වචන මිනිසා

නූතන සිංහල කවිය ගැන අවධානය යොමු කරන කවරෙකුට වුව හැත්තෑවේ දශකයේ කවිය විශේෂ වන්නේ ය. ඊට හේතුව හැත්තෑවේ දශකයේ කවිය වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන්ම ‘තරුණ කවියක්‘ වීම ය. මේ තරුණ කවිය තත්කාලීන සමාජයේ තියුණු භාව ප්‍රකාශනයකි. නිදහස් අධ්‍යාපනයෙන් පිබිදුණ තරුණ පරම්පරා කීපයකට තම තමන්ගේ ජීවිත සුපුෂ්පිත කරගැනීමට නොහැකිව ඉච්ඡාභංගත්වයකින් පෙළීම ප්‍රබල සමාජ ප්‍රශ්නයකි. සමාජ මාධ්‍ය නොපැවති – පාදඩකරණය වූ මාධ්‍ය භාවිතාවකින් ද වියුක්ත වූ ඒ යුගයේ සාහිත්‍ය කලාව ජන විඥානයට කිසියම් බලපෑමක් කළ හැකි තත්වයක පැවතිණි. ජනතාවාදී සාහිත්‍යයක් බිහිවීම සිදු වන්නේ ද මේ පසුබිම තුළ ය. පපඩම් නාට්‍ය ලෙස තරුණ නාට්‍යකරුවන්ගේ නාට්‍ය දෝෂ දර්ශනයට ලක් වුණේ ද මේ කාලයේ දී ය. කෙසේ වුව අවසන තරුණ අසහනය පිපිරිණි. ඒ පිපිරීම කෘත්‍රිමව සිදු කළ එකක් බව අද පිළිගැනීම ය. ඒ කෙසේ වෙතත් ඒ යුගයේ නිර්මාණය වුණ සියලු‍ සාහිත්‍ය කලා ‘කලාත්මක අගය‘ නම් මිම්මෙන් පහර දී පලවා හරින්නට උත්සුක වීම සාහසිකය.

පසුබිම – වගතුග

‘වචන මිනිසා‘ බිහිවන්නේ හැත්තෑවේ දශකයේ දී ය. වචන මිනිසා අහම්බයක් නොවේ. ඔහු විදහාපෑවේ හෘදය සාක්ෂියක සංවේදනාවන්ය. විස්මය ජනක ලෙස ඔහු කවි පරපුරක් තනන්නට ප්‍රබල විදුලියක් විය. එනමුත් ඉක්බිතිව ඒ විදුලිය උන් හිටි ගමන් අතුරුදන් විය. දශක කීපයකට පසු ‘වචන මිනිසා‘ පරිණතව පිබිදෙයි. ඒ පිබිදීමට බෞද්ධ සාහිත්‍යය හැදෑරීම පාදක කර ගනියි. එනමුත් ආයෙමත් ඔහුට අත්විඳින්නට සිදු වන්නේ තමා තරුණ කල අත්විඳි සමාජ දේශපාලන අත්දැකීම්වලට වඩා ගොරබිරම් යථාර්ථයකි.
කවුරුන් ද මේ ‘වචන මිනිසා’?

පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු නම් උණුසුම් පුරවැසියා මම වචන මිනිසා ලෙසින් හඳුන්වන්නේ ඔහුට බුහුමන් පිණිස ය. ‘වචන මිනිසා‘ යන නාමකරණය ද සහසුද්දෙන්ම පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කුගේ ය. මේ යෙදුම ගැන යමක් ප්‍රථමව කියනු කැමැත්තෙමි.

කවියා සම්බන්ධව කවර වියත් – විදග්ධ නිර්වචන ගෙනහැර පෑවත් කවියා නම් භාෂා වාදකයෙක්ම ය. අලු‍ත් බසක් නිමවන කවියා යනු නූතනවාදී දෘෂ්ටියකින් මඬනා ලද්දෙකි. ඔහු ප්‍රථමව කරන්නේ සම්ප්‍රදායට අභියෝගයකි. ඒ අභියෝගය වනාහි විනාශකාරී පෙළඹවීමක් නොව සකල විධ මානවයන් උදෙසා විවෘත වීමට අභිනව ප්‍රවේශයක් පැතීම වේ.

පසුගිය කාලයේ පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු සිය නෙතට – හිතට ‘දැනුණ‘ නිර්මාණකරුවෙකු වෙනුවෙන් මේ ‘වචන මිනිසා‘ යන යෙදුම නිමැවී ය. මට හිතෙන්නේ එය නිරුත්සාහකව ඔහුගේ අභ්‍යන්තරයෙන් ගලා ආ ‘හැඟීමක්‘ කියා ය. කවර දවසක හෝ කවරෙකු වුව අලු‍තින් යමක් සිතා ඇත්නම් – මේ මොහොත තුළ අලු‍තින් යමක් හිතනවා නම් පරාක්‍රමට අනුව ඔහු වචන මිනිසෙකි. ඔහු දකින ළෙන්ගතුවන වචන මිනිසා තුළින් ඔහු කරුණු තුනක් පතන බව මම නිරීක්ෂණය කළෙමි. පළවෙනි කරුණ නම් ‘නූතන‘ බව ය. දෙවෙනි කරුණ නම් ‘මානවවාදී‘ බව ය. තුන්වැන්න නිර්භීත – නිර්ව්‍යාජ ස්වාධීනත්වය වේ. කෙනෙකුට පරාක්‍රම දකින මිනිසා ඔහුගේ දැක්මට අදාළවම වචන මිනිසෙකු නොවන්නට පුළුවන. එයත් ඔහුට අදාළ නැති සේ ය. කිසියම් මොහොතක ඔහු සසල වී නම් – උණුසුමක් ලද්දේ නම් එයින් ඔහු තෘප්ත වන්නා සේය.

තුන් ඈඳුතු කවිය

‘වචන මිනිසා‘ සම්ප්‍රදාය පුපුරුවාගෙන එන්නේ ‘පොඩි මල්ලි‘ සමඟිනි. පොඩි මල්ලිගේ ලෝකය ඔහුට ‘අකීකරු පුත්‍රයෙකුගේ ලෝකය‘ වේ. ඔහු අවසන පැතුවේ පොඩි මල්ලි ‘අලුත් මිනිහෙකු‘ බවට පත්වීම ය. සිය අවංක ප්‍රාර්ථනය බොඳවී ගිය නිසාමදෝ ඔහු දීර්ඝ විවේකයක් ගනියි. එය ඇතමුන් දුටුවේ සාහිත කෙත තුළ මතුවුණ වල්පැලෑටියක් වඳවීයාමක් ලෙසිනි. තරුණ වචන මිනිසා අද පරිණත වචන මිනිසෙකි.

තතු කෙසේ වුව මේ ජ්‍යේෂ්ඨ පුරවැසියා – අකම්පිතව නිර්මාණකරණයේ – ලේඛනයේ – භාෂණයේ තත්පරව සිටින්නේ කවර අවකාශයක් තුළින් හෝ ජීවන ලාලසාව වඩවමිනි. ඔහුගේ අස්වැන්න බර ය, විශාල ය. එනමුත් තරුණ ජීවිත අබිමුව පිපුණු ඔහුගේ තුන් ඈඳුතු කවිය අලු‍තෙන් කියවීම මඟහැර වචන මිනිසෙකුට අලු‍ත් ගමනක් තිබේද?
හැටේ දශකය නිමා කරන්නේ විමල් දිසානායක සහ ඩබ්ලියු.ඒ. අබේසිංහ යන කවියන් ය. හැත්තෑවේ දශකය ආරම්භ කරන්නේ මොනිකා රුවන් පතිරණ – බුද්ධදාස ගලප්පත්ති සහ පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු ය. මේ තිදෙනාම තමන්ගේ ප්‍රකාශන මාධ්‍යය ලෙස කවිය තෝරාගැනීම පමණක් නොව, කවියට තත්කාලීන සමාජ ජීවිතය විෂය කරගැනීම ද එකම සංදර්භයක් තුළ සිට සිදු කර ඇති බවය මට හැඟෙන්නේ. සමහර විට තිදෙනා මුහුණුට මුහුණ හමු නොවී මේ ව්‍යායාමයේ තත්පර වූවා විය හැකි ය.

මොනිකා රුවන් පතිරණ 1971 දී ‘අපි දෙන්නා සහ තවත් කීප දෙනෙක්‘ නමින් සිය පළමු කවි පොත පළ කර තිබේ. බුද්ධදාස ගලප්පත්ති 1972 දී සිය පළවෙනි කවි පොත ‘කැටපත් පවුර‘ නමින් පළ කර ඇත. පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කුගේ පළවෙනි කවි පොත වන ‘පොඩි මල්ලියෙ‘ පළ වෙන්නේ 1972 දී ය. මේ නම් කවිය ප්‍රකාශන මාධ්‍යය බවට පත් කරගත් තරුණ පිබිදීමක්ම ය.

මේ තිදෙනාටම අනන්‍ය වූ වැදගත් කාරණාවක් ඇත. එය නම් ඔවුන් සිය කවි ගීත බවට නොපෙරළීමය, කවිය පාගාගෙන ගීතයට මුසපත් නොවීම ය. මේ තිදෙනාම ගීත කිහිපයක් ලියා ඇත. හොඳටම ගීත ලියන්නට හැකි බවත් විශද කර ඇත. පසු කලක හෝ ගීතය මේ තිදෙනාගෙන් කෙනෙකු හෝ ලු‍හුබැන්දේ නැත. ඒ ගැන වෙන තැනක විමසිය යුතු ය.

හැත්තෑවේ දශකයේ මතුවුණ තිදෙනාගෙන් එකම කිවිඳිය අකල් මරණයකට ගොදුරු විය. අනෙක් දෙදෙනාම තවමත් වචන මිනිසුන් ලෙස පණ නසානොගෙන ජීවත් වීම -වැඩ කිරීම, අලු‍තෙන් හිතන අය සමඟ වැඩ කිරීම අසිරිමත් යයි සිතමි.

අලු‍ත්ම වචන ලියූ වග

ඉහතින් සඳහන් කළ තිදෙනා අතුරින් පරාක්‍රම ‘ගිනිසිළුවක්‘ වන්නේ පළවෙනි ප්‍රයත්නයේ දීම ‘වචන මිනිසෙකු‘ ලෙස සිය අනන්‍යතාව තහවුරු කර සිටියි.

‘පොඩි මල්ලියෙ‘ කාව්‍ය සංග්‍රහයේ අන්තිම කවිය වන ‘නැත‘ නමැති කවිය සිහි කරනු කැමැත්තෙමි.

පුතේ නුඹේ
දවාලට අම්ම දුන්න පාන් රොඩ්ඩ මදිවෙලා
අඩන විට,
ඒ ගැටලු‍ව විසඳදෙන්න….
මහෞෂධ පණ්ඩිතයෝ
බස් එහෙකින් බැස අපෙ ගෙදරට ආවේ නැත.
සක්‍ර දෙවියො
උඩ විසිකර වරම් ගන්න
එක ගුලියක් දුන්නේ නැත
රත්තරන් පාත්තයා
වලාකුළෙන් පියඹා විත්
රත්තරන් පිහාටුවක් දුන්නේ නැත.
එකමත් එක
හාවෙක්වත් – නරියෙක්වත් – බල්ලෙක්වත්
යාළුවේ
යාළුවේ
උඹ අඬන්නේ ඇයිදැයි
ඇහුවේ නැත.

පොඩි මල්ලිගෙන් වචන මිනිසා ඉගැන්වූයේ කුමක් ද? රස කතාවලින් ඇත්ත කතාවලට පැමිණිය යුතු බව නොවේද? පොඩි කාලේ සිටම සිහින ලෝකය හෙවත් මිථ්‍යාව හැරදමා සත්‍යය පසක් කර ගත යුතු බව නොවේ ද? එදා තරුණ වචන මිනිසා අනන්‍ය වන්නේ සත්‍යයටය. ඔහු සාම්ප්‍රදායික සිතිවිලිවලින් වියුක්තව තරුණ සිත් පුබුදු කරන්නට සමත් වෙයි. තරුණ සිත් අසනීපයට බෙහෙත පැණිය නොව කසාය බව තේරුම් නොගත්තේ ද? ඒ කෙසේ වුව වචන සිය පළවෙනි කවි පොතෙන්ම එදා මෙදාතුර සහෘද සම්භාෂණය මත දිදුළ‍න මනරම් කවියක් ද ලියයි. ඒ කවිය ලියන්නේ ද අලු‍ත් වචනවලිනි. ඒ අලු‍ත් වචන නොවැටහුණ කෙනෙක් වීද? ඒ කවියේ මාතෘකාව, ‘දේදුන්න පායාවි හෙටත් පාලම උඩින්‘ යන්නය. වැලි කෙළියේ සිට පැවති ආදරය මල්පල නොගැන්වේ. ඒ ඇයි? උනුනට උනුන් නොරිස්සීම ද? නැත. එසේ නම් ඒ පරම ප්‍රේමයට ඉදිරි පැවැත්මක් මහ පොළව මත නැති වීම ය.

නොවැලපෙමි ඔබ යන්න – වැලප ඇති පල කිම් ද?
ජීවිතේ වැරදුණේ මෙතැන විතරක් නොවේ
සූරලාගෙන යන්න මා හදේ පිපුණ මල්
මල් නඟන වසන්තය ඔබට ගෙන යා හැකි ද?
නොවැලපෙමි, ඔබ යන්න – වැලප ඇති පල කිම් ද?
ඔබේ නම අදින් පසු තවත් මට අයිති නෑ
ඔබ නැත ද – ජීවිතේ නසාගත නොහැක මට
ඔබ යන්න ජීවිතේ සොයාගෙන සොයාගෙන
අපේ වචන මිනිසා අප මනසේ චිත්‍රණය කරන වදන් සිත්තම හැම සංවේදී සිතකම බිතුසිතුවමක් වේ. මේ සිතුවම නෙත්වලින් නොව හදවත්වලින් හෙළන කඳුළු උල්පතකි. ඒ තරුණ උණුසුම් කඳුළුය. මේ කවර නම් අභාග්‍යයක් ද? වේදනාවක් ද? ‘සූරලාගෙන යන්න මා හදේ පිපුණ මල්‘ නිසැකවම ලේ ගලන වේදනාවකි. ඇය කුමක් කරන්න ද?
ඔබ යන්නේ මධුරධර සප්ත ස්වරය අරන්
ඔබේ රථ මැදිරියට මගේ ඉරහඳ අරන්
ඔබ යන්න මහද තෙත් වැහි වලාකුළ අරන්
කමක් නෑ ඔබ යන්න මගේ ආයුෂ අරන්

කවිය පුරාම ඉල්ලන්නේ ජීවිතයයි. පෙම්වතා යන්න යයි කීවාට කියන්නේ නොයන්න කියා ය. පෙම්වතිය යන්නට අවසර ඉල්ලන්නට පැමිණ නැත. විසඳුම දිවි නසා ගැනීම ද? නැත. මීටත් වඩා තරුණ හදවත්වල අසරණවීමක් කොයින්ද? එහෙත් ජීවිතය අත් හැරිය යුතු නැත. ජීවත් විය හැකි ලෝකයක් අවශ්‍ය වේ. එය අදට නොව හෙටට ය, මතුවටය.
‘තව බොහෝ දේ තිබේ ජීවිතය ජය ගනිමි‘

ඉතින් මේ වචන මිනිසා තරුණ සිත් සතන් අවුළුවා ලූ උණුසුම් කළ වචන මිනිසෙකු නොවූවා නම් නොවේද පුදුමය වන්නේ?

අකීකරුකම යනු අසම්මතයයි

සම්මතය තුළ අලු‍ත් කිසිවක් ‘නිර්මාණය‘ කළ නොහැකි ය.
ගොලු‍ බෙල්ලෙක් නොකරව් මා
සෛලයන් කපා දා
බිය ගුල්ලෙක් නොකරව් මා
දේව ධර්මය දෙසා
මීහරකෙක් නොකරව් මා
මුසාදම් කර ගසා
”‍හොඳ ළමයෙක්”‍ නොකරව් මා
දෑත කට බැඳ දමා

‘අකීකරු පුත්‍රයෙකුගේ ලෝකය‘ අද කියවූ මා කල්පනා කළේ මේ කවි පොතෙන් කවි කීයක් අදට අදාළ ද කියා ය. ඇත්තටම මට හිතුණේ සේරම අදාළ බව ය.

හැම අසම්මත පියවරක්ම ප්‍රශ්නකාරීය. ඒ එහි බලය මතුවීම ය. අප වචන මිනිසා සිය අකීකරු හස්තය පරිහරණය කළ සැටිය මේ.

සොක්‍රටීස් මෙන් ප්‍රශ්න නඟන්නට ඉඩ දියෝ
ඩේකාට්ස් වගේ සැක කරන්නට ඉඩ දියෝ
ගඟක් මෙන් ගසාගෙන යන්ට මට ඉඩ දියෝ
පිහියක් මෙන් පලාගෙන යන්ට මට ඉඩ දියෝ
පුරුෂ ලිංගයක් සේ මතුවෙන්ඩ ඉඩ දියෝ

අසම්මතය යනු අකීකරුකම නම් ඊට අවශ්‍ය චරිතය අන් කෙනෙකුට නොව තමන්ට අවශ්‍ය එකක් ම විය යුතු ය. ඒ චරිතය තුළ ‘පිස්සුවක්‘ – ‘පිස්සු කෙළීමක්‘ සම්මතය දකියි. අප වචන මිනිසා සිය ‘පිස්සුව‘ එදාටත් වඩා අද හොඳින් පළ කරයි. ඒ ඇයි? හැම අතින්ම පිරිහුණු – බොරුව රජයන – අන්තවාදය පිටාර ගලන සමාජයක පියවි සිහියෙන් වචන මිනිහෙකුට සිටිය නොහැකි ය. පිස්සුව කියවාගැනීමටත් තරමකට හෝ පිස්සුවම අවශ්‍යම වේ.

අලු‍ත් මිනිහෙක් නොපැමිණීම

ලෝකය මීට වඩා යහපත් වන දවසක්ය කවියන් පතන්නේ. එහෙත් කවියන් දකින්නේ බලසම්පන්නයන් තව තවත් බලසම්පන්නවීම ය. මේ කවර පාපයක් ද? කුඩා කල සිට මිථ්‍යාව – අවිද්‍යාව පිරවූ ඔලු‍ ගෙඩිවලින් අලු‍ත් මිනිස්සු බිහි වන්නේ කෙසේ ද? අප වචන මිනිසා අලු‍ත් මිනිහෙක් ඇවිත් කවි පොතේ ලියූ එක් කවියක පුදුමාකාර නූතනවාදී ගුණයක් එය අද කියවන විට මට දැනිණි. ඒ කව ‘පිළිතුරක් ඔබ වෙත‘ නම් වේ. කථකයාට මිතුරෙකුගෙන් ලැබුණ ලිපියකින් පවසා සිටින කරුණකි මේ.

”‍…ඔබ වැනි කවියෙකු ගොරෝසු සමාජවාදයකට ළංවෙන සැටි දකින මා තුළ විශාල සංවේගයක් ඇති වුණා. මේ නිසා මා ඔබෙන් දිනෙන් දින ඈත්වන බව මට දැනෙනවා.”‍
කවියේ නිමිත්තය මේ.

වචන මිනිසා සිය මිතුරා වෙනුවෙන් වචන මවයි. එහි අවසන ඔහු පළ කර සිටින්නේ ද මිත්‍රත්වයමයි. වෙන්වී නොව ගමන එකටම අවශ්‍යම වේ. ඉතින් මිතුරෙකු මඟ දමා ඉදිරියට යන්නට නොහැකි ය. කවිය තුළ අන්තිමට එන ඔහුගේ ආයාචනය මෙයයි.

එන්න මිත්‍රය අප වෙතට
බෙදාගත නොහැකි වන
කිසිත් නැත
අප අතර
බෙදා ගනිමු අපි සමෝසමේ
ජීවිතේ දුක – සැප
බෙදා ගනිමු අපි එකහා සමානව
මුළු මහත් ජීවිතය
මා සුමිතුර
අපේ ඇඟිලි ගොරහැඩිය
නොකිපෙන්න ඒ ගැන
එපා එහි එල්ලෙන්න
ළංවෙන්න
ඇඟිල්ලෙන් ඔබට පෙන්වන
සූර්ය මණ්ඩලයට

අප වචන මිනිසාගේ ආයාචනය සුමිතුරා පිළි නොගත්තේ ඇයි? සුමිතුරන් තුටු වන්නේ තනිව බුදුවන්නටය. මේ සුමිතුරන් අද වන විට තක්කඩින් බලසම්පන්න කර තිබෙන සැටි හරි අපූරුය. එහෙත් අප වචන මිනිසා අලු‍ත් මිනිහෙකු නොඑන බව එදවසම වටහා ගත්තේ ද? ඔහු කම්පිතව ගල් වන්නට සිතුවා ද? ඒ ඇයි? ගල පලාගෙන මතු වෙන්නට යයි සිතමි.

අලු‍ත් පාරෙන් පුරුදු පාරට

දීර්ඝ විවේකයකින් පසුව වචන මිනිසා යළි පිබිදෙන්නේ රශ්මියක් විහිදමිනි.
‘හුදෙකලා වී
සාදාගත් සිතින්
යා යුතු ජන සමූහයට
එකල්හි
දින දින අභිනවයෙන්
ජීවත් විය හැකි,
ජීවත් වෙමින් ම
ජීවිතය දුට හැකි ය
ජීවිතය දකිමින් ම
උදව් කළ හැකි ය අන් අයට
ජීවත් වන්නට සොඳුරුව”‍

අලු‍ත් වචන මිනිසෙකු දුන් කමටහනයි මේ. ථෙරි ගාථා ප්‍රති රචනය කරන කාව්‍යය පුරාම අප නෙත ගල්වන කමටහන් වචන මිනිසාගේ ජීවන අපේක්ෂාව කුළු ගන්වයි. එබැවින් ‘රශ්මි‘ තුළ මනරම් කවියෙකු යළි උපදියි. ඔහු සිය වැඩ බිම තුළ අඛණ්ඩව වැඩ පටන් ගනියි. මට යළිත් එදා අලු‍ත් මිනිහෙක් පැතූ වචන මිනිසාම පෙනෙයි.

නොහැක්කෙකු නොවී වියපත් වීම තුළින් ජීවන ලාලසාව පැතීම හා දැකීමට පුළුවන් වන්නේ කවියෙකුටම ය. පරාක්‍රමට අනුව වචන මිනිසෙකුටම ය. ඔහු විචාර බලකොටුවට පහර දෙයි. අලු‍ත් ලෝකයක් වෙනුවෙන් හුස්ම ගන්නා තාරුණ්‍යය දකියි. මහන්සියෙන් තමා විසින්ම කැලයක් කපා හෙළි පෙහෙළි කොට හේනක් වැවූ ගොවියෙකු එහි අස්වනු පරම්පරා කීපයකට බෙදා දී දකින්නේ තමන්ට යළි හේනේ වැඩ තිබෙන බවය.

වචන මිනිසාගේ වැඩ බිම ගැන යළි ලියන්නට සිතමි. එතෙක් ‘රතු රෝස නිල් රෝස‘ තිළිණ කරමින් වචන මිනිසා ආදරය වෙනුවෙන් වෙණ තත් පිරිමදින අන්දම එහි වග මෙසේ සටහන් කරමි. ඔහු අලු‍ත් පාරකින් පුරුදු පාරට එන්නේ පැරණි දේ අලු‍තින් කියවමිනි. වචන මිනිසා කියන ඒ සත්‍යය නොවේද මේ පබැඳුමෙන් (ප්‍රති රචනයෙන්) දීප්තිමත්ව විකසිතව තිබෙන්නේ?

”‍හෙමි හිට අපි
වචන පෙරළමු
මිනිසාගෙන් මිනිසාට
එක් දිවකින් තව තොලකට

දන්නේම නැතුව
මළගිය සිය පිය මුහුණුවර
සිය පුංචි පුතුට
කියා දෙන පියෙකු ලෙස

…තම මුහුණුවර
එයම බව නොදැනම
හෙමිහිට අපි
වචන පෙරළා දෙමු.”‍■