‍රසංගයක් පෙන්වනවා. තිරයේ යන්තමින් ගායකයෙක් හතර අතේ දුවමින් කට සොලවන අයුරු පෙනෙන්නට පටන්ගන්නවා. ගීතයේ ඩ‍්‍රම් හඬ අපටත් ඇහෙනවා. හැන්දෑවක් නිසා බස්රිය තුළ ඇස් රිදවන එල්ඊඞී බල්බ ආලෝකකරණයක් තියෙන බව පේනවා. ඒ ඇස් රිදවන ආලෝකකරණය මැද අතෘප්තිමත් මිනිසුන් තොගයක් එකට සිරවී සිටිනවා. මේ කොළඹ නගරයේ ප‍්‍රවාහන හැඩතලයන්. ඒ හැම හැඩතලයක්ම එහි සිටින ජනතාවගේ අපේක්ෂාවන්, විසමතාවන්, සෑහීමට පත්වීම් ගැන සලකුණු පෙන්වනවා. වාහන යායක් මැද අප බේතකට ගනු පිණිස සයිකලයක් සොයනවා.
