සංසාරාරණ්‍යයේ සක්මන් කළ
කුරාකුහුඹු දඩයක්කාරයා

සයිමන් නවගත්තේගමගේ
අසූ එක්වන ජන්ම දිනය සැප්තැම්බර් 15ට යෙදිණි.

■ අනුසර වීරසිංහ

තවත් රැයක පාළු ගැබ්බර අහස යට වෙසක් සඳ ලියලන්නට විය. ඒ අහස යට අනන්තය දක්වා විහිදී ගිය ඉමක් කොනක් නොපෙනෙන සංසාරාරණ්‍යයේ කෙලෙස් වගවලසුන් අතර තුවක්කුවක් ද කරපින්නාගත් දඩයක්කාරයෙක් සැරිසරන්නට විය. ඒ ආකාස සක්වල යට ම ශිෂ්ටාචාරයේ තවත් කොනෙක ඔහුගේම ප්‍රතිපක්ෂය බඳු වූ හාමුදුරුවෝ බෝ සෙවණක දැහැන්ගත ව සිය සිත්සිව්මංසලේ ඇවිද යන කෙලෙසුන් දඩයම් කරමින් බවුන් වඩන්නට වූහ. මේ චරිත ද්විත්වයෙහි අවියෝජනීය සුසම්බන්ධයෙන් කලකට ඉහත ගොඩනැගුණු ශ්‍රී ලාංකීය බෞද්ධ ප්‍රඥාමාර්ගික කතාකලාවේ ඉන්ද්‍රජාලික නිමැවුම්කරුවා වන්නේ සයිමන් නවගත්තේගම ය. ‘සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා’ගෙන් ඇරඹෙන මෙම කතාකලාව ඉනික්බිති ‘සංසාරාරණ්‍යයේ උරුමක්කාරයා’, ‘දඩයක්කාරයාගේ කතාව’, ‘සංසාරාරණ්‍යය අසබඩ’ වැනි කෘති ගණනාවක් ඔස්සේ දිවෙමින් ශ්‍රී ලාංකීය කොලනියේ ඇත්තන්ගේ ශිෂ්ටාචාරයේ කතන්දරය අපූර්ව ලෙස ප්‍රතිනිර්මාණය කරයි.

සයිමන්ගේ කතාකලාව බොහෝවිට මායා යථාර්ථවාදී ශෛලියට නෑකම් කියයි. තවදුරටත් සාම්ප්‍රදායික යථාර්ථවාදී කතාකලාවේ තාර්කික සිදුවීම් වෙනුවාට, සිය කොලනියේ ඇත්තන්ගේ ජීවිත සමග පරම්පරා ගණනක් තිස්සේ බැඳුණු මිථ්‍යාමතික සංකල්ප, අද්භූත සිදුවීම්, පුරාණෝක්ති හා ඔවුන්ගේ පෞරාණික ප්‍රඥාව හරහා නව සාහිත්‍ය වියමනක් ගොතන්නට ඔහු මුලපුරයි. ගාබි්‍රයෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් වැනි ලේඛකයෙකු ‘සිය වසක හුදෙකලාව’ කෘතිය හරහා කොලොම්බියාවේ පශ්චාත් යටත්විජිතකරණය යළි පරිකල්පනය කරන්නටත්, ඉසබෙලා අයියන්දේ වැනි ලේඛිකාවක් ‘මායාවාස’ කෘතිය හරහා තම සමාජයේ පරම්පරා හතරක පන්ති-ලිංගික අරගලය ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්නටත් මෙම මායායථාර්ථවාදී ශෛලිය යොදාගත්තා සේ ම, සයිමන් ද එය ශ්‍රී ලාංකීය පොදු ජන විඥානය විවරණය කරන්නට යොදා ගනී.

‘සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා’ කතන්දරයේ මුල් පරිච්ඡේදවල මෙසේ සඳහන් වෙයි;
‘අපේ ගමේ සිට තම්මැන්නා- අනුරාධපුර මහා මාර්ගය දක්වා ප්‍රමාණ කළ නොහැක්කා වූ යොදුන් ගණන් භූමිය හා වනාන්තරයෙන් වැසී තිබුණේ ය.’

ලාංකීය ශිෂ්ටාචාරය ගොඩනැගීමේ මූලික සන්ධිස්ථාන දෙකක් ‘තම්මැන්නා – අනුරාධපුර‘ මාර්ගයේ වැටී ඇත. විජය කුමරු ඇතුළු ආර්යයන් ගොඩබසින්නේ කුවේණිය ශිෂ්ටාචාරයේ සළුව වියන්නට කපුකටිමින් සිටි තම්මැන්නාවටයි. මහාවංශ ඉතිහාස කතිකාවට අනුව ලාංකිකයා මුල් වරට රජෙකු යටතේ ශිෂ්ටාචාරගත වන්නේ විජයාවතරණයත් සමග ය. දෙවනුව, මහින්දාගමනයත් සමග මෙරටට ඇතුළු වන අධිපති ථේරවාදී බෞද්ධ කතිකාවත රාජ්‍ය බලය සමග අත්වැල් බැඳගනිමින් එහි මිනිසුන් යළිත් දෘෂ්ටිවාදීමය ආක්‍රමණයකට ලක් කරයි. එහි කේන්ද්‍රස්ථානය බවට පත්වන්නේ අනුරාධපුරයයි. මිනිසුන්ගේ ස්වාභාවික ජීවිතයෙන් කොටසක් කෙලෙස් ලෙස බැහැර කරමින්, ඔවුන්ට ආගමික සදාචාරයේ සළුපිළි අන්දවන්නේ එමගිනි. නැවතත්, යුරෝපීය යටත්විජිතකරණයත් සමග වික්ටෝරියා රැජිණ විසින් ඇගේ කොලනියේ මිනිසුන්ට පනවන ලද පුහු සදාචාරවාදී නීතිරීති ලාංකිකයාට ද බලපාන්නට විය. එතෙක් බැද්දට පාත්වී වැසිකිළි කැසිකිළි කටයුතුවල නිරත වූ දේශීය ජනයාට යුරෝපීයයන් විසින් වැසිකිළියක් සාදාගන්නට නියම කරන්නාක් මෙන් ම, එතෙක් ලාංකිකයා තුළ පැවති එකගෙයි කෑම ආදි වූ විවාහ සිරිත් අශිෂ්ට ලිංගික හැසිරීම් ලෙස දක්වමින් තහනම් කළ එකී වික්ටෝරියානු සුචරිතවාදය විසින් විෂම ලිංගික ගැහැනියක හා පිරිමියෙකුට පමණක් සීමා වූ විවාහ ආකෘතියක් හඳුන්වාදෙන ලද්දේ ය. අද දක්වා ම අප ශිෂ්ට මිනිසුන් ලෙස කරගසාගෙන එන්නේ එම විවාහ ආකෘතියයි.

මෙසේ විවිධ දෘෂ්ටිවාදීමය බලපෑම් ඔස්සේ මිනිසා ශිෂ්ටාචාරගත වන්නේ ම ඔහුගේ ලිංගික ජීවිතය පාලනය කරන්නා වූ ප්‍රාථමික ආශයන් (primary instincts) මර්දනය කිරීම හරහා ය. මිනිසා සත්ව රාජධානියට අයත් වූ සිය වනාන්තරගත ආත්මයෙන් මුදාලමින් ශිෂ්ටසම්පන්න කරන්නේ එකී මර්දනයයි. සයිමන්ගේ කතන්දරවල දක්නට ලැබෙන ‘සභ්‍යත්වය‘ සහ ‘වනාන්තරය‘ අතර දෙබෙදුම මෙය සංකේතවත් කරයි. ශිෂ්ටාචාරගත වූ මිනිසුන්ගේ වාසස්ථානය වන්නේ සභ්‍යත්වයයි. ඉන් පිටුවහල් කළ ඔවුන්ගේ ම ක්ලේශයන් හා ප්‍රාථමික ආශයන් එකී වනාන්තරය පුරා සැරිසරන ‘කෙලෙස් වගවලසුන්‘ හරහා සංකේතවත් කරන්නට සයිමන් සමත් වෙයි. එහෙත්, කෙතරම් මර්දනය කරන්නට තැත් කළ ද, මිනිසුන්ට ඇන්දවූ ඒ ශිෂ්ටත්වයේ සළුපිළි ඉරාගෙන විටින් විට ඔවුන්ගේ ම වනගත ආත්මය ඇහැරෙමින් ඔවුන් රෝගාතුර කරයි.

ඊට අපූරු නිදසුනක් ‘සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා’ තුළ හමු වේ. වරක් රෑ දෙගොඩයමේ එකී මර්දිත කෙලෙස්වල අවතාර බඳු වූ මාරදූවරු පැමිණ, සිය රාගී ස්පර්ශයෙන් හාමුදුරුවන්ගේ බවුන් දැහැන් බිඳ දමති. තවත් තැනෙක, සංසාරයේ ආත්ම හතරක හාමුදුරුවන්ගේ ඇඹේණිය වූ ද, තවත් ආත්මවල වෛශ්‍යාවක, බැල්ලක ඈ නා නා විධ වේශයන්ගෙන් උන්වහන්සේට මුණගැසුණු ඇඹලයෙක් හාමුදුරුවන්ගේ මුහුණ මත වසා සිටිමින් පීඩා ගෙනදෙයි. මෙබඳු සිදුවීම් එක් අතෙකින් මහගමසේකරගේ ‘මාරයුද්ධය’ කාව්‍යයේ සිද්ධාර්ථ බෝසතුන්ගේ ධ්‍යාන බිඳලන්නට යසෝදරාව ගැන ඔහු තුළ වූ අවිඥානික මතකය ක්ලේශ නිමිත්තක් වන අන්දම සිහිපත් කරයි.

සයිමන්ගේ කතන්දර තුළ තවදුරටත් හුදු යථාර්ථවාදී කතාකලාවේ අපට හමුවන පැහැදිලි සම්පූර්ණ චරිත දක්නට නොලැබේ. ඒ වෙනුවට චරිතයන්ගේ ඡායාමාත්‍රික සෙවණැලි, එසේත් නැත්නම් එක ම පුද්ගලයා තුළ පවතින ප්‍රතිවිරෝධී මනෝභාවයන් සංකේතවත් කරන චරිත අපට හමු වේ. හාමුදුරුවන් සහ දඩයක්කාරයා යනු ද, දෙදෙනෙකු නොව, එකම පුද්ගලයෙකු තුළ පවත්නා ප්‍රතිවිරෝධී මනෝභාවයන් බව සිතිය හැක්කේ එබැවිනි. අපිළිවෙළ වනයක් වන් කෙස් රැවුල් වැවූ දඩයක්කාරයා ක්ලේශයන්ගේ සංකේතයක් ලෙස අර්ථ නිරූපණය කළ හැකි ය. එවිට මුල්ලේගම පන්සලේ වාසය කරන මුඩු හිසැති හාමුදුරුවන් නිවීමේ හෝ ප්‍රඥාවේ සංකේතයකි. ක්ලේශය හා නිවීම යනු එක ම පුද්ගලයෙකු තුළ පවත්නා ප්‍රතිවිරෝධී සිතිවිලිවල ඒකීයත්වයයි. බෞද්ධ පුරාණෝක්තීන්ට අනුව, නිවීම සොයා යන සිද්ධාර්ථ කුමරු නේරංජනාව තරණය කරන්නට පෙර, ක්ලේශයන්ගේ සංකේතයක් බඳු වූ සිය කෙස්වැටිය කපා දමන්නේ එබැවිනි.

එහෙත්, සයිමන් ම පවසන අන්දමට මේ හාමුදුරුවන්ට හා දඩයක්කාරයාට එකිනෙකාගෙන් වියුක්ත පැවැත්මක් සිතාගත නොහැකිය. පන්සලේ හාමුදුරුවන්ට ආරක්ෂාවට හිටියේ දඩයක්කාරයා බවත්, වනාන්තරය හාමුදුරුවන් හා දඩයක්කාරයා ආරක්ෂා කළ බවත්, දඩයක්කාරයා යළි වනාන්තරය ආරක්ෂා කළ බවත් කියැවෙන්නේ එබැවිනි. මේ අන්දමින් ක්ලේශයෙන් තොර නිවීමක් හෝ නිස්සරණයක් නැති බවත්, අන්ධකාරයෙන් තොර ආලෝකයක් නැති බවත්, ලෝකයේ කිසිවක වියුක්ත පැවැත්මක් නැති බවත් යන දාර්ශනික අදහස නවගත්තේගම අප හමුවේ තබයි.

කෙසේ නමුත්, සයිමනියානු සංසාරාරණ්‍යයේ කතාමාලාව පුරා ම අපට වනාන්තරය වසා වැඩුණු දැවැන්ත වෘක්ෂයක් හමු වේ. ෆ්‍රෙඩි්‍රක් නීට්ෂේගේ Thus Spoke Zarathustra කෘතියේ එක් තැනක මෙසේ සඳහන් වේ : ”කිසියම් වෘක්ෂයක මුල් යම්තාක් දුර අපායට නෙරා යන්නේද, ඒ තාක් දුර එහි අතු සුරලොව කරා විහිදී යයි.” මෙසේ සුරලොව අරා ඇදුණු අතු ද නරලොව කරා දිවෙන මුල් ද සහිත විසල් ඇසටු බෝ රුකක් සයිමන්ගේ ”රුක්ඛමූල ගතෝවා” වැනි කෙටිකතාවක සේ ම, ”සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා” තුළ ද හමුවේ. එය ”දඩයක්කාරයාගේ කතාව” තුළ හෝපලු රුකක් බවට පත් වේ. නූතන බෞද්ධයාට බෝ රුක නිවීම, පූජනීයත්වය වැනි සංකල්ප සංකේතවත් කළත්, අතීතයේ දරුගැබ් පතා බෝමැඩ රමණයේ යෙදුණු භාරතීයයෝ එය රාගයේ සංකේතයක් බවටත් පත් කරති. නුග වැනි ශාක සහ අශෝකමාලා නම් රොඩී කෙල්ල සාලිය කුමරුට ඉනාවක් දුන් බැව් කියැවෙන ඉනාමලුවේ අශෝක හෙවත් හෝපලු රුක්, වශී බන්ධනය හා රාගය නිරූපණය කරයි. ”දඩයක්කාරයාගේ කතාව” තුළ වනගැබෙන් දඩයක්කාරයාට මුණගැසෙන දිව්‍යාංගනාව එකී හෝපලු වෘක්ෂයට අධිපති රූක්ෂ නම් යක්ෂාධිපතියාගෙන් පුරුෂ පරාග අහුරක් සොරකම්කර දෙන ලෙස අයදිමින්, දඩයක්කාරයා වශී කරගෙන ඔහු හා රමණයේ යෙදීමෙන් එය මනාව පැහැදිලි වේ. නවගත්තේගමගේ සහිත්‍යයෙන් ප්‍රසන්න ජයකොඩි නිර්මාණය කරන ”සංසාරේ දඩයක්කාරයා” චිත්‍රපටයේ හමුවන විසල් වෘක්ෂයේ ද, කෝනාරක්, කජුරාහෝ වැනි පුරාණ දේවස්ථානවල දක්නට ලැබෙන අන්දමේ රාගයෙන් එකිනෙකා බැඳුණු මිනිස් කැටයම් වැනි මුල් දක්නට ලැබේ.

සයිමනියානු සාහිත්‍ය තුළ පෙරදිග ශිෂ්ටාචාරයේ ස්ත්‍රියගේ ආත්මය ප්‍රතිනිර්මාණය කරන අන්දම ද සලකාබලන්නට වටනේ ය. ජාතක කතාපොත ඇතුළු පෙරදිග බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ පටු සදාචාරවාදී දෘෂ්ටිකෝණ හරහා ස්ත්‍රිය ක්ලේශය සමග සම්බන්ධ කරන්නට විය. ”සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා” තුළ තරයා හා කෘෂයා නම් චරිත දෙක නිධානයක් ගොඩදමන්නට බෙරකරයාගේ දුව නැමැති තුන් කුළුඳුල් බිල්ල රැගෙන යන අතරතුර ඇගේ මාස් රුධිරය නම් කිල්ල ඉහිරී නිදන් බිම අපවිත්‍ර වීමෙන් එය අසාර්ථක වේ. ගැහැනියකගේ ඔසප් වීම ක්ලේශයක් හෝ කිල්ලක් ලෙස දකින ගෝත්‍රිකවාදී පුරුෂමූලික දැක්ම මින් නිරූපණය වේ.

පුරාණෝක්තීන්ට අනුව කුවේණිය යනු විජයගේ පිරිමි සංස්කෘතියෙන් පිටුවහල් කරන පියයුරු ත්‍රිත්වයක් හිමි යක්ෂණියකි. අතීත යුරෝපය තුළ පල්ලියේ පුරුෂමූලික ආධිපත්‍යයට විරුද්ධ වූ ප්‍රඥාවන්ත ස්ත්‍රීන් අමු අමුවේ පුළුස්සා මරා දැමුවේ ඔවුන් ද පියයුරු තුනක් හිමි, නපුරු මායාකර්මවල යෙදෙන ‘මායාකාරියන්‘ ලෙස මිථ්‍යා අන්දර ගොඩනංවමිනි. එහෙත්, සයිමන් සිය ”ස්වර්ණවල්ලියේ වල්ලි අම්මලා” කතාව තුළ එසේ පුරුෂමූලික සංස්කෘතිය විසින් අමනුෂ්‍යකරණයකට ලක් කළ (dehumanized) කුවණ්ණාව සේ ම මිනීමස් බුදින කුමරියක ලෙස ප්‍රකට රත්නවල්ලිය ද, කතාවේ ප්‍රධාන චරිත වන ගාඩි කුලේ ඇත්තන් ලවා වන්දනාවට ලක් කරයි. එ මතු නොව, ”සංසාරාරණ්‍යය අසබඩ” නවකතාවේ සිය පරම්පාරවට උරුමක්කාරයෙකු දීමට නොහැකිව මහනිළමේ මදසරුබවකින් පෙළෙන විට ඔහුගේ බිරිඳ වූ ළමාතැනිය ඊට ගංඉවුරට ගසාගෙන එන ආගන්තුකයාගේ පුරුෂ බීජ යොදා ගන්නී ය. එය කලින් කී පරිදි යටත්විජිතකරණයෙන් අපට උරුම වූ සාම්ප්‍රදායික වික්ටෝරියානු සුචරිතවාදී පවුල ඇතුළතින් පුපුරවාහැරීමක් වැන්න. සයිමන් එය ඩී. එච් ලෝරන්ස්ගේ ”ලේඩි චැටර්ලිගේ පෙම්වතා” හෝ ගුස්ටාව් ෆ්ලෝබෙයාගේ ”මැඩම් බෝවාරි” වැනි කෘතියකටත් වඩා දේශපාලනික සවිඥානිකත්වයකින් යුතු ව සිදුකරයි.

මේ අන්දමින් සයිමන් නවගත්තේගම නම් වූ මේ කුරාකුහුඹු දඩයක්කාරයා ස්වකීය ශිෂ්ටාචාරයේ කතිකාවත අපූර්ව ඉන්ද්‍රජාලික පරිකල්පනයකට ලක් කරයි. ඉතින්, අක්බඹර කෙස් කළඹකුත්, මුහුණට විසල් උපැස් යුවලකුත් ලූ බොහිමියානු මුනිවරයාණ, තොපගේ මේ අසූ එක් වියැති සංසාරාරණ්‍යයෙන් අපි කෙසේ නම් ගැලවී යමු ද?■