ලංකාවේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ වර්තමාන මොහොතේ ඇති අභියෝගයක් වන්නේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ සිතියම ආපසු ඇකිළීම තම න්‍යාය පත‍්‍රය කරගත් බලවේග, දේශපාලන වශයෙන් කඳවුරු බඳිමින් සිටීමයි. ප්රජාතන්ත්රවාදය අකුළා දැමීම තම න්‍යාය පත‍්‍රය කරගෙන ඇති මෙම බලවේගවල මැදින්ම සිටින්නේ අප රටේ පසුගිය කාලයේ බිහිවූ කුඩා ව්‍යාපාරික ප‍්‍රභූ තන්ත‍්‍රයකි. ඔවුන් වටා, අප සමාජයේ සිටින දේශපාලන වශයෙන් පසුගාමී ආගමික, වෘත්තීයමය, ජනමාධ්‍ය ව්‍යාපාරික සහ විශ‍්‍රාමික හමුදා නිලධරමය කොටස්ද ඒකරාශීවී සිටිති.
ලංකාවේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ පුනරුජ්ජීවනය පිළිබඳව පසුගිය ‘අනිද්දා’හි පළවූ ලිපිය ගැන අප රටේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී කි‍්‍රයාකාරකයන්ගෙන් යහපත් ප‍්‍රතිචාරයක් ලැබී තිබේ. ඒ සාකච්ඡාව තවත් ඉදිරියට ගෙන යා යුතුය. ඒ සමගම සංයුක්ත කි‍්‍රයාමාර්ගද ගත යුතුය. ඒ සම්බන්ධව තවත් අදහස් ස්වල්පයක් පළකිරීම මේ ලිපියේ අරමුණයි.
දේශපාලන ප‍්‍රතිසංස්කරණ සහ වටිනාකම් සඳහා කරන අරගල ගැන සංශයවාදය මතුකිරීමද ‘රැුඩිකල්’ කාර්යයක් ලෙස සිතන බුද්ධි ශ්‍රේණීන් සිටින මේ කාලයේ ‘ප්රජාතන්ත්රවාදය’ යන නිෂ්ඨාව ගැන ව්‍යාකුලත්වයකින් තොරව සිටීම, ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ව්‍යාපාරවලට අත්‍යවශ්‍ය වේ. මෙම නිරවුල්භාවය ඇතිකර ගැනීමේදී ප‍්‍රධාන කාරණා කිහිපයක් ගැන අපට සැලකිල්ල දැක්විය හැකිය.
පළමුවැන්න නම්, ප්රජාතන්ත්රවාදය යනු අප රටේ දේශපාලන හා සමාජ නවීනත්වයේ ඉතාම වැදගත් සහ ප‍්‍රධානතම උරුමය වන්නේය යන්න සමාජය වෙත ප‍්‍රබලව ගෙනයාමයි. එය වනාහි ඕනෑම සමාජයක, පීඩිත, වරප‍්‍රසාද රහිත, කොන්කරනු ලැබූ සහ බලරහිත සමාජ කොටස් සතුව තිබෙන ඉතාම ප‍්‍රබල දේශපාලන ආයුධයද වෙයි. ඔවුන්ගේ සමාජ දේශපාලන විමුක්තියේ අසම්පූර්ණ එහෙත් වැදගත්ම මාධ්‍යයද වෙයි. නිදසුන් දෙකකින් මේ කරුණ පැහැදිලි කිරීමට මම කැමැත්තෙමි.
පළමුවැන්න ලංකාවේ සර්වජන ඡුන්ද බලය සම්බන්ධයෙනි. 1988-89 අවුරුදු දෙකේ තිබුණු දේශපාලන ප‍්‍රචණ්ඩත්වයේ පසුබිම තුළ අපේ විශ්වවිද්‍යාල වසා තිබුණු කාලයේ මා වැඩි කාලයක් ගත කළේ, කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයට නුදුරුව තිබෙන ජාතික ලේඛනාගාරයේයි. එහි තිබුණු පැරණි පුවත්පත්, අත්ලිපි, මහජන පෙත්සම් ආදිය ඔහේ කියවීම මගේ දෛනික පුරුද්දක් විය. ඒ අතරේදී 1929 ඩොනමෝර් කොමිසමට අයත් අත්ලිපි, පෙත්සම් ආදිය පෙට්ටිවල බැඳ ආරක්‍ෂිතව තිබෙන බව දැනගෙන, ඒවා ඉල්ලාගෙන කියවීමට පටන්ගත්තෙමි.
ටික දිනකින් මට පෙනුණේ ලංකාවේ නූතන ප්රජාතන්ත්රවාදය ගැන පර්යේෂණය කරන කෙනෙකුට අවශ්‍ය මැණික් පතලක් වැනි වටිනා පතලකට මා බැස ඇති බවයි. ඒ පෙට්ටිවල තිබුණු මහජන පෙත්සම්, සැසිවාර වාර්තා සහ සටහන් කියවීමෙන් මා විමතියට පත් කළ සොයාගැනීම මෙයයි: ලංකාවට සර්වජන ඡන්ද බලය ලබාදීමට, සිංහල සහ දෙමළ සමාජවල ප‍්‍රභූ නායකයන් සම්පූර්ණයෙන්ම විරුද්ධ වෙද්දී, ඒ සඳහා සටන් කෙළේ තුන්ගොල්ලකි. එනම් කම්කරු සමිති සංවිධාන, ස්තී‍්‍ර සංවිධාන සහ උතුරේත් දකුණේත් පීඩිත කුලවලට අයත් කුල සංවිධානයි. මේ සංවිධානවල පෙත්සම්වල සර්වජන ඡුන්දය ඉල්ලා ඉදිරිපත් කර තිබුණු හේතු සහ සාධාරණීයකරණයන් නූතන දේශපාලන විද්‍යාවේ භාෂාවෙන් ප‍්‍රකාශ කරන්නේ නම් මෙසේය: නූතන ප්රජාතන්ත්රවාදය සඳහා ලංකාවේ සමාජය කළ අරගලයේ මුල් අවධියේදීම එහි ඉදිරියේම සිටියේ ලංකාවේ සමාජයේ සිටි පීඩිත සහ බලරහිත කොටස්ය. මන්ද යත්, තමන්ගේ දේශපාලන හා සමාජ විමුක්තිය සඳහා ඇති හොඳම අවිය සහ මාධ්‍යය ප්රජාතන්ත්රවාදය වන්නේය යන්න පළමුවෙන්ම ප‍්‍රත්‍යක්‍ෂ කරගත්තේ පීඩිතයන් සහ බලරහිතයන් වන නිසාය. ප්රජාතන්ත්රවාදය පොදු යහපත වෙනුවෙන් ඇති ඉහළතම ලෞකික නිෂ්ඨාව සහ මාධ්‍යය බව තම ජීවන අත්දැකීමෙන් පළමුවෙන්ම ප‍්‍රත්‍යක්‍ෂ කරන්නේ පීඩිත සහ බලරහිත පුරවැසියන්ය.
දෙවැනි නිදසුන මේ කාරණය තවත් පැහැදිලි කරන්නකි. මෙය 1960 මාර්තු 19 දා මා අවුරුදු දහයක කොලූවෙකු වශයෙන් ලැබූ අත්දැකීමකි. ඒ දවස පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයක් පැවැත්වූ දවසකි. අපේ ගමේ කුඹුරු වැපිරූ දවසද එදා විය. අපේ තාත්තාට අයිති කුඩා කුඹුරු කෑල්ලකද වී වැපිරීම එදා සිදුවිය. උදේම මමද තාත්තා සහ අසල්වැසියන් සමග කුඹුරු වැපිරීමට ගියෙමි. මේ සියලූ දෙනා පීඩිත සහ බලරහිත පුරවැසියෝය. ඔවුන් කුඹුරු වැඩ කරද්දී කතා කළේ දේශපාලනය ගැන සහ එදා පැවැත්වුණු පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය ගැනයි. ඔවුන් එකිනෙකාට කියූ සමහර වාක්‍ය තවමත් මගේ ස්මරණයේ තැන්පත්ව තිබේ. ලහිලහියේ කුඹුරු වපුරා ඉවර කිරීමට ඔවුන් වෙනදා නැති කලබලයකින් සිටි බව මට මතකය. ඇගපත සෝදාගෙන, දවල් කෑම කා ඉක්මණින්ම ගෙදර බලා ගිය ඔවුහු ඊට පසු කණ්ඩායමක් සැදී ඡුන්දපළට ගියහ. එම සිද්ධිය ගැන මට විචිත‍්‍ර ලෙස මතක එක දෙයක් තිබේ. එනම් මේ සියලූ දෙනාම අලූත් සරම්, අලූත් මේස් බැනියම් හැඳ, අලූත් කම්බි ලේන්සු කරේ දමාගෙන, බයිසිකල්වල පදිමින් නොව තල්ලූකරගෙන, එකිනෙකා සමග මහා සාකච්ඡාවක් කරමින්, ඡුන්දපළට ගිය බවයි. ඔවුුහු විහිළු කරගත්හ. කොක් හඬලා සිනාසුණාහ. එකිනෙකාට සරදම්ද කරගත්හ. මේ කණ්ඩායමේ එක පිරිසක් යූ.ඇන්.පී.කාරයෝය. අනික් පිරිස ‘කොමිනිස්’කාරයෝය. අපේ තාත්තා ‘කොමිනිස්’කාරයෙක් විය.
පසුකාලයේදී විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරයෙකු වී, ප්රජාතන්ත්රවාදය පිළිබඳ දේශපාලන න්‍යාය ඉගෙන ගන්නා මෙන්ම උගන්වන විටද, දේශපාලන න්‍යායේ ඇති ප්රජාතන්ත්රවාදය පිළිබඳ එක් ප‍්‍රවාදයක් පැහැදිලි කරන සෑම අවස්ථාවකම, වයස අවුරුදු දහයේදී මා ලැබූ මේ අත්දැකීමේ ස්මරණය මගේ සිහියට එයි. එයද දේශපාලන විද්‍යාවේ භාෂාවෙන් කිවයුත්තකි.: ‘‘තමන් කොතරම් බලරහිතයෙකු වුවත්, තම රටේ පාලකයන් පත් කිරීමටත්, ඔවුන්ට පාලකයන් වීමේ වරපත‍්‍රය ලබාදීමටත් කිසිවෙකුටත් පැහැරගත නොහැකිවන්නාවූත්, බලවන්තයන්ට දෙවෙනි නොවන්නාවූත්, එක සමාන අයිතියක් තමන්ටද ඇත යන හැගීම සහ විශ්වාසය, සෑම පුරවැසියෙකුටම ලබාදෙන, මනුෂ්‍ය වර්ගයා විසින් මෙතෙක් බිහිකරනු ලැබ ඇති එකම දේශපාලන ක‍්‍රමය නියෝජන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයයි.’’ දේශපාලන විද්‍යා පොත් දැකලාවත් නැති, පාසල් අධ්‍යාපනයක් පවා නොලැබූ පුරවැසියන් පවා ප්රජාතන්ත්රවාදය අගය කරන්නේ, මේ බව ඔවුන්ගේ දේශපාලන විඥානයේ තිබෙන නිසාය. දේශපාලනඥයන්ටත්, දේශපාලන පක්‍ෂවලටත් බැණ බැණ පවා, අප රටේ පුරවැසියන් 80%කට වඩා ඡන්දය දෙන්නට යන්නේ ඒ නිසාය. සෑම අවුරුදු දෙකකට වරක් අප රටේ මැතිවරණ පැවතුණත්, මැතිවරණ ගැන හති නොවැටෙන අප රටේ පුරවැසියන් අතර ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී අවස්ථා උත්සවශී‍්‍රයෙන් පිළිගැනීමේ, එනම් celebrate කිරීමේ සංස්කෘතියක් ඇතිවී තිබෙන්නේද ඒ නිසාය.
අප රටේ ප්රජාතන්ත්රවාදය යන්න පොදු ජන දේශපාලන විඥානයේ අනිවාර්ය අංගයක්ව පවතින අතරම, ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයට එයටම සුවිශේෂී වූ, එනම් වෙනත් ආණ්ඩුක‍්‍රමවල නැති සුවිශේෂ ශක්‍යතාවක්ද තිබේ. එය නම් ඉබේම නිවැරදි කරගැනීම, එනම් Self-Correction කර ගැනීම අනිවාර්ය ලක්ෂණයක් වී ඇති එකම ආණ්ඩුක‍්‍රමය සපයන්නේ නියෝජන ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයෙන් වන නිසාය. සර්වජන ඡුන්ද බලය, නිදහස් සහ සාධාරණ මැතිවරණ සහ නිසි කලට පවත්වන මැතිවරණවලින් සිදුකරන ඉතාම ඉහළ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී කර්තව්‍යයක් වන්නේද එයයි. තමන් අකමැති පාලකයන්ට තමන් කලින් දුන් වරපත‍්‍රය අහෝසිකර, ඔවුන් ආපසු කැඳවා, වෙනත් පිරිසකට ආණ්ඩු කිරීමේ වරපත‍්‍රය ලබාදීමට පුරවැසියන්ට අයිතියක් ප්රජාතන්ත්රවාදය තුළ තිබේ. ඉහත කී ස්වයං-නිරවද්‍යකාරක කි‍්‍රයාවලියේ ප‍්‍රධානම යාන්ත‍්‍රණය නිදහස්, සාධාරණ, විවෘත සහ නිසි කලට පවත්වන මැතිවරණයි. සමාජවාදයද ඇතුළු අන් කිසිදු ආණ්ඩුක‍්‍රමයක මේ ලක්ෂණ නැත.
මේ අතර ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී කි‍්‍රයාවලිය පසුබැසීම්වලට, ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ආයතන සහ භාවිත අනේකවිධ විකෘති කිරීම්වලට, ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී ආණ්ඩු හා දේශපාලන පක්‍ෂ විවිධ පරිහාණිවලටද පත්ව තිබේ. ලංකාවේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ අත්දැකීම මේ ගැනද අනේකවිධ නිදසුන් සපයනු ඇත. එහෙත් ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ ඇති එක් මැජික් ශක්තියක් වන්නේ එවැනි පසුබෑම්, විකෘතිවීම්, පරිහාණි තිබියදී පවා, එය පුරුජ්ජීවනය කිරීමට, නිවැරදි කිරීමට සහ සජීවී කිරීමට සමාජයන්ට හැකි වීමයි. එම කි‍්‍රයාවලිය තුළ පුරවැසියන්ගේ කි‍්‍රයාකාරිත්වය සහ විපරම්භාවයත්, ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී කාර්යධරයන්ගේ දේශපාලන නායකත්වයත් අත්‍යවශ්‍ය වේ. ලංකාවේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ වර්තමාන මොහොතේ ඇති අභියෝගයක් වන්නේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදයේ සිතියම ආපසු ඇකිළීම තම න්‍යාය පත‍්‍රය කරගත් බලවේග, දේශපාලන වශයෙන් කඳවුරු බඳිමින් සිටීමයි. ප්රජාතන්ත්රවාදය අකුළා දැමීම තම න්‍යාය පත‍්‍රය කරගෙන ඇති මෙම බලවේගවල මැදින්ම සිටින්නේ අප රටේ පසු ගිය කාලයේ බිහිවූ කුඩා ව්‍යාපාරික ප‍්‍රභූ තන්ත‍්‍රයකි. ඔවුන් වටා, අප සමාජයේ සිටින දේශපාලන වශයෙන් පසුගාමී ආගමික, වෘත්තීයමය, ජනමාධ්‍ය ව්‍යාපාරික සහ විශ‍්‍රාමික හමුදා නිලධරමය කොටස්ද ඒකරාශීවී සිටිති. ඔවුහු ඒකාබද්ධ විපක්‍ෂය, ශී‍්‍රලනිපය මෙන්ම එජාපයද තම න්‍යාය පත‍්‍රයේ බලපෑමට පාත‍්‍රකර ගැනීමට කි‍්‍රයාකරමින් සිටිති. ඉදිරි කාලයේ ලංකාවේ ප්රජාතන්ත්රවාදය අතහැර දැමීමට ප‍්‍රභූ තන්ත‍්‍රය කි‍්‍රයාකරන විට, ප්රජාතන්ත්රවාදය ආරක්‍ෂා කිරීමේ වගකීම පැවරෙනු ඇත්තේ නැවත වරක් අප රටේ පීඩිත බලරහිත, සාමාන්‍ය, නිර්-ප‍්‍රභූ පුරවැසියන්ටයි. එම පුරවැසි බලවේග දේශපාලන වශයෙන් බලමුළු ගැන්වීමත්, එයට නායකත්වය සැපයීමත්, අප රටේ ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී සමාජ ව්‍යාපාරවල ක්ෂණික කර්තව්‍යය වනු ඇත.
